مقدمه
علی‌رغم پیشرفت‌های قابل‌توجه علم پزشکی، سرطان همچنان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های قرن حاضر و دومین علت مرگ‌ومیر بعد از بیماری‌های قلب و عروق است. در این میان سرطان پستان شایع‌ترین نوع سرطان در بین زنان کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته است [1]. در طول چهار دهه اخیر، افزایش میزان بروز سرطان پستان، آن را در زمره بیشترین بدخیمی‌ها در میان زنان ایرانی قرار داده است و بر زنان ایرانی یک دهه زودتر از همتایان‌شان در کشورهای پیشرفته تأثیر می‌گذارد [2]. بسته به میزان پیش‌رفتگی سرطان، درجاتی از اختلال در عملکرد طبیعی مبتلایان ایجاد می‌شود. مبتلایان به سرطان، معمولاً فشار روانی شدیدی را تجربه می‌کنند و از یک اختلال روان‌پزشکی رنج می‌برند [3].
یکی از عوارض شایع روانی سرطان که باعث ایجاد یک بحران شدید در فرد می‌شود، اضطراب و به ویژه اضطراب هستی است. این نوع اضطراب می‌تواند یکی از تشخیص‌های مهم روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سرطان باشد [4]. اضطراب هستی خاستگاه بسیاری از بیماری‌های روانی است. ‌تیلیش درباره این نوع اضطراب می‌گوید: اضطراب آگاهی وجودی از نیستی است. اضطراب هستی، نتیجه اجتناب‌ناپذیر روبه‌رو شدن با تصورات وجود یعنی مرگ، آزادی، انتخاب، انزوا و بی‌معنایی است و زمانی ایجاد می‌شود که واقعیت‌های فناپذیر بودن خودمان، رویارویی با رنج و عذاب، نیازمان به تقلا کردن برای بقا و خطاپذیری خویش را بپذیریم [5].
هنگامی که یک بحران شدید، ساختار معنی در زندگی فرد را بر هم بریزد و در نتیجه آن، فرد بار اضطراب تحمل‌ناپذیری را به دوش بکشد و نتواند به گونه مؤثر با واقعیات اجتناب‌ناپذیر هستی کنار بیاید، دچار پدیده آزردگی وجودی شده است [6].
در دیدگاه وجودی انسان‌ها با اضطراب اساسی به دنیا می‌آیند. اضطراب‌هایی که حاصل از رویارویی انسان با بدیهیات هستی است. انسان در یک موقعیت اگزیستانس قرار دارد، موقعیتی که در آن همواره با محدودیت‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند، محدودیت‌هایی همچون محدودیت زمان، محدودیت معنا و مسئولیت. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بیماران سرطانی اضطراب هستی زیادی را تجربه می‌کنند، به طوری که میزان شیوع این نوع اضطراب در گروه مبتلا به سرطان (17/9 درصد) در مقایسه با گروه سالم (13/9 درصد) بیشتر بوده است. در نتیجه، تلاش برای تدابیر درمانی باید در راستای بازسازی و درمان اضطراب باشد [7، 8]. در برخی از مطالعات بیان شده است که حتی در انواعی از سرطان‌ها که درمان مؤثری برای آن‌ها وجود دارد بیماران به واسطه آگاهی‌های غلط، تشخیص سرطان را معادل مرگ می‌دانند و مرگ یکی از مفاهیم مهم وجود است [9].
یکی دیگر از عوارض شایع روانی بیماران سرطانی اضطراب مرضی است؛ وقتی اضطراب، از حد طبیعی خود خارج شود و چنان شدید شود که توانایی عمل کردن در زندگی روزمره را مختل ‌کند، آن را اضطراب مرضی می‌نامیم. مشخصه اضطراب مرضی، واکنش‌های جسمانی و روانی شدید است؛ به گونه‌ای که افراد مبتلا به اختلال‌های اضطرابی در اثر احساس‌های مزمن و شدید اضطراب درمانده می‌شوند [10]. استرس، اضطراب و افسردگی عوامل مهم در کاهش میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان و همچنین مؤلفه‌هایی تأثیرگذار در قبول نکردن درمان از سوی این بیماران است [11]. یکی از مؤلفه‌هایی که می‌تواند در چگونگی رویارویی با مشکلات و تنش ناشی از بیماری سرطان نقش مهمی داشته باشد، سلامت معنوی است. سلامت معنوی از دو مؤلفه تشکیل شده است؛ سلامت مذهبی که نشانه ارتباط با یک قدرت برتر یعنی خداست و سلامت وجودی که یک عنصر روانی اجتماعی است و نشانه احساس فرد است از اینکه کیست، چه کاری انجام می‌دهد و به کجا تعلق دارد. بعد سلامت مذهبی ما را در رسیدن به خدا هدایت می‌کند، در حالی که بعد سلامت وجودی ما را فراتر از خود و به سوی دیگران و محیط سوق می‌دهد [12]. سلامت معنوی یکی از ابعاد مهم سلامت در انسان محسوب می‌شود که ارتباط هماهنگ و یکپارچه را بین نیروهای داخلی فراهم می‌کند و با ویژگی‌های ثبات در زندگی، صلح، احساس ارتباط نزدیک با خویشتن، خدا، جامعه و محیط مشخص می‌شود [13]. یافته‌های چندین مطالعه بیانگر وجود ارتباط آماری معنی‌دار بین سطوح بالای سلامت معنوی و متغیرهای سلامت روان است. تقی‌آبادی و همکاران [14] در پژوهشی به بررسی ارتباط بین اضطراب مرگ با تجربیات مذهبی و رضایت از زندگی در افراد مسن‌تر پرداختند. یافته‌ها نشان‌دهنده ارتباط مثبت و معنی‌داری بین تجربیات مذهبی و رضایت از زندگی، ارتباط منفی و معنی‌دار بین تجربیات مذهبی و اضطراب مرگ و ارتباط منفی و معنی‌دار بین رضایت از زندگی و اضطراب مرگ بود. نتایج پژوهش تقی‌پور و همکاران [15] نشان داد که سلامت معنوی با اضطراب مرگ در بیماران همودیالزی در ارتباط بود. هالیچی کورتولان و کارایرماک [16] دریافتند که اضطراب هستی و تمایلات معنوی به طور منفی با هم همبستگی داشتند و اضطراب مرگ، تمایلات معنوی و تمایلات مذهبی پیشگوی اضطراب هستی هستند. یافته‌های خضری و همکاران [17] نشان داد که بین میانگین نمره کلی سلامت معنوی و اضطراب مرگ، همچنین، ابعاد مذهبی و وجودی سلامت معنوی با اضطراب مرگ ارتباط معنی‌دار و معکوسی وجود داشت. همچنین یافته‌های آنان نشان داد که با افزایش سلامت معنوی، اضطراب مرگ در بیماران سرطانی کاهش می‌یابد. میراندا و همکاران [18] نشان داد که مقابله معنوی تأثیر زیادی بر کاهش اضطراب در بیماران زن مبتلا به سرطان پستان دارد. بورآنی و همکاران [19] نشان دادند که استراتژی‌های مقابله‌ای معنوی می‌تواند بر شدت اضطراب بیماران سرطانی تأثیر داشته باشد. همچنین نظری، خشنود و شاه‌بابکی [20] دریافتند که بین سلامت معنوی و میزان اضطراب رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.
نتایج برخی مطالعات بیان‌کننده آن است که بدون سلامت معنوی دیگر ابعاد زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی نمی‌تواند عملکرد درست داشته باشد و یا به حداکثر ظرفیت خود برسد و بالاترین سطح کیفیت زندگی به دست نخواهد آمد. بنابراین، منابع معنوی برای بیماران مبتلا به سرطان منابع سازگاری مهمی هستند که در طول فرآیند بیماری استفاده می‌شوند. این منابع باعث سازگاری با اثرات گوناگون تشخیص و درمان به‌ویژه شیمی‌درمانی می‌شوند [17]. بنابراین با توجه به اهمیت نقش معنویت در کاهش مشکلات روان‌شناختی بیماران مبتلا به سرطان، هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین سلامت معنوی با اضطراب هستی و اضطراب مرضی در بیماران زن مبتلا به سرطان پستان بود و دو فرضیه به شرح زیر آزمایش شد:
1. بین سلامت معنوی با اضطراب هستی در بیماران زن مبتلا به سرطان پستان رابطه وجود دارد.
2. بین سلامت معنوی با اضطراب مرضی در بیماران زن مبتلا به سرطان پستان رابطه وجود دارد.
مواد و روش‌ها
روش اجرای این پژوهش توصیفی و طرح آن از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را همه بیماران زن مبتلا به سرطان پستان (چهارصد نفر) تشکیل می‌دهند که برای انجام شیمی‌درمانی در سال 1397 به مرکز تخصصی رادیوتراپی انکولوژی امام رضا مشهد (ع) مراجعه کرده‌اند. با توجه به حجم جامعه آماری که چهارصد نفر بود، با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه 195 نفر برآورد شد و 195 نفر به شیوه نمونه‌گیری هدفمند از بین بیماران مراجعه‌کننده به مرکز تخصصی رادیوتراپی انکولوژی امام رضا انتخاب شدند. برای انتخاب اعضای نمونه ابتدا با همکاری مسئولین مرکز تخصصی رادیوتراپی و انکولوژی امام رضا، اطلاعات جمعیت‌شناختی و همچنین مشکلات جسمی و روان‌شناختی اولیه همه بیماران که در پرونده گزارش شده بود، بررسی شد. با در نظر گرفتن معیارهای ورود به مطالعه، شرایط بیماران و نیز در نظر گرفتن افرادی که مشکلات روان‌شناختی در پرونده آن‌ها گزارش شده بود، 195 نفر به صورت هدفمند، انتخاب و ابزار پژوهشی روی آن‌ها اجرا شد. معیارهای ورود به پژوهش عبارت بود از: پزشک سرطان را برای آن‌ها مسجل تشخیص داده باشد، سواد خواندن و نوشتن داشته باشند، نمونه‌ها در زمان تکمیل پرسش‌نامه در وضعیت هوشیاری کامل و دارای تعادل روانی باشند و حداقل سن بیماران 30 و حداکثر 65 سال باشد. ملاک‌های خروج از پژوهش عبارت بودند از: تمایل نداشتن به شرکت در پژوهش و وجود معلولیت جسمانی شدید.
برای اجرای پژوهش، مجوزهای ضروری از مراجع زیربط گرفته شد. پس از کسب موافقت کمیته اخلاقی با مراجعه به مرکز درمانی مربوطه، نمونه آماری مورد نظر به شیوه هدفمند بر اساس معیارهای ورود به پژوهش انتخاب شد. برای جمع‌آوری اطلاعات از سه پرسش‌نامه استفاده شد و قبل از پر کردن پرسش‌نامه‌ها اطلاعات کافی درباره اهداف پژوهشی و اهمیت آن، حفظ بی‌نامی و داوطلبانه بودن مشارکت و محرمانه ماندن اطلاعات کسب‌شده در اختیار شرکت‌کننده‌ها قرار گرفت. سپس پرسش‌نامه به صورت خودگزارش‌دهی در اختیار بیماران واجد شرایط قرار گرفت. پس از اینکه بیمار یا سرپرست بیمار پرسش‌نامه را پر کرد، آن‌ها را جمع‌آوری کردیم. لازم به ذکر است که 237 پرسش‌نامه بین شرکت‌کننده‌ها توزیع شد و از 237 پرسش‌نامه، 195 پرسش‌نامه به طور کامل و بدون نقص پاسخ داده شد و از اطلاعات آن‌ها در تجزیه و تحلیل آماری استفاده شد. 
برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) و همچنین نرم‌افزار SPSS استفاده شد.
ابزار
پرسش‌نامه اضطراب بک: پرسش‌نامه اضطراب بک، یک پرسش‌نامه خودگزارشی است که آیرون بک و همکارانش در 1990 طراحی کردند و به طور اختصاصی شدت علائم اضطراب بالینی را در افراد می‌سنجید. این ابزار یک پرسش‌نامه 21 سؤالی است که برای سنجش اضطراب طراحی شده است. در این پرسش‌نامه، چهار گزینه هر سؤال در یک طیف چهار بخشی از صفر تا سه نمره‌گذاری می‌شود و هریک از ماده‌های آزمون، یکی از علائم شایع اضطراب (علائم ذهنی، بدنی و هراس) را توصیف می‌کند. شایان توجه است که نمره کل در دامنه‌ای از صفر تا 63 قرار می‌گیرد. نمره بین صفر تا هفت نشان‌دهنده این است که فرد هیچ‌گونه اضطرابی ندارد. اگر این نمره بین 8 تا 15 باشد، اضطراب خفیف است، اگر بین 16 تا 25 باشد، متوسط و اگر بین 26 تا 63 قرار داشته باشد، اضطراب شدید خواهد بود. نتایج آزمون کاویانی و موسوی [21] نشان داد که آزمون مورد نظر دارای روایی 0/72، پایایی 0/83 و ثبات درونی 0/92 است. در تحقیق کوئینتائو و همکاران [22] پایایی پرسش‌نامه با استفاده از آلفای کرونباخ 0/85 به دست آمد. در تحقیق حاضر نیز پایایی پرسش‌نامه با استفاده از آلفای کرونباخ 0/650 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی مطلوب آن است.
پرسش‌نامه اضطراب هستی گود: این مقیاس را لورنس و گود در سال 1974 در 32 ماده ساختند، گنجی [23] آن را به فارسی ترجمه کرده و با هدف ارزیابی وجودی در افراد و بر اساس مؤلفه‌های ناامیدی=خودبیگانگی و احساس پوچی=بی‌معنایی تنظیم شده است. این ابزار دارای 32 ماده است که به صورت صحیح و غلط علامت‌گذاری و از صفر تا 32 نمره‌گذاری می‌شود. نقطه برش آن 16 است. این آزمون در پژوهش نورعلیزاده، میانجی و جان بزرگی [24] به روش آلفای کرونباخ اعتباریابی شد که ضریب آلفای خوبی برابر با 0/88 به دست آمد. پایایی این پرسش‌نامه به روش دونیمه‌سازی نیز محاسبه شد که 0/86 به دست آمد. هالت [25] برای مطالعه روایی مقیاس اضطراب هستی اقدام به پژوهشی با نمونه آماری 447 نفر کرد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که این پرسش‌نامه با آزمون‌های هدفمندی در زندگی و پیگردی اهداف معرفتی و افسردگی، روایی هم‌گرا و واگرایی مطلوبی دارد. همبستگی کل 0/66 بود که نشان از قدرت روایی بالای این آزمون دارد. پایایی پرسش‌نامه در این تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ 0/619 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی مطلوب این پرسش‌نامه است.
پرسش‌نامه سلامت معنوی پلاتزین و الیسون: این پرسش‌نامه را پلاتزین و الیسون در سال 1982 برای سنجش سلامت معنوی ساختند که شامل بیست سؤال است. ده سؤال آن سلامت مذهبی و 10 سؤال دیگر سلامت وجودی را اندازه‌گیری می‌کنند. دامنه نمره سلامت مذهبی و وجودی، هرکدام به تفکیک 10 تا 60 است. برای زیرگروه‌های سلامت مذهبی و وجودی، سطح‌بندی وجود نداشته و قضاوت بر اساس نمره به‌دست‌آمده صورت می‌گیرد؛ بنابراین، هرچه نمره به‌دست‌آمده بیشتر باشد، سلامت مذهبی و وجودی نیز در وضعیت بهتری است. علاوه بر این، نمره سلامت معنوی، جمع این دو زیرگروه است که دامنه آن 20 تا 120 در نظر گرفته شده است. پاسخ سؤالات به صورت لیکرت شش گزینه‌ای از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم دسته‌بندی شده است و در پایان، سلامت معنوی به سه سطح کم (20 تا 40)، متوسط (41 تا 99) و زیاد (100 تا 120) تقسیم می‌شود. در پژوهش سیدفاطمی و همکاران [26]، روایی پرسش‌نامه سلامت معنوی به وسیله اعتبار محتوا مشخص شد و پایایی آن را در سال 1385 رضایی در تهران، با ضریب آلفای کرونباخ 0/82 و برای دو بعد مذهبی و وجودی به ترتیب برابر 0/93 و 0/96 به دست آورد [27]. پایایی پرسش‌نامه نیز در این تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ برای بعد سلامت مذهبی 0/659، برای بعد سلامت وجودی 0/832 و برای کل پرسش‌نامه 0/728 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی مطلوب این پرسش‌نامه است.
یافته‌ها
در این بخش نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها در قالب شاخص‌های توصیفی و آزمون‌های استباطی گزارش شده است. شرکت‌کنندگان این پژوهش 195 زن مبتلا به سرطان پستان بودند که 186 نفر از ایشان متأهل و 9 نفر مجرد بودند. سایر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شامل سن و سطح تحصیلات در جدول شماره 1 آمده است.


در جدول شماره 2 میانگین و انحراف معیار مربوط به متغیرهای پژوهش ارائه شده است.


در بررسی میانگین نمرات سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان سینه مشاهده شد که در بُعد سلامت مذهبی، نمره 36/96 و در بعد سلامت وجودی نمره 36/14 حاصل شد. در مجموع میانگین نمره کل سلامت معنوی، 11/74 است که بیانگر سطح متوسط سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان سینه بود. همچنین در بین ابعاد سلامت معنوی نیز میانگین نمرات هر دو بعد در سطحی نزدیک به هم قرار دارد و با تفاوت اندکی، میانگین سلامت مذهبی بیشتر از سلامت وجودی است. مقایسه میانگین نمرات مربوط اضطراب هستی مبتلایان به سرطان سینه نشان می‌دهد که سطح اضطراب هستی مبتلایان به سرطان سینه در سطح بالایی قرار دارد. همچنین میانگین نمرات مربوط اضطراب مرضی مبتلایان به سرطان سینه نشان می‌دهد که اضطراب مرضی این بیماران در سطح متوسطی قرار دارد. 
تحلیل داده‌ها
برای بررسی رابطه بین متغیرهای پیش‌بین و ملاک از آزمون رگرسیون چندگانه به شیوه هم‌زمان و برای بررسی رابطه بین پیش‌بین‌ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. برای نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شده است. نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای تمام متغیرها بیشتر از 0/05 بوده است که نرمال بودن داده‌ها را نشان می‌دهد.
آزمون همبستگی میان اضطراب هستی با سلامت معنوی و سلامت وجودی، همبستگی معناداری را نشان می‌دهد، در حالی که میان اضطراب مرضی با سلامت معنوی و وجودی رابطه معنی‌داری مشاهده نشده است (جدول شماره 3).


نتیجه تحلیل رگرسیون چندگانه اضطراب هستی بر اساس متغیرهای پیش‌بین سلامت مذهبی و سلامت وجودی در جدول شماره 4 ارائه شده است.


بر اساس یافته‌های جدول شماره 4، 23/7 درصد از واریانس اضطراب هستی بر اساس سلامت مذهبی و سلامت وجودی، تبیین‌شدنی است.
نتایج آزمون تحلیل واریانس (5/709=F و 0/004=P) (جدول شماره 5) نشان می‌دهد بین ترکیب خطی سلامت مذهبی و سلامت وجودی با اضطراب هستی، رابطه معناداری وجود دارد.


با استفاده از جدول شماره 6 بر اساس مقادیر β سهم هریک از متغیرهای پیش‌بینی‌کننده در تبیین متغیر ملاک بررسی قرار شده است.


با توجه به مقادیر t و سطح معناداری (جدول شماره 6) می‌توان نتیجه گرفت که هر دو متغیر سلامت مذهبی (0/024=sig) و سلامت وجودی (0/002=sig) به طور منفی اضطراب هستی را پیش‌بینی می‌کند.
بحث 
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سلامت معنوی با اضطراب هستی و اضطراب مرضی بود، در این رابطه دو فرضیه مطرح شد. فرضیه اول پژوهش بیان می‌کند که بین سلامت معنوی با اضطراب اگزیستانسیال و اضطراب مرضی در بیماران مبتلا به سرطان سینه رابطه معنی‌داری وجود دارد. تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری نشان داد که بین سلامت معنوی و ابعاد آن (سلامت وجودی و سلامت مذهبی) با اضطراب هستی در بیماران مبتلا به سرطان سینه رابطه منفی معنی‌داری وجود دارد. این یافته با پژوهش‌های تقی‌آبادی و همکاران [14]، تقی‌پور و همکاران [15]، هالیچی کورتولان و کارالماک [16]، خضری و همکاران [17] و بورآنی و همکاران [19] همسویی دارد. در تبیین این یافته می‌توان بیان کرد، افرادی که حدی از اضطراب هستی را تجربه می‌کنند، در پی کاهش اضطراب و به عنوان یک پاسخ، احتمالاً به جست‌وجوی کشف یا جعل معنا و تجربه‌های معنوی می‌روند. چراکه اساساً تجربه‌های معنوی و معنویت اصیل، پاسخی است به اضطراب بنیادین در مواجهه با نیستی و مرگ. همچنین پاسخی است به اضطراب ناشی از تنهایی و مسئولیت در دنیایی که به خودی خود معنایی در دسترس قرار نمی‌دهد؛ باید معنای آن را کشف کرد و یا باید معنایی برایش آفرید [28]. سلامت معنوی بر کیفیت و چگونگی درک فرد از سلامت در زندگی معنوی، هنگامی که با قدرتی بالاتر ارتباط دارند، متمرکز است [29]. شایان ذکر است در مواردی که دشواری‌های طاقت‌فرسا، شخصیت انسان را در هم می‌کوبد و اراده را از وی می‌گیرد، اتکا به خداوند اثری عمیق و انکارناپذیر در روح آدمی دارد. سلامت معنوی نقش حیاتی در سازگاری با استرس ایفا می‌کند و تأثیر مثبتی در ارتقای سلامت ذهنی و بر کاهش اضطراب فرد می‌گارد [30]. سلامت معنوی با افزایش خودآگاهی، ایجاد ارتباط و پیوند با اطرافیان و دریافت حمایت اجتماعی از سوی دیگران، افزایش حس اطمینان، معنی و هدف در زندگی و مقابله و سازگاری مؤثر با مشکلات روانی از جمله اضطراب، موجب بهبود و ارتقای سلامت روانی بیماران مبتلا به سرطان سینه شده و سطح سازگاری آنان را در رویدادهای جدید زندگی افزایش می‌دهد [31]. افرادی که از سلامت معنوی بیشتری برخوردارند و ایمانی راسخ به نیرو یا موجودی عالی دارند، با آگاهی از این موضوع که زندگی در آینده نزدیک به پایان می‌رسد، فعالانه معنی عالی‌تری را در آن می‌جویند و اضطراب هستی کمتری را تجربه می‌کنند [32]. 
مهم‌ترین عامل مربوط به تأثیر سلامت معنوی در بهبود نگرش فرد نسبت به زندگی و یا بیماری قرار دارد. بُعد مذهبی سلامت معنوی متکی بر باورها و فعالیت‌های مذهبی است و از این طریق در کنترل استرس‌های هیجانی و اضطراب وجودی به افراد کمک می‌کند. سلامت معنوی با هدف قرار دادن باورهای فرد، به فرد کمک می‌کند تا وقایع منفی را به شیوه‌ای جدید ارزیابی کرده و حس قوی‌تری از کنترل بر واقعه داشته باشد، آستانه توانایی و شکیبایی آن‌ها افزایش یافته و به لحاظ شناختی سبب افزایش انطباق و قابلیت سازگاری در این افراد می‌‌شود [33]. سلامت معنوی به بیماران کمک می‌کند تا به رغم بیماری، سوگ یا ناامیدی، بر از‌دست‌رفته‌ها تمرکز نکنند، بلکه در جست‌وجوی معنا باشند. معنویت در نحوه برخورد افراد با سختی‌ها و دشواری‌ها تأثیر داشته و با معناآفرینی، علاوه بر این که برای افراد احساس هدفمندی و خودکارآمدی را به وجود می‌آورد، با ایجاد فضای ذهنی مثبت، موجب خلق هیجاناتی هم چون شادی و امیدواری شده و در نتیجه می‌تواند موجب کاهش اضطراب هستی در بیماران مبتلا به سرطان شود. در این ارتباط، کوئینگ [34] عقیده دارند که در موقعیت‌های تنش‌زا، معنویت منبع مهم سازگاری به شمار می‌آید که با رضایتمندی فرد از زندگی خود، سازگاری بهتر، کاهش درد و کاهش اضطراب وجودی در ارتباط است. 
فرضیه دوم پژوهش بیان می‌کند بین سلامت معنوی و اضطراب مرضی رابطه معناداری وجود دارد. با توجه به نتایج پژوهش این فرضیه تأیید نشد و اضطراب مرضی با هیچ‌یک از ابعاد سلامت معنوی رابطه معناداری نداشت. نتایج این تحقیق با یافته‌های میراندا و همکاران [18] نظری، خشنود و شاه‌بابکی [20]، کامیاب منصوری و همکاران [11] و خضری و همکاران [17] هم‌خوانی ندارد، ولی با پژوهش‌های مک کوبری و دیویس [35] و دلانی و همکاران [36] هم‌خوانی دارد. دلانی و همکاران [36] دریافتند بیماران قلبی که در یک ماه مداخله معنوی شرکت کردند، افزایش میانگین چشمگیری در نمره کلی کیفیت زندگی داشتند اما تغییرات چشمگیری در نمره اضطراب و افسردگی دیده نشد. منطبق با نتایج این تحقیق مک کوبرای و دیویس [35] نشان دادند که بین سلامت معنوی و اضطراب مرضی، همبستگی معنی‌داری مشاهده نشد. در تبیین تأیید نشدن احتمالی این یافته می‌توان بیان کرد که شاید عوارض جسمانی شدید ناشی از بیماری سرطان و شدت زیاد اضطراب بیماران در این زمینه نقش داشته است. همچنین مذهبی بودن و معنویت ممکن است به صورت معکوس بر فرد تأثیر بگذارد. برای مثال برخی باورهای مذهبی ممکن است با تشویق فرد به اجتناب از درمان یا قطع درمان‌های رسمی، جست‌وجوی نکردن به موقع مراقبت پزشکی، اجتناب از اقدامات بهداشتی پیشگیرانه مؤثر و سوء رفتار مذهبی بر سلامت فرد تأثیر منفی گذارد. ممکن است افراد برخی گروه‌های مذهبی به صورت غیرواقع‌بینانه انتظارات زیادی از خود داشته باشند که منجر به انزوا، استرس و اضطراب شود و یا ممکن است خود را با آنان که اعتقادات آن‌ها را ندارند، بیگانه احساس کنند. سرانجام به‌خوبی دانسته شده است که سیستم‌های اعتقادی غیرسالم می‌توانند به صورت منفی بر سلامت اثر بگذارند [37].
همچنین می‌توان این نتیجه را به تأثیر عوامل مداخله‌گری از جمله سن، سطح تحصیلات و یا وضعیت اقتصادی بیماران مبتلا به سرطان سینه نسبت داد به طوری که پژوهش‌ها نشان داده‌اند افراد پیرتر نسبت به افراد جوان‌تر اضطراب بیشتری دارند [37]. به نظر می‌رسد تجربه و گزارش اضطراب در معرض تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی و زمینه‌های فرهنگی و باورهای مذهبی در مبتلایان به بیماری سرطان در جوامع گوناگون متفاوت است [17].
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد که از ابعاد سلامت معنوی، هر دو بعد سلامت مذهبی و سلامت وجودی رابطه معناداری با اضطراب وجودی بیماران مبتلا به سرطان سینه دارند، ولی رابطه معناداری بین اضطراب مرضی و ابعاد سلامت معنوی مشاهده نشد. این نتایج نشان‌دهنده اهمیت پرداختن به موضوع معنویت در بین بیماران مبتلا به سرطان سینه و ضرورت انجام برنامه‌ریزی‌های لازم برای ارتقای سطح معنویت آنان است.
این پژوهش دارای محدودیت‌هایی بود. محدود کردن جامعه آماری به بیماران مبتلا به سرطان سینه شهر مشهد که تعمیم نتایج به سایر جوامع آماری را با احتیاط همراه می‌سازد. همچنین در این پژوهش به منظور زمینه‌یابی از پرسش‌نامه استفاده شد، در نتیجه ممکن است برخی از افراد از ارائه پاسخ واقعی خودداری کرده و پاسخ غیرواقعی داده باشند. در‌نهایت اینکه این پژوهش از نوع پژوهش‌های همبستگی بود و به همین دلیل نمی‌توان از آن استنباط علی کرد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی این پژوهش درباره سایر بیماری‌های مزمن نیز انجام شود و نتایج آن با این پژوهش مقایسه شود. همچنین پیشنهاد می‌شود متغیرهای پژوهش در گروه دیگری که بیماری مزمن ندارند، نیز سنجیده شوند و با بیماران سرطانی مقایسه شوند تا نتیجه‌گیری دقیق‌تری به دست آید. می‌توان با تقویت باورها و تجارب مذهبی از طریق برگزاری برنامه‌ها و جلسات مذهبی برای بیماران مبتلا به سرطان و شناخت هرچه بیشتر روحیه و دیدگاه‌های مذهبی ایشان، گام‌های مؤثری در زمینه کاهش اضطراب و حتی استفاده از این عقاید و تجارب به‌منزله نوعی راهبرد درمانی برداشت. توصیه می‌شود محققان چارچوبی را برای توسعه مداخلات معنوی اثربخش و در عین حال حساس به تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی ارائه دهند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
 این مقاله با کد 950261902191 در کمیته پژوهشی دانشگاه آزاد واحد الکترونیک به ثبت رسیده است. اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.

حامی مالی
مقاله از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده دوم در گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه خاتم، تهران استخراج شده است.

مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی، ویرایش و نگارش - پیش‌نویس اصلی: ماندانا نیکنام؛ روش‌شناسی، نمونه‌گیری، گردآوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها: فاطمه سادات حسینی پورابرده.

تعارض منافع
نویسندگان هیچ‌گونه تضاد منافعی در این پژوهش نداشتند.
 

References
1.World Health Organization. Breast cancer now most common form of cancer: WHO taking action [Internet]. 2021 [Updated 2021 February 03]. Available from: https://www.who.int/news/item/03-02-2021-breast-cancer-now-most-common-form-of-cancer-who-taking-action
2.Salehi F, Mohsenzade F, Arefi M. [Prevalence of death anxiety in patients with breast cancer in Kermanshah, 2015 (Persian)]. Iran Q J Breast Dis. 2016; 8(4):34-40. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=503383
3.Kiani, J, Jahanpour F, Abasi F, Darvishi SH, Gholizadeh B. [Evaluation of effectiveness of spiritual therapy in mental health of cancer patients (Persian)]. Nurs J Vulnerable. 2016; 2(5):40-51. http://njv.bpums.ac.ir/article-1-675-en.html
4.Migdal L. The structure of existential well-being and its relation to other well-being constructs [PhD. dissertation]. Michigan: University of Detroit; 1995.
5.Corey G. Theory and practice of counseling and psychotherapy [Yahya SA, Persian trans.]. 9^th ed. Tehran: Arasbaran; 2013.
6.Lehto RH. The challenge of Existential issues in Accute nursing consideration with the patients with diagnosis of Lung Cancer. Clin J Oncol Nurs. 2012; 16(1):E4-11. [DOI:10.1188/12.CJON.E1-E8]
7.Tan SM, Beck KR, Li H, Lim EC, Krishna LK. Depression and anxiety in cancer patients in a Tertiary General Hospital in Singapore. Asian J Psychiatr. 2014; 8:33-7. [DOI:10.1016/j.ajp.2013.10.002] [PMID]
8.Mitchell AJ, Ferguson DW, Gill J, Paul J, Symonds P. Depression and anxiety in long-term cancer survivors compared with spouses and healthy controls: A systematic review and meta-analysis. Lancet Oncol. 2013; 14(8):721-32. [DOI:10.1016/S1470-2045(13)70244-4]
9.Farsi Z, Dehghan Nayeri N, Negarandeh R. Coping strategies of adults with leukemia undergoing hematopoietic stem cell transplantation in Iran: A qualitative study. Nurs Health Sci. 2010; 12(4):485-92. [DOI:10.1111/j.1442-2018.2010.00563.x] [PMID]
10.Nooralizadeh Iyanji M, Janbozorgi M. [The relationship between existential anxiety and illness anxiety and their comparison in three groups of offenders, normal and religious (Persian)]. Psychology and Religion. 2010; 3(2):29-44. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=231838
11.Kamyab Mansori Y, Dolatian M, Shams J, Nasiri M. Relationship between death anxiety and spiritual well-being in patients with gynecologic cancer. Adv Nurs Midwifery. 2018; 27(3):28-34. https://journals.sbmu.ac.ir/en-jnm/article/view/18155
12.Dehshir GH, Sohrabi F, Najafi I. [Characterization: Psychometric measure of spiritual well-being among students (Persian)]. Psychological Studies. 2008; 4(3):129-44. https://psychstudies.alzahra.ac.ir/article_1637_0d9ad179a0a93acbd85d73cf6b716af5.pdf?lang=en
13.Craven RF, Hirnle CJ, Jensen S. Fundamental of nursing: Human health and function. 7^th ed. Philadelphia: Lippincott & Williams & Wilkins Company; 2013. https://www.worldcat.org/title/fundamentals-of-nursing-human-health-and-function/oclc/744299551
14.Taghiabadi M, Kavosi A, Mirhafez SR, Keshvari M, Mehrabi T. The association between death anxiety with spiritual experiences and life satisfaction in elderly people. Electron Physician. 2017; 9(3):3980-5. [DOI:10.19082/3980] [PMID] [PMCID]
15.Taghipour B, Mehravar F, Sharif Nia H, Shahidifar S, Hasani A, Alahyari Z. Association between death anxiety and spiritual intelligence with the spiritual health and quality of life in hemodialysis patients. J Nurs Midwif Sci. 2017; 4(2):26-32 [DOI:10.4103/2345-5756.231742]
16.Halıcı Kurtulan M, Karaırmak O. Examination of the relationship among death anxiety, spirituality, religious orientation and existential anxiety. Spiritual Psychol Couns. 2016; 1(2):176-217. [DOI:10.12738/spc.2016.2.0007]
17.Khezri L, Bahreyni M, Ravanipour M, Mirzaee K. [The Relationship between spiritual wellbeing and depression or death anxiety in cancer patients in Bushehr 2015 (Persian)]. Nurs J Vulnerables. 2015; 2(2):15-28. http://njv.bpums.ac.ir/article-1-620-en.html
18.Miranda TPS, Caldeira S, de Oliveira HF, Iunes DH, Nogueira DA, Chaves ECL, et al. Intercessory prayer on spiritual distress, spiritual coping, anxiety, depression and salivary amylase in breast cancer patients during radiotherapy: Randomized clinical trial. J Relig Health. 2020; 59(1):365-80. [DOI:10.1007/s10943-019-00827-5] [PMID]
19.Borreani C, Alfieri S, Farina L, Bianchi E, Corradini P. Fear of cancer recurrence in haematological cancer patients: exploring socio-demographic, psychological, existential and disease-related factors. Support Care Cancer. 2020; 28(12):5973-82. [DOI:10.1007/s00520-020-05434-9] [PMID]
20.Nazari F, Khoshnood Z, Shahrbabaki PM. The relationship between authenticity and death anxiety in cancer patients. Omega (Westport). 2021:30222821997603. [DOI:10.1177/0030222821997603] [PMID]
21.Kaviani H, Mousavi AS. [Psychometric properties of the Persian version of Beck Anxiety Inventory (BAI) (Persian)]. Tehran Univ Med J. 2008; 66(2):136-40. https://tumj.tums.ac.ir/article-1-641-en.html
22.Quintão S, Delgado AR, Prieto G. Validity study of the beck anxiety inventory (portuguese version) by the rasch rating scale model.  Psicol: Reflex Crit. 2013; 26(2): 305-10. [DOI:10.1590/S0102-79722013000200010]
23.Ganji M. [Psychopathology based on DSM-5 (Persian)]. Tehran: Savalan Publication; 2014.
24.Noor Alizadeh Mianji M, Janbozorgi M. [Relationship between existential anxiety and morbid anxiety and their comparison in three groups of normal and religious offenders (Persian)]. Psychology and Religion. 2010; 2(3):29-44. http://ravanshenasi.nashriyat.ir/node/91
25.Hullett MA. A Validation study of the existential anxiety scale. Tennessee: Middle Tennessee Psychological Association Nashville; 1994. https://eric.ed.gov/?id=ED377430
26.Seyedfatemi N, Rezaei M, Givari, A, Hoseini F. [Prayer and spiritual well-being in cancer patients (Persian)]. Payesh. 2006; 5(4):295-304. http://payeshjournal.ir/article-1-732-en.html
27.Etemad J, Dehghan Manshadi Z, Mozafari N. [Investigation on psychometric properties of existential anxiety questionnaire in elderly (Persian)]. J Gerontol. 2017; 1(3):39-48 [DOI:10.18869/acadpub.joge.1.3.39]
28.Ramezankhani A, Ghaedi M, Hatami, H, Taghdisi MH, Golmirzai J, Behzad A. [Association between spiritual health and quality of life in patients with type 2 diabetes in Bandar Abbas, Iran (Persian)]. 2013; 18(3):210-8. http://eprints.hums.ac.ir/476/1/hmj-v18n3p210-en.pdf
29.Mohammadizadeh A, Askarizadeh G, Bagheri M. [The relationship between spiritual health and death anxiety in patients with multiple sclerosis (Persian)]. J Res Health. 2017; 4(2):20-8. http://jrh.mazums.ac.ir/article-1-335-en.pdf
30.Hatamipour K, Rahimaghaee F, Delfan V. [The relationship between spiritual health and anxiety in nursing student in training at the time of entry into the school (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2016; 11(2):68-77. http://ijnr.ir/browse.php?a_id=1718&slc_lang=en&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1
31.Lou VW. Conceptualizing spiritual well-being: A qualitative inquiry. Spiritual well-being of chinese older adults. Berlin: Heidelberg; 2015. [DOI:10.1007/978-3-662-46303-1_2] [PMID] [PMCID]
32.Simoni JM, Martone MG, Kerwin JF. Spirituality and psychological adaptation among women with HIV/AIDS: Implications for counseling. J Couns Psychol. 2002; 49(2):139-47. [DOI:10.1037/0022-0167.49.2.139]
33.Moetamedi A, Pajouhinia S, Fatemi Ardestani MH. [The impact of spiritual wellbeing and resiliency in predicting death anxiety among elderly people in Tehran (Persian)]. Shefaye Khatam. 2015; 3(2):19-26. [DOI:10.18869/acadpub.shefa.3.2.19]
34.Koenig H. Spirituality, wellness and quality of life: Sexuality, reproductive and menopause. Fertil Steril. 2004; 4(4):76-82 [DOI:10.1016/j.sram.2004.04.004]
35.McCoubrie RC, Davies AN. Is there a correlation between spirituality and anxiety and depression in patients with advanced cancer? Support Care Cancer. 2006; 14(4):379-85. [DOI:10.1007/s00520-005-0892-6] [PMID]
36.Delaney C, Barrere C, Helming M. The influence of a spirituality-based intervention on quality of life, depression, and anxiety in community-dwelling adults with cardiovascular disease: A pilot study. J Holist Nurs. 2011; 29(1):21-32. [DOI:10.1177/0898010110378356] [PMID]
37.Otoom S, Al-Jishi A, Montgomery A, Ghwanmeh M, Atoum A. Death anxiety in patients with epilepsy. Seizure. 2007; 16(2):142-6. [DOI:10.1016/j.seizure.2006.10.014] [PMID]