مقدمه
ورزشکاران حرفه‌ای در کنار فعالیت‌های ورزشی، تحصیلات دانشگاهی مرتبط با رشته ورزشی خود را نیز دنبال می‌کنند که این در ادبیات روان‌شناسی ورزشی تحقق یک هدف دوگانه شناخته می‌شود [1]. با بالا رفتن سطح مسابقات ورزشی، نه تنها تعداد شرکت‌کنندگان افزایش می‌یابد، بلکه میزان رقابت در میان افراد نیز به صورت چشمگیری زیاد می‌شود [2]. این رقابت‌ها در میان مؤسسات آموزش عالی و دانشجویان ورزشکار نیز وجود دارد، درواقع این افراد نماینده جمعیت مشخصی از دانشگاه‌ها و دانشکده‌های خودشان هستند [3]. با این حال، مدیریت مطالبات هم‌زمان ورزشی و آموزشی دانشجویان را با چالش‌های زیادی از جمله تعادل در زندگی دانشگاهی و ورزشی، حفظ عملکرد در سطوح بالا، حفظ روابط با دوستان و مربیان روبه‌رو می‌کند [4]. دانشجویان ورزشکار تحت تأثیر عوامل تنش‌زای مختلفی از جمله برنامه‌های فشرده، محدودیت زمانی، خستگی جسمانی و روانی، تعهد به حضور در جلسات تمرینی و ایفای یک نقش دوگانه ورزشکار و دانشجو قرار دارند [5] که منجر به افزایش فشار روانی و جسمانی بر آن‌ها می‌شود [6]. به عبارتی دیگر، از این افراد انتظار دارند در طول یک ترم مطالعه کافی داشته باشند و بتوانند نمرات خوبی کسب کنند، زمان‌های مشخصی را به تمرین فردی و گروهی اختصاص دهند، چکاب کامل، فیزیوتراپی و سایر فعالیت‌های مرتبط با ورزش حرفه‌ای را داشته باشند [4, 3, 2].
علاوه بر این، بسیاری از این ورزشکاران به علت فشار تمرینات و اردوهای مختلف ممکن است از خانواده و سایر دوستان خود فاصله بگیرند که این خود موجب انزوای اجتماعی آن‌ها می‌شود [5]. از سویی دیگر، انتظاراتی که مربیان و اطرافیان از دانشجویان ورزشکار دارند، فشار مضاعفی را به این افراد تحمیل می‌کند که این خود موجب افزایش تنش و اضطراب در ورزشکار می‌شود [3]. این ممکن است بر عملکرد ورزشی و تحصیلی این افراد را تأثیر بگذارد [6]. در مقابل، دانشجویان ورزشکار در مقایسه با دانشجویان عادی مزایایی زیادی به دست می‌آورند، مانند: لذت بردن از مشارکت در فعالیت‌های ورزشی گوناگون، وضعیت اجتماعی و اقتصادی بهتر، قرار گرفتن در کانون توجه دیگران، دستیابی به شهرت و رسیدن به اهداف ورزشی خود [7].
برای دستیابی به بهترین عملکرد انتظار می‌رود ورزشکاران از نظر جسمانی، اجتماعی، فنی و روان‌شناختی آماده و نیرومند باشند [8]. درواقع، عملکرد ورزشکاران در رشته‌های گوناگون نه تنها تحت تأثیر آمادگی بدنی و عوامل تاکتیکی است، بلکه ویژگی‌های روان‌شناختی مختلفی می‌تواند بر عملکرد ورزشکاران تأثیر به‌سزایی به جای بگذارد [9]. به عبارت دیگر می‌توان گفت ورزشکاران حرفه‌ای در مقایسه با افراد دیگر دارای ویژگی‌های روان‌شناختی متفاوتی هستند که این خصوصیات می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در شرایط مسابقه بهترین عملکرد را از خود به نمایش بگذارد [10]. در این راستا، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که امروزه عامل مهم و تأثیرگذار در عملکرد ورزشکاران به شمار می‌آید استحکام روانی است [11]. استحکام روانی مجموعه‌ای از نگرش‌ها، احساسات و رفتارهایی تعریف شده است که شما را قادر می‌سازد با پشتکار و تلاش بر هر گونه مانع، سختی یا فشاری غلبه کنید و با تمرکز و انگیزه فراوان به سوی اهداف خود گام بردارید [12]. به دلیل نمونه‌گیری از ورزش‌های مختلف و سطوح عملکرد متفاوت این افراد، چندین مدل از استحکام روانی ارائه شده اما معتبرترین مدل را کلاف، ایرل و سویل [13] مطرح کرده‌اند. آن‌ها استحکام روانی را دارای چهار مؤلفه اصلی می‌دانند؛ 1) کنترل: نشان‌دهنده این واقعیت است که فرد بر احساسات و اعمال خود کنترل کافی دارد؛ 2) تعهد: به این معنا که فرد با تمام وجود خود کارها را به نحو احسنت انجام می‌دهد؛ 3) چالش: شخص مشکلات زندگی را فرصت‌هایی برای پیشرفت خود تلقی می‌کند؛ 4) اعتمادبه‌نفس داشتن در ارتباطات بین‌فردی و ایمان به توانایی‌های خود است. ورزشکارانی که استحکام روانی زیادی دارند، در مقابل فشار و تنش رقابت‌ها بیشتر مقاومت می‌کنند و برای رسیدن به اهداف خود ثابت‌قدم هستند [12]. درواقع، استحکام روانی یک مکانیزم دفاعی در واکنش به عوامل تنش‌زا است و به ورزشکار این فرصت را می‌دهد که به صورت فعالانه در مقابل شرایط گوناگون بهترین تصمیم و عملکرد را از خود به نمایش بگذارد [14].
از جمله متغیرهایی که با استحکام روانی ارتباط دارد، رگه‌های تاریک شخصیت است [16 ،15]. رگه‌های تاریک شخصیت شامل صفات متنوعی هستند که در سطوح بالینی اهمیت زیادی دارد و متشکل از صفات ماکیاولیسم، خودشیفتگی و رفتار ضداجتماعی است [17]. این صفات به دلیل داشتن ابعاد مشترکی مانند ماهیت اجتماعی نامطلوب، دورویی، نداشتن همدلی، پرخاشگری، خودمحوری و فریبکاری در یک خوشه مفهومی قرار گرفته‌اند [18]. صفت خودشیفته با صفات ماکیاولیسم و رفتار ضداجتماعی که منفی هستند، متفاوت است و به‌منزله بخش روشن شخصیت از آن یاد می‌شود [19]. در این راستا، مشخص شده است افراد دارای صفات ماکیاولیسمی و رفتار ضداجتماعی زندگی پرتنش و مضطرب‌تری دارند اما افرادی که دارای سطوح مطلوبی از خودشیفتگی هستند از زندگی خود رضایت بیشتری دارند و نسبت به آینده امیدوارتر هستند [20]. درواقع، ماکیاولیسم‌ها افرادی پول‌دوست، جاه‌طلب، اهل رقابت و منفعت‌طلب هستند که فقط خواسته‌های خودشان اهمیت دارد و توجهی به حقوق دیگران ندارند [21]. صفت رفتار ضداجتماعی نیز شامل مجموعه ویژگی‌های منفی و هنجارشکن است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به پرخاشگری، پشیمانی نبودن، رفتارهای خودخواهانه، پریشانی روان‌شناختی و آسیب به دیگران اشاره کرد [7]. افردی که رفتارهای ضداجتماعی از خود به نمایش می‌گذراند خواهان کسب قدرت و خشونت هستند و تمام تلاش خود را برای ضربه زدن به دیگران به کار می‌گیرند [17]. درمقابل، افرادی که دارای صفت خودشیفتگی هستند از عزت نفس، احساس غرور و خودمحوری زیادی برخوردارند و همیشه دوست دارند در کانون توجه دیگران باشند و بیشتر به دنبال تحسین ویژگی‌های جسمانی و روانی خود از سوی اطرافیان هستند [19]. پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه رگه‌های تاریک شخصیت حاکی از ارتباط آن با استحکام روانی است [7, 8, 9, 10, 11, 12 ,13 ,14]. در همین راستا، صبوری و همکاران [15] در مطالعه‌ای که انجام دادند همبستگی معناداری را میان صفات ماکیاولیسم، رفتار ضداجتماعی و خودشیفتگی با استحکام روانی به دست آوردند. اونلی و همکاران [16] در پژوهش خود به بررسی رگه‌های تاریک شخصیت و استحکام روانی پرداختند؛ یافته‌های این پژوهش حاکی از همبستگی مثبت خودشیفتگی با استحکام روانی بود. از سویی دیگر، نتایج این مطالعه نشان داد صفات ماکیاولیسم و رفتارهای ضداجتماعی با استحکام روانی همبستگی منفی معناداری داشتند. یک تفسیر احتمالی از این یافته‌ها این است که صفت خودشیفتگی از نظر کیفی با دیگر رگه‌های تاریک شخصیت متفاوت است و بیشتر دربردارنده تمایلات اجتماعی و انگیزه برای رسیدن به اهداف خود در زندگی است [7, 8, 9, 10, 11, 12 ,13 ,14, 15]. 
در حالی که بسیای از پژوهشگران در حال تعریف مفهوم استحکام روانی هستند، مطالعات انجام‌شده در این زمینه حاکی از ارتباط استحکام روانی و روان‌شناسی مثبت است [9]. در این راستا، از جمله مفاهیمی که در روان‌شناسی مثبت بسیار به آن پرداخته شده، بهزیستی روان‌شناختی است [22]. منظور از بهزیستی در روان‌شناسی مثبت‌گرا افزایش میزان شکوفایی در زندگی خود و دیگران است [23]. بهزیستی روان‌شناختی اشاره به حسی از سلامتی دارد که آگاهی کامل از تمامیت و یکپارچگی در تمام جنبه‌های زندگی را در بر می‌گیرد [24]. در این راستا، نتایج پژوهش‌های انجام‌شده حاکی از این واقعیت است که افراد دارای بهزیستی زیاد به طور عمده‌ای هیجانات مثبت را تجربه می‌کنند و از اتفاقات پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند؛ در حالی که افرادی که بهزیستی روان‌شناختی محدودی دارند موقعیت‌های زندگی خود را نامطلوب ارزیابی می‌کنند و تمرکزشان بیشتر بر هیجانات منفی است [25 ،24]. در سال‌های اخیر، ورزشکاران و مربیان ورزشی به اهمیت ابعاد روان‌شناسی از جمله بهزیستی روان‌شناختی در افزایش سلامت جسمانی پی برده‌اند و اقدامات مؤثر و عملی‌تری در راستای افزایش مشارکت ابعاد روان‌شناختی گوناگون بر عملکرد ورزشکاران را ضروری می‌دانند [26]. برخلاف سایر گروه‌های ورزشی، دانشجویان ورزشکار می‌بایست میان فعالیت‌های ورزشی و تحصیلی خود تعادل ایجاد کنند، به همین دلیل حفظ و ارتقاء بهزیستی روان‌شناختی برای دانشجویان ورزشکار اهمیت ویژه‌ای دارد [27]. درواقع، بهزیستی روان‌شناختی هم‌زمان با کاهش احساسات منفی و اضطراب، به ورزشکار کمک می‌کند تا یک محیط تمرینی پرنشاط و مطلوب را ایجاد کند و گامی محکم برای افزایش عملکرد خود بردارد [28]. در این راستا، شیرد و گلبی [29] در مطالعه‌ای که بر روی شناگران جوان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که آموزش مهارت‌های روان‌شناختی باعث افزایش مقاومت و استحکام روانی در ورزشکاران می‌شود. از سویی دیگر، گلبی و وود [30] تکنیک‌های روان‌شناسی، بهزیستی روان‌شناختی و استحکام روانی دانشجویان ورزشکار را بررسی و ارزیابی کردند. یافته‌های این مطالعه نشان داد همبستگی مثبت معناداری میان مؤلفه‌های استحکام روانی و بهزیستی روان‌شناختی وجود دارد. با توجه به پژوهش‌های انجام‌شده می‌توان اذعان کرد برای عملکرد ورزشی و تحصیلی ایده‌آل، دانشجویان باید از نظر ویژگی‌های شخصیتی و روان‌شناختی در سطوح خوبی قرار بگیرند [26].
در مجموع با توجه به ارتباطی که ابعاد روان‌شناختی و شخصیتی با عملکرد دانشجویان ورزشکار دارد [16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25]، همچنین با در نظر گرفتن نقشی که دانشجویان ورزشکار در پیشبرد اهداف بلندمدت ورزشی کشور دارند و کمبود مطالعات در این زمینه، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش رگه‌های تاریک شخصیت و بهزیستی روان‌شناختی در پیش‌بینی استحکام روانی دانشجویان ورزشکار دانشگاه گیلان انجام شد.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه پژوهش تمامی دانشجویان تربیت بدنی دانشگاه گیلان در نیمسال تحصیلی اول 99-1398 بودند. از این میان، تعداد پنج رشته ورزشی با تعداد حدود 800 نفر با استفاده از فرمول کوکران تعداد 180 نفر برآورد شد که در این پژوهش برای اطمینان از حجم نمونه 200 نفر با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند [31]. معیارهای ورود به پژوهش شرایط بدنی سالم، مرد بودن، دامنه سنی 18 تا 40 و سابقه فعالیت ورزشی در دو سال گذشته بود. همچنین، معیارهای خروج از پژوهش نیز شامل تعلق نداشتن به جامعه پژوهش، سابقه مشروطی، مشکلات روان‌شناختی حاد، شانسی جواب دادن به سؤالات و نیمه رها کردن پرسش‌نامه‌ها است.
نحوه اجرای پژوهش به این صورت بود که در ابتدا اقدامات لازم برای دریافت کد اخلاق از دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام شد؛ کد اخلاق: IR.GUMS.REC.1398.121. سپس برای جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامه‌های پژوهش را حراست و مدیریت آموزش دانشکده تربیت بدنی گیلان بررسی کردند. برای جمع‌آوری داده‌ها به صورت در دسترس هشت کلاس کارشناسی، پنج کلاس کارشناسی ارشد و دو کلاس دکتری انتخاب شدند. پس از مراجعه به هر کلاس ابتدا با استادان و مربیان مربوط هماهنگی‌های لازم صورت می‌گرفت و به صلاحدید استادان و مربیان محترم دانشجویان برای پاسخگویی به پرسش‌نامه‌ها اعلام آمادگی می‌کردند. لازم به ذکر است که برای دانشجویان هدف و اهمیت پژوهش، اصل رازداری و محرمانه ماندن اطلاعات شخصی و انجام تحلیل به صورت کلی بیان شد. برای گردآوری داده‌ها از ابزارهای زیر استفاده شد.
مقیاس استحکام روانی ورزشی 
این پرسش‌نامه یک مقیاس خودسنجی مشتمل بر 14 گویه (ماده) و سه عامل است که افکار و شناخت‌های مرتبط با اطمینان (در مقابل نداشتن اعتماد‌به‌نفس)، پایداری (در مقابل نداشتن عزم راسخ) و کنترل (در مقابل پریشانی) را می‌سنجد. پاسخ به هر گویه بر اساس مقیاس پنج درجه‌ای لیکرت از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (5)، پاسخ‌دهی و نمره‌گذاری می‌شود. حداقل و حداکثر نمره در این پرسش‌نامه به ترتیب 14 و 70 است که افراد با استحکام روانی بیشتر در این پرسش‌نامه نمرات بیشتری کسب می‌کنند. این پرسش‌نامه بر اساس مفهوم استحکام روانی از دیدگاه روان‌شناسی مثبت (طرز فکر) طراحی شد. این دیدگاه به توانایی‌های افراد برای غلبه بر سختی‌ها و رشد و شکوفایی در تمام شرایط زندگی تمرکز می‌کند که شامل خودباوری، تعهد، پشتکار و مدیریت هیجان است [10]. با این حال، در مفهوم‌پردازی و اندازه‌گیری استحکام روانی شیرد، گلبی و وانورش [10] از چارچوب روان‌شناسی مثبت استفاده شده که بر انعطاف‌پذیری و رشد در تمام سطوح رقابتی و مهارتی تأکید می‌کند. این چارچوب با دقت بیشتری ماهیت چندبعدی و پیچیدگی این سازه را در بر می‌گیرد. مقیاس شیرد و همکاران [10] بر اساس نمونه‌ای با اندازه مناسب و سه عامل اطمینان، پایداری و کنترل، از ویژگی‌های روان‌سنجی مناسبی برخوردار بود. اعتبار و پایایی این ابزار به صورت کامل تأیید شده است. در ایران، باقری شیخانگفشه، ابوالقاسمی و کافی ماسوله [32] پایایی پرسش‌نامه استحکام روانی را با استفاده از آلفا کرونباخ برای کل مقیاس (0/89) و مؤلفه‌های اطمینان (0/84)، پایداری (0/81) و کنترل (0/79) مطلوب گزارش می‌کنند. در پژوهش پیش رو آلفای کرونباخ مناسبی برای کل مقیاس 0/89 به دست آمد.
مقیاس رگه‌های تاریک شخصیت
این مقیاس توسط جوناسون و وبستر [33] ساخته شد که شامل 12 سؤال است. جوناسون و وبستر [33] ویژگی‌های روان‌سنجی این مقیاس شامل اعتبار سازه، اعتبار افتراقی، اعتبار هم‌زمان و اعتبار آزمون بازآزمون را در چهار مطالعه گوناگون آزمون آزمایش کردند. این مطالعه‌ها در مجموع 1085 شرکت‌کننده داشتند. درنهایت از 91 گویه اولیه، 12 سؤال برای فرم نهایی باقی ماند. در پایان، آن‌ها مقیاس خود را با 12 ویژگی نامیدند، در حالی که این مقیاس همان سه جنبه تاریک شخصیت را اندازه‌گیری می‌کند. سازندگان مقیاس گزارش کردند که این پرسش‌نامه ویژگی‌های روان‌سنجی مناسبی در تمام مطالعات داشته است. این مقیاس دارای سه عامل ماکیاولیسم، خودشیفتگی و رفتار ضداجتماعی است که این سه عامل را با 12 سؤال 9 گزینه‌ای بر اساس مقیاس لیکرت از به شدت مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (9) می‌سنجد. حداقل و حداکثر نمره در این پرسش‌نامه به ترتیب 12 و 108 است که افراد با سه‌گانه تاریک بیشتر، نمرات بیشتری را در این پرسش‌نامه کسب می‌کنند. در داخل کشور نیز، بشرپور و شفیعی [34] روایی صوری و روایی سازه ابزار را تأیید کردند و اعتبار کل ابزار و صفات تاریک خودشیفته، ضداجتماعی و ماکیاولیسم را با روش بازآزمایی به ترتیب 0/86، 0/76، 0/87 و 0/89 و ضریب آلفای کرونباخ کل و خرده مقیاس‌ها را در دامنه 0/87 تا 0/91 گزارش کردند. در پژوهش حاضر نیز پایایی پرسش‌نامه سه‌گانه تاریک شخصیت با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در شخصیت ماکیاولیسم 0/82، ضداجتماعی 0/80 و خودشیفته 0/85 به دست آمد.
مقیاس بهزیستی روان‌شناختی 
این مقیاس را ریف در سال 1989 طراحی کرده است [23]. مقیاس اصلی بهزیستی روان‌شناختی ریف از 120 سؤال و 6 عامل استقلال، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی و پذیرش خود تشکیل شده است که نسخه‌های کوتاه‌تر 18 سؤالی آن هم در پژوهش‌های گوناگون استفاده می‌شود. فرم 18سؤالی مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف 18 سؤال و 6 عامل را شامل می‌شود که به صورت لیکرت 6 گزینه‌ای از کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم پاسخ‌دهی و نمره‌گذاری می‌شوند [24]. در ایران نیز ضریب آلفای کرونباخ را برای کل مقیاس و 6 عامل استقلال، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی و پذیرش خود به ترتیب 0/75، 0/74، 0/78، 0/80، 0/64، 0/67 و 0/59 بیان می‌کنند [35]. در پژوهش حاضر نیز ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه برای کل مقیاس 0/84 و 6 عامل استقلال 0/81، تسلط بر محیط 0/80، رشد شخصی 0/76، ارتباط مثبت با دیگران 0/82، هدفمندی در زندگی 0/75 و پذیرش خود 0/79 مناسب برآورد شد.
پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها، داده‌ها وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 24 شد و تجزیه و تحلیل آن با آماره‌های توصیفی (میانگین، انحراف معیار و فراوانی) انجام گرفت. برای تعیین ارتباط یا هم‌بستگی رگه‌های تاریک شخصیت و بهزیستی روان‌شناختی با متغیر وابسته (استحکام روانی) از رگرسیون چندگانه استفاده شد. لازم به ذکر است سطح معنی‌داری 0/05 برای تمام فرضیه‌ها در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
اطلاعات جمعیت‌شناختی دانشجویان ورزشکار از نظر دامنه سنی، رشته ورزشی، مقطع تحصیلی، وضعیت تأهل و مدت‌زمان فعالیت ورزشی در جدول شماره 1 آورده شده است.


در جدول شماره 2 شاخص‌های توصیفی رگه‌های تاریک شخصیت، بهزیستی روان‌شناختی و استحکام روانی اعم از میانگین و انحراف معیار گزارش شده است.


همچنین در جدول شماره 2 نتایج آزمون شاپیرو ویلک برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش گزارش شده است. با توجه به جدول شماره 2 نتایج آزمون شاپیرو ویلک برای تمامی متغیرها معنی‌دار نیست، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که توزیع متغیرها نرمال است.
در جدول شماره 3 نتایج بررسی همبستگی رگه‌های تاریک شخصیت، بهزیستی روان‌شناختی و استحکام روانی دانشجویان ورزشکار ارائه شد. 

طبق نتایج جدول شماره 3 ماکیاولیسم و رفتار ضداجتماعی با استحکام روانی همبستگی منفی معنادار داشتند (0/01>P). به عبارت دیگر، با افزایش متغیرهای مذکور میزان استحکام روانی دانشجویان ورزشکار کاهش می‌یابد. از سویی دیگر، خودشیفتگی، استقلال، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی و پذیرش خود با استحکام روانی همبستگی مثبت معنادار داشتند (0/01>P). به عبارت دیگر، با افزایش متغیرهای مذکور میزان استحکام روانی در دانشجویان ورزشکار افزایش می‌یابد.
در جدول شماره 4 نتایج بررسی نقش رگه‌های تاریک شخصیت و بهزیستی روان‌شناختی در پیش‌بینی استحکام روانی دانشجویان ورزشکار ارائه شد. 


طبق نتایج جدول شماره 4، ضریب همبستگی متغیرهای پیش‌بین با استحکام روانی دانشجویان ورزشکار 0/78 است و این 9 متغیر به طور معناداری توانستند 62 درصد از تغییرات استحکام روانی را پیش‌بینی کنند (0/001>P). در این بین، متغیرهای رفتار ضداجتماعی و ماکیاولیسم به صورت منفی توانستند استحکام روانی را در دانشجویان ورزشکار پیش‌بینی کنند اما در مقابل، متغیرهای پذیرش خود، هدفمندی در زندگی، خودشیفتگی، رشد شخصی، تسلط بر محیط، ارتباط مثبت با دیگران و استقلال به صورت مثبت و مستقیم استحکام روانی را پیش‌بینی کردند. همچنین، با توجه به مقدار ضرایب استانداردشده به ترتیب متغیرهای پذیرش خود (0/366=β)، هدفمندی در زندگی (0/172=β)، رفتار ضداجتماعی (0/126-=β)، خودشیفتگی (0/117=β)، ماکیاولیسم (0/126-=β)، رشد شخصی (0/096=β)، تسلط بر محیط (0/085=β)، ارتباط مثبت با دیگران (0/068=β) و استقلال (0/059=β) بیشترین اثر معنادار را در پیش‌بینی استحکام روانی دانشجویان ورزشکار داشتند (0/05>P).
بحث
پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش رگه‌های تاریک شخصیت و بهزیستی روان‌شناختی در پیش‌بینی استحکام روانی دانشجویان ورزشکار دانشکده تربیت بدنی دانشگاه گیلان در نیمسال تحصیلی 99-1398 انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر نشان داد همبستگی منفی معنی‌داری میان صفات ماکیاولیسم و رفتار ضداجتماعی با استحکام روانی وجود دارد. همچنین، همبستگی مثبت معنی‌داری میان خودشیفتگی و استحکام روانی در دانشجویان ورزشکار به دست آمد. این نتایج در راستای پژوهش‌های صبوری و همکاران [15]، اونلی و همکاران [16]، پاپاگئورگیو و همکاران [20] و یونئو و همکاران [21] قرار دارد.
در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت افرادی که نمرات بیشتری در صفات ماکیاولیسم و رفتار ضداجتماعی کسب می‌کنند فقط به دنبال برآورده شدن خواسته‌هایشان هستند و توجهی به حقوق دیگران ندارند که این خود موجب بی‌ثباتی رفتارهایشان می‌شود. در مقابل، ورزشکارانی که سطوح خودشیفتگی سازگارانه مناسبی دارند برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند و با در نظر گرفتن استعداد و توانایی‌های خود گام برمی‌دارند [15, 16, 17, 18]. در این راستا، پاپاگئورگیو و همکاران [14] در مطالعه‌ای به بررسی نقش استحکام روانی در بروز صفات تاریک شخصیت پرداختند؛ یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که استحکام روانی اثرات غیرمستقیم چشمگیری بر خودشیفتگی دارد. درواقع استحکام روانی در ورزشکاران می‌تواند موجب افزایش میزان خودشیفتگی سازگارانه در این افراد شود. در پژوهشی دیگر، یونئو و همکاران [21] به بررسی همبستگی میان ورزش‌های رقابتی و رگه‌های تاریک شخصیت پرداختند؛ نمونه مطالعه‌شده شامل 217 مرد و 289 زن ورزشکار بود. نتایج تحلیل واریانس تک‌متغیره نشان داد تا حد زیادی اثرات جنسیتی (مرد یا زن بودن)، نوع فعالیت ورزشی (سبک و سطح آن) و سطح رقابتی که ورزشکاران در آن درگیر هستند، بر نمره کل رگه‌های تاریک شخصیت تأثیرگذار است. وائوقان، کارتر، کاکروفت و مگیورینی [7] در مطالعه خود رگه‌های تاریک شخصیت و استحکام روانی را در 222 ورزشکار حرفه‌ای و 338 ورزشکار مبتدی بررسی کردند. یافته‌های این پژوهش حاکی از همبستگی رگه‌های تاریک شخصیت و استحکام روانی در ورزشکاران بود. همچنین نتایج تحلیل واریانس تک‌متغیره نشان داد ورزشکاران حرفه‌ای در مقایسه با ورزشکاران مبتدی از خودشیفتگی و استحکام روانی بیشتری برخوردار بودند.
رگه‌های تاریک شخصیت و استحکام روانی علاوه بر نقشی که در پیشرفت ورزشی دانشجویان ایفا می‌کند، تأثیر به‌سزایی نیز بر عملکرد تحصیلی این افراد به جای می‌گذارد. در همین راستا، پاپاگئورگیو و همکاران [20] در مطالعه‌ای به بررسی ارتباط خودشیفتگی، استحکام روانی و موفقیت تحصیلی دانشجویان پرداختند. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد خودشیفتگی به صورت غیرمستقیم از طریق استحکام روانی می‌تواند منجر به موفقیت تحصیلی در دانشجویان شود. درواقع، رابطه خودشیفتگی و استحکام روانی می‌تواند یکی از عوامل غیرشناختی باشد که زیربنای تفاوت‌های فردی در پیشرفت تحصیلی در دانشجویان است. تورگوت و یاسار [3] نیز در پژوهشی دیگر، 485 نفر از دانشجویان ورزشکار در چهار رشته ورزشی فوتبال، بسکتبال، والیبال و هندبال را از نظر استحکام روانی بررسی کردند، نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن بود که ورزشکاران با سابقه کسب مقام و مدت‌زمان بیشتر فعالیت ورزشی در مقایسه با افراد دیگر از استحکام روانی بیشتری برخوردار بودند.
همچنین نتایج جدول رگرسیون چندگانه پژوهش حاضر نشان داد از بین مؤلفه‌های رگه‌های تاریک شخصیت، رفتار ضداجتماعی بیشترین اثر معنادار را در پیش‌بینی استحکام روانی دانشجویان ورزشکار دارد. این یافته‌ها بدین معناست که ورزشکارانی با رفتار جامعه‌ستیزانه بیشتر به دنبال کسب قدرت و شهرت در اجتماع‌اند و پیشرفت ورزشی و تحصیلی هدف اصلی آن‌ها نیست. به همین دلیل استحکام روانی کمتری دارند و ممکن است در فعالیت و حرفه‌ای که انجام می‌دهند، درجا بزنند و چیزی جز شکست و ناکامی نصیبشان نشود. از سویی دیگر، یافته‌های این مطالعه نشان داد همبستگی مثبت معنی‌داری میان بهزیستی روان‌شناختی و استحکام روانی در دانشجویان ورزشکار وجود دارد. این یافته‌ها همسو با مطالعات میکوگولاری و اکمکسی [26]، سوروجلال، وانزیل و نولان [27]، استامپ و همکاران [28]، شیرد و گلبی [29] و گلبی و وود [30] است.
در تبیین این یافته‌ها می‌توان اذعان کرد ورزشکارانی که استحکام روانی زیادی دارند، در طول ورزش حرفه‌ای دارای ثبات و پایداری بیشتری هستند، نسبت به توانایی‌های خود اعتماد دارند و با تمرکز و پشتکار برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند [25]. همچنین این افراد قادرند در مواقع تنش‌زا، مانند رقابت‌های ورزشی، سطح اضطراب خود را کنترل کنند و در مقایسه با سایر رقبا بهترین عملکرد خود را به نمایش بگذارند [29]. درواقع می‌توان گفت همه این‌ها از ویژگی‌های بارز بهزیستی روان‌شناختی مانند هدف در زندگی، رشد شخصی، تسلط بر محیط و پذیرش خود است. در این راستا، میکوگولاری و همکاران [25] در پژوهشی 130 نفر از دانشجویان ورزشکار را بررسی کردند؛ نتایج این مطالعه حاکی از همبستگی مثبت معنادار بهزیستی روان‌شناختی با استحکام روانی در دانشجویان ورزشکار بود. همچنین، ضریب همبستگی مؤلفه‌های بهزیستی روان‌شناختی با استحکام روانی دانشجویان ورزشکار 0/66 است و این شش متغیر به طور معناداری توانستند 40 درصد از تغییرات استحکام روانی را پیش‌بینی کنند. به عبارت دیگر می‌توان گفت ورزشکارانی که دارای خودباوری و هدفمندی در زندگی هستند، نسبت به توانایی‌های خود اعتماد دارند و همین باعث می‌شود استحکام روانی آنان بیشتر شود و مسابقات را با پیروزی پشت سر بگذارند [26]. استامپ و همکاران [28] در پژوهشی 168 نفر از دانشجویان ورزشکار انگلیسی را بررسی کردند؛ یافته‌های این پژوهش نشان داد مؤلفه‌های بهزیستی روان‌شناختی 36 درصد از واریانس استحکام روانی را تبیین می‌کنند اما از نظر جنسیت، سن و مقطع تحصیلی ارتباط معناداری به دست نیامد. در مطالعه‌ای دیگر میکوگولاری و اکمکسی [26] به بررسی آموزش مهارت‌های روان‌شناختی در افزایش استحکام روانی فوتبالیست‌ها پرداختند؛ یافته‌های این پژوهش نشان داد ورزشکارانی که سطوح بهتری از بهزیستی روان‌شناختی دارند، استحکام روانی بهتری را در طول مسابقات از خود به نمایش می‌گذارند.
از طرفی دیگر، نتایج جدول رگرسیون چندگانه پژوهش حاضر نشان داد از بین مؤلفه‌های بهزیستی روان‌شناختی، پذیرش خود و هدفمندی در زندگی بیشترین اثر معنادار را در پیش‌بینی استحکام روانی دانشجویان ورزشکار داشته است. این یافته‌ها بدین معناست که ورزشکاران دارای هدف در زندگی ورزشی با ثبات بیشتری تمرین می‌کنند و برای رسیدن به اهداف خود به یک خودباوری و اعتمادبه‌نفس مناسبی رسیده‌اند.
پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی نیز بود؛ برای مثال به دلیل در دسترس نبودن ورزشکاران دختر، جامعه آماری پژوهش حاضر محدود به دانشجویان ورزشکار مرد دانشکده تربیت بدنی با دامنه 20 تا 40 سال شد و تجزیه و تحلیل درباره آن‌ها صورت گرفته است. به همین دلیل، تعمیم اطلاعات آن‌ها به ورزشکاران خانم و گروه‌های سنی دیگر باید با احتیاط انجام شود. در این پژوهش دانشجویان از نظر وضعیت اجتماعی و اقتصادی کنترل نشدند که این خود می‌تواند بر یافته‌های به‌دست‌آمده تأثیرگذار باشد. همچنین، منحصر بودن جمع‌آوری داده‌ها به پرسش‌نامه‌های خودگزارشی، استفاده از روش نمونه‌گیری غیرتصادفی و انتخاب یک دانشکده از دیگر محدودیت‌های این پژوهش بود.
با توجه به اینکه تغذیه و مکمل‌هایی که ورزشکاران استفاده می‌کنند از عوامل مهم و تأثیرگذار بر ابعاد روان‌شناختی و جسمانی آن‌هاست، پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی نقش این عوامل بررسی و ارزیابی شود. از آنجایی که شرکت‌کنندگان این پژوهش فقط دانشجویان ورزشکار مرد بودند، برای تعمیم‌دهی نتایج این پژوهش بهتر است مطالعاتی مشابه در دانشجویان خانم و گروه‌های سنی دیگر به‌ویژه نوجوانان و جوانان انجام شود. در انتها برای افزایش آگاهی و استحکام روانی دانشجویان ورزشکار، به استادان، مربیان و روان‌شناسان ورزشی پیشنهاد می‌شود کارگاه‌ها و نشست‌هایی در راستای این موضوع برگزار کنند.
نتیجه‌گیری
در مجموع، نتایج این پژوهش نشان داد بین صفات ماکیاولیسم و رفتار ضداجتماعی با استحکام روانی دانشجویان ورزشکار همبستگی منفی معنی‌داری وجود دارد. درواقع، ورزشکارانی که نمرات بیشتری در این صفات کسب می‌کنند استحکام روانی کمتری دارند که این خود موجب بی‌ثباتی آن‌ها در فعالیت‌های ورزشی و تحصیلی می‌شود. از سویی دیگر، یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد صفت خودشیفتگی همبستگی مثبت معناداری را با استحکام روانی دانشجویان ورزشکار دارد که این حاکی از ارتباط مستقیم این دو متغیر با یکدیگر است. در رابطه با بهزیستی روان‌شناختی نتایج این پژوهش مشخص کرد، مؤلفه‌های استقلال، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی و پذیرش خود با استحکام روانی دانشجویان ورزشکار همبستگی مثبت معنی‌داری دارد. به عبارت دیگر، با کاهش متغیرهای مذکور میزان استحکام روانی در دانشجویان ورزشکار کاهش و بالعکس با افزایش متغیرهای مذکور میزان استحکام روانی در دانشجویان ورزشکار افزایش می‌یابد. بر این اساس به استادان و مربیان مربوط توصیه می‌شود، اقدامات لازم برای بالا بردن بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان را در دستور کار خود قرار دهند تا در آینده شاهد پیشرفت روزافزون آینده‌سازان ورزش کشور عزیزمان ایران باشیم.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله مورد تایید کمیته اخلاق دانشگاه گیلان در سال 1398 به شماره 166842 و کد اخلاق IR.GUMS.REC.1398.121 قرار گرفته است.

حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشته‌اند و معیارهای استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادهای کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی (ICMJE) را داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
 

Refrences
1.Stambulova NB, Engström C, Franck A, Linnér L, Lindahl K. Searching for an optimal balance: Dual career experiences of Swedish adolescent athletes. Psychol Sport Exerc. 2015; 21:4-14. [DOI:10.1016/j.psychsport.2014.08.009]
2.Bowman TG, Pitney WA, Mazerolle SM, Dodge TM. Program directors’ perceptions of reasons professional master’s athletic training students persist and depart. Athl Train Educ J. 2015; 10(1):57-64. [DOI:10.4085/100157]
3.Turgut M, Yasar OM. Mental training of college student elite athletes. J Educ Learn. 2020; 9(1):51-9. [DOI:10.5539/jel.v9n1p51]
4.Cosh S, Tully PJ. Stressors, coping, and support mechanisms for student athletes combining elite sport and tertiary education: Implications for practice. J Sport Psychol. 2015; 29(2):120-33. [DOI:10.1123/tsp.2014-0102]
5.Van Zyl Y, Surujlal J, Singh C. An empirical study of university student-athlete’s strategies for coping with stress: Social psychology of sport. Afr J Physical Health Educ Recreation Dance. 2009; 9(1):62-78. [DOI:10.4314/ajpherd.v15i4.47282]
6.Mazerolle SM, Bowman TG, Dodge TM. Athletic training student socialization part I: Socializing students in undergraduate athletic training programs. Athl Train Educ J. 2014; 9(2):72-9. [DOI:10.4085/090272]
7.Vaughan R, Carter GL, Cockroft D, Maggiorini L. Harder, better, faster, stronger? Mental toughness, the dark triad and physical activity. Pers Individ Differ. 2018; 131:206-11. [DOI:10.1016/j.paid.2018.05.002]
8.Erdoğan N, Kocaekşi S. Psychological characteristic of the elite athletes have required. Turk Klin J Sports Sci. 2015; 7(2):57-64. [DOI:10.5336/sportsci.2014-42993]
9.Liew G, Kuan G, Chin N, Hairul AH. Mental toughness in sport: Systematic review and future. Ger J Exerc Sport Res. 2019; 49(4):381-94. [DOI:10.1007/s12662-019-00603-3]
10.Sheard M, Golby J, Van Wersch A. Progress toward construct validation of the Sports Mental Toughness Questionnaire (SMTQ). Eur J Psychol Assess. 2009; 25(3):186-93. [DOI:10.1027/1015-5759.25.3.186]
11.Nicholls AR, Morley D, Perry JL. Mentally tough athletes are more aware of unsupportive coaching behaviours: Perceptions of coach behaviour, motivational climate, and mental toughness in sport. Int J Sports Sci Coach. 2016; 11(2):172-81. [DOI:10.1177%2F1747954116636714]
12.Gucciardi DF, Hanton S, Gordon S, Mallett CJ, Temby P. The concept of mental toughness: Tests of dimensionality, nomological network, and traitness. J Pers. 2015; 83(1):26-44. [DOI:10.1111/jopy.12079][PMID]
13.Clough PJ, Earle K, Sewell D. Mental toughness: The concept and its measurement. In: Cockerill I, editor. Solutions in Sport Psychology. London: Thomson. p. 32-43. https://www.scirp.org/(S(czeh2tfqyw2orz553k1w0r45))/reference/ReferencesPapers.aspx?ReferenceID=1902775
14.Papageorgiou KA, Wong B, Clough PJ. Beyond good and evil: Exploring the mediating role of mental toughness on the Dark Triad of personality traits. Pers Individ Dif. 2017; 119:19-23. [DOI:10.1016/j.paid.2017.06.031]
15.Sabouri S, Gerber M, Sadeghi Bahmani S, Lemola S, Clough PJ, Kalak N, et al. Examining dark triad traits in relation to mental toughness and physical activity in young adults. Neuropsychiatr Dis Treat. 2016; 12:229-35. [DOI:10.2147/NDT.S97267][PMID][PMCID]
16.Onley M, Veselka L, Schermer JA, Vernon PA. Survival of the scheming: A genetically informed link between the dark triad and mental toughness. Twin Res Hum Genet. 2013; 16(6):1087-95. [DOI:10.1017/thg.2013.66][PMID]
17.Paulhus DL, Williams KM. The dark triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. J Res Pers. 2002; 36(6):556-663. [DOI:10.1016/S0092-6566(02)00505-6]
18.Rauthmann JF, Kolar GP. How “dark” are the Dark Triad traits? Examining the perceived darkness of narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. J Pers Individ Differ. 2012; 53(7):884-9. [DOI:10.1016/j.paid.2012.06.020]
19.Tazegül Ü. Comparison of the narcissism level of the bodybuilders before and after the application of anabolic steroid cure. Univers J Educ Res. 2018; 6(6):1149-52. [DOI:10.13189/ujer.2018.060603]
20.Papageorgiou KA, Malanchini M, Denovan A, Clough PJ, Shakeshaft N, Schofield K, et al. Longitudinal associations between narcissism, mental toughness and school achievement. Pers Individ Differ. 2018; 131:105-10. [DOI:10.1016/j.paid.2018.04.024]
21.Ueno Y, Shimotsukasa T, Suyama S, Oshio A. Correlations between competitive sports’ characteristics and the dark triad. J Phys Educ Sport. 2017; 17(2):533-6. [DOI:10.7752/jpes.2017.02080]
22.Lambert L, Passmore HA, Holder MD. Foundational frameworks of positive psychology: Mapping well-being orientations. Can Psychol. 2015; 56(3):311-21. [DOI:10.1037/cap0000033]
23.Ryff CD. Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. J Pers Soc Psychol. 1989; 57(6):1069-81. [DOI:10.1037/0022-3514.57.6.1069]
24.Ryff CD. Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychother Psychosom. 2014; 83(1):10-28. [DOI:10.1159/000353263] [PMID] [PMCID]
25.Micoogullari BO, Odek U, Beyaz O. Evaluation of sport mental toughness and psychological wellbeing in undergraduate student athletes. Educ Res Rev. 2017; 12(8):483-7. [DOI:10.5897/ERR2017.3216]
26.Miçoogullari BO, Ekmekçi R. Evaluation of a psychological skill training program on mental toughness and psychological wellbeing for professional soccer players. Univers J Educ Res. 2017; 5(12):2312-9. [DOI:10.13189/ujer.2017.051222]
27.Surujlal J, Van Zyl Y, Nolan VT. Perceived stress and coping skills of university student-athletes and the relationship with life satisfaction. Afr J Phys Health Educ, Recreat Dance. 2013; 19(42):1047-59. https://hdl.handle.net/10520/EJC145373
28.Stamp E, Crust L, Swann C, Perry J, Clough P, Marchant D. Relationships between mental toughness and psychological wellbeing in undergraduate students. Pers Individ Differ. 2015; 75:170-4. [DOI:10.1016/j.paid.2014.11.038]
29.Sheard M, Golby J. Effect of a psychological skills training program on swimming performance and positive psychological development. Int J Sport Exerc Psychol. 2006; 4(2):149-69. [DOI:10.1080/1612197X.2006.9671790]
30.Golby J, Wood P. The effects of psychological skills training on mental toughness and psychological well-being of student-athletes. J Psychol. 2016; 7(06):901-3. [DOI:10.4236/psych.2016.76092]
31.Etikan I, Musa SA, Alkassim RS. Comparison of convenience sampling and purposive sampling. Am J Theor Appl Stat. 2016; 5(1):1-4. [DOI:10.11648/j.ajtas.20160501.11]
32.Bagheri Sheykhangafshe F, Abolghasemi A, Kafi Masouleh S. [Comparison dark triad traits of personality, cognitive decision-making and mental toughness in natural, supplement and steroid bodybuilders (Persian)]. Sport Psy Stud. 2019; 8(29):19-38. [DOI:10.22089/spsyj.2019.7931.1854]
33.Jonason PK, Webster GD. The dirty dozen: A concise measure of the dark triad. J Psychol Assess. 2010; 22(2):420-32. [DOI:10.1037/a0019265]
34.Basharpoor S, Shafie M. [Psychometric properties of Persian version of short form scale of dark triad personality traits in university students (Persian)]. J Res Psychol Health. 2015; 9(1):1. https://rph.khu.ac.ir/article-1-2459-en.html
35.Bagheri Sheykhangafshe F, Shabahang R. [Prediction of psychological wellbeing of elderly people based on spirituality, social support, and optimism (Persian)]. J Religion Health. 2020; 7(2):22-32. http://jrh.mazums.ac.ir/article-1-716-en.html