آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 24، شماره 5 - ( آذر و دی 1400 )
جلد 24 شماره 5 صفحات 747-730 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khani F, Inanlou M, Ganjeh F, Haghani H. Study of Health Promotion Lifestyle and Psychological Well-being in Women Attending the Health Centers of Arak City in 2019. J Arak Uni Med Sci 2021; 24 (5) :730-747
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6569-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6569-fa.html
خانی فاطمه، اینانلو مهرنوش، گنجی فاطمه، حقانی حمید. بررسی سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی در زنان مراجعه‌کننده به پایگاه‌های سلامت شهر اراک. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1400; 24 (5) :730-747
فاطمه خانی1 
، مهرنوش اینانلو* 2، فاطمه گنجی3 ، حمید حقانی4
، مهرنوش اینانلو* 2، فاطمه گنجی3 ، حمید حقانی4
1- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- گروه پرستاری و روانپزشکی و پرستاری کودکان، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، تهران، ایران. ، inanloo.mehr@gmail.com
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
4- گروه آمارزیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- گروه پرستاری و روانپزشکی و پرستاری کودکان، دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، تهران، ایران. ، inanloo.mehr@gmail.com
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
4- گروه آمارزیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 6564 kb]
(400 دریافت)
| چکیده (HTML) (1114 مشاهده)
متن کامل: (1001 مشاهده)
مقدمه
زنان سنگ بنای سلامت خانواده و توسعه اجتماعی هستند. موفقیت، بقا و ارتقای جامعه به سلامت زنان جامعه وابسته است [1]. آنان در جامعه و خانواده نقش‌ها و مسئولیت‌های مهمی دارند و سلامت جسمی و روانی پیش‌نیاز اصلی ایفای موفقیت‌آمیز نقش آن‌هاست. سلامت زنان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی از منظر سازمان ملل است [2]. دوران میانسالی (30-60 سال) به‌عنوان یک دوره محوری در کل دوره زندگی است و این دوره با تغییرات مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و خانوادگی همراه است که به‌شدت بر سلامت زنان تأثیر می‌گذارد [3]. طبق آمار رسمی در سال 1395، این گروه سنی 41 درصد از جمعیت زنان کشور و در شهر اراک 44 درصد جمعیت زنان را به خود اختصاص داده است و با توجه به هرم جمعیتی در ایران، میزان این گروه جمعیتی در حال افزایش است [4]. همین امر، برنامه‌ریزی برای سلامت آنها را مهم‌تر می‌کند. تا جایی که اجرای خدمات نوین سلامت میانسالان از سیاست‌های جدید وزارت بهداشت برای این گروه سنی است.
شواهد علمی نشان می‌دهد انتخاب‌ها و الگوی سبک زندگی افراد بر سلامت و طول عمر آنها تأثیرگذار است [5]. مشخصه‌ای که با تغییر اپیدمیولوژیک و همه‌گیر شدن بیماری‌ها و جدی شدن موضوع بیماریهای غیرواگیر بیشتر خود را نمایان کرده است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، پنج نوع بیماری به‌عنوان مهم‌ترین بیماریهای مزمن درجهان شناخته شده‌اند که عبارت‌اند از: چاقی، سکته قلبی، دیابت، سرطان و پوکی استخوان که تمامی آنها با سبک زندگی ارتباط مستقیم دارند [6]. با توجه به اینکه سال‌های زیادی از عمر زنان با بیماری و ناتوانی سپری می‌شود، سبک زندگی ارتقادهنده سلامت برای حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی و کاهش ناتوانی‌های ناشی از بیماریهای مزمن بسیار بااهمیت است و سبب کاهش واضح در مرگ‌ومیرها خواهد شد [7]. بنابر اظهار سازمان بهداشت جهانی هر ساله 40 میلیون مرگ یا 70 درصد از کل مرگ‌ها، قابل پیشگیری است [8]. علاوه بر این، سبک زندگی ارتقادهنده سلامت منبعی باارزش برای مقابله مؤثر با عوامل استرس‌زای زندگی است و روشی برای افزایش بهزیستی و خودشکوفایی بـه حساب می‌آید. با این حال، مطالعات مختلف در ایران نشان داده است سبک زندگی زنان مطلوب نیست. در پژوهش پارسا‌مهر و همکاران میانگین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در بین زنان کمتر از مردان بوده [9] و در مطالعه انجام‌شده توسط طل و همکاران نمرات سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در زنان 15-49ساله مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی جنوب شهر تهران از متوسط نمره نیز پایین‌تر گزارش شده است [10].
یکی دیگر از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت و بهداشت یک جامعه سلامت روان آن جامعه است. شاخص‌های سلامت روان زنان نشاندهنده اثربخشی اقدامات و برنامه‌های ارتقای سلامت و پیشگیری از مشکلات روانی است [11]. بهزیستی روانشناختی یکی از شاخص‌های ارزیابی سلامت روان است که عامل مهمی در طراوت و شادابی و افزایش عملکرد فردی و اجتماعی زنان است و در پیشگیری از بروز بیماریهای روان نقش مؤثری را ایفا می‌کند [12 ,13]. در صورتی که به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد، فراوانی مشکلات روانی و رفتاری رو به فزونی خواهد گذاشت. در حال حاضر، میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در زنان 4/42 درصد برآورد شده است [14]. عوامل فیزیولوژیک، استرس‌های محیطی و شغلی، وظایف فزاینده وگاه متضاد زنان، فرسودگی و خستگی، ناامیدی، شرایط مادی، روابط خانوادگی، نقش‌ها و فعالیت‌های اجتماعی، عواملی هستند که در بهزیستی روانشناختی نقش دارند [15, 16].
مطالعات طولی نشان می‌دهد علاوه بر اینکه سطح بالایی از بهزیستی روانی یک عامل محافظ در برابر بیماریهای روانشناختی و روانپزشکی است، سبب افزایش بهره‌وری در کار و حتی افزایش سلامت جسمی می‌شود [17, 18]. اختلال در بهزیستی روانشناختی با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای جسمی و حتی مرگ‌ومیر ناشی از برخی از بیماریهای قلبی‌عروقی، سکته مغزی و برخی از سرطان‌ها رابطه دارد [20 ،19]. این ارتباط ممکن است با افزایش سن پررنگ‌تر شود، زیرا شیوع بیماری مزمن با افزایش سن زیادتر می‌شود و بهزیستی روانشناختی به‌عنوان عاملی برای افزایش امید به زندگی و درمان بیماری تهدید‌کننده زندگی عمل می‌کند [19]. این در حالی است که بسیاری از مطالعات طولی انجام شده از پسرفت تدریجی بهزیستی روانشناختی و افسردگی و اضطراب در زنان میانسال و در دوران انتقال به یائسگی خبر داده‌اند [21]. عوامل فیزیولوژیک، استرس‌های محیطی و شغلی، محدود بودن منبع رضایت و همچنین محدودیت مشارکت اجتماعی زنان در جامعه، وظایف فزاینده و گاه متضاد زنان نقش ها و مسئولیت های اجتماعی زنان در دوران میانسالی مانند مادر بزرگ بودن و خستگی و محدودیت های ناشی از مراقبت از نوه ها و همچنین افزایش مشکلات خانوادگی۔ مانند بیماری شریک زندگی یا فوت والدین سالخورده آنها تاثیر قابل توجهی بر وضعیت بهزیستی آنان دارد [15, 16 ,13] .مطالعات در بیش از 160 کشور نشان می دهد که پایینترین سطح بهزیستی دانشناختی در محدوده سنین 55-45 سالگی است [19].
بهزیسـتی روانشناختی جامعه از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر موفقیت برنامه‌های توسـعه است [11]. بر اساس یافته‌های سنجش ملی سرمایه اجتماعی در سال 1394، تنها حدود 24 درصد از مردم کشور، آینده را بهتر ارزیابی میکنند. رتبه اول ناامیدی نسبت به آینده در یافته‌های طرح ملی سرمایه اجتماعی مربوط به استان مرکزی است [23]. ارزیابی منفی نسبت به آینده می‌تواند بر بهزیستی روانشناختی افراد جامعه تأثیر منفی داشته باشد.
علی‌رغم اینکه طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی در جهت افزایش سلامت زنان صورت گرفته و خدمات نوین سلامت زنان میانسال که از سیاست‌های جدید وزارت بهداشت است در کشور اجرا شده است، به نظر می‌رسد این اقدامات کافی نیست. پرستاران آموزش جامعه‌نگر در نظام سلامت به عنوان کارآمدترین نیروهای انسانی در سطح جامعه که در ارتباط نزدیکی با اقشار جامعه هستند، می‌توانند با توجه به تفاوت‌های فرهنگی و شناسایی منابع موجود بر ارتقای سلامت جسمی و روانی زنان تمرکز کرده و زنان را برای انتخاب‌های سالم در زندگی توانمند کنند و با طرح‌ریزی برنامه‌های آموزشی ارتقای سلامت جسمی و روانی، زمینه افزایش آگاهی و به دنبال آن تغییر رفتار و افزایش سلامت جسمی و روان را فراهم گنند [24].
از آنجایی که ارائه خدمات ســـلامت در هر جامعه‌ای مستلزم برآورد دقیقی از وضعیت سلامت افراد آن جامعه است و سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی از تعیین‌کننده‌های مهم سلامت است، بررسی و تعیین این شاخص‌ها یک ضرورت بســیار مهم در ارزیابی وضعیت ســلامت زنان برای دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان اســت تا بر اســاس آن اولویت‌های مهم ســلامت را درک و برنامه‌های ارائه‌شده را به نحو مطلوب اجرا کنند.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به‌صورت توصیفی‌مقطعی در زنان مراجعه‌کننده به پایگاه‌های سلامت شهر اراک انجام شد. روش نمونه‌گیری به این صورت بود که شهر اراک به پنج منطقه شهرداری تقسیم شد. با توجه به اینکه پراکندگی پایگاه‌های سلامت در همه مناطق شهرداری یکسان است، در هر منطقه سه پایگاه سلامت به صورت تصادفی انتخاب شد و حجم نمونه برای هریک از مناطق شهرداری 45 نفر برآورد شد و درنهایت 221 نفر با توجه به معیارهای ورود در پژوهش، بر اساس روش نمونه‌گیری مستمر انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن 30-60 سال، عدم وقوع طلاق و مرگ عزیزان طی شش ماه اخیر و عدم اعتیاد به مواد مخدر بود. اطلاعات هر فرد از طریق پرسش‌نامه و با کسب رضایت آگاهانه فرد جمع‌آوری شد. برای گردآوری اطلاعات، فرم جمعیتشناختی، پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و پرسش‌نامه هجده‌سؤالی بهزیستی روانشناختی ریف استفاده شد. فرم اطلاعات جمعیتشناختی شامل سن، قد، وزن، سابقه بیماریهای مزمن، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، شغل، میزان تحصیلات همسر، شغل همسر، تعداد فرزندان، سن آخرین فرزند، وضعیت درآمد خانواده، مصرف قهوه، مصرف سیگار و مصرف الکل بود. پرسش‌نامه بهزیستی روانشناختی توسط ریف در سال1989 طراحی شد. فرم هجده‌سؤالی آن دارای شش زیرمقیاس پذیرش خود، ارتباط مثبت با دیگران، خودمختاری، هدفمندی، رشد شخصی و تسلط بر محیط است. هر زیرمقیاس دارای سه پرسش است. دامنه امتیاز برای هر خرده‌مقیاس 3-18 است. شرکت‌کنندگان در مقیاس شش‌درجه‌ای از کاملاً موافق (نمره یک) تا کاملاً مخالف (نمره شش) به سؤالات پاسخ می‌دهند. نمره کلی بهزیستی روانشناختی از مجموع نمرات زیرمقیاس‌ها به دست می‌آید. محدوده نمره کل 18 تا 108 است و نمره بالاتر بیانگر بهزیستی روانشناختی بالاتر است [25]. خانجانی و همکاران به منظور بررسی ساختار عاملی فرم کوتاه (هجده‌سؤالی) در پژوهشی بر روی 976 دانشجو، نشان دادند این مقیاس از برازش خوبی برخوردار است. همسانی درونی این مقیاس با استفاده از آلفای کرونباخ برای همه زیرمقیاس‌ها 71.0 به دست آمد [26].
پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت که توسط والکر بر اساس مدل ارتقای سلامت پندر طراحی شد، برای سنجش 52 رفتار سبک زندگی سالم در شش مقیاس شامل مسئولیت‌پذیری در مورد سلامت (نه مورد)، تغذیه (نه مورد)، فعالیت بدنی (هشت مورد)، رشد معنوی (نه مورد)، مدیریت استرس (هشت مورد) و روابط بین‌فردی (نه مورد) است. نمره کلی این ابزار در محدوده 52 تا 208 است. نمرات بالاتر نشاندهنده سبک زندگی سالم‌تر است [27]. والکر برای پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت، آلفای کرونباخ 0/93 را گزارش کرد و برای شش زیرشاخه آن طیف 0/70 تا 0/87 را گزارش کر [28].
برای بررسی پایایی پرسش‌نامه‌ها در این مطالعه از روش آزمون مجدد برای بیست نفر از جمعیت هدف استفاده شد و پایایی ابزار پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی به روش آلفای کرونباخ به ترتیب 0/86 و 0/70 به دست آمد.
تجزیهوتحلیل داده‌ها
تجزیهوتحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 19 نرم‌افزار SPSS انجام شد. از آمار توصیفی برای تعیین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت، بهزیستی روانشناختی و متغیرهای جمعیتشناختی استفاده شد. آزمون آماری آنووا و تی مستقل و رگرسیون نیز برای بررسی ارتباط بین سبک زندگی و بهزیستی روانشناختی با متغیرهای جمعیتشناختی به کار رفت. آزمون کولموگروف -اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن متغیرهای موردمطالعه استفاده شد.
یافته‌ها
ویژگی‌های جمعیتشناختی نمونه‌های پژوهش در این مطالعه دلالت بر این داشت که میانگین و انحراف معیار سنی زنان موردمطالعه 7/80±40/46 سال بود. اکثر افراد موردمطالعه متأهل (92/3درصد) و خانه‌دار (83/3 درصد) و با تحصیلات متوسطه (48/9 درصد) بودند. شاخص توده بدن 66/52 درصد افراد موردمطالعه، در محدوده اضافه‌وزن و چاقی قرار داشت. میانگین و انحراف معیار شاخص توده بدن، 4/87±27/24 بود. وضعیت اقتصادی 71/5 درصد از زنان در سطح متوسط بود. 25/33 درصد افراد موردمطالعه، حداقل مبتلا به یک بیماری مزمن بودند و بیشترین شیوع بیماری مزمن در افراد موردمطالعه فشار خون بالا (9/5 درصد) بود. 5/1 درصد از جامعه موردپژوهش سابقه مصرف الکل داشتند و 5/45 درصد نیز سیگار مصرف می‌کردند.
بر اساس جدول شماره 1 میانگین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در واحدهای موردپژوهش 135/96 بود.
.jpg)
با توجه به میانگین بر مبنای 100، نمره سبک زندگی 53/82 بود. یعنی واحدهای موردپژوهش به‌طور متوسط 53 درصد نمره کل پرسش‌نامه را کسب کرده‌اند. بُعد تغذیه بیشترین میانگین نمره برابر 64/5 و بُعد ورزش و فعالیت بدنی کمترین میانگین نمره برابر 34/61 را داشت.
بر اساس جدول شماره 2 میانگین بهزیستی روانشناختی در واحدهای موردپژوهش 29/72 است.
.jpg)
بُعد رشد شخصی و هدفمندی به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین نمره را داشتند.
بر اساس جدول شماره 3 سن، بیماریهای مزمن، اشتغال، تعداد فرزندان و مصرف الکل با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت ارتباط معنادار منفی و تحصیلات زن و همسرش با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت ارتباط معنادار مثبت داشت.
.jpg)
بر اساس جدول شماره 4 نتایج رگرسیون چندگانه بین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و متغیرهای جمعیت شناختی نشاندهنده آن بود که پس از تنظیم و ثابت نگه داشتن سطح بقیه متغیرها، همچنان وضعیت تحصیلی و وضعیت شغلی فرد بر سبک زندگی ارتقادهنده سلامت مؤثر بود.
.jpg)
بدین صورت که با تغییر سطح تحصیلات از بی‌سوادـکم‌سواد به تحصیلات متوسطه و ثابت نگه داشتن بقیه متغیرها، نمره سبک زندگی 11/81 افزایش یافت. همین‌طور با تغییر وضعیت شغلی از خانه‌دار به کارمند و ثابت نگهداشتن بقیه متغیرها، امتیاز سبک زندگی 12/36 کاهش یافت. درمجموع، متغیرهای جمعیتشناختی تا 13 درصد سبک زندگی ارتقادهنده سلامت را پیشبینی می‌کند.
بر اساس جدول شماره 5، سن، تعداد فرزندان، وجود بیماریهای مزمن جسمی و بیماریهای اعصاب و روان با بهزیستی روانشناختی ارتباط معنادار منفی و وضعیت اقتصادی و تحصیلات زن و همسرش با بهزیستی روانشناختی ارتباط معنادار مثبت داشت.
جدول شماره 6 نشان داد حتی پس از تنظیم و ثابت نگهداشتن سایر متغیرها، بیماریهای اعصاب و روان همچنان عامل مهمی در پیشبینی بهزیستی روانشناختی باقی ماندند (0/04=P).
.jpg)
بدین صورت که واحدهای مورد پژوهش که ابتال به بیماری اعصاب و روان داشتند، نسبت به کسانی که مبتال به بیماری اعصاب و روان نبودند، به اندازه 8/30 نمره کمتری در بهزیستی روانشناختی کسب کردند. درمجموع، متغیرهای جمعیتشناختی تا 10 درصد بهزیستی روانشناختی را پیشبینی میکنند.
بحث
این پژوهش با هدف تعیین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی در زنان مراجعه‌کننده به پایگاه‌های سلامت اراک انجام شد. نتایج نشان داد نمره سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در جامعه موردپژوهش 20/40±135/96 بود. با توجه به حداقل و حداکثر امتیاز ابزار (52-208)، شرکت‌کنندگان در این مطالعه در سطح متوسط HPBs بودندکه مشابه زنان سنین باروری شیراز، زنان سنین باروری قم و زنان یائسه شهر نکا و کمتر از زنان سنین باروری شهر تهران، زنان میانسال شهر یزد و زنان عرب ساکن در آمریکا کمتر بودند. میانگین HPBs در مطالعه حاضر از زنان ترک 64-18 سال، زنان چینی شهری، زنان سرپرست خانوار ایرانی، زنان میانسال بیرجند، زنان جنوب شهر تهران و از بزرگسالان 60-40ساله تایوان [27, 28, 29 ,30 ,31, 32, 33, 34 ،15 ,10, 7, 3] بیشتر بود.
مؤلفه‌های فعالیت بدنی با میانگین 31.16 و مدیریت استرس
با میانگین 18/80 کمترین نمره را داشتند. همانند سایر مطالعات پیشین در ایران و کشورهای خارجی، فعالیت بدنی کمترین امتیاز را داشت [27, 28, 29 ,30 ,31, 32, 33, 10 ,7 ,2]. با این حال، واقعیتی که مطالعات متعددی نشان داده‌اند این است که فعالیت بدنی تأثیر مثبت بر علائم یائسگی و پیشگیری از آرتریت، پوکی استخوان و بیماری قلبی‌عروقی دارد.تحرک بدنی پایین زنان موردمطالعه به علاوه چاقی و اضافه‌وزن (میانگین 27/24=شاخص توده بدنی) زمینه را برای ابتلا به دیابت، پرفشاری خون، دیس لیپیدمی و آرتریت فراهم می‌کند و این یک تهدید جدی برای سلامت زنان میانسال خواهد بود [7]. فعالیت بدنی ناکافی در زنان مطالعه حاضر و سایر مطالعات بیانگر این است که کم‌تحرکی به‌عنوان یک چـالش در تمـام کشـورها مطـرح اسـت. کم‌تحرکی در نمونه‌های پژوهش را می‌توان این‌گونه توضیح داد که زنان فعالیت بدنی را به‌عنوان بخشی از یک شیوه زندگی سالم درک نکرده‌اند [29] که می‌تواند ناشی از عدم انگیزه کافی، نداشتن باور صحیح، نبود تجهیزات و امکانات و زمان کافی باشد [2]. بنابراین بررسی علل کم‌تحرکی زنان و برنامه‌ریزی مداخلات آموزشی و اتخاذ روش‌هایی برای بهبود فعالیت بدنی ضروری است.
بعد از فعالیت بدنی، کمترین نمره به مدیریت استرس اختصاص یافت. این یافته توانایی‌های ضعیف زنان را برای مدیریت عوامل استرس‌زا نشان می‌دهد که همسو با مطالعه هردان خلیل در زنان عرب چوآنگ در بزرگسالان و مطالعه طل در زنان همسو است [31 ،27 ،10]. بنابراین برای بهبود توانایی زنان در کنترل استرس باید از طرق مختلف مشاوره حضوری، راهنمایی تلفنی و برگزاری کلاس های آموزشی حضوری و مجازی اقدامات موثری انجام شود.
در تحلیل اولیه بین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت با سن، تعداد فرزندان، وجود بیماریهای مزمن، تحصیلات، شغل و تحصیلات همسر و مصرف الکل با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت ارتباط معنادار آماری وجود داشت. پس از تعدیل مدل رگرسیون خطی، وضعیت تحصیلی و شغلی فرد بر سبک زندگی ارتقادهنده سلامت مؤثر بود.
حتی پس از تنظیم و ثابت نگه داشتن سایر متغیرها، تحصیلات عامل مهمی در رفتارهای ارتقادهنده سلامت بود. مطالعات ملی و بین‌المللی یافته‌های مشابهی را گزارش داده‌اند. به‌عنوان مثال انجذاب و همکاران باکویی، بحیرایی ، جینا و خامی نشان دادند [35، 34 ،29 ،7 ،1] افراد با سطح تحصیلات بالاتر شیوه زندگی بهتری گزارش داده‌اند. تحصیلات یک عامل تأثیرگذار در سلامت زنان است و آموزش را باید یک عامل اصلی در توضیح نابرابری‌های بهداشتی دانست. افرادی که تحصیلات بالاتری دارند ممکن است دسترسی بیشتری به اطلاعات مربوط به سلامتی داشته باشند که منجر رفتارهای ارتقادهنده سلامت می‌شود.
در مطالعه حاضر، زنان کارمند رفتار سلامتی کمتری از خود نشان دادند. اسلوپن نیز در بررسی خود نشان داد، زنان با مشاغل فعال و استرس بالا مشکلات بهداشتی بیشتری را گزارش می‌دهند [36]. در مطالعه باکویی و احمدی و همکاران چنین ارتباط معناداری یافت نشد که احتمالاً نوع شغل و تعداد شاغلین در هر یک از مطالعات متفاوت و سبب تناقض در نتایج شده است [28, 29]. مطالعات بیشتری در گروه‌های مختلف شغلی پیشنهاد می‌شود. گرچه پیش بینی می‌شود وضعیت شغلی زنان تأثیر مثبتی بر توانمندسازی زنان داشته [29] و عامل مهمی در ارضای نیازهای اساسی آدمی و بهبود شرایط زندگی باشد [2]، اما گاهی ممکن است به علت افزایش تعداد نقش‌هایی که زنان بر عهده دارند به همان میزان فشار جسمی و روانی بیشتری بر زنان وارد شده و زن شاغل فرصت استراحت و رسیدگی به خود و مراقبت مربوط به خود را نداشته باشد [37] و این منجر به پایین‌تر بودن نمره سبک زندگی می‌شود.
در رابطه با بررسی بهزیستی روانشناختی، میانگین در جامعه موردپژوهش 85/9±29/72 بود که مشابه پژوهش اورنگ در گروه بزرگسالان 46-26 سال بود و از مطالعه جبراییلی که در زنان بارور شهرستان مشکین‌شهر انجام شده بود، بیشتر بود [38, 39]. دلیل این نتیجه متناقض ممکن است مربوط به جامعه پژوهش باشد. چنانکه موقعیت اجتماعی و اقلیمی و فرهنگی جامعه می‌تواند بر روی بهزیستی روانشناختی افراد جامعه تأثیرگذار باشد. مطالعات گسترده‌تر و بیشتری در این زمینه در شهرهای مختلف توصیه می‌شود.
در میان خرده‌مقیاس‌های بهزیستی روانشناختی، بیشترین نمره در رشد فردی با میانگین 13/19 بود که با مطالعه بابایی گیوی و همکاران همسو است [40]. بالا بودن رشد فردی سبب می‌شود که شخص توانایی شکوفا کردن تمامی نیروها و استعدادهای خود را داشته باشد و توانایی‌های جدیدی در روبه‌رویی با شرایط دشوار کسب کند. این دگرگونی بر نگرش مثبت فرد به زندگی جلوه‌گر شده و رضایت از زندگی، بهزیستی روانشناختی و سلامت روان را به همراه دارد؛ کمترین میانگین نمره در حیطه هدف در زندگی با میانگین 10/76 بود که همسو با مطالعه اورنگ و همکاران است [38]. هدفمندی، پایه سلامت روانی به شمار می‌رود [40]
و سبب تمایل به پیشرفت و برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف می‌شود. به گونه‌ای که فرد احساس می‌کند زندگی ارزش زیستن را دارد. از طرفی معنا دادن به زندگی و داشتن هدف، بسیاری از مشکلات و رخدادهای ناگوار را تحمل‌پذیر می‌کند [41].
بر اساس مراقبت‌های انجام شده در پایگاه‌های سلامت اراک، بیست درصد زنان در ارزیابی سلامت روان، غربال مثبت شده‌اند.علی‌رغم اینکه طی سال‌های اخیر نیروی کارشناس سلامت روان در مراکز سلامت جذب شده است و امکان مشاوره رایگان برای مراجعین فراهم شده است، اما برنامه‌ریزی جدی برای مشاوره‌های اثربخش و برگزاری کلاس‌های آموزش گروهی ضروری به نظر می‌رسد. همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی گسترده برای ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اولیه در زمینه ارزیابی و مشاوره روان‌شناسی مراجعین می‌تواند کمک مؤثری برای ارتقای بهزیستی روانشناختی زنان باشد.
در مورد ارتباط بهزیستی روانشناختی با متغیرهای جمعیتشناختی، نتایج مطالعه حاضر همسو با مطالعه الله‌وردی‌پور نشان داد [41] زنان بی‌سواد-کم‌سواد از بهزیستی روانشناختی کمتری برخوردار بودند نسبت به کسانی که دارای سطح تحصیلات بالاتر بودند. مطالعات مختلف تأکید کرده‌اند تحصیلات پایین تأثیرات منفی زیادی بر سلامت روان دارد. یک مطالعه در زنان هند نشان داد بین ابعاد مختلف بهزیستی در زنان تحصیل‌کرده و غیرتحصیل‌کرده تفاوت وجود دارد [42]. بنابراین تحصیلات نقش مهمی در توانایی مقابله با فشارهای روانی و دشواری‌های زندگی دارد. بر این اساس حمایت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دولت برای تحصیل زنان در جامعه گام بزرگی در افزایش سلامت جامعه خواهد بود.
در مطالعه حاضر همسو با مطالعه الله‌وردی‌پور زنانی که سابقه بیماریهای مزمن را داشتند [41]، از بهزیستی روانشناختی کمتری برخوردار بودند. همین طور استپتو نشان داد افرادی که از بیماری‌هایی مانند بیماری قلب و عروق کرونر رنج می‌برند، خلق‌و‌خوی افسرده و اختلال در بهزیستی داشتند [19]. با توجه به اینکه این موضوع تأثیر منفی بر روند کنترل بیماری دارد، لزوم انجام مشاوره‌های حضوری و تلفنی توسط کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع سلامت برای این بیماران در کنار سایر مراقبت‌های جسمی ضروری به نظر می‌رسد.
در مطالعه حاضر، زنانی که اختلال اعصاب و روان داشته‌اند، از بهزیستی روانشناختی پایین‌تری برخوردار بودند. وود و همکاران در یک بررسی طولی ده‌ساله نشان دادند افراد با سلامت روانی پایین احتمالاً طی ده سال آینده افسرده می‌شوند [43].
مطالعه ماچادو در دانشجویان نشان داد، استفاده از تکنیک‌های افزایش بهزیستی ذهنی، سبب کاهش نشانه‌های اختلال روانی رایج در دانشجویان پزشکی شد [44]. همه این مطالعات با نتایج مطالعه حاضر همسو است.
در مطالعه حاضر تعداد فرزندان بیشتر با بهزیستی روانشناختی کمتری همراه بود. در مطالعه بهاالدینی نیز هرچه تعداد فرزندان زنان شاغل افزایش پیدا می‌کند، بهزیستی روانی زنان نیز کاهش پیدا می‌کند [38] که با مطالعه حاضر همسو است. در مطالعه الله‌وردی‌پور این ارتباط اثبات نشد [42].
در مطالعه حاضر، زنان با وضعیت اقتصادی خوب نسبت به زنانی که وضعیت اقتصادی خوب نداشتند از بهزیستی روانشناختی بهتری برخوردار بودند که با مطالعه الله‌وردی‌پور در زنان میانسال و پرندرگاست که در گروه بزرگسالان جامعه انجام شد، همسو است [45 ،41]. مطالعه والدگریو هم نشان داد زندگی در زیر فقر در دوران میانسالی با سلامتی روان پایین همراه است [46]. سـلیگمن، روان‌شناس مثبت‌نگر و مازلو، روان‌شناس انـسان‌گرا معتقد بودند در صـورتی کـه به نیازهـا بـه‌ویـژه نیازهـای اولیـه و فیزیولـوژیکی (غـذا و مـسکن) رسـیدگی شود و ارضـا شوند، سلامتی جـسمانی و روانـی افـراد تـا حد زیادی حفـظ می‌شود و در صـورتی که ایـن نیازهـا نادیده گرفته شوند، لطمه‌ای ایجـاد خواهد شد کـه سلامت فرد به‌ویژه بهزیـستی روانی فرد را مختل خواهد کرد [47]. بنابراین باید به سلامت روان قشر آسیب‌پذیر از نظر اقتصادی، افراد کم‌درآمد و بیکاران به‌طور ویژه توجه شود و هرگونه سیر نزولی اقتصادی در جامعه به‌عنوان هشدار تلقی شود.
نتیجه‌گیری
به‌طور کلی نتایج پژوهش نشان داد سبک زندگی و بهزیستی روانشناختی زنان تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی داشته و زنان در مؤلفه‌های تحرک بدنی و مدیریت استرس و هدفمندی در زندگی کمترین امتیاز را کسب کرده‌اند و این یک تهدید برای سلامت جسمانی و روانی آنان در گذار از میانسالی است. این شاخص‌ها با تعدادی از متغیرهای جمعیتشناختی در ارتباط هستند که توجه به این متغیرها می‌تواند دید جامع‌تری برای متولیان امر سلامت زنان و راهی برای بهبود سلامت جسمی و روانی زنان ایجاد کند. با توجه به نتایج مطالعه می‌توان با آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی در زمینه ارتقای سلامت، برنامه‌ریزی برای بهبود سلامت جسمی و روانی زنان، حمایت اقتصادی و اجتماعی بیشتر توسط دولت در جهت پیشبرد سلامتی و توانمندسازی این گروه گام برداشت و در حفظ و ارتقای کل جامعه مؤثر بود. لازم است مراقبین سلامت که وظیفه آموزش زنان در پایگاه‌های سلامت را بر عهده دارد، در این باره آموزش‌های گسترده‌ای ببینند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله با کد IR.IUMS.REC.1398.609 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به تصویب رسیده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول، فاطمه خانی در گروه پرستاری، دانشکده پرستاری-مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران ایران است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌‌سازی این مقاله شرکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مطالعه هیچ تعارض منافعی ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از تمامی دست اندرکاران این مطالعه از جمله تمامی زنان شرکت‌کننده، مرکز بهداشت اراک و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران برای حمایت مالی شان تشکر میکنند.
زنان سنگ بنای سلامت خانواده و توسعه اجتماعی هستند. موفقیت، بقا و ارتقای جامعه به سلامت زنان جامعه وابسته است [1]. آنان در جامعه و خانواده نقش‌ها و مسئولیت‌های مهمی دارند و سلامت جسمی و روانی پیش‌نیاز اصلی ایفای موفقیت‌آمیز نقش آن‌هاست. سلامت زنان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی از منظر سازمان ملل است [2]. دوران میانسالی (30-60 سال) به‌عنوان یک دوره محوری در کل دوره زندگی است و این دوره با تغییرات مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و خانوادگی همراه است که به‌شدت بر سلامت زنان تأثیر می‌گذارد [3]. طبق آمار رسمی در سال 1395، این گروه سنی 41 درصد از جمعیت زنان کشور و در شهر اراک 44 درصد جمعیت زنان را به خود اختصاص داده است و با توجه به هرم جمعیتی در ایران، میزان این گروه جمعیتی در حال افزایش است [4]. همین امر، برنامه‌ریزی برای سلامت آنها را مهم‌تر می‌کند. تا جایی که اجرای خدمات نوین سلامت میانسالان از سیاست‌های جدید وزارت بهداشت برای این گروه سنی است.
شواهد علمی نشان می‌دهد انتخاب‌ها و الگوی سبک زندگی افراد بر سلامت و طول عمر آنها تأثیرگذار است [5]. مشخصه‌ای که با تغییر اپیدمیولوژیک و همه‌گیر شدن بیماری‌ها و جدی شدن موضوع بیماریهای غیرواگیر بیشتر خود را نمایان کرده است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، پنج نوع بیماری به‌عنوان مهم‌ترین بیماریهای مزمن درجهان شناخته شده‌اند که عبارت‌اند از: چاقی، سکته قلبی، دیابت، سرطان و پوکی استخوان که تمامی آنها با سبک زندگی ارتباط مستقیم دارند [6]. با توجه به اینکه سال‌های زیادی از عمر زنان با بیماری و ناتوانی سپری می‌شود، سبک زندگی ارتقادهنده سلامت برای حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی و کاهش ناتوانی‌های ناشی از بیماریهای مزمن بسیار بااهمیت است و سبب کاهش واضح در مرگ‌ومیرها خواهد شد [7]. بنابر اظهار سازمان بهداشت جهانی هر ساله 40 میلیون مرگ یا 70 درصد از کل مرگ‌ها، قابل پیشگیری است [8]. علاوه بر این، سبک زندگی ارتقادهنده سلامت منبعی باارزش برای مقابله مؤثر با عوامل استرس‌زای زندگی است و روشی برای افزایش بهزیستی و خودشکوفایی بـه حساب می‌آید. با این حال، مطالعات مختلف در ایران نشان داده است سبک زندگی زنان مطلوب نیست. در پژوهش پارسا‌مهر و همکاران میانگین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در بین زنان کمتر از مردان بوده [9] و در مطالعه انجام‌شده توسط طل و همکاران نمرات سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در زنان 15-49ساله مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی جنوب شهر تهران از متوسط نمره نیز پایین‌تر گزارش شده است [10].
یکی دیگر از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت و بهداشت یک جامعه سلامت روان آن جامعه است. شاخص‌های سلامت روان زنان نشاندهنده اثربخشی اقدامات و برنامه‌های ارتقای سلامت و پیشگیری از مشکلات روانی است [11]. بهزیستی روانشناختی یکی از شاخص‌های ارزیابی سلامت روان است که عامل مهمی در طراوت و شادابی و افزایش عملکرد فردی و اجتماعی زنان است و در پیشگیری از بروز بیماریهای روان نقش مؤثری را ایفا می‌کند [12 ,13]. در صورتی که به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد، فراوانی مشکلات روانی و رفتاری رو به فزونی خواهد گذاشت. در حال حاضر، میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در زنان 4/42 درصد برآورد شده است [14]. عوامل فیزیولوژیک، استرس‌های محیطی و شغلی، وظایف فزاینده وگاه متضاد زنان، فرسودگی و خستگی، ناامیدی، شرایط مادی، روابط خانوادگی، نقش‌ها و فعالیت‌های اجتماعی، عواملی هستند که در بهزیستی روانشناختی نقش دارند [15, 16].
مطالعات طولی نشان می‌دهد علاوه بر اینکه سطح بالایی از بهزیستی روانی یک عامل محافظ در برابر بیماریهای روانشناختی و روانپزشکی است، سبب افزایش بهره‌وری در کار و حتی افزایش سلامت جسمی می‌شود [17, 18]. اختلال در بهزیستی روانشناختی با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای جسمی و حتی مرگ‌ومیر ناشی از برخی از بیماریهای قلبی‌عروقی، سکته مغزی و برخی از سرطان‌ها رابطه دارد [20 ،19]. این ارتباط ممکن است با افزایش سن پررنگ‌تر شود، زیرا شیوع بیماری مزمن با افزایش سن زیادتر می‌شود و بهزیستی روانشناختی به‌عنوان عاملی برای افزایش امید به زندگی و درمان بیماری تهدید‌کننده زندگی عمل می‌کند [19]. این در حالی است که بسیاری از مطالعات طولی انجام شده از پسرفت تدریجی بهزیستی روانشناختی و افسردگی و اضطراب در زنان میانسال و در دوران انتقال به یائسگی خبر داده‌اند [21]. عوامل فیزیولوژیک، استرس‌های محیطی و شغلی، محدود بودن منبع رضایت و همچنین محدودیت مشارکت اجتماعی زنان در جامعه، وظایف فزاینده و گاه متضاد زنان نقش ها و مسئولیت های اجتماعی زنان در دوران میانسالی مانند مادر بزرگ بودن و خستگی و محدودیت های ناشی از مراقبت از نوه ها و همچنین افزایش مشکلات خانوادگی۔ مانند بیماری شریک زندگی یا فوت والدین سالخورده آنها تاثیر قابل توجهی بر وضعیت بهزیستی آنان دارد [15, 16 ,13] .مطالعات در بیش از 160 کشور نشان می دهد که پایینترین سطح بهزیستی دانشناختی در محدوده سنین 55-45 سالگی است [19].
بهزیسـتی روانشناختی جامعه از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر موفقیت برنامه‌های توسـعه است [11]. بر اساس یافته‌های سنجش ملی سرمایه اجتماعی در سال 1394، تنها حدود 24 درصد از مردم کشور، آینده را بهتر ارزیابی میکنند. رتبه اول ناامیدی نسبت به آینده در یافته‌های طرح ملی سرمایه اجتماعی مربوط به استان مرکزی است [23]. ارزیابی منفی نسبت به آینده می‌تواند بر بهزیستی روانشناختی افراد جامعه تأثیر منفی داشته باشد.
علی‌رغم اینکه طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی در جهت افزایش سلامت زنان صورت گرفته و خدمات نوین سلامت زنان میانسال که از سیاست‌های جدید وزارت بهداشت است در کشور اجرا شده است، به نظر می‌رسد این اقدامات کافی نیست. پرستاران آموزش جامعه‌نگر در نظام سلامت به عنوان کارآمدترین نیروهای انسانی در سطح جامعه که در ارتباط نزدیکی با اقشار جامعه هستند، می‌توانند با توجه به تفاوت‌های فرهنگی و شناسایی منابع موجود بر ارتقای سلامت جسمی و روانی زنان تمرکز کرده و زنان را برای انتخاب‌های سالم در زندگی توانمند کنند و با طرح‌ریزی برنامه‌های آموزشی ارتقای سلامت جسمی و روانی، زمینه افزایش آگاهی و به دنبال آن تغییر رفتار و افزایش سلامت جسمی و روان را فراهم گنند [24].
از آنجایی که ارائه خدمات ســـلامت در هر جامعه‌ای مستلزم برآورد دقیقی از وضعیت سلامت افراد آن جامعه است و سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی از تعیین‌کننده‌های مهم سلامت است، بررسی و تعیین این شاخص‌ها یک ضرورت بســیار مهم در ارزیابی وضعیت ســلامت زنان برای دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان اســت تا بر اســاس آن اولویت‌های مهم ســلامت را درک و برنامه‌های ارائه‌شده را به نحو مطلوب اجرا کنند.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به‌صورت توصیفی‌مقطعی در زنان مراجعه‌کننده به پایگاه‌های سلامت شهر اراک انجام شد. روش نمونه‌گیری به این صورت بود که شهر اراک به پنج منطقه شهرداری تقسیم شد. با توجه به اینکه پراکندگی پایگاه‌های سلامت در همه مناطق شهرداری یکسان است، در هر منطقه سه پایگاه سلامت به صورت تصادفی انتخاب شد و حجم نمونه برای هریک از مناطق شهرداری 45 نفر برآورد شد و درنهایت 221 نفر با توجه به معیارهای ورود در پژوهش، بر اساس روش نمونه‌گیری مستمر انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن 30-60 سال، عدم وقوع طلاق و مرگ عزیزان طی شش ماه اخیر و عدم اعتیاد به مواد مخدر بود. اطلاعات هر فرد از طریق پرسش‌نامه و با کسب رضایت آگاهانه فرد جمع‌آوری شد. برای گردآوری اطلاعات، فرم جمعیتشناختی، پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و پرسش‌نامه هجده‌سؤالی بهزیستی روانشناختی ریف استفاده شد. فرم اطلاعات جمعیتشناختی شامل سن، قد، وزن، سابقه بیماریهای مزمن، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، شغل، میزان تحصیلات همسر، شغل همسر، تعداد فرزندان، سن آخرین فرزند، وضعیت درآمد خانواده، مصرف قهوه، مصرف سیگار و مصرف الکل بود. پرسش‌نامه بهزیستی روانشناختی توسط ریف در سال1989 طراحی شد. فرم هجده‌سؤالی آن دارای شش زیرمقیاس پذیرش خود، ارتباط مثبت با دیگران، خودمختاری، هدفمندی، رشد شخصی و تسلط بر محیط است. هر زیرمقیاس دارای سه پرسش است. دامنه امتیاز برای هر خرده‌مقیاس 3-18 است. شرکت‌کنندگان در مقیاس شش‌درجه‌ای از کاملاً موافق (نمره یک) تا کاملاً مخالف (نمره شش) به سؤالات پاسخ می‌دهند. نمره کلی بهزیستی روانشناختی از مجموع نمرات زیرمقیاس‌ها به دست می‌آید. محدوده نمره کل 18 تا 108 است و نمره بالاتر بیانگر بهزیستی روانشناختی بالاتر است [25]. خانجانی و همکاران به منظور بررسی ساختار عاملی فرم کوتاه (هجده‌سؤالی) در پژوهشی بر روی 976 دانشجو، نشان دادند این مقیاس از برازش خوبی برخوردار است. همسانی درونی این مقیاس با استفاده از آلفای کرونباخ برای همه زیرمقیاس‌ها 71.0 به دست آمد [26].
پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت که توسط والکر بر اساس مدل ارتقای سلامت پندر طراحی شد، برای سنجش 52 رفتار سبک زندگی سالم در شش مقیاس شامل مسئولیت‌پذیری در مورد سلامت (نه مورد)، تغذیه (نه مورد)، فعالیت بدنی (هشت مورد)، رشد معنوی (نه مورد)، مدیریت استرس (هشت مورد) و روابط بین‌فردی (نه مورد) است. نمره کلی این ابزار در محدوده 52 تا 208 است. نمرات بالاتر نشاندهنده سبک زندگی سالم‌تر است [27]. والکر برای پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت، آلفای کرونباخ 0/93 را گزارش کرد و برای شش زیرشاخه آن طیف 0/70 تا 0/87 را گزارش کر [28].
برای بررسی پایایی پرسش‌نامه‌ها در این مطالعه از روش آزمون مجدد برای بیست نفر از جمعیت هدف استفاده شد و پایایی ابزار پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی به روش آلفای کرونباخ به ترتیب 0/86 و 0/70 به دست آمد.
تجزیهوتحلیل داده‌ها
تجزیهوتحلیل داده‌ها با استفاده از نسخه 19 نرم‌افزار SPSS انجام شد. از آمار توصیفی برای تعیین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت، بهزیستی روانشناختی و متغیرهای جمعیتشناختی استفاده شد. آزمون آماری آنووا و تی مستقل و رگرسیون نیز برای بررسی ارتباط بین سبک زندگی و بهزیستی روانشناختی با متغیرهای جمعیتشناختی به کار رفت. آزمون کولموگروف -اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن متغیرهای موردمطالعه استفاده شد.
یافته‌ها
ویژگی‌های جمعیتشناختی نمونه‌های پژوهش در این مطالعه دلالت بر این داشت که میانگین و انحراف معیار سنی زنان موردمطالعه 7/80±40/46 سال بود. اکثر افراد موردمطالعه متأهل (92/3درصد) و خانه‌دار (83/3 درصد) و با تحصیلات متوسطه (48/9 درصد) بودند. شاخص توده بدن 66/52 درصد افراد موردمطالعه، در محدوده اضافه‌وزن و چاقی قرار داشت. میانگین و انحراف معیار شاخص توده بدن، 4/87±27/24 بود. وضعیت اقتصادی 71/5 درصد از زنان در سطح متوسط بود. 25/33 درصد افراد موردمطالعه، حداقل مبتلا به یک بیماری مزمن بودند و بیشترین شیوع بیماری مزمن در افراد موردمطالعه فشار خون بالا (9/5 درصد) بود. 5/1 درصد از جامعه موردپژوهش سابقه مصرف الکل داشتند و 5/45 درصد نیز سیگار مصرف می‌کردند.
بر اساس جدول شماره 1 میانگین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در واحدهای موردپژوهش 135/96 بود.
با توجه به میانگین بر مبنای 100، نمره سبک زندگی 53/82 بود. یعنی واحدهای موردپژوهش به‌طور متوسط 53 درصد نمره کل پرسش‌نامه را کسب کرده‌اند. بُعد تغذیه بیشترین میانگین نمره برابر 64/5 و بُعد ورزش و فعالیت بدنی کمترین میانگین نمره برابر 34/61 را داشت.
بر اساس جدول شماره 2 میانگین بهزیستی روانشناختی در واحدهای موردپژوهش 29/72 است.
بُعد رشد شخصی و هدفمندی به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین نمره را داشتند.
بر اساس جدول شماره 3 سن، بیماریهای مزمن، اشتغال، تعداد فرزندان و مصرف الکل با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت ارتباط معنادار منفی و تحصیلات زن و همسرش با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت ارتباط معنادار مثبت داشت.
بدین صورت که با تغییر سطح تحصیلات از بی‌سوادـکم‌سواد به تحصیلات متوسطه و ثابت نگه داشتن بقیه متغیرها، نمره سبک زندگی 11/81 افزایش یافت. همین‌طور با تغییر وضعیت شغلی از خانه‌دار به کارمند و ثابت نگهداشتن بقیه متغیرها، امتیاز سبک زندگی 12/36 کاهش یافت. درمجموع، متغیرهای جمعیتشناختی تا 13 درصد سبک زندگی ارتقادهنده سلامت را پیشبینی می‌کند.
بر اساس جدول شماره 5، سن، تعداد فرزندان، وجود بیماریهای مزمن جسمی و بیماریهای اعصاب و روان با بهزیستی روانشناختی ارتباط معنادار منفی و وضعیت اقتصادی و تحصیلات زن و همسرش با بهزیستی روانشناختی ارتباط معنادار مثبت داشت.
بدین صورت که واحدهای مورد پژوهش که ابتال به بیماری اعصاب و روان داشتند، نسبت به کسانی که مبتال به بیماری اعصاب و روان نبودند، به اندازه 8/30 نمره کمتری در بهزیستی روانشناختی کسب کردند. درمجموع، متغیرهای جمعیتشناختی تا 10 درصد بهزیستی روانشناختی را پیشبینی میکنند.
بحث
این پژوهش با هدف تعیین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و بهزیستی روانشناختی در زنان مراجعه‌کننده به پایگاه‌های سلامت اراک انجام شد. نتایج نشان داد نمره سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در جامعه موردپژوهش 20/40±135/96 بود. با توجه به حداقل و حداکثر امتیاز ابزار (52-208)، شرکت‌کنندگان در این مطالعه در سطح متوسط HPBs بودندکه مشابه زنان سنین باروری شیراز، زنان سنین باروری قم و زنان یائسه شهر نکا و کمتر از زنان سنین باروری شهر تهران، زنان میانسال شهر یزد و زنان عرب ساکن در آمریکا کمتر بودند. میانگین HPBs در مطالعه حاضر از زنان ترک 64-18 سال، زنان چینی شهری، زنان سرپرست خانوار ایرانی، زنان میانسال بیرجند، زنان جنوب شهر تهران و از بزرگسالان 60-40ساله تایوان [27, 28, 29 ,30 ,31, 32, 33, 34 ،15 ,10, 7, 3] بیشتر بود.
مؤلفه‌های فعالیت بدنی با میانگین 31.16 و مدیریت استرس
با میانگین 18/80 کمترین نمره را داشتند. همانند سایر مطالعات پیشین در ایران و کشورهای خارجی، فعالیت بدنی کمترین امتیاز را داشت [27, 28, 29 ,30 ,31, 32, 33, 10 ,7 ,2]. با این حال، واقعیتی که مطالعات متعددی نشان داده‌اند این است که فعالیت بدنی تأثیر مثبت بر علائم یائسگی و پیشگیری از آرتریت، پوکی استخوان و بیماری قلبی‌عروقی دارد.تحرک بدنی پایین زنان موردمطالعه به علاوه چاقی و اضافه‌وزن (میانگین 27/24=شاخص توده بدنی) زمینه را برای ابتلا به دیابت، پرفشاری خون، دیس لیپیدمی و آرتریت فراهم می‌کند و این یک تهدید جدی برای سلامت زنان میانسال خواهد بود [7]. فعالیت بدنی ناکافی در زنان مطالعه حاضر و سایر مطالعات بیانگر این است که کم‌تحرکی به‌عنوان یک چـالش در تمـام کشـورها مطـرح اسـت. کم‌تحرکی در نمونه‌های پژوهش را می‌توان این‌گونه توضیح داد که زنان فعالیت بدنی را به‌عنوان بخشی از یک شیوه زندگی سالم درک نکرده‌اند [29] که می‌تواند ناشی از عدم انگیزه کافی، نداشتن باور صحیح، نبود تجهیزات و امکانات و زمان کافی باشد [2]. بنابراین بررسی علل کم‌تحرکی زنان و برنامه‌ریزی مداخلات آموزشی و اتخاذ روش‌هایی برای بهبود فعالیت بدنی ضروری است.
بعد از فعالیت بدنی، کمترین نمره به مدیریت استرس اختصاص یافت. این یافته توانایی‌های ضعیف زنان را برای مدیریت عوامل استرس‌زا نشان می‌دهد که همسو با مطالعه هردان خلیل در زنان عرب چوآنگ در بزرگسالان و مطالعه طل در زنان همسو است [31 ،27 ،10]. بنابراین برای بهبود توانایی زنان در کنترل استرس باید از طرق مختلف مشاوره حضوری، راهنمایی تلفنی و برگزاری کلاس های آموزشی حضوری و مجازی اقدامات موثری انجام شود.
در تحلیل اولیه بین سبک زندگی ارتقادهنده سلامت با سن، تعداد فرزندان، وجود بیماریهای مزمن، تحصیلات، شغل و تحصیلات همسر و مصرف الکل با سبک زندگی ارتقادهنده سلامت ارتباط معنادار آماری وجود داشت. پس از تعدیل مدل رگرسیون خطی، وضعیت تحصیلی و شغلی فرد بر سبک زندگی ارتقادهنده سلامت مؤثر بود.
حتی پس از تنظیم و ثابت نگه داشتن سایر متغیرها، تحصیلات عامل مهمی در رفتارهای ارتقادهنده سلامت بود. مطالعات ملی و بین‌المللی یافته‌های مشابهی را گزارش داده‌اند. به‌عنوان مثال انجذاب و همکاران باکویی، بحیرایی ، جینا و خامی نشان دادند [35، 34 ،29 ،7 ،1] افراد با سطح تحصیلات بالاتر شیوه زندگی بهتری گزارش داده‌اند. تحصیلات یک عامل تأثیرگذار در سلامت زنان است و آموزش را باید یک عامل اصلی در توضیح نابرابری‌های بهداشتی دانست. افرادی که تحصیلات بالاتری دارند ممکن است دسترسی بیشتری به اطلاعات مربوط به سلامتی داشته باشند که منجر رفتارهای ارتقادهنده سلامت می‌شود.
در مطالعه حاضر، زنان کارمند رفتار سلامتی کمتری از خود نشان دادند. اسلوپن نیز در بررسی خود نشان داد، زنان با مشاغل فعال و استرس بالا مشکلات بهداشتی بیشتری را گزارش می‌دهند [36]. در مطالعه باکویی و احمدی و همکاران چنین ارتباط معناداری یافت نشد که احتمالاً نوع شغل و تعداد شاغلین در هر یک از مطالعات متفاوت و سبب تناقض در نتایج شده است [28, 29]. مطالعات بیشتری در گروه‌های مختلف شغلی پیشنهاد می‌شود. گرچه پیش بینی می‌شود وضعیت شغلی زنان تأثیر مثبتی بر توانمندسازی زنان داشته [29] و عامل مهمی در ارضای نیازهای اساسی آدمی و بهبود شرایط زندگی باشد [2]، اما گاهی ممکن است به علت افزایش تعداد نقش‌هایی که زنان بر عهده دارند به همان میزان فشار جسمی و روانی بیشتری بر زنان وارد شده و زن شاغل فرصت استراحت و رسیدگی به خود و مراقبت مربوط به خود را نداشته باشد [37] و این منجر به پایین‌تر بودن نمره سبک زندگی می‌شود.
در رابطه با بررسی بهزیستی روانشناختی، میانگین در جامعه موردپژوهش 85/9±29/72 بود که مشابه پژوهش اورنگ در گروه بزرگسالان 46-26 سال بود و از مطالعه جبراییلی که در زنان بارور شهرستان مشکین‌شهر انجام شده بود، بیشتر بود [38, 39]. دلیل این نتیجه متناقض ممکن است مربوط به جامعه پژوهش باشد. چنانکه موقعیت اجتماعی و اقلیمی و فرهنگی جامعه می‌تواند بر روی بهزیستی روانشناختی افراد جامعه تأثیرگذار باشد. مطالعات گسترده‌تر و بیشتری در این زمینه در شهرهای مختلف توصیه می‌شود.
در میان خرده‌مقیاس‌های بهزیستی روانشناختی، بیشترین نمره در رشد فردی با میانگین 13/19 بود که با مطالعه بابایی گیوی و همکاران همسو است [40]. بالا بودن رشد فردی سبب می‌شود که شخص توانایی شکوفا کردن تمامی نیروها و استعدادهای خود را داشته باشد و توانایی‌های جدیدی در روبه‌رویی با شرایط دشوار کسب کند. این دگرگونی بر نگرش مثبت فرد به زندگی جلوه‌گر شده و رضایت از زندگی، بهزیستی روانشناختی و سلامت روان را به همراه دارد؛ کمترین میانگین نمره در حیطه هدف در زندگی با میانگین 10/76 بود که همسو با مطالعه اورنگ و همکاران است [38]. هدفمندی، پایه سلامت روانی به شمار می‌رود [40]
و سبب تمایل به پیشرفت و برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف می‌شود. به گونه‌ای که فرد احساس می‌کند زندگی ارزش زیستن را دارد. از طرفی معنا دادن به زندگی و داشتن هدف، بسیاری از مشکلات و رخدادهای ناگوار را تحمل‌پذیر می‌کند [41].
بر اساس مراقبت‌های انجام شده در پایگاه‌های سلامت اراک، بیست درصد زنان در ارزیابی سلامت روان، غربال مثبت شده‌اند.علی‌رغم اینکه طی سال‌های اخیر نیروی کارشناس سلامت روان در مراکز سلامت جذب شده است و امکان مشاوره رایگان برای مراجعین فراهم شده است، اما برنامه‌ریزی جدی برای مشاوره‌های اثربخش و برگزاری کلاس‌های آموزش گروهی ضروری به نظر می‌رسد. همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی گسترده برای ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اولیه در زمینه ارزیابی و مشاوره روان‌شناسی مراجعین می‌تواند کمک مؤثری برای ارتقای بهزیستی روانشناختی زنان باشد.
در مورد ارتباط بهزیستی روانشناختی با متغیرهای جمعیتشناختی، نتایج مطالعه حاضر همسو با مطالعه الله‌وردی‌پور نشان داد [41] زنان بی‌سواد-کم‌سواد از بهزیستی روانشناختی کمتری برخوردار بودند نسبت به کسانی که دارای سطح تحصیلات بالاتر بودند. مطالعات مختلف تأکید کرده‌اند تحصیلات پایین تأثیرات منفی زیادی بر سلامت روان دارد. یک مطالعه در زنان هند نشان داد بین ابعاد مختلف بهزیستی در زنان تحصیل‌کرده و غیرتحصیل‌کرده تفاوت وجود دارد [42]. بنابراین تحصیلات نقش مهمی در توانایی مقابله با فشارهای روانی و دشواری‌های زندگی دارد. بر این اساس حمایت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دولت برای تحصیل زنان در جامعه گام بزرگی در افزایش سلامت جامعه خواهد بود.
در مطالعه حاضر همسو با مطالعه الله‌وردی‌پور زنانی که سابقه بیماریهای مزمن را داشتند [41]، از بهزیستی روانشناختی کمتری برخوردار بودند. همین طور استپتو نشان داد افرادی که از بیماری‌هایی مانند بیماری قلب و عروق کرونر رنج می‌برند، خلق‌و‌خوی افسرده و اختلال در بهزیستی داشتند [19]. با توجه به اینکه این موضوع تأثیر منفی بر روند کنترل بیماری دارد، لزوم انجام مشاوره‌های حضوری و تلفنی توسط کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع سلامت برای این بیماران در کنار سایر مراقبت‌های جسمی ضروری به نظر می‌رسد.
در مطالعه حاضر، زنانی که اختلال اعصاب و روان داشته‌اند، از بهزیستی روانشناختی پایین‌تری برخوردار بودند. وود و همکاران در یک بررسی طولی ده‌ساله نشان دادند افراد با سلامت روانی پایین احتمالاً طی ده سال آینده افسرده می‌شوند [43].
مطالعه ماچادو در دانشجویان نشان داد، استفاده از تکنیک‌های افزایش بهزیستی ذهنی، سبب کاهش نشانه‌های اختلال روانی رایج در دانشجویان پزشکی شد [44]. همه این مطالعات با نتایج مطالعه حاضر همسو است.
در مطالعه حاضر تعداد فرزندان بیشتر با بهزیستی روانشناختی کمتری همراه بود. در مطالعه بهاالدینی نیز هرچه تعداد فرزندان زنان شاغل افزایش پیدا می‌کند، بهزیستی روانی زنان نیز کاهش پیدا می‌کند [38] که با مطالعه حاضر همسو است. در مطالعه الله‌وردی‌پور این ارتباط اثبات نشد [42].
در مطالعه حاضر، زنان با وضعیت اقتصادی خوب نسبت به زنانی که وضعیت اقتصادی خوب نداشتند از بهزیستی روانشناختی بهتری برخوردار بودند که با مطالعه الله‌وردی‌پور در زنان میانسال و پرندرگاست که در گروه بزرگسالان جامعه انجام شد، همسو است [45 ،41]. مطالعه والدگریو هم نشان داد زندگی در زیر فقر در دوران میانسالی با سلامتی روان پایین همراه است [46]. سـلیگمن، روان‌شناس مثبت‌نگر و مازلو، روان‌شناس انـسان‌گرا معتقد بودند در صـورتی کـه به نیازهـا بـه‌ویـژه نیازهـای اولیـه و فیزیولـوژیکی (غـذا و مـسکن) رسـیدگی شود و ارضـا شوند، سلامتی جـسمانی و روانـی افـراد تـا حد زیادی حفـظ می‌شود و در صـورتی که ایـن نیازهـا نادیده گرفته شوند، لطمه‌ای ایجـاد خواهد شد کـه سلامت فرد به‌ویژه بهزیـستی روانی فرد را مختل خواهد کرد [47]. بنابراین باید به سلامت روان قشر آسیب‌پذیر از نظر اقتصادی، افراد کم‌درآمد و بیکاران به‌طور ویژه توجه شود و هرگونه سیر نزولی اقتصادی در جامعه به‌عنوان هشدار تلقی شود.
نتیجه‌گیری
به‌طور کلی نتایج پژوهش نشان داد سبک زندگی و بهزیستی روانشناختی زنان تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی داشته و زنان در مؤلفه‌های تحرک بدنی و مدیریت استرس و هدفمندی در زندگی کمترین امتیاز را کسب کرده‌اند و این یک تهدید برای سلامت جسمانی و روانی آنان در گذار از میانسالی است. این شاخص‌ها با تعدادی از متغیرهای جمعیتشناختی در ارتباط هستند که توجه به این متغیرها می‌تواند دید جامع‌تری برای متولیان امر سلامت زنان و راهی برای بهبود سلامت جسمی و روانی زنان ایجاد کند. با توجه به نتایج مطالعه می‌توان با آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی در زمینه ارتقای سلامت، برنامه‌ریزی برای بهبود سلامت جسمی و روانی زنان، حمایت اقتصادی و اجتماعی بیشتر توسط دولت در جهت پیشبرد سلامتی و توانمندسازی این گروه گام برداشت و در حفظ و ارتقای کل جامعه مؤثر بود. لازم است مراقبین سلامت که وظیفه آموزش زنان در پایگاه‌های سلامت را بر عهده دارد، در این باره آموزش‌های گسترده‌ای ببینند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله با کد IR.IUMS.REC.1398.609 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به تصویب رسیده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول، فاطمه خانی در گروه پرستاری، دانشکده پرستاری-مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران ایران است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌‌سازی این مقاله شرکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مطالعه هیچ تعارض منافعی ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از تمامی دست اندرکاران این مطالعه از جمله تمامی زنان شرکت‌کننده، مرکز بهداشت اراک و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران برای حمایت مالی شان تشکر میکنند.
References
1.Baheiraei A, Mirghafourvand M, Mohammad-Alizadeh Charandabi S, Mohammadi E. Facilitators and inhibitors of health-promoting behaviors: The experience of Iranian women of reproductive age. Int J Prev Med. 2013; 4(8):929-39. [PMCID]
2.Abedi P, Jorfi M, Afshari P. [Evaluation of the health promotion lifestyle and its related factors in reproductive aged women in Ahvaz, Iran (Persian)]. Community Health J. 2015; 9(1):68-74. http:..chj.rums.ac.ir.article_45748.html
3.Amirabadizadeh Z, Sharifzadeh G, Moodi M. Middle-aged women’s quality of life and health-promoting lifestyle. Mod Care J. 2016; 13(3):e11597. [DOI:10.5812.modernc.11597]
4.Statistical Center of Iran. [Selection of the general population and housing census (Persian)]. Tehran: Statistical Center of Iran; 2016. https://www.amar.org.ir/
5.Fathi A, Sadegi S, Malekirad A, Rostami H, Abdolmohamadi K. [The effect of promoting health lifestyle dimensions and psychological well-being in Corona (Covid 19) anxiety in Tabriz Azad University Students (Persian)] . J Arak Univ Med Sci. 2020; 23(5):698-709. [DOI:10.32598.JAMS.23.COV.1889.2]
6.Lobo RA, Davis SR, De Villiers TJ, Gompel A, Henderson VW, Hodis HN, et al. Prevention of diseases after menopause. Climacteric. 2014;17(5):540-56. [PMID]
7.Enjezab B, Farajzadegan Z, Taleghani F, Aflatoonian A, Morowatisharifabad MA. Health promoting behaviors in a population-based sample of middle-aged women and its relevant factors in Yazd, Iran. Int J Prev Med. 2012; 3(S 1):S191-8. [PMCID]
8.WHO. WHO to establish high-level commission on noncommunicable diseases. Geneva: World Health Organization; 2017. https:..www.who.int.news.item.10-10-2017-who-to-establish-high-level-commission-on-noncommunicable-diseases
9.Parsamehr M, Rasoulinezhad SP. [The study of the relationship between lifestyle and social health among people of Talesh city (Persian)]. Q J Soc Dev. 2015; 10(1):35-66. [DOI:10.22055.QJSD.2015.11936]
10.Tol A, Mohebbi B, Yekaninejad M, Sabouri M. [Influential factors on health promoting behaviors and happiness among women (Persian)]. Razi J Med Sci. 2018; 25(4):11-22. https:..rjms.iums.ac.ir.browse.php?a_id=5129&sid=1&slc_lang=en
11.Kadkhodaee M, Azadfallah P, Farahani H. [A qualitative analysis of psychological well-being of women with regard to iranian cultural structure (Persian)]. Dev Psychol. 2018; 14(55):249-68. https:..www.sid.ir.en.journal.ViewPaper.aspx?ID=664754
12.Sabzi Z, Mancheri H, Royani Z, Aryaie M, Jafari S, Ahmadi G. [Subjective well-being in nursing and midwifery students of Golestan University of Medical Sciences (Persian)]. J Res Dev Nurs Midwifery. 2015; 12(1):76-84. https:..www.sid.ir.en.Journal.ViewPaper.aspx?ID=456882
13.Noorbala AA, Damari B, Riazi IS. [Evaluation of mental disorders incidence trend in Iran (Persian)]. Daneshvar Med. 2014; 22(3):1-10. http:..daneshvarmed.shahed.ac.ir.article_1629.html
14.Noorbala A, Damari B, Riazyesfahani S. [Study of the prevalence of mental disorders in Iran (Persian)]. Daneshvar Med . 2014; 21(112):1-11. https:..www.sid.ir.fa.journal.ViewPaper.aspx?ID=242956
15.Cheng J, Wang T, Li F, Xiao Y, Bi J, Chen J, et al. Self-rated health status and subjective health complaints associated with health-promoting lifestyles among urban Chinese women: A cross-sectional study. PloS One. 2015; 10(2):e0117940. [DOI:10.1371.journal.pone.0117940] [PMID] [PMCID]
16.Noorbala AA, Bagheri Yazdi SA, Asadi Lari M, Vaez Mahdavi MR. [Mental health status of individuals fifteen years and older in Tehran-Iran (2009) (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2011; 16(4):479-83. https:..ijpcp.iums.ac.ir.browse.php?a_code=A-10-1-408&slc_lang=en&sid=1
17.Lamers SM, Westerhof GJ, Glas CA, Bohlmeijer ET. The bidirectional relation between positive mental health and psychopathology in a longitudinal representative panel study. J Posit Psychol. 2015; 10(6):553-60. [DOI:10.1080.17439760.2015.1015156]
18.Torniainen-Holm M, Pankakoski M, Lehto T, Saarelma O, Mustonen P, Joutsenniemi K, et al. The effectiveness of email-based exercises in promoting psychological wellbeing and healthy lifestyle: A two-year follow-up study. BMC Psychol. 2016; 4(1):21. [DOI:10.1186.s40359-016-0125-4] [PMID] [PMCID]
19.Steptoe A, Deaton A, Stone AA. Subjective wellbeing, health, and ageing. Lancet. 2015; 385(9968):640-8. [DOI:10.1016.S0140-6736(13)61489-0]
20.Rooney C, McKinley MC, Woodside JV. The potential role of fruit and vegetables in aspects of psychological well-being: a review of the literature and future directions. Proc Nutr Soc. 2013; 72(4):420-32. [DOI:10.1017.S0029665113003388] [PMID]
21.Bansal P, Chaudhary A, Soni R, Sharma S, Gupta VK, Kaushal P. Depression and anxiety among middle-aged women: A community-based study. J Family Med Prim Care. 2015; 4(4):576-81. [DOI:10.4103.2249-4863.174297] [PMID] [PMCID]
22.Park E-H. For grandparents’ sake: The relationship between grandparenting involvement and psychological well-being. Ageing Int. 2018; 43(3):297-320. [DOI:10.1007.s12126-017-9320-8] [PMID] [PMCID]
23.Presidential-Strategic-Review-Center. [Future studies of Iran 2017 (Persian)] [Internet]. https:www.css.ir.fa.content.112771.%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%B9%DB%B6
24.Khodaveisi M, Shabani A, Mohhamadi N, Roshanaei G. [Assessing predictors of health-improving behaviors of females referred to healthcare centers (Persian)]. J Health Promot Manag. 2016; 6(1):44-50. [DOI:10.21859.jhpm-06037]
25.Ryff CD, Keyes CL. The structure of psychological well-being revisited. J Pers Soc Psychol. 1995; 69(4):719-27. [DOI:10.1037.0022-3514.69.4.719]
26.Khanjani M, Shahidi S, Fathabadi J, Mazaheri MA, Shokri O. [Factor structure and psychometric properties of the Ryff’s scale of Psychological well-being, short form (18-item) among male and female students (Persian)]. Thoughts Behav Clin Psychol. 2014; 9(32):27-36. https:..jtbcp.riau.ac.ir.article_67.html
27.Mirghafourvand M, Baheiraei A, Nedjat S, Mohammadi E, Charandabi SM-A, Majdzadeh R. A population-based study of health-promoting behaviors and their predictors in Iranian women of reproductive age. Health Promot Int. 2014; 30(3):586-94. [DOI:10.1093.heapro.dat086] [PMID]
28.Ahmadi A, Rosta F. [Health promoting life style among women of reproductive age (case study of Shiraz city) (Persian)]. Women Dev Polit. 2014; 11(4):543-58. [DOI:10.22059.JWDP.2014.50287]
29.Bakouei S, Bakouei F, Omidvar S, Bakhtiari A. Health-promoting behaviors and their predictors in Iranian women of reproductive age: A cross-sectional study. Int Q Community Health Educ. 2017; 38(1):3-8. [DOI:10.1177.0272684X17747053] [PMID]
30.Hardan-Khalil K. Factors affecting health-promoting lifestyle behaviors among Arab American Women. J Transcult Nurs. 2020; 31(3):267-75. [DOI:10.1177.1043659619859056] [PMID]
31.Heiniger LE, Sherman KA, Shaw L-KE, Costa D. Fatalism and health promoting behaviors in Chinese and Korean immigrants and Caucasians. J Immigr Minor Health. 2015; 17(1):165-71. [DOI:10.1007.s10903-013-9922-5] [PMID]
32.Garcia DS. Evaluation of 3 behavioral theories for application in health promotion strategies for Hispanic women. ANS Adv Nurs Sci. 2016; 39(2):165-80. [DOI:10.1097.ANS.0000000000000116] [PMID]
33.Chuang SP, Wu JYW, Wang CS, Pan LH. Health-promoting lifestyles and psychological distress associated with well-being in community adults. Am J Health Behav. 2017; 41(4):446-53. [DOI:10.5993.AJHB.41.4.9] [PMID]
34.Giena VP, Thongpat S, Nitirat P. Predictors of health-promoting behaviour among older adults with hypertension in Indonesia. Int J Nurs Sci. 2018; 5(2):201-5. [DOI:10.1016.j.ijnss.2018.04.002] [PMID] [PMCID]
35.Khami L, Motalebi SA, Mohammadi F, Momeni M, Shahrokhi A. Can social support predict health-promoting behaviors among community-dwelling older adults? Soc Health Behav. 2020; 3(1):22-6. [DOI:10.4103.SHB.SHB_50_19]
36.Slopen N, Glynn RJ, Buring JE, Lewis TT, Williams DR, Albert MA. Job strain, job insecurity, and incident cardiovascular disease in the Women’s Health Study: Results from a 10-year prospective study. PloS One. 2012; 7(7):e40512. [DOI:10.1371.journal.pone.0040512] [PMID] [PMCID]
37.Bahaediny S. [Investigating the multiple roles of women and its relationship with Psychological well-being (Case study: working women in Shiraz) (Persian)] [MSc. Thesis]. Shiraz: Shiraz University; 2012. https:..ganj.irandoc.ac.ir.#.articles.8ddd45d26b5dfac19ecead7d38dc7026
38.Orang S, Hashemi Razini H, Ramshini M, Orang T. [Investigating the meaning of life and psychological well-being, in youth, adults, and elderly (a comparative study of three age groups) (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(2):182-97. [DOI:10.32598.sija.13.2.182]
39.Jebraeili H, Hashemi J, Nazemi A. A comparative study of resilience, meta-emotional beliefs, and psychological well-being in fertile and infertile women. J Fundam Mental Health. 2016; 18(5):259-64. http:..jfmh.mums.ac.ir.article_7483.html
40.Babaei Givi R, Nazari AM, Mohsenzadeh F. [Comparison of psychological well-being and marital burnout and their dimensions among employed and unemployed woman (Persian)]. Q J Women Soc. 2016; 7(25):163-80. http:..jzvj.miau.ac.ir.article_1843.html?lang=en
41.Allahverdipour H, Karimzadeh Z, Alizadeh N, Asghari Jafarabadi M, Javadivala Z. Psychological well-being and happiness among Middle-aged women: A cross-sectional study. Health Care Women Int. 2021; 42(1):28-42. [DOI:10.1080.07399332.2019.1703990] [PMID]
42.Javed S, Javed S, Khan A. Effect of education on quality of life and well being. Int J Indian Psychol. 2016; 3(4). [DOI:10.25215.0304.053]
43.Wood AM, Joseph S. The absence of positive psychological (eudemonic) well-being as a risk factor for depression: A ten year cohort study. J Affect Disord. 2010; 122(3):213-7. [DOI:10.1016.j.jad.2009.06.032] [PMID]
44.Machado L, de Oliveira IR, Peregrino A, Cantilino A. Common mental disorders and subjective well-being: Emotional training among medical students based on positive psychology. PloS One. 2019; 14(2):e0211926. [DOI:10.1371.journal.pone.0211926] [PMID] [PMCID]
45.Prendergast KB, Schofield GM, Mackay LM. Associations between lifestyle behaviours and optimal wellbeing in a diverse sample of New Zealand adults. BMC Public Health. 2015; 16:62s. [DOI:10.1186.s12889-016-2755-0] [PMID] [PMCID]
46.Waldegrave C, Cameron MP. The impact of poverty on wellbeing during midlife. NZ J Psychol. 2010; 39(2):32-40. https:..www.researchgate.net.publication.289309377_The_impact_of_poverty_on_wellbeing_during_midlife
47.Moltafet G. [Provide a model for psychological well-being according to students’ perceptions of parents, peers and teachers with the mediating role of motivational beliefs (Persian)] [PhD. Dissertation]. Iran: Shiraz University; 2011. https:..ganj.irandoc.ac.ir.#.articles.69a1cb9a56ba30c9231b3b26cd9963fb
1.Baheiraei A, Mirghafourvand M, Mohammad-Alizadeh Charandabi S, Mohammadi E. Facilitators and inhibitors of health-promoting behaviors: The experience of Iranian women of reproductive age. Int J Prev Med. 2013; 4(8):929-39. [PMCID]
2.Abedi P, Jorfi M, Afshari P. [Evaluation of the health promotion lifestyle and its related factors in reproductive aged women in Ahvaz, Iran (Persian)]. Community Health J. 2015; 9(1):68-74. http:..chj.rums.ac.ir.article_45748.html
3.Amirabadizadeh Z, Sharifzadeh G, Moodi M. Middle-aged women’s quality of life and health-promoting lifestyle. Mod Care J. 2016; 13(3):e11597. [DOI:10.5812.modernc.11597]
4.Statistical Center of Iran. [Selection of the general population and housing census (Persian)]. Tehran: Statistical Center of Iran; 2016. https://www.amar.org.ir/
5.Fathi A, Sadegi S, Malekirad A, Rostami H, Abdolmohamadi K. [The effect of promoting health lifestyle dimensions and psychological well-being in Corona (Covid 19) anxiety in Tabriz Azad University Students (Persian)] . J Arak Univ Med Sci. 2020; 23(5):698-709. [DOI:10.32598.JAMS.23.COV.1889.2]
6.Lobo RA, Davis SR, De Villiers TJ, Gompel A, Henderson VW, Hodis HN, et al. Prevention of diseases after menopause. Climacteric. 2014;17(5):540-56. [PMID]
7.Enjezab B, Farajzadegan Z, Taleghani F, Aflatoonian A, Morowatisharifabad MA. Health promoting behaviors in a population-based sample of middle-aged women and its relevant factors in Yazd, Iran. Int J Prev Med. 2012; 3(S 1):S191-8. [PMCID]
8.WHO. WHO to establish high-level commission on noncommunicable diseases. Geneva: World Health Organization; 2017. https:..www.who.int.news.item.10-10-2017-who-to-establish-high-level-commission-on-noncommunicable-diseases
9.Parsamehr M, Rasoulinezhad SP. [The study of the relationship between lifestyle and social health among people of Talesh city (Persian)]. Q J Soc Dev. 2015; 10(1):35-66. [DOI:10.22055.QJSD.2015.11936]
10.Tol A, Mohebbi B, Yekaninejad M, Sabouri M. [Influential factors on health promoting behaviors and happiness among women (Persian)]. Razi J Med Sci. 2018; 25(4):11-22. https:..rjms.iums.ac.ir.browse.php?a_id=5129&sid=1&slc_lang=en
11.Kadkhodaee M, Azadfallah P, Farahani H. [A qualitative analysis of psychological well-being of women with regard to iranian cultural structure (Persian)]. Dev Psychol. 2018; 14(55):249-68. https:..www.sid.ir.en.journal.ViewPaper.aspx?ID=664754
12.Sabzi Z, Mancheri H, Royani Z, Aryaie M, Jafari S, Ahmadi G. [Subjective well-being in nursing and midwifery students of Golestan University of Medical Sciences (Persian)]. J Res Dev Nurs Midwifery. 2015; 12(1):76-84. https:..www.sid.ir.en.Journal.ViewPaper.aspx?ID=456882
13.Noorbala AA, Damari B, Riazi IS. [Evaluation of mental disorders incidence trend in Iran (Persian)]. Daneshvar Med. 2014; 22(3):1-10. http:..daneshvarmed.shahed.ac.ir.article_1629.html
14.Noorbala A, Damari B, Riazyesfahani S. [Study of the prevalence of mental disorders in Iran (Persian)]. Daneshvar Med . 2014; 21(112):1-11. https:..www.sid.ir.fa.journal.ViewPaper.aspx?ID=242956
15.Cheng J, Wang T, Li F, Xiao Y, Bi J, Chen J, et al. Self-rated health status and subjective health complaints associated with health-promoting lifestyles among urban Chinese women: A cross-sectional study. PloS One. 2015; 10(2):e0117940. [DOI:10.1371.journal.pone.0117940] [PMID] [PMCID]
16.Noorbala AA, Bagheri Yazdi SA, Asadi Lari M, Vaez Mahdavi MR. [Mental health status of individuals fifteen years and older in Tehran-Iran (2009) (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2011; 16(4):479-83. https:..ijpcp.iums.ac.ir.browse.php?a_code=A-10-1-408&slc_lang=en&sid=1
17.Lamers SM, Westerhof GJ, Glas CA, Bohlmeijer ET. The bidirectional relation between positive mental health and psychopathology in a longitudinal representative panel study. J Posit Psychol. 2015; 10(6):553-60. [DOI:10.1080.17439760.2015.1015156]
18.Torniainen-Holm M, Pankakoski M, Lehto T, Saarelma O, Mustonen P, Joutsenniemi K, et al. The effectiveness of email-based exercises in promoting psychological wellbeing and healthy lifestyle: A two-year follow-up study. BMC Psychol. 2016; 4(1):21. [DOI:10.1186.s40359-016-0125-4] [PMID] [PMCID]
19.Steptoe A, Deaton A, Stone AA. Subjective wellbeing, health, and ageing. Lancet. 2015; 385(9968):640-8. [DOI:10.1016.S0140-6736(13)61489-0]
20.Rooney C, McKinley MC, Woodside JV. The potential role of fruit and vegetables in aspects of psychological well-being: a review of the literature and future directions. Proc Nutr Soc. 2013; 72(4):420-32. [DOI:10.1017.S0029665113003388] [PMID]
21.Bansal P, Chaudhary A, Soni R, Sharma S, Gupta VK, Kaushal P. Depression and anxiety among middle-aged women: A community-based study. J Family Med Prim Care. 2015; 4(4):576-81. [DOI:10.4103.2249-4863.174297] [PMID] [PMCID]
22.Park E-H. For grandparents’ sake: The relationship between grandparenting involvement and psychological well-being. Ageing Int. 2018; 43(3):297-320. [DOI:10.1007.s12126-017-9320-8] [PMID] [PMCID]
23.Presidential-Strategic-Review-Center. [Future studies of Iran 2017 (Persian)] [Internet]. https:www.css.ir.fa.content.112771.%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%B9%DB%B6
24.Khodaveisi M, Shabani A, Mohhamadi N, Roshanaei G. [Assessing predictors of health-improving behaviors of females referred to healthcare centers (Persian)]. J Health Promot Manag. 2016; 6(1):44-50. [DOI:10.21859.jhpm-06037]
25.Ryff CD, Keyes CL. The structure of psychological well-being revisited. J Pers Soc Psychol. 1995; 69(4):719-27. [DOI:10.1037.0022-3514.69.4.719]
26.Khanjani M, Shahidi S, Fathabadi J, Mazaheri MA, Shokri O. [Factor structure and psychometric properties of the Ryff’s scale of Psychological well-being, short form (18-item) among male and female students (Persian)]. Thoughts Behav Clin Psychol. 2014; 9(32):27-36. https:..jtbcp.riau.ac.ir.article_67.html
27.Mirghafourvand M, Baheiraei A, Nedjat S, Mohammadi E, Charandabi SM-A, Majdzadeh R. A population-based study of health-promoting behaviors and their predictors in Iranian women of reproductive age. Health Promot Int. 2014; 30(3):586-94. [DOI:10.1093.heapro.dat086] [PMID]
28.Ahmadi A, Rosta F. [Health promoting life style among women of reproductive age (case study of Shiraz city) (Persian)]. Women Dev Polit. 2014; 11(4):543-58. [DOI:10.22059.JWDP.2014.50287]
29.Bakouei S, Bakouei F, Omidvar S, Bakhtiari A. Health-promoting behaviors and their predictors in Iranian women of reproductive age: A cross-sectional study. Int Q Community Health Educ. 2017; 38(1):3-8. [DOI:10.1177.0272684X17747053] [PMID]
30.Hardan-Khalil K. Factors affecting health-promoting lifestyle behaviors among Arab American Women. J Transcult Nurs. 2020; 31(3):267-75. [DOI:10.1177.1043659619859056] [PMID]
31.Heiniger LE, Sherman KA, Shaw L-KE, Costa D. Fatalism and health promoting behaviors in Chinese and Korean immigrants and Caucasians. J Immigr Minor Health. 2015; 17(1):165-71. [DOI:10.1007.s10903-013-9922-5] [PMID]
32.Garcia DS. Evaluation of 3 behavioral theories for application in health promotion strategies for Hispanic women. ANS Adv Nurs Sci. 2016; 39(2):165-80. [DOI:10.1097.ANS.0000000000000116] [PMID]
33.Chuang SP, Wu JYW, Wang CS, Pan LH. Health-promoting lifestyles and psychological distress associated with well-being in community adults. Am J Health Behav. 2017; 41(4):446-53. [DOI:10.5993.AJHB.41.4.9] [PMID]
34.Giena VP, Thongpat S, Nitirat P. Predictors of health-promoting behaviour among older adults with hypertension in Indonesia. Int J Nurs Sci. 2018; 5(2):201-5. [DOI:10.1016.j.ijnss.2018.04.002] [PMID] [PMCID]
35.Khami L, Motalebi SA, Mohammadi F, Momeni M, Shahrokhi A. Can social support predict health-promoting behaviors among community-dwelling older adults? Soc Health Behav. 2020; 3(1):22-6. [DOI:10.4103.SHB.SHB_50_19]
36.Slopen N, Glynn RJ, Buring JE, Lewis TT, Williams DR, Albert MA. Job strain, job insecurity, and incident cardiovascular disease in the Women’s Health Study: Results from a 10-year prospective study. PloS One. 2012; 7(7):e40512. [DOI:10.1371.journal.pone.0040512] [PMID] [PMCID]
37.Bahaediny S. [Investigating the multiple roles of women and its relationship with Psychological well-being (Case study: working women in Shiraz) (Persian)] [MSc. Thesis]. Shiraz: Shiraz University; 2012. https:..ganj.irandoc.ac.ir.#.articles.8ddd45d26b5dfac19ecead7d38dc7026
38.Orang S, Hashemi Razini H, Ramshini M, Orang T. [Investigating the meaning of life and psychological well-being, in youth, adults, and elderly (a comparative study of three age groups) (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(2):182-97. [DOI:10.32598.sija.13.2.182]
39.Jebraeili H, Hashemi J, Nazemi A. A comparative study of resilience, meta-emotional beliefs, and psychological well-being in fertile and infertile women. J Fundam Mental Health. 2016; 18(5):259-64. http:..jfmh.mums.ac.ir.article_7483.html
40.Babaei Givi R, Nazari AM, Mohsenzadeh F. [Comparison of psychological well-being and marital burnout and their dimensions among employed and unemployed woman (Persian)]. Q J Women Soc. 2016; 7(25):163-80. http:..jzvj.miau.ac.ir.article_1843.html?lang=en
41.Allahverdipour H, Karimzadeh Z, Alizadeh N, Asghari Jafarabadi M, Javadivala Z. Psychological well-being and happiness among Middle-aged women: A cross-sectional study. Health Care Women Int. 2021; 42(1):28-42. [DOI:10.1080.07399332.2019.1703990] [PMID]
42.Javed S, Javed S, Khan A. Effect of education on quality of life and well being. Int J Indian Psychol. 2016; 3(4). [DOI:10.25215.0304.053]
43.Wood AM, Joseph S. The absence of positive psychological (eudemonic) well-being as a risk factor for depression: A ten year cohort study. J Affect Disord. 2010; 122(3):213-7. [DOI:10.1016.j.jad.2009.06.032] [PMID]
44.Machado L, de Oliveira IR, Peregrino A, Cantilino A. Common mental disorders and subjective well-being: Emotional training among medical students based on positive psychology. PloS One. 2019; 14(2):e0211926. [DOI:10.1371.journal.pone.0211926] [PMID] [PMCID]
45.Prendergast KB, Schofield GM, Mackay LM. Associations between lifestyle behaviours and optimal wellbeing in a diverse sample of New Zealand adults. BMC Public Health. 2015; 16:62s. [DOI:10.1186.s12889-016-2755-0] [PMID] [PMCID]
46.Waldegrave C, Cameron MP. The impact of poverty on wellbeing during midlife. NZ J Psychol. 2010; 39(2):32-40. https:..www.researchgate.net.publication.289309377_The_impact_of_poverty_on_wellbeing_during_midlife
47.Moltafet G. [Provide a model for psychological well-being according to students’ perceptions of parents, peers and teachers with the mediating role of motivational beliefs (Persian)] [PhD. Dissertation]. Iran: Shiraz University; 2011. https:..ganj.irandoc.ac.ir.#.articles.69a1cb9a56ba30c9231b3b26cd9963fb
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
