مقدمه
التهاب یک مکانیسم دفاعی بدن میزبان است که بدن را در طول عفونت و یا آسیب محافظت کرده و موجب برقراری هومئوستاز در بدن می‌شود و در صورت مزمن شدن می‌تواند اثرات زیان‌بار موضعی و سیستمیک به همراه داشته باشد و منجر به بیماری شود [2, 1]. در بسیاری از اختلالات التهابی، فعال شدن بیش از حد فاگوسیت‌ها و تولید نیتریک اکسید به ‌منزله یک ماده توکسیک مشاهده می‌شود [4, 3]. بنابراین موارد مذکور نیاز به استفاده از ترکیبات گوناگون مانند ترکیبات گیاهی که عوامل آنتی‌اکسیدان و ضدالتهابی برای جلوگیری از تنش اکسیداتیو و التهابی هستند را ضروری می‌کند.
در دهه‌های اخیر، در راستای حذف یا کاهش ترکیبات سنتزی، مطالعات بسیاری برای جایگزین کردن مواد طبیعی به جای شیمیایی انجام شده و گزارش‌های متعددی بیان کردند که گیاهان دارویی دارای ترکیباتی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند [5]. آنتی‌اکسیدان‌ها به دو دسته شیمیایی (سنتزی) و طبیعی تقسیم می‌شوند [6]. طبق برخی از تحقیقات انجام‌شده، استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی در بعضی از کشورها به سبب اثرات نامطلوب آن‌ها روی سلامتی افراد، دارای محدودیت هستند [5]. همچنین افزایش استفاده از داروهای گیاهی به دلایل گوناگون از جمله: ناکارآمدی داروهای مرسوم، عوارض جانبی منفی متعدد، دسترسی نداشتن درصد زیادی از مردم به این داروها، همچنین باور و فرهنگ عمومی مبنی بر بی‌ضرر بودن محصولات طبیعی، ارزان بودن و تجربیات گذشتگان بوده است. بنابراین امروزه استفاده از گروه وسیعی از گیاهان دارویی و ترکیبات آروماتیک آن‌ها به ‌منزله منابع طبیعی توجه محققان را جلب کرده است. 
بابونه گاوی با نام علمی Tanacetum parthenium از خانواده کاسنی‌هاست. این گیاه معمولاً با نام Feverfew شناخته می‌شود [7]. قسمت‌های هوایی گیاه دارای مواد آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب مثل لاکتون‌های سزکوئی ترپنی (پارتنولید، آرتیکانین، سانتامارین) و فلاونوئیدها (آپیژنین، دایوسمتین) است. مطالعات انجام‌شده روی این گیاه نشان داده که گیاه بابونه گاوی به دلیل دارا بودن این ترکیبات در کاهش درد و التهاب و درمان آرتریت نقش دارد [8، 9]. با توجه به وجود ترکیباتی نظیر لاکتون‌های سزکوئی ترپن و ترکیبات هیدروکسیل‌دار در عصاره این گیاه، به نظر می‌رسد که عصاره این گیاه برای جلوگیری از ایجاد آسیب‌های اکسیداتیو به وسیله مواد اکسیدان مؤثر است [10].
مرزه کوهی با نام علمیSatureja montana ، معمولاً با نام Winter savory شناخته می‌شود و حاوی ترکیبات بیولوژیکی گوناگون از جمله فنل‌ها (کارواکرول، تیمول)، الکل‌ها (ژرانیول، منتول و لینالول) و تری ترپنوئیدهای رزمارینیک اسید و اورسولیک اسید بوده [3] و عصاره به‌دست‌آمده از برگ و بخش‌های هوایی این گیاه دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و هپاتو پروتکتیو است [11، 12].
با توجه به مطالعات گذشته و بررسی اثرات مفید دو گیاه بابونه گاوی و مرزه کوهی و از طرفی اثرات منفی متعدد داروهای شیمیایی مرسوم، همچنین این نکته که ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام و اثرات ضدالتهابی ترکیب این دو عصاره بررسی نشده است، بر آن شدیم تا اثر توأم این دو گیاه را در التهاب حاد ایجادشده در موش‌های نژاد BALB/c بررسی کنیم.
مواد و روش‌ها
تهیه گیاه و عصاره‌گیری
نمونه‌های گیاهی از مراکز دانشگاهی معتبر تهیه و پس از تعیین جنس و گونه گیاهی (با کدهای هرباریومی HVN-IM-T13962 and HVN-IM-S13963 به ترتیب برای بابونه گاوی و مرزه کوهی) عصاره‌گیری انجام شد. بخش‌های هوایی گیاهان خشک‌شده به طور جداگانه پودر شد. برای عصاره‌گیری گیاه بابونه گاوی از روش پرکولاسیون استفاده شد. بدین‌منظور، پودر خشک‌شده گیاه در متانول 70 درصد به مدت 7 روز در داخل دکانتور دستگاه خیسانده شد. پس از اینکه عصاره به طور کامل خارج شد، با استفاده از دستگاه تبخیر روتاری تغلیظ و حلال الکلی از عصاره جدا شد. سپس برای خشک شدن، در دستگاه فور در دمای 40 درجه سانتی‌گراد قرار گرفت [14]. عصاره متانولی گیاه مرزه کوهی به روش سوکسله به دست آمد. عصاره‌گیری به مدت 8 ساعت با حلال متانول مطلق در دمای 80 درجه سانتی‌گراد صورت گرفت. عصاره به‌دست‌آمده با دستگاه تبخیر روتاری تغلیظ و حلال الکلی از عصاره جدا شد [15]. سرانجام، عصاره‌ها پس از توزین و محاسبه میزان بازدهی، در غلظت مناسب در DMSO حل و تا زمان استفاده در دمای منهای 70 درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. 
انتخاب حیوانات
تعداد 30 سر موش نر نژاد BALB/c، 6 الی 8 هفته‌ای در محدوده وزنی 22 تا 24 گرم و بدون پاتوژن خاص از انستیتو پاستور خریداری و جهت تطبیق با محیط و شرایط جدید به مدت 2 هفته بدون هیچ مداخله تحقیقاتی نگهداری شدند. شرایط نگهداری شامل دمای 1±23 درجه سانتی‌گراد، 12 ساعت روشنایی/ تاریکی و در بستری از پوشال بود [16, 17, 18].
سنجش سمیت حاد عصاره‌ها و تیمار حیوانات با عصاره‌ها
قبل از شروع کار، برای سنجش سمیت حاد عصاره‌ها، متوسط دُز کشنده (LD50) عصاره‌های بابونه گاوی و مرزه کوهی طبق مقالات به دست آمد. موش‌ها به طور تصادفی به 5 گروه (هر گروه شش موش) تقسیم شدند. قبل از القا التهاب حاد با تایوگلایکولات در فرایند درمان با عصاره‌ها قرار گرفتند.
گروه‌های مطالعه شامل موارد ذکرشده بودند: گروه کنترل (Cont) که حلال دی متیل سولفوکسید (DMSO) را به میزان 30 درصد دریافت کردند، گروه درمانی عصاره بابونه گاوی (TP) با دریافت mg/kg 60 از عصاره بابونه گاوی [19, 20]، گروه درمانی مرزه کوهی (SM) با دریافت mg/kg 40 از عصاره مرزه کوهی [21] و گروه درمانی ترکیب (TP + SM) با دریافت نسبت 50/50 از عصاره‌ها (ترکیب mg/kg 30 از عصاره بابونه گاوی و mg/kg 20 از عصاره مرزه کوهی) به صورت گاواژ به مدت 14 روز متوالی دریافت کردند. گروه کنترل درمان‌شده با دگزامتازون (Dexa) به صورت داخل صفاقی دگزامتازون دریافت کرد [22, 23]. عصاره‌ها در DMSO حل شد، زیرا DMSO یک ماده سمی و توکسیک است، به همین دلیل عصاره‌ها در 30 درصد از DMSO حل شد که طبق مطالعات قبلی این مقدار از دی متیل سولفوکساید اثر سمی ندارد [24]. موش‌ها در این مدت از نظر الگوی رفتاری، ظاهر فیزیکی (پوست و خز) و تغییر در تعداد تنفس پایش شدند. همچنین وزن موش‌ها در روزهای 1، 5، 10 و 14 اندازه‌گیری و ثبت شد.
مدل التهاب حاد القاشده با تیوگلیکولات 
در این مطالعه، روز دهم درمان (4 روز قبل از آخرین گاواژ) تیوگلیکولات 3 درصد به صورت داخل صفاقی به تمامی موش‌ها تزریق شد و اجازه داده شد تا پاسخ‌های التهابی به مدت 4 روز پیش رود. 12 تا 14 ساعت پس از آخرین گاواژ، موش‌ها با محلول کتامین زایلازین بیهوش شدند و خون‌گیری از قلب آن‌ها انجام پذیرفت. سپس برای جداسازی سرم، نمونه‌های خون سانتریفیوژ شدند [25].
بررسی ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام سرم با روش FRAP
FRAP تکنیکی برای اندازه‌گیری ظرفیت آنتی‌اکسیدانی است که ابتدا برای اندازه‌گیری ظرفیت آنتی‌اکسیدانی پلاسما به وجود آمد ولی می‌توان برای آنالیز دیگر مایعات نیز از این روش استفاده کرد. در آزمایش FRAP تغییرات جذب نوری به دلیل تولید رنگ آبی ناشی از احیا Fe3+ به Fe2+ و واکنش Fe2+ با 2، 4 و 6 تری پیریدیل-s-تریازین (TPTZ) اندازه‌گیری می‌شود. بدین‌منظور، ابتدا معرف FRAP آماده شد. برای تهیه این معرف، میزان 25 میلی‌لیتر بافر استات (mM300 با 6/3=PH) با 2/5 میلی‌لیتر از معرف TPTZ mM10) محلول در اسید کلریدریک (mM40) مخلوط شده و سپس 2/5 میلی‌لیتر از محلول کلرید فریک (mM20) اضافه شد. مقدار 1/5 میلی‌لیتر از معرف FRAP را به هریک از لوله‌های آزمایش افزوده و به مدت 5 دقیقه در دمای 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه شدند. سپس 50 میکرولیتر از نمونه سرم و یا استاندارد سولفات آهن به لوله‌های مذکور اضافه و کاملا ورتکس شد. انکوباسیون به مدت 10 دقیقه در دمای 37 درجه سانتی‌گراد ادامه یافت. درنهایت، شدت رنگ حاصل در طول موج 593 نانومتر با استفاده از میکروپلیت الایزا ریدر قرائت و مقدار FRAP به‌دست‌آمده با استفاده از استاندارد سولفات آهن (FeSO4) بیان شد [26]. 
سنجش نیتریک اکسید سرمی با روش Griess
نیتریک اکسید یکی از عوامل مهم در سیستم‌های بیولوژیک از جمله سیستم ایمنی، عصبی و قلبی عروقی محسوب می‌شود و به همین دلیل سنجش آن در بافت‌ها و مایعات بیولوژیک بدن ارزشمند است. یکی از تکنیک‌های سنجش NO، اندازه‌گیری غلظت نیتریت بر اساس واکنش دی آزوتاسیون است که اولین بار درسال 1879 گریس آن را پیشنهاد کرد. در این روش ابتدا 50 میکرولیتر از سرم هر موش در میکروپلیت 96 خانه ریخته شد. سپس با توجه به دستورالعمل واکنش گریس، 50 میکرولیتر از محلول سولفانیلامید (0/05 گرم از پودر سولفانیلامید در 5 میلی‌لیتر اسید فسفوریک (0/5 میلی‌لیتر 85 درصد H3PO4 در 8 میلی‌لیتر آب کروماتوگرافی)) و 50 میکرولیتر از محلول N-1-نفتیل اتیلن دی آمین دی هیدروکلراید (NED) (0/005 گرم از پودر NED در 5 میلی‌لیتر آب کروماتوگرافی) به هر چاهک اضافه شد که حجم نهایی هر چاهک به 150 میکرولیتر رسید. جذب نوری نمونه‌ها در طول موج 540 نانومتر با دستگاه الایزا ریدر قرائت و با استفاده از منحنی استاندارد غلظت نمونه‌ها محاسبه شد [27].
آنالیز آماری
تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از تحقیق با نرم‌افزار SPSS و با به‌کارگیری آنالیز واریانس یک طرفه و با تست تعقیبی LSD صورت گرفت. P<0/05 میزان معناداری در نظر گرفته شد. رسم نمودارها با نرم‌افزارGraph-Pad Prism و نتایج به صورت میانگین±خطای معیار (استاندارد) نمایش داده شد.
یافته‌ها
بازدهی عصاره‌ها
بازدهی به‌دست‌آمده از 50 گرم پودر اولیه بابونه گاوی برابر با 23/18 گرم و برای 50 گرم از پودر اولیه مرزه کوهی برابر با 8/34 گرم بود.
نتایج سمیت حاد و بررسی تغییرات وزن موش‌ها در دوره گاواژ
تغییری در ظاهر فیزیکی موش‌ها (پوست و خز) و تعداد تنفس مشاهده نشد. همچنین میانگین وزنی در گروه‌های درمانی با بابونه گاوی و مرزه کوهی و ترکیب آن‌ها در روزهای اول، هفتم و چهاردهم در طول دوره گاواژ نشان داد که موش‌های دریافت‌کننده عصاره‌ها، الگوی وزنی و علائم کلینیکی تقریباً مشابهی را نسبت به گروه کنترل داشتند (تصویر شماره 1). 

تأثیر عصاره‌ها بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام
همان طور که تصویر شماره 2 نشان می‌دهد، بیشترین افزایش اثر آنتی‌اکسیدانی در مقایسه با گروه کنترل مربوط به گروه دریافت‌کننده ترکیب عصاره‌ها است (0/006=P).

همچنین میزان FRAP در گروه دریافت‌کننده عصاره مرزه کوهی در مقایسه با گروه کنترل افزایش معناداری ایجاد کرد (0/021=P). از طرفی، گروه دریافت‌کننده عصاره بابونه گاوی علی‌رغم افزایش سطح FRAP در مقایسه با گروه کنترل، افزایش معناداری را نشان نداد (0/110=P).
تأثیر عصاره‌ها بر میزان نیتریک اکسید سرمی
تصویر شماره 3 نشان می‌دهد، سطح نیتریک اکسید در گروه‌های دریافت‌کننده عصاره بابونه گاوی (0/034=P)، مرزه کوهی (0/04=P) و ترکیب عصاره‌ها (0/003=P) در مقایسه با گروه کنترل کاهش معناداری داشت. 

بحث
مطالعه حاضر به بررسی خواص آنتی‌اکسیدانی تام و ضدالتهابی ترکیبی از عصاره‌های مرزه کوهی و بابونه گاوی پرداخته است که نتیجه این مطالعه با کاهش معنادار غلظت نیتریک اکسید و همچنین افزایش اثرات آنتی‌اکسیدانی تام در موش‌های درمان‌شده با ترکیبی از عصاره‌های مرزه کوهی و بابونه گاوی همراه بود.
با توجه به آثار متعدد عصاره‌های بابونه گاوی، مرزه کوهی و ماده مؤثر آن‌ها و اعمال گوناگون که رادیکال‌های آزاد در بدن انجام می‌دهد، بررسی اثر ترکیب این دو عصاره بر میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی در شرایط درون‌تنی لازم به نظر می‌آید. یافته‌های مطالعه حاضر نشان می‌دهد، ترکیب عصاره‌های الکلی بابونه گاوی و مرزه کوهی باعث افزایش معنادار در پتانسیل آنتی‌اکسیدانی و مهار رادیکال‌های آزاد سرم می‌شود. در یک مطالعه، رضایی و همکاران روغن گیاه بابونه گاوی را به علت محتوای بالای مونوترپن و الکل‌های سزکوئی ترپن، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی برای صنعت غذایی و دارویی پیشنهاد کردند [28]. همچنین در مطالعه‌ای دیگر، تأثیر عصاره گیاه بابونه گاوی بر سطوح آنتی‌اکسیدانی بافت‌های گوناگون رت‌های مواجهه‌یافته با تتراکلرید کربن (CCl4) بررسی شد. در این مطالعه برای ارزیابی میزان ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام ترکیبات مختلف بدن در هموژنات بافت‌های بدن تست FRAP به کار گرفته شد. نتایج این مطالعه نشان داد که تزریق CCl4 سبب کاهش میزان آنتی‌اکسیدان تام در هموژنات کبد و کلیه شد اما روی بافت‌های قلب و بیضه تأثیر معنادار نداشت که احتمالاً به علت کمتر بودن غلظت رادیکال‌های آزاد تولید شده باشد و یا به دلیل اینکه این بافت‌ها کمتر در مواجهه با اثرات ترکیبات سمی هستند [16]. 
در مطالعه حاضر، غلظت نیتریک اکسید نیز به عنوان مدیاتور التهابی ارزیابی شد. نتایج مطالعات ما بیان کرد که غلظت نیتریک اکسید در سرم کاهش معناداری در مقایسه با گروه کنترل نشان می‌دهد. همچنین کاهش معنادار NO در گروه درمان شده با دگزامتازون نشان‌دهنده افزایش نوع التهابی NO است که کاهش آن با درمان توسط فراورده‌های مختلف حاکی از خواص ضدالتهابی این ماده است. آندونوا و همکاران غلظت نیتریک اکسید سرمی را در سه گروه از سگ‌های دچار عفونت سودموناس آئروژینوزا پوستی تجربی مطالعه کردند و به این نتیجه رسیدند که غلظت NO در گروه‌های درمان‌شده با آنتی‌بیوتیک و عصاره استانداردشده بابونه گاوی (حاوی 0/7 درصد ماده فعال پارتنولید)، به طور چشمگیری کاهش یافت. اما گروهی که برای آن‌ها عصاره گیاه تجویز شده بود، بیشترین کاهش را نسبت به سایر گروه‌ها در روز هفتم نشان داد. پس از آن تا انتهای آزمایش (روز چهاردهم) میزان NO دوباره افزایش پیدا کرد، ولی غلظت NO در گروه درمان‌نشده و گروه دریافت‌کننده ترکیب آنتی‌بیوتیک و عصاره گیاهی بیشتر از گروه کنترل بود [29]. در مطالعه‌ای دیگر روی موش‌های دچار آنسفالومیلیت تجربی خودایمن، مبنی بر بررسی تأثیر پارتنولید (ماده مؤثره بابونه گاوی) روی سلول‌های پریتونئال موشی، مشاهده شد که تولید NO به طور چشمگیری پس از درمان با پارتنولید کاهش یافت [30]. این نتایج همسو با مطالعات دیگر نشان‌دهنده این است که پارتنولید از طریق مهار بیان و سنتز آنزیم iNOS باعث کاهش غلظت NO می‌شود [30, 31]. 
13 گونه مرزه (Savory) شامل S. montana ،S. hortensis S. bachtiarica و S. khuzestanica از لحاظ بالینی و فیتو فارماکولوژیکی اهمیت بیشتری دارند و مطالعات انجام‌شده روی روغن ضروری آن‌ها اکثراً مرتبط با ویژگی‌های آنتی میکروبیال است، اما ویژگی‌های آنتی‌اکسیدان، آنتی‌دیابتی و آنتی‌کلسترولمی این گونه نیز انجام شده است. بسیاری از محققان بیان کردند ترکیبات عمده گونه‌های جنس مرزه از مونوترپن‌های فنلی مثل تیمول و کارواکرول است که اغلب به همراه گاماترپینن، پاراسیمن، لینالول، اولئانولیک اسید و اورسولیک اسید وجود دارند و این گروه از ترکیبات فنلی دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند؛ این یافته‌ها با نتایج ما مطابقت دارد. البته در مقدار و نوع این ترکیبات تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود که دلایل گوناگونی دارد و به طور کلی ترکیبات تشکیل‌دهنده آن می‌تواند بر حسب منطقه جغرافیایی رویش، سن گیاه، روش عصاره‌گیری و درنهایت تفاوت ژنتیکی گیاه تغییر کند [33، 34]. حسنین و همکارانش گزارش کردند که در ارزیابی خواص آنتی‌اکسیدانی فراکشن اتیل استات عصاره متانلی مرزه کوهی با روش DPPH، به دلیل حضور مواد پلی فنلی در این فراکشن، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی به اندازه روغن ضروری آن افزایش می‌یابد [35]. در مطالعه‌ای دیگر عصاره متانلی S. macrostema برای فعالیت آنتی‌اکسیدانی از طریق سنجش DPPH در مقایسه با آسکوربیک اسید بررسی شد. نتایج نشان داد، عصاره متانلی این گونه مرزه ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کمتری نسبت به آسکوربیک اسید (89/87 درصد در مقابل 97 درصد) ایجاد می‌کند [36]. همچنین در مطالعه کاستلانو و همکارانش در راستای بررسی اثر نوروپروتکتیو اولئانولیک اسید (ماده مؤثره مرزه کوهی) در مدل بیماری آلزایمر در شرایط آزمایشگاهی مشاهده شد که اولئانولیک اسید منجر به کاهش آزادسازی NO از رده سلولی میکروگلیال BV2 تحریک‌شده با LPS می‌شود. در این مطالعه، تولید NO به واسطه اولئانولیک اسید بیشتر از بیان ژن iNOS مسدود شد که نشان‌دهنده اثر احتمالی تری ترپن اولئانولیک اسید در فرایند پس از ترجمه است [37].
درمجموع، تناقض در نتایج تحقیقات متفاوت می‌تواند در ارتباط با تنوع ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان، مکانیسم مختلف واکنش آن‌ها و کینتیک متفاوت واکنش‌های مهاری آن‌ها در روش‌های انتخابی باشد. ظرفیت آنتی‌اکسیدانی اندازه‌گیری‌شده یک نمونه در ارتباط با روش مورد استفاده و منبع تولید رادیکال آزاد یا عامل اکسیدکننده است. به علاوه، برای بررسی کاهش یا افزایش استرس اکسیداتیو در اثر این عصاره‌ها و ترکیب آن‌ها لازم بود که معیارهای دیگر برای سنجش و بررسی فعالیت آنتی‌اکسیدانی در نظر گرفته می‌شد. 
نتیجه‌گیری
نتایج نشان می‌دهد که تجویز توأمان عصاره‌های متانلی بابونه گاوی و مرزه کوهی بر کاهش التهاب و افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تام مؤثر بوده و یافته‌ها حاکی از اثرات هم‌افزایی (سینرژیستی) ترکیب این دو گیاه است. آگاهی از چگونگی تأثیر ترکیبات این دو گیاه و چگونگی مکانیسم این تغییرات در عوامل مورد مطالعه نیازمند بررسی‌های بیشتری است که امیدواریم در مطالعات بعدی بتوانیم به آن‌ها دست یابیم. 
در پایان پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده به بررسی اثرات هم‌افزایی عصاره‌های مذکور یا هریک از عصاره‌ها با داروهای ضدالتهابی شیمیایی مرسوم در مدل‌های التهابی اتوایمیون پرداخته شود. همچنین نقش هم‌افزایی این گیاهان در پلاریزاسیون ماکروفاژها و آبشارهای التهابی برای دست‌یابی به نتایج جامع‌تر پیشنهاد می‌شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاقIR.ARAKMU.REC.1398.021 در کمیته اخلاق پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک به ثبت رسید.

حامی مالی
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی اراک از پژوهش حاضر حمایت مالی کرده است.

مشارکت نویسندگان
نویسندگان استانداردهای نوشتاری را بر اساس کمیته بین المللی ناشران مجلات پزشکی (ICMJE) رعایت کرده‌اند.

تعارض منافع
نویسندگان این مقاله تصریح می‌کنند که هیچ‌گونه تعارض منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.

تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت تحقیقات و شورای پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک به دلیل تأمین مالی تشکر و قدردانی می‌شود.

References
1.Wyss-Coray T, Mucke L. Inflammation in neurodegenerative disease-a double-edged sword. Neuron. 2002; 35(3):419-32. [DOI:10.1016/S0896-6273(02)00794-8]
2.Vishal V, Ganesh S, Mukesh G, Ranjan B. A review on some plants having anti-inflammatory activity. J Phytopharmacol. 2014; 3(3):214-21. http://www.phytopharmajournal.com/Vol3_Issue3_09.pdf
3.Vitanza L, Maccelli A, Marazzato M, Scazzocchio F, Comanducci A, Fornarini S, et al. Satureja montana L. essential oil and its antimicrobial activity alone or in combination with gentamicin. Microbial Pathogenesis. 2019; 126:323-31. [DOI:10.1016/j.micpath.2018.11.025]
4.Prashanth S, Pooja S, Suchetha K, Vidya V. Radical scavenging and antioxidant activities of ethanolic and aqueous extract from the leaves of Feverfew (Tanacetum parthenium L.) and asynthetic compound parthenolide. J pharmacogn phytochem. 2015; 4(1): 223-7. https://www.researchgate.net/profile/Priya-Priya-6/publication/320346118_
5.Hariharan P, Subburaju T. Medicinal plants and its standardization-A global and industrial overview. Glob J Med Plant Res. 2012; 1(1):10-3. http://www.aensiweb.com/old/GJMPR/2012/10-13.pdf
6.Kulkarni KM, Patil LS, Khanvilkar VV, Kadam VJ. Fingerprinting techniques in herbal standardization. Indo Am J Pharm. 2014; 4(2):1049-62. https://www.semanticscholar.org/paper/
7.World Health Organization. WHO monographs on selected medicinal plants. Geneva: World Health Organization; 2006. https://apps.who.int/iris/handle/10665/42052
8.Morteza-Semnani K, Saeedi M, Mahdavi MR, Rahimi F. Antimicrobial effects of methanolic extracts of some species of Stachys and Phlomis. J Maz Univ Med Sci. 2007; 17(57):57-66. https://vlibrary.emro.who.int/imemr/antimicrobial-effects-of-methanolic-extracts-of-some-species-of-stachys-and-phlomis-2/
9.Kulisic T, Radonic A, Katalinic V, Milos M. Use of different methods for testing antioxidative activity of oregano essential oil. Food Chemistry. 2004; 85(4):633-40. [DOI:10.1016/j.foodchem.2003.07.024]
10.Singh G, Maurya S, DeLampasona M, Catalan CA. A comparison of chemical, antioxidant and antimicrobial studies of cinnamon leaf and bark volatile oils, oleoresins and their constituents. Food Chem Toxicol. 2007; 45(9):1650-61. [DOI:10.1016/j.fct.2007.02.031]
11.Cretnik L, Kotnik P, Škerget M, Knez Ž. Separation of Parthenolide from Tanacetum Parthenium. Maribor: University of Maribor; 2000. https://www.researchgate.net/profile/Petra-Kotnik/publication/228763462_
12.Parvin N, Ansari Samani R, Shahinfard N, Reissi S, Alibabaie Z, A Asgari A. Effect of alcoholic extract of Tanacetum parthenium on acute pain in rat. J Inflamm Dis. 2012; 16(1):15-21. http://journal.qums.ac.ir/article-1-1236-en.html
13.Pareek A, Suthar M, Rathore GS, Bansal V. Feverfew (Tanacetum parthenium L.): A systematic review. Pharmacogn Rev. 2011; 5(9):103. [DOI:10.4103/0973-7847.79105]
14.Escudero J, López JC, Rabanal RM, Valverde S. Secondary metabolites from Satureja species. New triterpenoid from Satureja acinos. J NatProd. 1985; 48(1):128-31. [DOI:10.1021/np50037a025]
15.Kim SH, Hong JH, Lee YC. Ursolic acid, a potential PPARγ agonist, suppresses ovalbumin-induced airway inflammation and Penh by down-regulating IL-5, IL-13, and IL-17 in a mouse model of allergic asthma. Eur J Pharmacol. 2013; 701(1-3):131-43. [DOI:10.1016/j.ejphar.2012.11.033]
16.Mahmoodzadeh Y, Mazani M, Rezagholizadeh L. Hepatoprotective effect of methanolic Tanacetum parthenium extract on CCl4-induced liver damage in rats. TToxicol Rep. 2017; 4:455-62. [DOI:10.1016/j.toxrep.2017.08.003]
17.Amiri H. The in vitro antioxidative properties of the essential oils and methanol extracts of Satureja macrosiphonia Bornm. Nat Prod Res. 2011; 25(3):232-43. [DOI:10.1080/14786410903374694]
18.Malik F, Singh J, Khajuria A, Suri KA, Satti NK, Singh S, et al. A standardized root extract of Withania somnifera and its major constituent withanolide-A elicit humoral and cell-mediated immune responses by up regulation of Th1-dominant polarization in BALB/c mice. Life Sci. 2007; 80(16):1525-38. [DOI:10.1016/j.lfs.2007.01.029]
19.Subha D, Geetha N. Evaluation of acute toxicity of the methanolic extract of Tanacetum parthenium L. in albino wistar rats. J Sci Innov Res. 2017; 6(3):113-5. http://www.jsirjournal.com/Vol6_Issue3_07.pdf
20.Pooja S, Prashanth S, Suchetha K, Vidya V, Krishna B. Evaluation of acute and sub acute toxicity of the leaf extract of Tanacetum parthenium (Asteraceae) and synthetic parthenolide. World J Pharm Pharm Sci. 2016;5(8):703-13. https://www.researchgate.net/profile/Pooja-Shivappa/publication/316643904_
21.Hajhashemi V, Ghannadi A, Pezeshkian SK. Antinociceptive and anti-inflammatory effects of Satureja hortensis L. extracts and essential oil. J Ethnopharmacol. 2002; 82(2-3):83-7. [DOI:10.1016/S0378-8741(02)00137-X]
22.Biagiotti S, Menotta M, Orazi S, Spapperi C, Brundu S, Fraternale A, Bianchi M, Rossi L, Chessa L, Magnani M. Dexamethasone improves redox state in ataxia telangiectasia cells by promoting an NRF2-mediated antioxidant response. FEBS J. 2016; 283(21):3962-78. [DOI:10.1111/febs.13901]
23.Xu T, Qiao J, Zhao L, He G, Li K, Wang J, Tian Y, Wang H. Effect of dexamethasone on acute respiratory distress syndrome induced by the H5N1 virus in mice. Eur Respir J. 2009; 33(4):852-60.[DOI:10.1183/09031936.00130507]
24.Noel PR, Barnett KC, Davies RE, Jolly DW, Leahy JS, Mawdesley-Thomas LE, et al. The toxicity of Dimethyl Sulphoxide (DMSO) for the dog, pig, rat and rabbit. Toxicology. 1975; 3(2):143-69. [DOI:10.1016/0300-483X(75)90081-5]
25.Hoover-Plow J, Gong Y, Shchurin A, Busuttil S, Schneeman T, Hart E. Strain and model dependent differences in inflammatory cell recruitment in mice. Inflamm Res. 2008; 57(10):457-63. [DOI:10.1007/s00011-008-7062-5]
26.Nencini C, Cavallo F, Capasso A, Franchi GG, Giorgio G, Micheli L. Evaluation of antioxidative properties of Allium species growing wild in Italy. Phytother Res. 2007; 21(9):874-8. [DOI:10.1002/ptr.2168]
27.Phizackerley P, Al-Dabbagh S. The estimation of nitrate and nitrite in saliva and urine. Anal Biochem. 1983; 131(1):242-5. [DOI:10.1016/0003-2697(83)90161-6]
28.Rezaei F, Jamei R, Heidari R. Evaluation of the phytochemical and antioxidant potential of aerial parts of Iranian tanacetum parthenium. Pharm Sci. 2017; 23(2):136. [DOI:10.15171/PS.2017.20]
29.Andonova M, Urumova V, Dimitrova D, Slavov E, Dzhelebov P, Chaprazov T, et al. Evaluation of nuclear factor kappa beta, nitric oxide and blood neutrophil/lymphocyte ratio as biomarkers of inflammatory response and complementary therapy in dogs with experimental skin Pseudomonas aerugi-nosa infection. Adv Anim Vet Sci. 2015; 3(3):174-82. [DOI:10.14737/journal.aavs/2015/3.3.174.182]
30.Pal SK, Shukla Y. Herbal medicine: current status and the future. Asian Pac J Cancer. 2003; 4(4):281-8. https://iranjournals.nlai.ir/handle/123456789/31035
31.Oh Y-C, Jeong YH, Cho W-K, Ha J-H, Gu MJ, Ma JY. Anti-inflammatory and analgesic effects of pyeongwisan on LPS-stimulated murine macrophages and mouse models of acetic acid-induced writhing response and xylene-induced ear edema. Int J Mol Sci. 2015; 16(1):1232-51. [DOI:10.3390/ijms16011232]
32.Zhang X, Goncalves R, Mosser DM. The isolation and characterization of murine macrophages. Curr Protoc Immunol. 2008; 83(1):14.[DOI:10.1002/0471142735.im1401s83]
33.Polatoğlu K, Karakoç ÖC, Gören N. Phytotoxic, DPPH scavenging, insecticidal activities and essential oil composition of Achillea vermicularis, A. teretifolia and proposed chemotypes of A. biebersteinii (Asteraceae). Ind Crops Prod. 2013; 51:35-45. [DOI:10.1016/j.indcrop.2013.08.052]
34.Miguel MG. Antioxidant and anti-inflammatory activities of essential oils: A short review. Molecules. 2010; 15(12):9252-87. [DOI:10.3390/molecules15129252]
35.Innovare I. Antioxidant Polyphenolic Constituents Of Satureja Montana L. Growing in Egypt. 6(4):578-81. https://www.researchgate.net/publication/262030381_Antioxidant_polyphenolic_constituents_of_satureja_montana_L_Growing_in_Egypt
36.Gutierrez RMP, Navarro YTG. Antioxidant and hepatoprotective effects of the methanol extract of the leaves of Satureja macrostema. Pharmacogn Mag. 2010; 6(22):125. [DOI:10.4103/0973-1296.62901]
37.Castellano JM, Garcia-Rodriguez S, Espinosa JM, Millan-Linares MC, Rada M, Perona JS. Oleanolic acid exerts a neuroprotective effect against microglial cell activation by modulating cytokine release and antioxidant defense systems. Biomolecules. 2019; 9(11):683. [DOI:10.3390/biom9110683]