دوره 23، شماره 5 - ( آذر و دی - شماره ویژه کووید 19 1399 )
جلد 23 شماره 5 صفحات 739-724 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ariapooran S, Amirimanesh M. Depression, Anxiety and Suicidal ideation of Nurses in the Outbreak of COVID-19: The Role of Demographic Variables. J Arak Uni Med Sci 2020; 23 (5) :724-739
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6427-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6427-fa.html
آریاپوران سعید، امیری منش مرضیه. افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی پرستاران در زمان شیوع کوید-19: نقش متغیرهای جمعیت‌شناختی. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1399; 23 (5) :724-739
1- گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران. ، s.ariapooran@malayeru.ac.ir
2- گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.
2- گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.
متن کامل [PDF 5958 kb]
(4464 دریافت)
| چکیده (HTML) (4109 مشاهده)
References
1.Gorbalenya AE, Baker SC, Baric RS, de Groot RJ, Drosten C, Gulyaeva AA, et al. Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: The species and its viruses-a statement of the Coronavirus Study Group. bioRxiv 2020. [DOI:10.1101/2020.02.07.937862]
2.Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel Coronavirus pneumonia in Wuhan, China:A descriptive study. Lancet. 2020; 395(10223):507-13. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30211-7]
3.Zandifar A, Badrfam R. Iranian mental health during the COVID-19 epidemic. Asian J Psychiatr. 2020; 51:101990. [DOI:10.1016/j.ajp.2020.101990] [PMID] [PMCID]
4.Bao Y, Sun Y, Meng S, Shi J, Lu L. 2019-nCoV epidemic:Address mental health care to empower society. Lancet. 2020; 395(10224):e37-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30309-3]
5.Smith GD, Ng F, Li WH. COVID-19: Emerging compassion, courage and resilience in the face of misinformation and adversity. J Clin Nurs. 2020; 29(9-10):1425-8 [DOI:10.1111/jocn.15231] [PMID] [PMCID]
6.Dar KA, Iqbal N, Mushtaq A. Intolerance of uncertainty, depression, and anxiety: Examining the indirect and moderating effects of worry. Asian J Psychiatr. 2017; 29:129-33. [DOI:10.1016/j.ajp.2017.04.017] [PMID]
7.Nemati M, Ebrahimi B, Nemati F. Assessment of Iranian nurses’ knowledge and anxiety toward COVID-19 during the current outbreak in Iran. Arch Clin Infect Dis. 2020; 15:e102848. [DOI:10.5812/archcid.102848]
8.Mo Y, Deng L, Zhang L, Lang Q, Liao C, Wang N, et al. Work stress among Chinese nurses to support Wuhan in fighting against COVID-19 epidemic. J Nurs Mana. 2020; 28(5):1001-9. [DOI:10.1111/jonm.13014] [PMID] [PMCID]
9.Shen X, Zou X, Zhong X, Yan J, Li L. Psychological stress of ICU nurses in the time of COVID-19. Crit Care. 2020; 24(1):200 [DOI:10.1186/s13054-020-02926-2] [PMID] [PMCID]
10.Sodeify R, Habibpour Z. [Determining nurses understanding of psychological factors at workplace:A qualitative study (Persian)]. Sci J Nurs Midwif Paramed. 2020; 5(4):49-61. http://sjnmp.muk.ac.ir/article-1-277-en.html
11.Sharifah Zainiyah SY, Afiq IM, Chow CY, Siti Sara D. Stress and its associated factors amongst ward nurses in a public hospital Kuala Lumpur. Malaysia J Pub Health Med. 2011; 11(1):78-85. https://www.mjphm.org.my/mjphm/index.php?option=com_content&view=article&id=488:stress-and-its-associated-factors-amongst-ward-nurses-in-a-public-hospital-kuala-lumpur&catid=79:volume-11-1&Itemid=97
12.McGibbon E, Peter E, Gallop R. An institutional ethnography of nurses’ stress. Qual Health Res. 2010; 20(10):1353-78. [DOI:10.1177/1049732310375435] [PMID]
13.Lim J, Bogossian F, Ahern K. Stress and coping in Australian nurses:A systematic review. Intl Nurs Rev. 2010; 57(1):22-31. [DOI:10.1111/j.1466-7657.2009.00765.x] [PMID]
14.Moustaka E, Constantinidis TC. Sources and effects of work-related stress in nursing. Health Sci J. 2010; 4(4):210-6. https://www.hsj.gr/medicine/sources-and-effects-of-workrelated-stress-in-nursing.php?aid=3575
15.Wu H, Chi TS, Chen LI, Wang L, Jin YP. Occupational stress among hospital nurses: Cross-sectional survey. J Adv Nurs. 2010; 66(3):627-34. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2009.05203.x] [PMID]
16.Murgia C, Sansoni J. [Stress and nursing:Study to evaluation the level of satisfaction in nurses (Italian)]. Prof Inferm. 2011; 64(1):33-44. [PMID]
17.Chou LP, Li CY, Hu SC. Job stress and burnout in hospital employees:Comparisons of different medical professions in a regional hospital in Taiwan. BMJ Open. 2014; 4(2):e004185. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-004185] [PMID] [PMCID]
18.Khamisa N, Oldenburg B, Peltzer K, Ilic D. Work related stress, burnout, job satisfaction and general health of nurses. Int J Environ Res Public Health. 2015; 12(1):652-66. [DOI:10.3390/ijerph120100652] [PMID] [PMCID]
19.Lin SH, Liao WC, Chen MY, Fan JY. The impact of shift work on nurses’ job stress, sleep quality and self-perceived health status. J Nurs Manag. 2014; 22(5):604-12. [DOI:10.1111/jonm.12020] [PMID]
20.Malinauskiene V, Leisyte P, Romualdas M, Kirtiklyte K. Associations between self-rated health and psychosocial conditions, lifestyle factors and health resources among hospital nurses in Lithuania. J Adv Nurs. 2011; 67(11):2383-93. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2011.05685.x] [PMID]
21.Kuhn CM, Flanagan EM. Self-care as a professional imperative:Physician burnout, depression, and suicide. Can J Anaesth. 2017; 64(2):158-68. [DOI:10.1007/s12630-016-0781-0] [PMID]
22.Maharaj S, Lees T, Lal S. Prevalence and risk factors of depression, anxiety, and stress in a cohort of Australian nurses. Int J Environ Res Public Health. 2018; 16(1):61. [DOI:10.3390/ijerph16010061] [PMID] [PMCID]
23.Mata DA, Ramos MA, Bansal N, Khan R, Guille C, Di Angelantonio E, et al. Prevalence of depression and depressive symptoms among resident physicians:A systematic review and meta-analysis. JAMA. 2015; 314(22):2373-83. [DOI:10.1001/jama.2015.15845] [PMID] [PMCID]
24.Melnyk BM, Orsolini L, Tan A, Arslanian-Engoren C, Melkus GD, Dunbar-Jacob J, et al. A national study links nurses’ physical and mental health to medical errors and perceived worksite wellness. J Occup Environ Med. 2018; 60(2):126-31. [DOI:10.1097/JOM.0000000000001198] [PMID]
25.Davidson JE, Proudfoot J, Lee K, Terterian G, Zisook S. A longitudinal analysis of nurse suicide in the United States (2005-2016) with recommendations for action. Worldviews Evid Based Nurs. 2020; 17(1):6-15. [DOI:10.1111/wvn.12419] [PMID]
26.Fink-Miller EL, Nestler LM. Suicide in physicians and veterinarians:Risk factors and theories. Curr Opin Psychol. 2018; 22:23-6. [DOI:10.1016/j.copsyc.2017.07.019] [PMID]
27.Wang R, Zhang D, Wang S, Zhao T, Zang Y, Su Y. Limitation on activities of daily living, depressive symptoms and suicidal ideation among nursing home residents:The moderating role of resilience. Geriatr Nurs. 2020; 41(5):622-8. [DOI:10.1016/j.gerinurse.2020.03.018] [PMID]
28.Ariapooran S. Sleep problems and depression in Iranian nurses:The predictive role of workaholism. Iranian J Nursing Midwifery Res. 2019; 24(1):30-7. [DOI:10.4103/ijnmr.IJNMR_188_17] [PMID] [PMCID]
29.Azad Zandi M, Sayari R, Ebadi A, Sanainasab H. Frequency of depression, anxiety and stress in military nurses. J Mil Med. 2011; 13(2):103-8. http://militarymedj.ir/article-1-774-en.html
30.Sánchez Núñez RA, Ramírez C, Gómez Meza MV. Smoking, depression, and suicide risk in the nursing staff of a Third-Level Hospital. Medicina Universitaria. 2014; 16(63):60-5. https://www.elsevier.es/en-revista-medicina-universitaria-304-articulo-smoking-depression-suicide-risk-in-X1665579614365251
31.Hu D, Kong Y, Li W, Han Q, Zhang X, Zhu LX, et al. Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A big-scale cross-sectional study. 2020. [DOI:10.2139/ssrn.3566144]
32.Sun N, Wei L, Shi S, Jiao D, Song R, Ma L, et al. A qualitative study on the psychological experience of caregivers of COVID-19 patients. Am J Infect Control. 2020; 48(6):592-8. [DOI:10.1016/j.ajic.2020.03.018] [PMID] [PMCID]
33.Pappa S, Ntella V, Giannakas T, Giannakoulis VG, Papoutsi E, Katsaounou P. Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic:A systematic review and meta-analysis. Brain Behav Immun. 2020; 88:901-7. [DOI:10.1016/j.bbi.2020.05.026] [PMID] [PMCID]
34.Savitsky B, Findling Y, Ereli A, Hendel T. Anxiety and coping strategies among nursing students during the covid-19 pandemic. Nurse Educ Pract. 2020; 46:102809. [DOI:10.1016/j.nepr.2020.102809] [PMID] [PMCID]
35.Pouralizadeh M, Bostani Z, Maroufizadeh S, Ghanbari A, Khoshbakht M, Alavi SA, et al. Anxiety and depression and the related factors in nurses of Guilan University of Medical Sciences Hospitals during COVID-19: A web-based cross-sectional study. Int J Afr Nurs Sci. 2020; 13:100233. [DOI:10.1016/j.ijans.2020.100233] [PMID] [PMCID]
36.Sepahvand R, Momeni Mofrad M, Taghipour S. [Identifying and prioritizing the psychological consequences of the Covid 19 virus in nurses (Persian)]. J Hosp. 2020; 19(2):25-32. http://jhosp.tums.ac.ir/article-1-6277-en.html
37.Sarboozi Hosein Abadi T, Askari M, Miri K, Namazi Nia M. [Depression, stress and anxiety of nurses in COVID-19 pandemic in Nohe-Dey Hospital in Torbat-e-Heydariyeh city, Iran (Persian)]. J Mil Med. 2020; 22(6):526-33.http://militarymedj.ir/article-1-2543-en.html
38.Shahed Hagh Ghadam H, Fathi Ashtiani A, Rahnejat A M, Ahmadi Tahour Soltani M, Taghva A, Ebrahimi MR, et al. [Psychological consequences and interventions during the COVID-19 pandemic: Narrative review (Persian)]. J Mar Med. 2020; 2(1):1-11. http://jmarmed.ir/article-1-74-en.html
39.Ashikur R, Virginia P. COVID-19 related suicide among hospital nurses:Case study evidence from worldwide media reports. Psychiatry Res. 2020; 291:113272. [DOI:10.1016/j.psychres.2020.113272] [PMID] [PMCID]
40.Gabilondo A, Alonso J, Pinto-Meza A, Vilagut G, Fernández A, Serrano-Blanco A, et al. Prevalence and risk factors for suicide ideation, plans and attempts in the Spanish general population. Results from the ESEMeD study. Med Clin. 2007; 129(13):494-500. [DOI:10.1157/13111370] [PMID]
41.Preto, VA, Pedrão, LJ. Stress among nurses who work at the intensive care unit. Rev Esc Enferm USP. 2009; 43(4):838-45. [DOI:10.1590/S0080-62342009000400015] [PMID]
42.Latifzadeh S, Zarea, K. Occupational stress and its related factors in nurses working in intensive care units of educational hospitals in Ahwaz, Iran. J Nov Appl Sci. 2015; 4(4):483-7. http://jnasci.org/wp-content/uploads/2015/05/JNASCI-2015-483-487.pdf
43.Adriaenssens J, De Gucht V, Maes S. Causes and consequences of occupational stress in emergency nurses, a longitudinal study. J Nurs Manag. 2015; 23(3):346-58. [DOI:10.1111/jonm.12138] [PMID]
44.Tajvar A, Nasl Saraji G, Amin Ghanbarnejad A, Omidi L, Seyed Hosseini SS, Salehi Sahl Abadi A. Occupational stress and mental health among nurses in a medical intensive care unit of a general hospital in Bandar Abbas in 2013. Electron Physician. 2015; 7(3):1108-13. [DOI:10.1155/2016/8196463] [PMID] [PMCID]
45.Dadfar M, Kalibatseva Z. Psychometric properties of the Persian version of the short Beck Depression Inventory with Iranian psychiatric outpatients. Scientifica (Cairo). 2016; 2016:8196463. [DOI:10.1155/2016/8196463] [PMID] [PMCID]
46.Nouri A, Mohammadi Y. [An action guide to research humanities (Persian)]. Tehran: Viraiesh; 2016. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/4410529
47.Ebrahimi A, Barekatin M, Bornamanesh A, Nasiri H. [Psychometric characteristics of Persian form of BDRS among patients and normal people (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2015; 21(1):60-8. http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2355-en.html
48.Hossein Kaviani H , Mousavi AS. [Psychometric properties of the Persian version of Beck Anxiety Inventory (BAI) (Persian)]. Tehran Univ Med J. 2008; 66(2):136-40. https://tumj.tums.ac.ir/article-1-641-en.html
49.Rafiei M, Seifi A. [An investigation into the reliability and validity of beck anxiety inventory among the university students (Persian)]. J Thought Behav Clin Psychol. 2013; 7(27):37-46. https://jtbcp.riau.ac.ir/article_13_en.html
50.Beck AT, Kovacs M, Weissman A. Assessment of suicidal intention:The scale for suicide ideation. J Consult Clin Psychol. 1979; 47(2):343-52. [DOI:10.1037/0022-006X.47.2.343] [PMID]
51.Hakim Shooshtari MH, Malakouti SK, Panaghi L, Mohseni S, Mansouri N, Movaghar AR. Factors associated with suicidal attempts in Iran:a systematic review. Iran J Psychiatry Behav Sci. 2016; 10(1):e948. [DOI:10.17795/ijpbs-948] [PMID] [PMCID]
52.Anisi J, Majdian M, Mirzamani SM. The factors associated with suicide ideation in Iranian soldiers. Iran J Psychiat. 2010; 5(3):97-101. https://ijps.tums.ac.ir/index.php/ijps/article/view/365
53.Polanco-Roman L, Gomez J, Miranda R, Jeglic E. Stress-related symptoms and suicidal ideation:The roles of rumination and depressive symptoms vary by gender. Cognit Ther Res. 2016; 40(5):606-16. [DOI:10.1007/s10608-016-9782-0] [PMID] [PMCID]
54.Javidi Zaher S, Vafaei M, Ebrahimi Abianeh E. Comparing depression, anxiety and stress among the Nurses in the critical care and internal surgical units at the selected hospitals of the Social Security Organization of Tehran in 2016. Int J Med Res Health Sci. 2016; 5(S5):254-61. https://www.ijmrhs.com/abstract/comparing-depression-anxiety-and-stress-among-thenurses-in-the-critical-care-and-internal-surgical-units-at-the-selected-6645.html
55.Verma R, Balhara YP, Gupta CS. Gender differences in stress response:Role of developmental and biological determinants. Ind Psychiatry J. 2011; 20(1):4-10. [DOI:10.4103/0972-6748.98407] [PMID] [PMCID]
56.Khamseh F, Roohi H, Ebaady A, Hajiamini Z, Salimi H, Radfar S. [Survey Relationship between demographic factors and stress, anxiety and depression in nurses working in selected hospitals in Tehran city (Persian)]. J Holist Nurs Midwifery. 2011; 21(1):13-21. http://hnmj.gums.ac.ir/article-1-189-en.html
57.Ledema R, Ball C, Daly B, Young J, Green T, Middleton PM, et al. Design and trial of a new ambulance-to-emergency department handover protocol:‘IMIST-AMBO’. BMJ Qual Saf. 2012; 21(8):627-33. [DOI:10.1136/bmjqs-2011-000766] [PMID]
متن کامل: (8341 مشاهده)
مقدمه
کووید 19 یک بیماری عفونی است که بر اثر کروناویروس سندرم حاد تنفسی-2 ایجاد می‌شود [1]. این ویروس دستگاه تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائمی مشابه سرماخوردگی ساده ایجاد می‌کند. علایم این بیماری شامل اختلالات تنفسی، آبریزش بینی، سرفه خشک، سرگیجه، گلودرد و بدن‌درد است که می‌تواند با سردرد و تب نیز همراه باشد و تا چند روز به طول می‌انجامد [2]. علائم این ویروس معمولاً چند روز پس از آلوده شدن به ویروس شروع می‌شود، اما بعضی افراد ممکن است علائم را دیرتر نشان دهند. یکی از پیامدهای این بیماری مشکلات روانشناختی است؛ زیرا یکی از پرخطرترین شرایط این بیماری، غیر قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و جدی بودن خطر است [3]. علاوه بر این، تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست می‌توانند موجب نگرانی زیاد در جامعه شوند [4]. با توجه به اینکه پرستاران همواره نقش مهمی در پیشگیری از عفونت، کنترل و مهار ویروس دارند [5]، استرس زیاد در آنان می‌تواند باعث اختلال روانی شایع مانند اضطراب و افسردگی شود [6]. پرستارانی که با این بیماری سروکار دارند یا در معرض بیماران مبتلا به این بیماری قرار دارند، ممکن است علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی را تجربه کنند؛ زیرا نشان داده شده است به دلیل تماس مستقیم با بیماران، کارکنان بهداشت و درمان به‌ویژه پرستاران، از طریق مراقبت‌های مناسب و اقدامات پیشگیرانه، نقش مهمی در جلوگیری از شیوع کووید 19 دارند [7]. از این‌رو، پرستاران بسیار در معرض استرس ناشی از بیماری کرونا هستند [8, 9, 10] و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روانشناختی را نشان خواهند داد.
پرستاران میزان بالایی از استرس را تجربه می‌کنند [12, 13 ,14, 15, 11] و استرس یکی از عواملی است که در ناکارآمدی، افزایش مرخصی‌های استعلاجی و کاهش کم و کیف مراقبت در پرستاران سهیم است. همچنین استرس هزینه‌های سلامت را تحت تأثیر قرار داده و کاهش رضایت شغلی را به همراه دارد [16]. پرستارانی که در معرض محیط‌های کاری با تقاضای شغلی بالا و منابع کم قرار دارند، استرس شغلی بالاتر و علائم استرس جسمی و روانی بیشتری را تجربه می‌کنند و این ممکن است بر سلامتی و بهزیستی آنان تأثیر منفی بگذارد [16, 17, 18, 19, 20]. بنابراین می‌توان گفت بیماری کووید 19 برای پرستارانی که در معرض بیماران مبتلا به این ویروس قرار دارند و با بیماران مختلف سروکار دارند، از نظر وضعیت روانشناختی نسبت به اقشار عمومی جامعه بیشتر خطرساز است و آنان نسبت به استرس ناشی از این بیماری بیشتر رنج می‌برند. پژوهش‌های قبل از شیوع کرونا نشان داده‌اند میزان افسردگی پرستاران و پزشکان بین 25 تا 43 درصد است [ 21, 22, 23, 24] و پرستاران و پزشکان نسبت به جمعیت عمومی میزان خودکشی بیشتری دارند [26 ،25] که بسیار نگران‌کننده است. همچنین در یک پژوهش در میان پرستاران خانگی نشان داده شد 14/9 درصد آنان از افکار خودکشی برخوردار بودند [27]. در ایران 17/83 درصد پرستاران علائم خفیف تا متوسط افسردگی را داشتند و نقش سن، سابقه شغلی و اعتیاد به کار در پیش‌بینی افسردگی معنی‌دار بود [28]. در یک پژوهش دیگر در ایران 24/9 درصد پرستاران از علائم افسردگی و 27/9 درصد از علائم اضطراب برخوردار بودند و میزان افسردگی در پرستاران زن بیشتر از مردان بود [29]. همچنین نشان داده شده است میزان افسردگی در پرستاران 15/1 درصد و ریسک خودکشی 5/1 درصد بوده و با افزایش سن، میزان افسردگی کمتر گزارش شده است [30].
در پژوهش‌های مربوط به آثار روانشناختی کووید 19بر پرستاران و کادر درمان، 14/3، 10/7 و 91/2 درصد از پرستان به ترتیب میزان متوسط و بالای افسردگی، اضطراب و ترس را گزارش کردند [31]. در یک پژوهش در میان پرستاران بخش آی‌سی‌یو در دوره شیوع ویروس کرونا نشان داده شد کاهش اشتها و سوءهاضمه (59 درصد)، خستگی (55 درصد)، مشکل در خواب (45 درصد)، عصبی بودن (28 درصد)، گریه مکرر (26 درصد) و حتی افکار خودکشی (2 درصد) از مشکلات جسمانی و روانشناختی پرستاران بوده است [9]. همچنین در یک پژوهش کیفی نشان داده شد در دوره کووید 19 پرستاران خستگی، ناراحتی و درماندگی را تجربه می‌کنند [32]. بر اساس یک مطالعه مروری، 23/2 و 22/8 درصد از پرستارن در دوره کووید 19 به ترتیب از علائم اضطراب و افسردگی برخوردار بودند [33]. همچنین در پژوهش دیگری 42/8 و 13/1 درصد پرستاران در دوره کووید 19 علائم اضطراب متوسط و شدید داشتند [34]. در یک پژوهش در ایران در دوره کووید 19 ، 38/7 درصد پرستاران از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند و میزان افسردگی 37/4 درصد بوده است و زنان وضعیت بدتری نسبت به مردان داشته‌اند [35]. در پژوهش دیگری در میان پرستاران در ایران، افسردگی، کاهش تمرکز و بی‌‌انگیزگی مهم‌ترین پیامدهای روانی ناشی از ویروس کووید 19 بودند [36]. در پژوهشی دیگر در ایران، میزان اضطراب، افسردگی و استرس پرستاران در دوره کووید 19 متوسط گزارش شده است [37]. در یک پژوهش مروری در ایران به اضطراب، افسردگی و استرس به عنوان پیامدهای روانشناختی کووید 19 در پرستاران اشاره شده است [38]. در یک پژوهش به صورت مطالعه موردی به چند مورد اقدام به خودکشی در میان پرستاران در ایتالیا، انگلستان، ایالات متحده، مکزیک و هند اشاره شده است [39]، اما افکار خودکشی در پرستاران مورد بررسی قرار نگرفته است. در یک پژوهش در میان جمعیت عمومی، نتایج نشان داد افراد دارای سطح تحصیلی متوسط و پایین میزان بیشتری از افکار خودکشی را گزارش می‌کنند [40]. در پژوهش‌های قبل از شیوع کووید 19 نشان داده شده است پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس استرس شغلی بیشتری دارند [41، 42] و اختلالات روانی در آنان بیشتر از پرستاران سایر بخش‌ها گزارش می‌شود [43، 44].
هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در زمان شیوع کووید 19 و نیز بررسی نقش جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی بود. با توجه به اینکه پرستاران با مراقبت از بیماران مبتلا به کووید 19 و مرگ آنان سروکار دارند و رنج و دردهای آن‌ها را از نزدیک می‌بینند، بنابراین بررسی میزان شیوع علائم افسردگی و اضطراب و افکار خودکشی در آنان و اثر متغیرهای جمعیت‌شناختی از جمله جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی در این متغیرها، نقش مهمی در برجسته نمودن مشکلات روانشناختی پرستاران در دوره شیوع کووید 19 دارد و می‌تواند موجب تشویق روان‌شناسان و روان‌پزشکان در جهت کمک بالینی به پرستاران در معرض این علائم روانشناختی شود. همچنین به دلیل انجام پژوهش‌های کم در مورد اضطراب، افسردگی و به‌ویژه افکار خودکشی در میان پرستاران ایران در دوره کووید 19 ، این پژوهش می‌تواند موجب جلب توجه پژوهشگران به پیامدهای روانشناختی کووید 19 در پرستاران شود و در تقویت ادبیات پژوهشی بسیار مفید واقع شود.
مواد و روش‌ها
روش این پژوهش توصیفی پیمایشی است؛ زیرا هدف اصلی پژوهش بررسی میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در یک دوره زمانی خاص بود. علاوه بر این، چون در این پژوهش اثر جنسیت، تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی بر افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی نیز بررسی شد، از روش پژوهش علّی مقایسه‌ای نیز استفاده شد.
جامعه آماری این پژوهش را تمامی پرستاران شهر ملایر در سال 1399 تشکیل دادند که تعداد کل این پرستاران 525 نفر (205 نفر بیمارستان شهید غرضی، 200 نفر بیمارستان امام‌حسین و 120 نفر بیمارستان مهر) بود. نمونه آماری پژوهش از طریق کل‌شماری انتخاب شد؛ به این صورت که پژوهشگران به سه بیمارستان شهید غرضی، امام‌حسین و مهر شهر ملایر مراجعه کردند و به مدت یک ماه پرسش‌نامه‌ها را در اختیار پرستاران قرار دادند که در زمان انجام پژوهش 421 نفر بودند. با توجه به شلوغی محل کار و همچنین شیوع بیماری کرونا، به بسیاری از پرستاران گفته شد که پرسش‌نامه را سر فرصت تکمیل نمایند. اما برخی که فرصت داشتند، در همان لحظه به پرسش‌نامه‌ها پاسخ دادند. پس از توزیع پرسش‌نامه‌ها، 336 پرسش‌نامه (79/81 درصد) بازگردانده شد. بعد از بررسی پرسش‌نامه‌ها 14پرسش‌نامه ناقص تکمیل شده بود که از نمونه نهایی حذف و حجم نمونه به 312 نفر (70/78 درصد کل) کاهش یافت.
برای گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های زیر استفاده شد:
پرسش‌نامه افسردگی بک (BDI-13)
این مقیاس توسط بک و همکاران در سال 1974 ساخته شده و دارای 13 گویه است که شیوه پاسخ به هر گویه بر اساس مقیاس چهاردرجه‌ای از صفر تا 3 بوده و نمره کل آن از صفر تا 39 متغیر است [45]. در پژوهش بک و همکاران ضریب همبستگی بین نسخه کوتاه و بلند (21گویه‌ای) پرسش‌نامه بین 0/89 تا 0/97 گزارش شده است [45]. این فرم کوتاه در ایران مورد استفاده قرار گرفته و ضریب آلفای کرونباخ، اسپیرمن براون و گاتمن به ترتیب 85/0، 70/0 و 67/0 بوده است [46]. در مورد نقطه برش پرسش‌نامه، نمرات صفر تا 3، 4 تا 7، 8 تا 11، 12 تا 15 و 16 تا 39 به ترتیب نشان‌دهنده افسردگی طبیعی، خفیف، خفیف تا متوسط، متوسط و شدید در جمعیت عمومی است. ضریب آلفای کرونباخ، پایایی بازآزمایی و دونیمه‌سازی این مقیاس در ایران به ترتیب 0/91، 0/94 و 0/89 است [47]. همچنین در یک پژوهش در میان پرستاران ایرانی، میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/77 به دست آمد [28]. در پژوهش حاضر نیز میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/76 بود.
پرسش‌نامه اضطراب بک
پرسش‌نامه سنجش اضطراب بک در سال 1993 برای سنجش میزان اضطراب طراحی شده است و 21 گویه دارد و در برابر هر گویه، چهار گزینه (اصلاً=صفر، خفیف=1، متوسط=2 و شدید=3) جهت پاسخ وجود دارد. هر عبارت یک علامت اضطراب را می‌سنجد و افرادی که از نظر بالینی مضطرب هستند یا کسانی که در وضعیت اضطراب قرار می‌گیرند، آن را تجربه می‌کنند. دامنه نمرات اضطراب از صفر تا 63 است [48]. نمره صفر تا 7 عدم اضطراب، نمره 8 تا 15 اضطراب خفیف، نمره 16 تا 25 اضطراب متوسط و نمره 26 تا 63 اضطراب شدید را نشان می‌دهد [48]. این ابزار به فارسی ترجمه شده است و ضریب همسانی درونی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 0/92 و پایایی بازآزمایی به فاصله یک هفته 0/75 بوده است [49]. همچنین در پژوهشی دیگر، ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/92 بود [50]. در پژوهش حاضر نیز میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/81 به دست آمد.
مقیاس افکار خودکشی
این مقیاس یک ابزار خودسنجی 19 گویه‌ای است که به منظور آشکارسازی و اندازه‌گیری نگرش، رفتار و طرح‌ریزی برای ارتکاب به خودکشی توسط بک، کواکس و ویسمن در سال 1979 تهیه شده است [51]. شیوه پاسخ‌دهی به هر گویه آن از صفر تا 2 است. نمره کل فرد بر اساس جمع نمره‌ها محاسبه می‌شود که از صفر تا 38 متغیر است. پنج سؤال اول این پرسش‌نامه، تست های غربالگری و پاسخ این سؤالات نشان‌دهنده تمایل یا عدم تمایل به خودکشی فعال یا غیرفعال است. تفسیر امتیاز کلی به این صورت است که نمره صفر تا 5 نشان‌دهنده عدم وجود افکارخودکشی، 6 تا 19 نشان‌دهنده داشتن افکارخودکشی و 20 تا 38 نشان‌دهنده آمادگی جهت خودکشی است. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برابر با 0/89 بود [51]. در ایران ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برابر با 0/84 [52] و 0/95 [53] بوده است. همچنین میزان رابطه این مقیاس با پرسش‌نامه سلامت روانی 0/76 گزارش شده است [53]. در پژوهش حاضر نیز میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/74 به دست آمد.
روند اجرای پژوهش به این صورت بود که پژوهشگر به مدت یک ماه به بیمارستان‌های شهرستان ملایر مراجعه کرد و پس از بیان هدف و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از کووید 19 ، پرسش‌نامه‌ها را در اختیار پرستاران بخش‌های مختلف قرار داد. آن‌ها به مدت 20 تا 30 دقیقه و به صورت انفرادی پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها 14 پرسش‌نامه، ناقص تکمیل شده بود که از نمونه نهایی حذف و حجم نمونه به 312 نفر کاهش یافت. درنهایت، 312 پرسش‌نامه مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرار گرفت.
برای بررسی میزان شیوع افکار خودکشی، افسردگی و اضطراب پرستاران از فراوانی و درصد استفاده شد. همچنین برای مقایسه متغیرها بر اساس جنسیت، سطح تحصیلات و بخش مربوط به فعالیت با کنترل سن و سابقه شغلی از تحلیل کواریانس چندمتغیری (مانکووا) با کنترل اثر سن و سابقه شغلی استفاده شد؛ زیرا در پژوهش‌های قبلی به نقش سن و سابقه شغلی در مشکلات روانشناختی پرستاران از جمله افسردگی اشاره شده است [28].
یافته‌ها
از میان 312 پرستار مورد بررسی، 141 نفر (45/19 درصد) از بیمارستان شهید غرضی، 117 نفر (37/5 درصد) از بیمارستان امام‌حسین و 54 نفر (17/31 درصد) از بیمارستان مهر در پژوهش شرکت کردند. از میان کل پرستاران 192 نفر (61/54 درصد) زن و 120 نفر (38/46 درصد) مرد، همچنین 113 نفر (36/22 درصد) مجرد و 199 نفر (63/78 درصد) متأهل بودند. 226 نفر (72/44 درصد) تحصیلات کارشناسی و 86 نفر (27/56 درصد) تحصیلات کارشناسی ارشد داشتند. از میان نمونه پژوهش، 79 نفر (25/32 درصد) در بخش آی‌سی‌یو و سی‌سی‌یو، 31 نفر (9/93 درصد) در بخش فوریت‌ها، 105 نفر (33/65 درصد) در بخش اورژانس و 97 نفر (31/09 درصد) در سایر بخش‌ها (مانند جراحی، زایشگاه، داخلی، اطفال و غیره مشغول به کار بودند. میانگین سنی کل پرستاران 8/29±34/58 سال و میانگین سابقه شغلی آن‌ها 8/38±11/20 سال بود. از نظر شیفت کاری 203 نفر (65/06 درصد) دارای شیفت کاری و 109 نفر (34/94 درصد) بدون شیفت بودند. میانگین ساعات شیفت کاری در پرستاران دارای شیفت 7/46±13/36 ساعت بود.
براساس نتایج، 15/38 درصد پرستاران از افسردگی متوسط تا شدید و 46/47 درصد از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند. همچنین 27/56 درصد دارای افکار خودکشی بوده و 9/94 درصد آمادگی برای خودکشی داشتند (جدول شماره 1).
.jpg)
جدول شماره 2 میانگین و انحراف استاندارد نمرات افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی پرستاران را به تفکیک جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش شغلی نشان می‌دهد.
.jpg)
نتایج آزمون مانکووا نشان داد میانگین افسردگی و اضطراب پرستاران زن بیشتر از مرد بوده است (0/001>p؛ 8/75=ویلکس لامبدا F) و بین افکار خودکشی پرستاران مرد و زن تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد، هرچند میانگین نمره زنان بیشتر از مردان بود. از نظر سطح تحصیلات نیز نتایج مانکووا نشان داد افسردگی و افکار خودکشی پرستاران دارای مدرک کارشناسی بیشتر از پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر بوده است (0/001>p؛ 10/53=ویلکس لامبدا F)، اما بین اضطراب در دو گروه تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. از نظر وضعیت تأهل نیز اضطراب و افکار خودکشی پرستاران مجرد بیشتر از متأهل بود (0/01>p؛ 7/571=ویلکس لامبدا F) و بین افسردگی در پرستاران مجرد و متأهل تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد.
نتایج مانکووا نشان داد فقط در متغیر اضطراب بر اساس بخش‌های مختلف شغلی تفاوت وجود دارد. بنابراین برای مقایسه دقیق میانگین اضطراب بر اساس بخش‌های مختلف شغلی در پرستاران از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد.
با توجه به نتایج آزمون تعقیبی LSD، میانگین اضطراب پرستاران بخش اورژانس و بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو بیشتر از گروه فوریت‌های پزشکی (گروهی از پرستاران که فعالیت‌های پیش‌بیمارستانی و انتقال مریض به بیمارستان را انجام می‌دهند) بود (0/001>p؛ 4/234=ویلکس لامبدا F). اما بین میانگین افسردگی و افکار خودکشی در پرستاران بر اساس بخش‌های مختلف شغلی تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد (جدول شماره 3).
.jpg)
بحث
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در زمان شیوع کووید 19 و نیز بررسی نقش جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی بود. نتایج توصیفی نشان داد 15/38 درصد پرستاران از افسردگی متوسط تا شدید و 46/47 درصد از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند. همچنین 27/56 درصد دارای افکار خودکشی بوده و 9/94 درصد آمادگی برای خودکشی داشتند. در مطالعات گذشته نشان داده شد میزان شیوع افسردگی و اضطراب در پرستاران در دوره کووید 19 به ترتیب 14/3 و 10/7 درصد بوده است [31]. علاوه بر این، یافته دیگر در میان پرستاران در دوره کووید 19، میزان این دو اختلال را به ترتیب 22/8 درصد و 23/2 درصد گزارش کرده است [33]. همچنین یافته‌های قبلی میزان شیوع اضطراب متوسط و شدید را در دانشجویان پرستاری 55/9 درصد گزارش کردند [34]. یافته‌های گذشته به افکار خودکشی در میان پرستاران در دوره کووید 19 اشاره کرده‌اند و میزان این افکار را در حدود 2 درصد گزارش کرده‌اند [32]. در پژوهش دیگر به اقدام به خودکشی در میان پرستاران در دوره کووید 19 اشاره شده است [39]. پژوهش‌های دیگر قبل از شیوع کووید 19 نشان داده‌اند میزان افسردگی پرستاران و پزشکان 25 تا 43 درصد [21، 22، 23، 24]، میزان افکار خودکشی در پرستاران 14/9 درصد [27] و میزان اضطراب 10/7 درصد [31] و 32/2 درصد [33] بوده است. در ایران نیز قبل از شیوع کووید 19 نشان داده شد میزان افسردگی خفیف تا متوسط در پرستاران 17/83 درصد بوده است [28]. با مقایسه میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی با پژوهش‌های قبلی می‌توان گفت که میزان شیوع این مشکلات در دوره کووید 19 در پرستاران افزایش یافته است. دلیل منطقی برای اثبات این ادعا این است که به عنوان نمونه، در بررسی میزان شیوع افسردگی شدید در پرستاران شهر ملایر (که جامعه پژوهش حاضر را نیز تشکیل دادند) با استفاده از مقیاس افسردگی بک هیچ پرستاری از افسردگی شدید برخوردار نبود [28]؛ یعنی در فاصله یک سال بعد از انجام پژوهش قبلی [28] و در زمان شیوع کووید 19 در پرستاران ملایر میزان افسردگی شدید از صفر درصد به 13/46 درصد رسیده است؛ بنابراین می‌توان علت آن را به استرس‌های ناشی از ویروس کرونا نسبت داد. پرستاران در دوره کووید 19 بیشتر از قبل با مرگ‌ومیر بیماران و حتی پرسنل بیمارستانی روبه‌رو هستند و این مسئله می‌تواند میزان افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی را در آنان بیشتر کند؛ زیرا در پژوهش‌های قبلی نیز نشان داده شده است علائم استرس مرتبط با حوادث استرس‌زا، با افکار خودکشی و افسردگی ارتباط دارد [54]. به عبارت دیگر می‌توان گفت کووید 19 و حوادث مرگ‌ومیر بیماران و پرسنل درمانی یکی از فشارزاهایی است که پرستاران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و همین امر موجب مشکلات روانشناختی در آنان از جمله افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی می‌شود. علاوه بر این می‌توان گفت ماهیت پرخطر شرایط کووید 19، غیر قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل این بیماری [3] و همچنین وجود تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست [4] در مورد این بیماری می‌توانند موجب مشکلات روانشناختی در پرستاران شوند که مستقیماً با بیماران و شرایط بسیار سخت مربوط به این بیماری سروکار دارند.
در مورد میزان شیوع بالای اضطراب در پژوهش حاضر نسبت به پژوهش‌های قبلی [33 ،31] می‌توان گفت که در پژوهش هو و همکاران [31] تنها سطح شدید اضطراب در نظر گرفته شده است و در پژوهش حاضر سطح متوسط و شدید اضطراب به عنوان معیار شیوع اضطراب در نظر گرفته شده است. در پژوهش حاضر سطح اضطراب شدید 13/46 درصد بود که بین میزان عنوان‌شده در پژوهش‌های قبلی یعنی 10/7 درصد [31] و 32/2 درصد [33] است. در مورد تفاوت میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پژوهش حاضر و پژوهش‌های قبلی [33 ،32] نیز می‌توان گفت ممکن است این تفاوت ناشی از نوع روش پژوهش باشد؛ زیرا پژوهش پاپا و همکاران [33] یک مطالعه مروری بوده است که در آن از نتایج پژوهش‌های قبلی و میانگین آن‌ها برای گزارش میزان شیوع اضطراب و افسردگی استفاده شده است. همچنین در پژوهش سون و همکاران [32] میزان شیوع مشکلات با استفاده از روش پژوهش کیفی (و ابزار مصاحبه) بررسی شده است و مسلماً نتایج مصاحبه با نتایج مقیاس خودگزارش‌دهی تفاوت خواهد داشت.
نتایج مانکووا با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد پرستاران زن بیشتر از مردان اضطراب و افسردگی داشتند و افکار خودکشی بین دو جنس تفاوت معنی‌دار نداشت. در پژوهش آریاپوران [28] که در بین پرستاران شهر ملایر انجام شد، نشان داده شد بین افسردگی پرستاران زن و مرد تفاوت وجود ندارد؛ بنابراین نتایج این یافته با یافته‌های قبلی [28] ناهم‌خوان است. این نتیجه هم‌خوان با یافته‌های دیگر است که نشان دادند وضعیت افسردگی و اضطراب در زنان پرستار بدتر از مردان است [55 ،35 ،29]. در تبیین میزان بالای اضطراب و افسردگی در پرستاران زن می‌توان گفت که این تفاوت ممکن است ناشی از آسیب‌‌پذیری زنان در در مقابل استرس نسبت به مردان باشد. با توجه به اینکه زنان از لحاظ روانشناختی نسبت به استرس‌ها بیشتر آسیب‌‌پذیر هستند [56]، بنابراین ممکن است میزان اضطراب را در دوره کووید 19 بیشتر از مردان تجربه کنند. در مورد مغایرت با نتایج آریاپوران [28] نیز می‌توان گفت که پژوهش آریاپوران [28] قبل از شیوع کووید 19 انجام شده است و پژوهش حاضر در دوره کووید 19 انجام گرفته است. این نشان می‌دهد به احتمال زیاد زنان بیشتر از مردان نسبت به استرس ناشی از کووید 19 علائم افسردگی را نشان می‌دهند؛ زیرا مراقبت از بیماران مبتلا به کووید 19 و نگرانی آن‌ها در مورد بیماران و امکان ابتلای خودشان به کووید 19 می‌تواند موجب علائم افسردگی در آنان شود.
نتایج مانکووا با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد پرستاران دارای مدرک کارشناسی در مقایسه با پرستاران دارای مدرک ارشد و بالاتر افسردگی و افکار خودکشی بیشتری داشتند، اما بین اضطراب در دو گروه تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. این پژوهش هم‌خوان با یافته قبلی [28] است که بین وضعیت تحصیلی پرستاران با افسردگی آنان رابطه معنی‌دار به دست آورد. پژوهش در میان جمعیت عمومی [39] نیز نشان داده است افراد دارای سطح تحصیلی متوسط و پایین میزان بیشتری از افکار خودکشی را گزارش می‌کنند که یافته‌های پژوهش حاضر نیز این نتیجه را مورد تأیید قرار داده است. شاید این نتیجه به دلیل میزان درآمد و حقوق بیشتر پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر باشد. علاوه بر این، به احتمال زیاد سطح سواد بالا به افراد امکان تجزیه و تحلیل مناسب موقعیت استرس‌زا را می‌دهد و همین امر در کاهش میزان افسردگی و افکار خودکشی در آنان نقش دارد.
نتایج مانکووا با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد اضطراب و افکار خودکشی پرستاران مجرد بیشتر از پرستاران متأهل بوده است و بین افسردگی در پرستاران مجرد و متأهل تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. در یک پژوهش [28] نشان داده شد وضعیت تأهل در افسردگی پرستاران نقش ندارد که مشابه یافته‌های این پژوهش است. در پژوهش دیگر نشان داده شد سطح اضطراب و افسردگی در پرستاران مجرد بیشتر از پرستاران متأهل بوده است [57]. در تبیین پایین بودن میزان اضطراب و افکار خودکشی پرستاران متأهل در دوره کووید 19 می‌توان گفت که به احتمال زیاد پرستاران متأهل پس از پایان کار یا پایان شیفت کاری در جمع خانواده بوده و مورد حمایت همسر و حتی فرزندان قرار می‌گیرند و ارتباط با خانواده موجب می‌شود در مقایسه با پرستاران مجرد اضطراب و افکار خودکشی را کمتر تجربه کنند.
درنهایت نتایج مانکووا و آزمون تعقیبی LSD با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد میانگین اضطراب پرستاران بخش اورژانس و بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو بیشتر از گروه فوریت‌های پزشکی بوده است. اما بین افسردگی و افکار خودکشی در پرستاران براساس بخش‌های مختلف تفاوت معنی‌دار وجود نداشت. در پژوهش‌های قبلی نشان داده شده است پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس استرس شغلی بیشتری را تجربه می‌کنند [37، 38] و میزان شیوع اختلالات روانی در آنان بیشتر از پرستاران سایر بخش‌هاست [43، 44]. بنابراین می‌توان گفت که میزان استرس شغلی بالا می‌تواند در پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس موجب تجربه علائم اضطراب در آنان شود. با توجه به دوره کووید 19 و سروکار داشتن بیشتر پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس با بیماران کووید 19 نسبت به پرستاران بخش‌های دیگر، میزان شیوع بالای اضطراب در آنان قابل توجیه است. در حالی که پرستاران بخش فوریت‌های پزشکی مسئول انجام مراقبت‌های پیش‌بیمارستانی هستند و با وجود ارتباط مستقیم با بخش اورژانس کمتر در معرض بیماران مبتلا به کووید 19 قرار دارند و ممکن است با توجه به قرنطینه‌های خانگی بسیاری از بیماران مبتلا به کووید 19، میزان نقل و انتقال این بیماران توسط آنان کمتر انجام شود. همین امر می‌تواند علائم اضطراب پایین‌تر را در میان آنان توجیه نماید. ذکر این نکته لازم است که با توجه به مقطعی بودن پژوهش، تکرار پژوهش در این زمینه لازم است.
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش از میزان شیوع بالای افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی پرستاران در دوره کووید 19 حمایت کرد و بالا بودن میزان اضطراب پرستاران زن، بالا بودن میزان افکار خودکشی و اضطراب در پرستاران مجرد و بالا بودن اضطراب پرستاران بخش اورژانس و بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو را برجسته کرد. بنابراین تدوین برنامه‌های روانشناختی به منظور کاهش مشکلات روانشناختی پرستاران در دوره کووید 19 می‌تواند مفید واقع شود.
از جمله محدودیت‌های این پژوهش استفاده از پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی بود؛ زیرا احتمال سوگیری در پاسخ به سؤالات در پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی وجود دارد. به دلیل مشغله کاری زیاد پرستاران در دوره کووید 19 ، امکان مصاحبه وجود نداشت. بنابراین استفاده از روش پژوهش کیفی و انجام مصاحبه بعد از تکمیل پرسش‌نامه‌ها برای پرستاران دارای علائم افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی بالا بر اساس پرسش‌نامه، در پژوهش‌های بعدی پیشنهاد می‌شود. بر اساس نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود روان‌شناسان، مشاوران و روان‌پزشکان مشغول به فعالیت در بیمارستان‌ها به میزان بالای علائم افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی توجه کنند. همچنین استفاده از آموزش‌ها و درمان‌های روانشناختی در پرستاران در دوره کووید 19 با در نظر گرفتن جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش مربوط به فعالیت شغلی آنان بسیار مهم و ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش توسط کمیته اخلاق دانشگاه ملایر تأیید شده است (کد اخلاق: IR.MALAYERU.REC.1399.002). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: سعید آریاپوران؛ تحقیق و بررسی، ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: هر دو نویسنده.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این پژوهش تعارض منافعی ندارد.
کووید 19 یک بیماری عفونی است که بر اثر کروناویروس سندرم حاد تنفسی-2 ایجاد می‌شود [1]. این ویروس دستگاه تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائمی مشابه سرماخوردگی ساده ایجاد می‌کند. علایم این بیماری شامل اختلالات تنفسی، آبریزش بینی، سرفه خشک، سرگیجه، گلودرد و بدن‌درد است که می‌تواند با سردرد و تب نیز همراه باشد و تا چند روز به طول می‌انجامد [2]. علائم این ویروس معمولاً چند روز پس از آلوده شدن به ویروس شروع می‌شود، اما بعضی افراد ممکن است علائم را دیرتر نشان دهند. یکی از پیامدهای این بیماری مشکلات روانشناختی است؛ زیرا یکی از پرخطرترین شرایط این بیماری، غیر قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و جدی بودن خطر است [3]. علاوه بر این، تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست می‌توانند موجب نگرانی زیاد در جامعه شوند [4]. با توجه به اینکه پرستاران همواره نقش مهمی در پیشگیری از عفونت، کنترل و مهار ویروس دارند [5]، استرس زیاد در آنان می‌تواند باعث اختلال روانی شایع مانند اضطراب و افسردگی شود [6]. پرستارانی که با این بیماری سروکار دارند یا در معرض بیماران مبتلا به این بیماری قرار دارند، ممکن است علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی را تجربه کنند؛ زیرا نشان داده شده است به دلیل تماس مستقیم با بیماران، کارکنان بهداشت و درمان به‌ویژه پرستاران، از طریق مراقبت‌های مناسب و اقدامات پیشگیرانه، نقش مهمی در جلوگیری از شیوع کووید 19 دارند [7]. از این‌رو، پرستاران بسیار در معرض استرس ناشی از بیماری کرونا هستند [8, 9, 10] و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روانشناختی را نشان خواهند داد.
پرستاران میزان بالایی از استرس را تجربه می‌کنند [12, 13 ,14, 15, 11] و استرس یکی از عواملی است که در ناکارآمدی، افزایش مرخصی‌های استعلاجی و کاهش کم و کیف مراقبت در پرستاران سهیم است. همچنین استرس هزینه‌های سلامت را تحت تأثیر قرار داده و کاهش رضایت شغلی را به همراه دارد [16]. پرستارانی که در معرض محیط‌های کاری با تقاضای شغلی بالا و منابع کم قرار دارند، استرس شغلی بالاتر و علائم استرس جسمی و روانی بیشتری را تجربه می‌کنند و این ممکن است بر سلامتی و بهزیستی آنان تأثیر منفی بگذارد [16, 17, 18, 19, 20]. بنابراین می‌توان گفت بیماری کووید 19 برای پرستارانی که در معرض بیماران مبتلا به این ویروس قرار دارند و با بیماران مختلف سروکار دارند، از نظر وضعیت روانشناختی نسبت به اقشار عمومی جامعه بیشتر خطرساز است و آنان نسبت به استرس ناشی از این بیماری بیشتر رنج می‌برند. پژوهش‌های قبل از شیوع کرونا نشان داده‌اند میزان افسردگی پرستاران و پزشکان بین 25 تا 43 درصد است [ 21, 22, 23, 24] و پرستاران و پزشکان نسبت به جمعیت عمومی میزان خودکشی بیشتری دارند [26 ،25] که بسیار نگران‌کننده است. همچنین در یک پژوهش در میان پرستاران خانگی نشان داده شد 14/9 درصد آنان از افکار خودکشی برخوردار بودند [27]. در ایران 17/83 درصد پرستاران علائم خفیف تا متوسط افسردگی را داشتند و نقش سن، سابقه شغلی و اعتیاد به کار در پیش‌بینی افسردگی معنی‌دار بود [28]. در یک پژوهش دیگر در ایران 24/9 درصد پرستاران از علائم افسردگی و 27/9 درصد از علائم اضطراب برخوردار بودند و میزان افسردگی در پرستاران زن بیشتر از مردان بود [29]. همچنین نشان داده شده است میزان افسردگی در پرستاران 15/1 درصد و ریسک خودکشی 5/1 درصد بوده و با افزایش سن، میزان افسردگی کمتر گزارش شده است [30].
در پژوهش‌های مربوط به آثار روانشناختی کووید 19بر پرستاران و کادر درمان، 14/3، 10/7 و 91/2 درصد از پرستان به ترتیب میزان متوسط و بالای افسردگی، اضطراب و ترس را گزارش کردند [31]. در یک پژوهش در میان پرستاران بخش آی‌سی‌یو در دوره شیوع ویروس کرونا نشان داده شد کاهش اشتها و سوءهاضمه (59 درصد)، خستگی (55 درصد)، مشکل در خواب (45 درصد)، عصبی بودن (28 درصد)، گریه مکرر (26 درصد) و حتی افکار خودکشی (2 درصد) از مشکلات جسمانی و روانشناختی پرستاران بوده است [9]. همچنین در یک پژوهش کیفی نشان داده شد در دوره کووید 19 پرستاران خستگی، ناراحتی و درماندگی را تجربه می‌کنند [32]. بر اساس یک مطالعه مروری، 23/2 و 22/8 درصد از پرستارن در دوره کووید 19 به ترتیب از علائم اضطراب و افسردگی برخوردار بودند [33]. همچنین در پژوهش دیگری 42/8 و 13/1 درصد پرستاران در دوره کووید 19 علائم اضطراب متوسط و شدید داشتند [34]. در یک پژوهش در ایران در دوره کووید 19 ، 38/7 درصد پرستاران از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند و میزان افسردگی 37/4 درصد بوده است و زنان وضعیت بدتری نسبت به مردان داشته‌اند [35]. در پژوهش دیگری در میان پرستاران در ایران، افسردگی، کاهش تمرکز و بی‌‌انگیزگی مهم‌ترین پیامدهای روانی ناشی از ویروس کووید 19 بودند [36]. در پژوهشی دیگر در ایران، میزان اضطراب، افسردگی و استرس پرستاران در دوره کووید 19 متوسط گزارش شده است [37]. در یک پژوهش مروری در ایران به اضطراب، افسردگی و استرس به عنوان پیامدهای روانشناختی کووید 19 در پرستاران اشاره شده است [38]. در یک پژوهش به صورت مطالعه موردی به چند مورد اقدام به خودکشی در میان پرستاران در ایتالیا، انگلستان، ایالات متحده، مکزیک و هند اشاره شده است [39]، اما افکار خودکشی در پرستاران مورد بررسی قرار نگرفته است. در یک پژوهش در میان جمعیت عمومی، نتایج نشان داد افراد دارای سطح تحصیلی متوسط و پایین میزان بیشتری از افکار خودکشی را گزارش می‌کنند [40]. در پژوهش‌های قبل از شیوع کووید 19 نشان داده شده است پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس استرس شغلی بیشتری دارند [41، 42] و اختلالات روانی در آنان بیشتر از پرستاران سایر بخش‌ها گزارش می‌شود [43، 44].
هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در زمان شیوع کووید 19 و نیز بررسی نقش جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی بود. با توجه به اینکه پرستاران با مراقبت از بیماران مبتلا به کووید 19 و مرگ آنان سروکار دارند و رنج و دردهای آن‌ها را از نزدیک می‌بینند، بنابراین بررسی میزان شیوع علائم افسردگی و اضطراب و افکار خودکشی در آنان و اثر متغیرهای جمعیت‌شناختی از جمله جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی در این متغیرها، نقش مهمی در برجسته نمودن مشکلات روانشناختی پرستاران در دوره شیوع کووید 19 دارد و می‌تواند موجب تشویق روان‌شناسان و روان‌پزشکان در جهت کمک بالینی به پرستاران در معرض این علائم روانشناختی شود. همچنین به دلیل انجام پژوهش‌های کم در مورد اضطراب، افسردگی و به‌ویژه افکار خودکشی در میان پرستاران ایران در دوره کووید 19 ، این پژوهش می‌تواند موجب جلب توجه پژوهشگران به پیامدهای روانشناختی کووید 19 در پرستاران شود و در تقویت ادبیات پژوهشی بسیار مفید واقع شود.
مواد و روش‌ها
روش این پژوهش توصیفی پیمایشی است؛ زیرا هدف اصلی پژوهش بررسی میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در یک دوره زمانی خاص بود. علاوه بر این، چون در این پژوهش اثر جنسیت، تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی بر افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی نیز بررسی شد، از روش پژوهش علّی مقایسه‌ای نیز استفاده شد.
جامعه آماری این پژوهش را تمامی پرستاران شهر ملایر در سال 1399 تشکیل دادند که تعداد کل این پرستاران 525 نفر (205 نفر بیمارستان شهید غرضی، 200 نفر بیمارستان امام‌حسین و 120 نفر بیمارستان مهر) بود. نمونه آماری پژوهش از طریق کل‌شماری انتخاب شد؛ به این صورت که پژوهشگران به سه بیمارستان شهید غرضی، امام‌حسین و مهر شهر ملایر مراجعه کردند و به مدت یک ماه پرسش‌نامه‌ها را در اختیار پرستاران قرار دادند که در زمان انجام پژوهش 421 نفر بودند. با توجه به شلوغی محل کار و همچنین شیوع بیماری کرونا، به بسیاری از پرستاران گفته شد که پرسش‌نامه را سر فرصت تکمیل نمایند. اما برخی که فرصت داشتند، در همان لحظه به پرسش‌نامه‌ها پاسخ دادند. پس از توزیع پرسش‌نامه‌ها، 336 پرسش‌نامه (79/81 درصد) بازگردانده شد. بعد از بررسی پرسش‌نامه‌ها 14پرسش‌نامه ناقص تکمیل شده بود که از نمونه نهایی حذف و حجم نمونه به 312 نفر (70/78 درصد کل) کاهش یافت.
برای گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های زیر استفاده شد:
پرسش‌نامه افسردگی بک (BDI-13)
این مقیاس توسط بک و همکاران در سال 1974 ساخته شده و دارای 13 گویه است که شیوه پاسخ به هر گویه بر اساس مقیاس چهاردرجه‌ای از صفر تا 3 بوده و نمره کل آن از صفر تا 39 متغیر است [45]. در پژوهش بک و همکاران ضریب همبستگی بین نسخه کوتاه و بلند (21گویه‌ای) پرسش‌نامه بین 0/89 تا 0/97 گزارش شده است [45]. این فرم کوتاه در ایران مورد استفاده قرار گرفته و ضریب آلفای کرونباخ، اسپیرمن براون و گاتمن به ترتیب 85/0، 70/0 و 67/0 بوده است [46]. در مورد نقطه برش پرسش‌نامه، نمرات صفر تا 3، 4 تا 7، 8 تا 11، 12 تا 15 و 16 تا 39 به ترتیب نشان‌دهنده افسردگی طبیعی، خفیف، خفیف تا متوسط، متوسط و شدید در جمعیت عمومی است. ضریب آلفای کرونباخ، پایایی بازآزمایی و دونیمه‌سازی این مقیاس در ایران به ترتیب 0/91، 0/94 و 0/89 است [47]. همچنین در یک پژوهش در میان پرستاران ایرانی، میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/77 به دست آمد [28]. در پژوهش حاضر نیز میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/76 بود.
پرسش‌نامه اضطراب بک
پرسش‌نامه سنجش اضطراب بک در سال 1993 برای سنجش میزان اضطراب طراحی شده است و 21 گویه دارد و در برابر هر گویه، چهار گزینه (اصلاً=صفر، خفیف=1، متوسط=2 و شدید=3) جهت پاسخ وجود دارد. هر عبارت یک علامت اضطراب را می‌سنجد و افرادی که از نظر بالینی مضطرب هستند یا کسانی که در وضعیت اضطراب قرار می‌گیرند، آن را تجربه می‌کنند. دامنه نمرات اضطراب از صفر تا 63 است [48]. نمره صفر تا 7 عدم اضطراب، نمره 8 تا 15 اضطراب خفیف، نمره 16 تا 25 اضطراب متوسط و نمره 26 تا 63 اضطراب شدید را نشان می‌دهد [48]. این ابزار به فارسی ترجمه شده است و ضریب همسانی درونی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 0/92 و پایایی بازآزمایی به فاصله یک هفته 0/75 بوده است [49]. همچنین در پژوهشی دیگر، ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/92 بود [50]. در پژوهش حاضر نیز میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/81 به دست آمد.
مقیاس افکار خودکشی
این مقیاس یک ابزار خودسنجی 19 گویه‌ای است که به منظور آشکارسازی و اندازه‌گیری نگرش، رفتار و طرح‌ریزی برای ارتکاب به خودکشی توسط بک، کواکس و ویسمن در سال 1979 تهیه شده است [51]. شیوه پاسخ‌دهی به هر گویه آن از صفر تا 2 است. نمره کل فرد بر اساس جمع نمره‌ها محاسبه می‌شود که از صفر تا 38 متغیر است. پنج سؤال اول این پرسش‌نامه، تست های غربالگری و پاسخ این سؤالات نشان‌دهنده تمایل یا عدم تمایل به خودکشی فعال یا غیرفعال است. تفسیر امتیاز کلی به این صورت است که نمره صفر تا 5 نشان‌دهنده عدم وجود افکارخودکشی، 6 تا 19 نشان‌دهنده داشتن افکارخودکشی و 20 تا 38 نشان‌دهنده آمادگی جهت خودکشی است. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برابر با 0/89 بود [51]. در ایران ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برابر با 0/84 [52] و 0/95 [53] بوده است. همچنین میزان رابطه این مقیاس با پرسش‌نامه سلامت روانی 0/76 گزارش شده است [53]. در پژوهش حاضر نیز میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه 0/74 به دست آمد.
روند اجرای پژوهش به این صورت بود که پژوهشگر به مدت یک ماه به بیمارستان‌های شهرستان ملایر مراجعه کرد و پس از بیان هدف و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از کووید 19 ، پرسش‌نامه‌ها را در اختیار پرستاران بخش‌های مختلف قرار داد. آن‌ها به مدت 20 تا 30 دقیقه و به صورت انفرادی پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها 14 پرسش‌نامه، ناقص تکمیل شده بود که از نمونه نهایی حذف و حجم نمونه به 312 نفر کاهش یافت. درنهایت، 312 پرسش‌نامه مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرار گرفت.
برای بررسی میزان شیوع افکار خودکشی، افسردگی و اضطراب پرستاران از فراوانی و درصد استفاده شد. همچنین برای مقایسه متغیرها بر اساس جنسیت، سطح تحصیلات و بخش مربوط به فعالیت با کنترل سن و سابقه شغلی از تحلیل کواریانس چندمتغیری (مانکووا) با کنترل اثر سن و سابقه شغلی استفاده شد؛ زیرا در پژوهش‌های قبلی به نقش سن و سابقه شغلی در مشکلات روانشناختی پرستاران از جمله افسردگی اشاره شده است [28].
یافته‌ها
از میان 312 پرستار مورد بررسی، 141 نفر (45/19 درصد) از بیمارستان شهید غرضی، 117 نفر (37/5 درصد) از بیمارستان امام‌حسین و 54 نفر (17/31 درصد) از بیمارستان مهر در پژوهش شرکت کردند. از میان کل پرستاران 192 نفر (61/54 درصد) زن و 120 نفر (38/46 درصد) مرد، همچنین 113 نفر (36/22 درصد) مجرد و 199 نفر (63/78 درصد) متأهل بودند. 226 نفر (72/44 درصد) تحصیلات کارشناسی و 86 نفر (27/56 درصد) تحصیلات کارشناسی ارشد داشتند. از میان نمونه پژوهش، 79 نفر (25/32 درصد) در بخش آی‌سی‌یو و سی‌سی‌یو، 31 نفر (9/93 درصد) در بخش فوریت‌ها، 105 نفر (33/65 درصد) در بخش اورژانس و 97 نفر (31/09 درصد) در سایر بخش‌ها (مانند جراحی، زایشگاه، داخلی، اطفال و غیره مشغول به کار بودند. میانگین سنی کل پرستاران 8/29±34/58 سال و میانگین سابقه شغلی آن‌ها 8/38±11/20 سال بود. از نظر شیفت کاری 203 نفر (65/06 درصد) دارای شیفت کاری و 109 نفر (34/94 درصد) بدون شیفت بودند. میانگین ساعات شیفت کاری در پرستاران دارای شیفت 7/46±13/36 ساعت بود.
براساس نتایج، 15/38 درصد پرستاران از افسردگی متوسط تا شدید و 46/47 درصد از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند. همچنین 27/56 درصد دارای افکار خودکشی بوده و 9/94 درصد آمادگی برای خودکشی داشتند (جدول شماره 1).
.jpg)
جدول شماره 2 میانگین و انحراف استاندارد نمرات افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی پرستاران را به تفکیک جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش شغلی نشان می‌دهد.
.jpg)
نتایج آزمون مانکووا نشان داد میانگین افسردگی و اضطراب پرستاران زن بیشتر از مرد بوده است (0/001>p؛ 8/75=ویلکس لامبدا F) و بین افکار خودکشی پرستاران مرد و زن تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد، هرچند میانگین نمره زنان بیشتر از مردان بود. از نظر سطح تحصیلات نیز نتایج مانکووا نشان داد افسردگی و افکار خودکشی پرستاران دارای مدرک کارشناسی بیشتر از پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر بوده است (0/001>p؛ 10/53=ویلکس لامبدا F)، اما بین اضطراب در دو گروه تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. از نظر وضعیت تأهل نیز اضطراب و افکار خودکشی پرستاران مجرد بیشتر از متأهل بود (0/01>p؛ 7/571=ویلکس لامبدا F) و بین افسردگی در پرستاران مجرد و متأهل تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد.
نتایج مانکووا نشان داد فقط در متغیر اضطراب بر اساس بخش‌های مختلف شغلی تفاوت وجود دارد. بنابراین برای مقایسه دقیق میانگین اضطراب بر اساس بخش‌های مختلف شغلی در پرستاران از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد.
با توجه به نتایج آزمون تعقیبی LSD، میانگین اضطراب پرستاران بخش اورژانس و بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو بیشتر از گروه فوریت‌های پزشکی (گروهی از پرستاران که فعالیت‌های پیش‌بیمارستانی و انتقال مریض به بیمارستان را انجام می‌دهند) بود (0/001>p؛ 4/234=ویلکس لامبدا F). اما بین میانگین افسردگی و افکار خودکشی در پرستاران بر اساس بخش‌های مختلف شغلی تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد (جدول شماره 3).
.jpg)
بحث
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در زمان شیوع کووید 19 و نیز بررسی نقش جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش فعالیت شغلی بود. نتایج توصیفی نشان داد 15/38 درصد پرستاران از افسردگی متوسط تا شدید و 46/47 درصد از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند. همچنین 27/56 درصد دارای افکار خودکشی بوده و 9/94 درصد آمادگی برای خودکشی داشتند. در مطالعات گذشته نشان داده شد میزان شیوع افسردگی و اضطراب در پرستاران در دوره کووید 19 به ترتیب 14/3 و 10/7 درصد بوده است [31]. علاوه بر این، یافته دیگر در میان پرستاران در دوره کووید 19، میزان این دو اختلال را به ترتیب 22/8 درصد و 23/2 درصد گزارش کرده است [33]. همچنین یافته‌های قبلی میزان شیوع اضطراب متوسط و شدید را در دانشجویان پرستاری 55/9 درصد گزارش کردند [34]. یافته‌های گذشته به افکار خودکشی در میان پرستاران در دوره کووید 19 اشاره کرده‌اند و میزان این افکار را در حدود 2 درصد گزارش کرده‌اند [32]. در پژوهش دیگر به اقدام به خودکشی در میان پرستاران در دوره کووید 19 اشاره شده است [39]. پژوهش‌های دیگر قبل از شیوع کووید 19 نشان داده‌اند میزان افسردگی پرستاران و پزشکان 25 تا 43 درصد [21، 22، 23، 24]، میزان افکار خودکشی در پرستاران 14/9 درصد [27] و میزان اضطراب 10/7 درصد [31] و 32/2 درصد [33] بوده است. در ایران نیز قبل از شیوع کووید 19 نشان داده شد میزان افسردگی خفیف تا متوسط در پرستاران 17/83 درصد بوده است [28]. با مقایسه میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی با پژوهش‌های قبلی می‌توان گفت که میزان شیوع این مشکلات در دوره کووید 19 در پرستاران افزایش یافته است. دلیل منطقی برای اثبات این ادعا این است که به عنوان نمونه، در بررسی میزان شیوع افسردگی شدید در پرستاران شهر ملایر (که جامعه پژوهش حاضر را نیز تشکیل دادند) با استفاده از مقیاس افسردگی بک هیچ پرستاری از افسردگی شدید برخوردار نبود [28]؛ یعنی در فاصله یک سال بعد از انجام پژوهش قبلی [28] و در زمان شیوع کووید 19 در پرستاران ملایر میزان افسردگی شدید از صفر درصد به 13/46 درصد رسیده است؛ بنابراین می‌توان علت آن را به استرس‌های ناشی از ویروس کرونا نسبت داد. پرستاران در دوره کووید 19 بیشتر از قبل با مرگ‌ومیر بیماران و حتی پرسنل بیمارستانی روبه‌رو هستند و این مسئله می‌تواند میزان افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی را در آنان بیشتر کند؛ زیرا در پژوهش‌های قبلی نیز نشان داده شده است علائم استرس مرتبط با حوادث استرس‌زا، با افکار خودکشی و افسردگی ارتباط دارد [54]. به عبارت دیگر می‌توان گفت کووید 19 و حوادث مرگ‌ومیر بیماران و پرسنل درمانی یکی از فشارزاهایی است که پرستاران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و همین امر موجب مشکلات روانشناختی در آنان از جمله افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی می‌شود. علاوه بر این می‌توان گفت ماهیت پرخطر شرایط کووید 19، غیر قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل این بیماری [3] و همچنین وجود تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست [4] در مورد این بیماری می‌توانند موجب مشکلات روانشناختی در پرستاران شوند که مستقیماً با بیماران و شرایط بسیار سخت مربوط به این بیماری سروکار دارند.
در مورد میزان شیوع بالای اضطراب در پژوهش حاضر نسبت به پژوهش‌های قبلی [33 ،31] می‌توان گفت که در پژوهش هو و همکاران [31] تنها سطح شدید اضطراب در نظر گرفته شده است و در پژوهش حاضر سطح متوسط و شدید اضطراب به عنوان معیار شیوع اضطراب در نظر گرفته شده است. در پژوهش حاضر سطح اضطراب شدید 13/46 درصد بود که بین میزان عنوان‌شده در پژوهش‌های قبلی یعنی 10/7 درصد [31] و 32/2 درصد [33] است. در مورد تفاوت میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پژوهش حاضر و پژوهش‌های قبلی [33 ،32] نیز می‌توان گفت ممکن است این تفاوت ناشی از نوع روش پژوهش باشد؛ زیرا پژوهش پاپا و همکاران [33] یک مطالعه مروری بوده است که در آن از نتایج پژوهش‌های قبلی و میانگین آن‌ها برای گزارش میزان شیوع اضطراب و افسردگی استفاده شده است. همچنین در پژوهش سون و همکاران [32] میزان شیوع مشکلات با استفاده از روش پژوهش کیفی (و ابزار مصاحبه) بررسی شده است و مسلماً نتایج مصاحبه با نتایج مقیاس خودگزارش‌دهی تفاوت خواهد داشت.
نتایج مانکووا با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد پرستاران زن بیشتر از مردان اضطراب و افسردگی داشتند و افکار خودکشی بین دو جنس تفاوت معنی‌دار نداشت. در پژوهش آریاپوران [28] که در بین پرستاران شهر ملایر انجام شد، نشان داده شد بین افسردگی پرستاران زن و مرد تفاوت وجود ندارد؛ بنابراین نتایج این یافته با یافته‌های قبلی [28] ناهم‌خوان است. این نتیجه هم‌خوان با یافته‌های دیگر است که نشان دادند وضعیت افسردگی و اضطراب در زنان پرستار بدتر از مردان است [55 ،35 ،29]. در تبیین میزان بالای اضطراب و افسردگی در پرستاران زن می‌توان گفت که این تفاوت ممکن است ناشی از آسیب‌‌پذیری زنان در در مقابل استرس نسبت به مردان باشد. با توجه به اینکه زنان از لحاظ روانشناختی نسبت به استرس‌ها بیشتر آسیب‌‌پذیر هستند [56]، بنابراین ممکن است میزان اضطراب را در دوره کووید 19 بیشتر از مردان تجربه کنند. در مورد مغایرت با نتایج آریاپوران [28] نیز می‌توان گفت که پژوهش آریاپوران [28] قبل از شیوع کووید 19 انجام شده است و پژوهش حاضر در دوره کووید 19 انجام گرفته است. این نشان می‌دهد به احتمال زیاد زنان بیشتر از مردان نسبت به استرس ناشی از کووید 19 علائم افسردگی را نشان می‌دهند؛ زیرا مراقبت از بیماران مبتلا به کووید 19 و نگرانی آن‌ها در مورد بیماران و امکان ابتلای خودشان به کووید 19 می‌تواند موجب علائم افسردگی در آنان شود.
نتایج مانکووا با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد پرستاران دارای مدرک کارشناسی در مقایسه با پرستاران دارای مدرک ارشد و بالاتر افسردگی و افکار خودکشی بیشتری داشتند، اما بین اضطراب در دو گروه تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. این پژوهش هم‌خوان با یافته قبلی [28] است که بین وضعیت تحصیلی پرستاران با افسردگی آنان رابطه معنی‌دار به دست آورد. پژوهش در میان جمعیت عمومی [39] نیز نشان داده است افراد دارای سطح تحصیلی متوسط و پایین میزان بیشتری از افکار خودکشی را گزارش می‌کنند که یافته‌های پژوهش حاضر نیز این نتیجه را مورد تأیید قرار داده است. شاید این نتیجه به دلیل میزان درآمد و حقوق بیشتر پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر باشد. علاوه بر این، به احتمال زیاد سطح سواد بالا به افراد امکان تجزیه و تحلیل مناسب موقعیت استرس‌زا را می‌دهد و همین امر در کاهش میزان افسردگی و افکار خودکشی در آنان نقش دارد.
نتایج مانکووا با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد اضطراب و افکار خودکشی پرستاران مجرد بیشتر از پرستاران متأهل بوده است و بین افسردگی در پرستاران مجرد و متأهل تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. در یک پژوهش [28] نشان داده شد وضعیت تأهل در افسردگی پرستاران نقش ندارد که مشابه یافته‌های این پژوهش است. در پژوهش دیگر نشان داده شد سطح اضطراب و افسردگی در پرستاران مجرد بیشتر از پرستاران متأهل بوده است [57]. در تبیین پایین بودن میزان اضطراب و افکار خودکشی پرستاران متأهل در دوره کووید 19 می‌توان گفت که به احتمال زیاد پرستاران متأهل پس از پایان کار یا پایان شیفت کاری در جمع خانواده بوده و مورد حمایت همسر و حتی فرزندان قرار می‌گیرند و ارتباط با خانواده موجب می‌شود در مقایسه با پرستاران مجرد اضطراب و افکار خودکشی را کمتر تجربه کنند.
درنهایت نتایج مانکووا و آزمون تعقیبی LSD با کنترل اثر سن و سابقه شغلی نشان داد میانگین اضطراب پرستاران بخش اورژانس و بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو بیشتر از گروه فوریت‌های پزشکی بوده است. اما بین افسردگی و افکار خودکشی در پرستاران براساس بخش‌های مختلف تفاوت معنی‌دار وجود نداشت. در پژوهش‌های قبلی نشان داده شده است پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس استرس شغلی بیشتری را تجربه می‌کنند [37، 38] و میزان شیوع اختلالات روانی در آنان بیشتر از پرستاران سایر بخش‌هاست [43، 44]. بنابراین می‌توان گفت که میزان استرس شغلی بالا می‌تواند در پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس موجب تجربه علائم اضطراب در آنان شود. با توجه به دوره کووید 19 و سروکار داشتن بیشتر پرستاران بخش‌های سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو و اورژانس با بیماران کووید 19 نسبت به پرستاران بخش‌های دیگر، میزان شیوع بالای اضطراب در آنان قابل توجیه است. در حالی که پرستاران بخش فوریت‌های پزشکی مسئول انجام مراقبت‌های پیش‌بیمارستانی هستند و با وجود ارتباط مستقیم با بخش اورژانس کمتر در معرض بیماران مبتلا به کووید 19 قرار دارند و ممکن است با توجه به قرنطینه‌های خانگی بسیاری از بیماران مبتلا به کووید 19، میزان نقل و انتقال این بیماران توسط آنان کمتر انجام شود. همین امر می‌تواند علائم اضطراب پایین‌تر را در میان آنان توجیه نماید. ذکر این نکته لازم است که با توجه به مقطعی بودن پژوهش، تکرار پژوهش در این زمینه لازم است.
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش از میزان شیوع بالای افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی پرستاران در دوره کووید 19 حمایت کرد و بالا بودن میزان اضطراب پرستاران زن، بالا بودن میزان افکار خودکشی و اضطراب در پرستاران مجرد و بالا بودن اضطراب پرستاران بخش اورژانس و بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو را برجسته کرد. بنابراین تدوین برنامه‌های روانشناختی به منظور کاهش مشکلات روانشناختی پرستاران در دوره کووید 19 می‌تواند مفید واقع شود.
از جمله محدودیت‌های این پژوهش استفاده از پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی بود؛ زیرا احتمال سوگیری در پاسخ به سؤالات در پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی وجود دارد. به دلیل مشغله کاری زیاد پرستاران در دوره کووید 19 ، امکان مصاحبه وجود نداشت. بنابراین استفاده از روش پژوهش کیفی و انجام مصاحبه بعد از تکمیل پرسش‌نامه‌ها برای پرستاران دارای علائم افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی بالا بر اساس پرسش‌نامه، در پژوهش‌های بعدی پیشنهاد می‌شود. بر اساس نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود روان‌شناسان، مشاوران و روان‌پزشکان مشغول به فعالیت در بیمارستان‌ها به میزان بالای علائم افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی توجه کنند. همچنین استفاده از آموزش‌ها و درمان‌های روانشناختی در پرستاران در دوره کووید 19 با در نظر گرفتن جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل و بخش مربوط به فعالیت شغلی آنان بسیار مهم و ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش توسط کمیته اخلاق دانشگاه ملایر تأیید شده است (کد اخلاق: IR.MALAYERU.REC.1399.002). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: سعید آریاپوران؛ تحقیق و بررسی، ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: هر دو نویسنده.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این پژوهش تعارض منافعی ندارد.
References
1.Gorbalenya AE, Baker SC, Baric RS, de Groot RJ, Drosten C, Gulyaeva AA, et al. Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: The species and its viruses-a statement of the Coronavirus Study Group. bioRxiv 2020. [DOI:10.1101/2020.02.07.937862]
2.Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel Coronavirus pneumonia in Wuhan, China:A descriptive study. Lancet. 2020; 395(10223):507-13. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30211-7]
3.Zandifar A, Badrfam R. Iranian mental health during the COVID-19 epidemic. Asian J Psychiatr. 2020; 51:101990. [DOI:10.1016/j.ajp.2020.101990] [PMID] [PMCID]
4.Bao Y, Sun Y, Meng S, Shi J, Lu L. 2019-nCoV epidemic:Address mental health care to empower society. Lancet. 2020; 395(10224):e37-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30309-3]
5.Smith GD, Ng F, Li WH. COVID-19: Emerging compassion, courage and resilience in the face of misinformation and adversity. J Clin Nurs. 2020; 29(9-10):1425-8 [DOI:10.1111/jocn.15231] [PMID] [PMCID]
6.Dar KA, Iqbal N, Mushtaq A. Intolerance of uncertainty, depression, and anxiety: Examining the indirect and moderating effects of worry. Asian J Psychiatr. 2017; 29:129-33. [DOI:10.1016/j.ajp.2017.04.017] [PMID]
7.Nemati M, Ebrahimi B, Nemati F. Assessment of Iranian nurses’ knowledge and anxiety toward COVID-19 during the current outbreak in Iran. Arch Clin Infect Dis. 2020; 15:e102848. [DOI:10.5812/archcid.102848]
8.Mo Y, Deng L, Zhang L, Lang Q, Liao C, Wang N, et al. Work stress among Chinese nurses to support Wuhan in fighting against COVID-19 epidemic. J Nurs Mana. 2020; 28(5):1001-9. [DOI:10.1111/jonm.13014] [PMID] [PMCID]
9.Shen X, Zou X, Zhong X, Yan J, Li L. Psychological stress of ICU nurses in the time of COVID-19. Crit Care. 2020; 24(1):200 [DOI:10.1186/s13054-020-02926-2] [PMID] [PMCID]
10.Sodeify R, Habibpour Z. [Determining nurses understanding of psychological factors at workplace:A qualitative study (Persian)]. Sci J Nurs Midwif Paramed. 2020; 5(4):49-61. http://sjnmp.muk.ac.ir/article-1-277-en.html
11.Sharifah Zainiyah SY, Afiq IM, Chow CY, Siti Sara D. Stress and its associated factors amongst ward nurses in a public hospital Kuala Lumpur. Malaysia J Pub Health Med. 2011; 11(1):78-85. https://www.mjphm.org.my/mjphm/index.php?option=com_content&view=article&id=488:stress-and-its-associated-factors-amongst-ward-nurses-in-a-public-hospital-kuala-lumpur&catid=79:volume-11-1&Itemid=97
12.McGibbon E, Peter E, Gallop R. An institutional ethnography of nurses’ stress. Qual Health Res. 2010; 20(10):1353-78. [DOI:10.1177/1049732310375435] [PMID]
13.Lim J, Bogossian F, Ahern K. Stress and coping in Australian nurses:A systematic review. Intl Nurs Rev. 2010; 57(1):22-31. [DOI:10.1111/j.1466-7657.2009.00765.x] [PMID]
14.Moustaka E, Constantinidis TC. Sources and effects of work-related stress in nursing. Health Sci J. 2010; 4(4):210-6. https://www.hsj.gr/medicine/sources-and-effects-of-workrelated-stress-in-nursing.php?aid=3575
15.Wu H, Chi TS, Chen LI, Wang L, Jin YP. Occupational stress among hospital nurses: Cross-sectional survey. J Adv Nurs. 2010; 66(3):627-34. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2009.05203.x] [PMID]
16.Murgia C, Sansoni J. [Stress and nursing:Study to evaluation the level of satisfaction in nurses (Italian)]. Prof Inferm. 2011; 64(1):33-44. [PMID]
17.Chou LP, Li CY, Hu SC. Job stress and burnout in hospital employees:Comparisons of different medical professions in a regional hospital in Taiwan. BMJ Open. 2014; 4(2):e004185. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-004185] [PMID] [PMCID]
18.Khamisa N, Oldenburg B, Peltzer K, Ilic D. Work related stress, burnout, job satisfaction and general health of nurses. Int J Environ Res Public Health. 2015; 12(1):652-66. [DOI:10.3390/ijerph120100652] [PMID] [PMCID]
19.Lin SH, Liao WC, Chen MY, Fan JY. The impact of shift work on nurses’ job stress, sleep quality and self-perceived health status. J Nurs Manag. 2014; 22(5):604-12. [DOI:10.1111/jonm.12020] [PMID]
20.Malinauskiene V, Leisyte P, Romualdas M, Kirtiklyte K. Associations between self-rated health and psychosocial conditions, lifestyle factors and health resources among hospital nurses in Lithuania. J Adv Nurs. 2011; 67(11):2383-93. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2011.05685.x] [PMID]
21.Kuhn CM, Flanagan EM. Self-care as a professional imperative:Physician burnout, depression, and suicide. Can J Anaesth. 2017; 64(2):158-68. [DOI:10.1007/s12630-016-0781-0] [PMID]
22.Maharaj S, Lees T, Lal S. Prevalence and risk factors of depression, anxiety, and stress in a cohort of Australian nurses. Int J Environ Res Public Health. 2018; 16(1):61. [DOI:10.3390/ijerph16010061] [PMID] [PMCID]
23.Mata DA, Ramos MA, Bansal N, Khan R, Guille C, Di Angelantonio E, et al. Prevalence of depression and depressive symptoms among resident physicians:A systematic review and meta-analysis. JAMA. 2015; 314(22):2373-83. [DOI:10.1001/jama.2015.15845] [PMID] [PMCID]
24.Melnyk BM, Orsolini L, Tan A, Arslanian-Engoren C, Melkus GD, Dunbar-Jacob J, et al. A national study links nurses’ physical and mental health to medical errors and perceived worksite wellness. J Occup Environ Med. 2018; 60(2):126-31. [DOI:10.1097/JOM.0000000000001198] [PMID]
25.Davidson JE, Proudfoot J, Lee K, Terterian G, Zisook S. A longitudinal analysis of nurse suicide in the United States (2005-2016) with recommendations for action. Worldviews Evid Based Nurs. 2020; 17(1):6-15. [DOI:10.1111/wvn.12419] [PMID]
26.Fink-Miller EL, Nestler LM. Suicide in physicians and veterinarians:Risk factors and theories. Curr Opin Psychol. 2018; 22:23-6. [DOI:10.1016/j.copsyc.2017.07.019] [PMID]
27.Wang R, Zhang D, Wang S, Zhao T, Zang Y, Su Y. Limitation on activities of daily living, depressive symptoms and suicidal ideation among nursing home residents:The moderating role of resilience. Geriatr Nurs. 2020; 41(5):622-8. [DOI:10.1016/j.gerinurse.2020.03.018] [PMID]
28.Ariapooran S. Sleep problems and depression in Iranian nurses:The predictive role of workaholism. Iranian J Nursing Midwifery Res. 2019; 24(1):30-7. [DOI:10.4103/ijnmr.IJNMR_188_17] [PMID] [PMCID]
29.Azad Zandi M, Sayari R, Ebadi A, Sanainasab H. Frequency of depression, anxiety and stress in military nurses. J Mil Med. 2011; 13(2):103-8. http://militarymedj.ir/article-1-774-en.html
30.Sánchez Núñez RA, Ramírez C, Gómez Meza MV. Smoking, depression, and suicide risk in the nursing staff of a Third-Level Hospital. Medicina Universitaria. 2014; 16(63):60-5. https://www.elsevier.es/en-revista-medicina-universitaria-304-articulo-smoking-depression-suicide-risk-in-X1665579614365251
31.Hu D, Kong Y, Li W, Han Q, Zhang X, Zhu LX, et al. Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A big-scale cross-sectional study. 2020. [DOI:10.2139/ssrn.3566144]
32.Sun N, Wei L, Shi S, Jiao D, Song R, Ma L, et al. A qualitative study on the psychological experience of caregivers of COVID-19 patients. Am J Infect Control. 2020; 48(6):592-8. [DOI:10.1016/j.ajic.2020.03.018] [PMID] [PMCID]
33.Pappa S, Ntella V, Giannakas T, Giannakoulis VG, Papoutsi E, Katsaounou P. Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic:A systematic review and meta-analysis. Brain Behav Immun. 2020; 88:901-7. [DOI:10.1016/j.bbi.2020.05.026] [PMID] [PMCID]
34.Savitsky B, Findling Y, Ereli A, Hendel T. Anxiety and coping strategies among nursing students during the covid-19 pandemic. Nurse Educ Pract. 2020; 46:102809. [DOI:10.1016/j.nepr.2020.102809] [PMID] [PMCID]
35.Pouralizadeh M, Bostani Z, Maroufizadeh S, Ghanbari A, Khoshbakht M, Alavi SA, et al. Anxiety and depression and the related factors in nurses of Guilan University of Medical Sciences Hospitals during COVID-19: A web-based cross-sectional study. Int J Afr Nurs Sci. 2020; 13:100233. [DOI:10.1016/j.ijans.2020.100233] [PMID] [PMCID]
36.Sepahvand R, Momeni Mofrad M, Taghipour S. [Identifying and prioritizing the psychological consequences of the Covid 19 virus in nurses (Persian)]. J Hosp. 2020; 19(2):25-32. http://jhosp.tums.ac.ir/article-1-6277-en.html
37.Sarboozi Hosein Abadi T, Askari M, Miri K, Namazi Nia M. [Depression, stress and anxiety of nurses in COVID-19 pandemic in Nohe-Dey Hospital in Torbat-e-Heydariyeh city, Iran (Persian)]. J Mil Med. 2020; 22(6):526-33.http://militarymedj.ir/article-1-2543-en.html
38.Shahed Hagh Ghadam H, Fathi Ashtiani A, Rahnejat A M, Ahmadi Tahour Soltani M, Taghva A, Ebrahimi MR, et al. [Psychological consequences and interventions during the COVID-19 pandemic: Narrative review (Persian)]. J Mar Med. 2020; 2(1):1-11. http://jmarmed.ir/article-1-74-en.html
39.Ashikur R, Virginia P. COVID-19 related suicide among hospital nurses:Case study evidence from worldwide media reports. Psychiatry Res. 2020; 291:113272. [DOI:10.1016/j.psychres.2020.113272] [PMID] [PMCID]
40.Gabilondo A, Alonso J, Pinto-Meza A, Vilagut G, Fernández A, Serrano-Blanco A, et al. Prevalence and risk factors for suicide ideation, plans and attempts in the Spanish general population. Results from the ESEMeD study. Med Clin. 2007; 129(13):494-500. [DOI:10.1157/13111370] [PMID]
41.Preto, VA, Pedrão, LJ. Stress among nurses who work at the intensive care unit. Rev Esc Enferm USP. 2009; 43(4):838-45. [DOI:10.1590/S0080-62342009000400015] [PMID]
42.Latifzadeh S, Zarea, K. Occupational stress and its related factors in nurses working in intensive care units of educational hospitals in Ahwaz, Iran. J Nov Appl Sci. 2015; 4(4):483-7. http://jnasci.org/wp-content/uploads/2015/05/JNASCI-2015-483-487.pdf
43.Adriaenssens J, De Gucht V, Maes S. Causes and consequences of occupational stress in emergency nurses, a longitudinal study. J Nurs Manag. 2015; 23(3):346-58. [DOI:10.1111/jonm.12138] [PMID]
44.Tajvar A, Nasl Saraji G, Amin Ghanbarnejad A, Omidi L, Seyed Hosseini SS, Salehi Sahl Abadi A. Occupational stress and mental health among nurses in a medical intensive care unit of a general hospital in Bandar Abbas in 2013. Electron Physician. 2015; 7(3):1108-13. [DOI:10.1155/2016/8196463] [PMID] [PMCID]
45.Dadfar M, Kalibatseva Z. Psychometric properties of the Persian version of the short Beck Depression Inventory with Iranian psychiatric outpatients. Scientifica (Cairo). 2016; 2016:8196463. [DOI:10.1155/2016/8196463] [PMID] [PMCID]
46.Nouri A, Mohammadi Y. [An action guide to research humanities (Persian)]. Tehran: Viraiesh; 2016. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/4410529
47.Ebrahimi A, Barekatin M, Bornamanesh A, Nasiri H. [Psychometric characteristics of Persian form of BDRS among patients and normal people (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2015; 21(1):60-8. http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2355-en.html
48.Hossein Kaviani H , Mousavi AS. [Psychometric properties of the Persian version of Beck Anxiety Inventory (BAI) (Persian)]. Tehran Univ Med J. 2008; 66(2):136-40. https://tumj.tums.ac.ir/article-1-641-en.html
49.Rafiei M, Seifi A. [An investigation into the reliability and validity of beck anxiety inventory among the university students (Persian)]. J Thought Behav Clin Psychol. 2013; 7(27):37-46. https://jtbcp.riau.ac.ir/article_13_en.html
50.Beck AT, Kovacs M, Weissman A. Assessment of suicidal intention:The scale for suicide ideation. J Consult Clin Psychol. 1979; 47(2):343-52. [DOI:10.1037/0022-006X.47.2.343] [PMID]
51.Hakim Shooshtari MH, Malakouti SK, Panaghi L, Mohseni S, Mansouri N, Movaghar AR. Factors associated with suicidal attempts in Iran:a systematic review. Iran J Psychiatry Behav Sci. 2016; 10(1):e948. [DOI:10.17795/ijpbs-948] [PMID] [PMCID]
52.Anisi J, Majdian M, Mirzamani SM. The factors associated with suicide ideation in Iranian soldiers. Iran J Psychiat. 2010; 5(3):97-101. https://ijps.tums.ac.ir/index.php/ijps/article/view/365
53.Polanco-Roman L, Gomez J, Miranda R, Jeglic E. Stress-related symptoms and suicidal ideation:The roles of rumination and depressive symptoms vary by gender. Cognit Ther Res. 2016; 40(5):606-16. [DOI:10.1007/s10608-016-9782-0] [PMID] [PMCID]
54.Javidi Zaher S, Vafaei M, Ebrahimi Abianeh E. Comparing depression, anxiety and stress among the Nurses in the critical care and internal surgical units at the selected hospitals of the Social Security Organization of Tehran in 2016. Int J Med Res Health Sci. 2016; 5(S5):254-61. https://www.ijmrhs.com/abstract/comparing-depression-anxiety-and-stress-among-thenurses-in-the-critical-care-and-internal-surgical-units-at-the-selected-6645.html
55.Verma R, Balhara YP, Gupta CS. Gender differences in stress response:Role of developmental and biological determinants. Ind Psychiatry J. 2011; 20(1):4-10. [DOI:10.4103/0972-6748.98407] [PMID] [PMCID]
56.Khamseh F, Roohi H, Ebaady A, Hajiamini Z, Salimi H, Radfar S. [Survey Relationship between demographic factors and stress, anxiety and depression in nurses working in selected hospitals in Tehran city (Persian)]. J Holist Nurs Midwifery. 2011; 21(1):13-21. http://hnmj.gums.ac.ir/article-1-189-en.html
57.Ledema R, Ball C, Daly B, Young J, Green T, Middleton PM, et al. Design and trial of a new ambulance-to-emergency department handover protocol:‘IMIST-AMBO’. BMJ Qual Saf. 2012; 21(8):627-33. [DOI:10.1136/bmjqs-2011-000766] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
