دوره 24، شماره 6 - ( بهمن و اسفند 1400 )
جلد 24 شماره 6 صفحات 819-804 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghaheri B, Tahmasebi Boroujeni S, Shahbazi M, Arshi A R. Dynamic Evaluation of Motor Coordination and Variability in Children with and without Developmental Coordination Disorder. J Arak Uni Med Sci 2022; 24 (6) :804-819
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6875-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6875-fa.html
قاهری بنفشه، طهماسبی بروجنی شهزاد، شهبازی مهدی، عرشی احمدرضا. ارزیابی دینامیک هماهنگی حرکتی و تغییرپذیری در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1400; 24 (6) :804-819
1- گروه یادگیری و کنترل حرکتی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2- گروه رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. ،shahzadtahmaseb@ut.ac.ir
3- گروه رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
4- گروه آموزشی بیومکانیک، دانشکده مهندسی پزشکی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران.
2- گروه رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. ،
3- گروه رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
4- گروه آموزشی بیومکانیک، دانشکده مهندسی پزشکی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 5567 kb]
(1231 دریافت)
| چکیده (HTML) (1779 مشاهده)
.jpg)
.jpg)
References
متن کامل: (2354 مشاهده)
مقدمه
اختلال هماهنگی رشدی با نقص در اکتساب و اجرای مهارت‌های هماهنگی حرکتی شناخته می‌شود و به‌صورت خام‌حرکتی و کُندی یا بی‌دقتی در اجرای مهارت‌های حرکتی بروز پیدا می‌کند، به‌طوری که در فعالیت‌های روزمره و عملکرد تحصیلی کودک اختلال ایجاد می‌کند [1]. مطالعات طولی و متعددی نشان می‌دهند نقص در هماهنگی حرکتی، کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و با اختلالات مشابه را در خطر مشکلات ثانویه از جمله مشکلات روانی‌اجتماعی، کناره‌گیری از شرکت در فعالیت‌های جسمانی و در نتیجه کاهش فرصت رشد مهارت‌های حرکتی و آمادگی جسمانی و چاقی قرار می‌دهد [2, 3 ,4 ,5, 6, 7]. اختلال هماهنگی رشدی بیش از 6 درصد کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد [8] که این میزان در پسران و دختران ایرانی به ترتیب 3/53 و 1/85 درصد گزارش شده است [9]. شواهد مختلف نشان می‌دهند مشکلات هماهنگی این کودکان می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد [10].
تاکنون ویژگی‌های مرتبط با هماهنگی حرکتی ضعیف‌تر و خام‌حرکتی در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی تا حدود زیادی قابل‌توضیح و مشخص شده است. با این حال، اطلاعات در زمینه مکانیسم‌های زیربنایی و دلایل آن همچنان محدود است. شیوه‌های مختلفی در غربالگری و ارزیابی رشد حرکتی کودکان وجود دارد که بسیاری از آن‌ها به بررسی خروجی تکلیف حرکتی (مانند مدت زمان و تعداد تکرار) می‌پردازند. این ارزیابی‌ها که اغلب نتیجه‌محور است، دانش کمی درباره چگونگی اجرای تکلیف در اختیار پژوهشگران و مربیان قرار می‌دهند. از سوی دیگر، روش‌های ارزیابی مهارت حرکتی فرایندمحور چگونگی و استراتژی مورد استفاده برای اجرای حرکت را مورد آنالیز قرار می‌دهند و آگاهی از فرایندهای تولید و اجرای حرکت، شناسایی مکانیسم‌های زیربنایی حرکت را برای رشد و بهبود مهارت‌های حرکتی ممکن می‌سازند [11].
ارزیابی تغییرپذیری روشی مهم در شناخت فرایندهای زیربنایی هماهنگی به حساب می‌آید. امروزه پژوهش‌ها در حیطه کنترل حرکتی، تغییرپذیری را به‌عنوان دریچه‌ای به شناخت سازوکارهای مرکزی و مهم سیستم حرکتی در نظر می‌گیرند [12]. اهمیت مکانیسم‌های حرکتی نظیر تغییرپذیری تا جایی پیش رفته است که پژوهش‌های اخیر استفاده از چنین ارزیابی‌هایی را در تکالیفی نظیر راه رفتن به‌عنوان مارکرهای تشخیصی در کودکان با اختلالات رشدی پیشنهاد می‌کنند [14 ،13]. از این رو، مطالعات اخیر از رویکردهای مختلف به ارزیابی و مقایسه تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی پرداخته‌اند. پژوهش‌های اولیه حاکی از تغییرپذیری بیشتر این کودکان در زمان‌بندی حرکات بود [16 ،15].
در مطالعات بعدی تکالیف حرکتی مختلف نظیر حرکات ریتمیک، تولید نیرو و راه رفتن نیز گزارش شد [17, 18, 19, 20]. بر اساس نظریه نویز عصبی-حرکتیِ، سیگنال عصبی-حرکتی آلوده به نویزهایی می‌شود که در درون و بیرون سیستم عصبی قرار دارند [21]. براین اساس، تغییرپذیری بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از نویز موجود در سطوح بالاتر سیستم عصبی‌حرکتی آن‌ها عنوان شده است که به‌صورت تغییرپذیری بیشتر در سیستم یک عضو بروز پیدا می‌کند [22]. مطالعات جدیدتر مطرح می‌کنند مشکلات هماهنگی حرکتی در این کودکان به‌طور دقیق‌تر با بررسی چگونگی سازمان یافتن فضایی-زمانی الگوهای حرکت امکان‌پذیر است و بررسی فرایندهای کنترل حرکتی در این سطح نیاز به رویکردهای دیگر نظیر دیدگاه سیستم‌های پویا دارد. این دیدگاه به‌طور جزیی‌تر بر جنبه فضایی-زمانی حرکات از طریق توضیح تکامل الگوهای حرکتی در طول زمان تمرکز می‌کند [23]. به‌طور مثال پژوهش‌های اولیه با این رویکرد نشان دادند پایداری کمتر هماهنگی در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از نقص در دینامیک کنترل حرکتی و جفت‌شدن ضعیف‌تر واحدهای ریتمیک درگیر در اجرای حرکت است [22]. پژوهش‌های اخیر با رویکرد سیستم‌های پویا این فرضیه را پررنگ کرد که تغییرپذیریِ بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ممکن است تنها، بازتاب‌کننده نویز نباشد [24, 25, 26]. درجاتی از تغییرپذیری به‌طور طبیعی در زمان تلاش کودکان برای اجرای یک تکلیف جدید اتفاق می‌افتد که ناشی از اکتشاف فضای عمل و نوعی استراتژی برای بهینه‌سازی کنترل و یادگیری حرکت حین کوشش‌های تکراری است [27]. درواقع، در مطالعات اخیر تغییرپذیری به‌عنوان یک استراتژی جست‌وجوگرانه برای پیدا کردن راه حل تکلیف شناخته شده است، به‌طوری که افراد با جستجو و اکتشاف در فضاهای حرکت ممکن و از طریق اطلاعاتی که از تعامل تکلیف و محیط آن‌ها را هدایت می‌کند، به راه‌حل تکلیف دست می‌یابند [14]. اگرچه برخی تغییرپذیری را بازتابی از نویز موجود در سیستم عصبی‌حرکتی و نوعی الگوی یادگیری غیرطبیعی عنوان می‌کنند [21]، برخی شواهد هم نشان می‌دهد احتمالاً بخش اعظم تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی تنها نشان‌دهنده نویز نیست و لزوماً به اجرای حرکتی ضعیف در آن‌ها منجر نمی‌شود [28]. در مطالعه گولنیا و همکاران با استفاده از روش منیفُلد کنترل‌نشده دو نوع تغییرپذیری در حرکات دسترسی هدف‌دار در کودکان 6 تا 11 سال با و بدون اختلال هماهنگی رشدی شناسایی شد. یک نوع تغییرپذیری که تأثیری بر موقعیت مکانی انگشت اشاره نداشت و نوعی دیگر از تغییرپذیری که بر موقعیت مکانی انگشت اشاره اثرگذار بود. به عبارت دیگر، Vucm یا تغییرپذیری که همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاره نیست، تغییرپذیری زوایای آن دسته از مفاصلی است که در طول کوشش‌های تکراری، واریانس و تغییرات آن‌ها تأثیری بر موقعیت فضایی انگشت اشاره ندارد و Vort یا تغییرپذیری که همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاره است، به تغییرات مجموعه زوایای مفاصلی برمی‌گردد که به انحراف و تغییر مکانی انگشت اشاره منجر می‌شود. نتایج پژوهش گولنیا و همکاران نشان داد کودکانی که تغییرپذیری همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاره ندارند، دارای اختلال هماهنگی رشدی بیشتری نسبت به گروه کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی هستند، در حالی که دو گروه در میزان تغییرپذیری همراه با تأثیر بر موقیعت مکانی انگشت اشاره، مشابه یکدیگر بودند. آن‌ها نتیجه گرفتند الگوهای هماهنگی در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی دارای تغییرپذیری بیشتر است، اما این تغییرپذیریِِ بیشتر، عملکرد آن‌ها را در اجرای تکلیف حرکتی تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد [28]. هنوز مشخص نیست تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از چه مکانیسم و سازوکاری است. اغلب پژوهش‌ها در این زمینه بر تغییرپذیری اجرا (بین‌کوششی) تمرکز کرده‌اند و دانش محدودی در زمینه تغییرپذیری الگوهای هماهنگی در این گروه وجود دارد [28]. این در حالی است که اختلال هماهنگی رشدی یک اختلال هماهنگی است و ارزیابی تغییرپذیری در تکالیفی که نیاز به هماهنگ کردن اندام مختلف برای رسیدن به هدف تکلیف دارد، می‌تواند چشم‌انداز بهتری در مورد ماهیت تغییرپذیری آن‌ها به دست دهد.
از سوی دیگر، تقارن از ویژگی‌های سیستم‌های حرکتی بدون اختلال در نظر گرفته می‌شود که کارآمدی و بهینه بودن الگوهای حرکتی نظیر راه رفتن وابسته به آن است [30 ،29]. عدم‌تقارن در پارامترهایی چون طول گام و مدت‌زمان چرخه گام‌برداری در اندام راست و چپ کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی نیز گزارش شده است [31]، به‌طوری که ممکن است این کودکان انرژی بیشتری نسبت به کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی در تولید الگوهای راه رفتن مصرف کنند. همچنین برخی پژوهش‌ها تغییرپذیری افزایش‌یافته در راه رفتن کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی را ناشی از این عدم تقارن عنوان کردند [31]. با توجه به بحث‌های تئوریکی موجود مبنی بر اختلال کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی در فرایندهای کنترل دینامیکی (نسبت و میزان جفت‌شدگی اجزای سیستم حرکتی) و نیز با توجه به اینکه هسته اصلی اختلال در هماهنگی رشدی، اختلال در هماهنگی است، نیاز به اندازه‌گیری‌هایی وجود دارد که پارامترهای مرتبط با دینامیک حرکت (نظیر فاز نسبی) را مورد هدف قرار دهند. بر این اساس، پژوهش حاضر قصد دارد با استفاده از سیستم آنالیز حرکت و از طریق پارامترهای فضایی-زمانی به اندازه‌گیری دینامیک هماهنگی و تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و در یک تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف بپردازد. تقارن یا عدم تقارن تغییرپذیری در الگوی هماهنگی طرفین در گروه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی بررسی خواهد شد. درنهایت، در پژوهش حاضر رابطه بین میزان مهارت‌های حرکتی و تغییرپذیری در شرکت‌کنندگان مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر از نوع شبه‌تجربی و با هدف مقایسه تغییرپذیری هماهنگی حرکتی کودکان با و بدون اختلال هماهنگی رشدی انجام شد. جامعه آماری مطالعه شامل دانش‌آموزان پسر 7 تا 10 سال شهر تهران بود. تعداد نمونه در هر گروه با استفاده از نرم‌افزار G*Power با اندازه اثر 0/95، توان آماری 0/80 و آلفای 0/05، 15 نفر برآورد شد. با استفاده از مجموعه آزمون ارزیابی حرکت کودکان، ویرایش دوم تعداد 15 کودک با اختلال و 20 کودک بدون اختلال هماهنگی رشدی به صورت در دسترس انتخاب شدند. بر اساس آزمون ارزیابی حرکت، کودکان با نمره درصدی پایین‌تر از 15 به‌عنوان کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی درنظر گرفته می‌شوند [32]. مجموعه آزمون ارزیابی حرکت در قالب هشت تکلیف برای سه رده سنی 6-3، 10-7 و 16-11 سال طراحی شده است که در پژوهش حاضر با توجه به رده سنی شرکت‌کنندگان از خرده‌مقیاس‌های مرتبط با رده سنی 7 تا 10 سال استفاده شد. مهارت‌های مورد ارزیابی عبارتند از چالاکی دست‌ها شامل سه تکلیف نقاشی، جای‌گذاری مهره‌ها و نخ کردن، هدف‌گیری و دریافت شامل دو تکلیف دریافت توپ و پرتاب کیسه لوبیا به سمت تشک و مهارت‌های تعادلی شامل سه تکلیف تعادل روی تخته تعادل (تعادل ایستا)، قدم برداشتن با الگوی پاشنه- پنجه و لی‌لی کردن (تعادل پویا) است. مدت زمان اجرای آزمون با توجه به سن کودک، میزان دشواری اجرای مهارت‌هایی که تجربه می‌کند و همچنین تجربه آزمونگر از 20 الی 40 دقیقه متغیر است. همچنین هریک از خرده‌مقیاس‌ها در قالب دو کوشش توسط کودک اجرا می‌شوند و بهترین اجرای کودک در هر یک از تکالیف (به‌صورت امتیاز یا زمان اجرای تکلیف) نسبت به سن او متناسب‌سازی و نمرات خام تبدیل به نمرات استاندارد و نمرات درصدی می‌شود. آزمون ارزیابی حرکت در مطالعات مختلف اعتبارسنجی و روایی و پایایی آن به ترتیب بین 0/93-0/73 و 0/80-0/68 گزارش شده است [32, 33]. همچنین این آزمون در کودکان 7 تا 10 سال شهر تهران با ضریب همبستگی 0/985 و ضریب آلفای کرونباخ 0/843 مورد تأیید قرار گرفته است [34]. پیش از شروع ارزیابی‌ها قد، وزن و مشخصات فردی آزمودنی‌ها ثبت شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل عدم داشتن اختلال ارتوپدی و ناهنجاری‌های جسمانی که با عملکرد حرکتی کودک منافات داشته باشد، عدم مصرف هر گونه داروی تأثیرگذار بر شاخص‌های اندازه‌گیری شده، عدم وجود اختلالات تشنجی شدید و حضور داوطلبانه برای شرکت در پژوهش بود. طی یک جلسه حضوری اهداف و مراحل پژوهش به خانواده‌های کودکان توضیح و ضمن اطمینان دادن از حفظ اطلاعات شخصی، فرم رضایت آگاهانه در اختیار آن‌ها قرار داده شد. از میان 54 کودکی که توسط آزمون ارزیابی حرکت ارزیابی و طبقه‌بندی شدند، تعداد 35 کودک (20 کودک با و 15 کودک بدون اختلال هماهنگی رشدی) داوطلب شرکت در ادامه پژوهش برای آنالیز حرکت شدند.
برای ارزیابی هماهنگی و تغییرپذیری از یک تکلیف هماهنگی حرکتی دست و پا استفاده شد. در این تکلیف از آزمودنی‌ها خواسته شد که با فرکانس ترجیحی خود دست و پای مخالف را به‌طور هم‌زمان در صفحه سهمی یا ساجیتال حرکت دهند، به‌طوری که دست و پای مخالف در تمامی مدت زمان اجرای تکلیف در حالت درون‌مرحله هماهنگ شوند. پیش از شروع ارزیابی، تکلیف هماهنگی به‌طور عملی توسط آزمونگر اجرا و توضیح داده شد و با اطمینان از آمادگی کودکان، تکلیف مورد نظر در سه کوشش30 ثانیه‌ای توسط آن‌ها اجرا شد. کوشش‌ها با تأکید بر هم‌زمانی بالا و پایین رفتن دست و پای مخالف به‌طوری که زاویه آرنج و زانو در حدود 90 درجه قرار داشته باشند، انجام شد. برای ثابت نگه داشتن شرایط بینایی و توجه آزمودنی‌ها از آن‌ها خواسته و تأکید شد که در طول اجرای تکلیف نگاه خود را روی ضربدری که بر دیوار روبه‌روی آن‌ها قرار داشت، متمرکز کنند. برای ثبت کینماتیک حرکات از دستگاه آنالیز حرکت وایکان با شش دوربین 240 هرتز مدل بونیتا که بر روی پایه‌های دوربین ثابت شدند و نیز نشانگرهای بازتاب‌دهنده نور (به قطر 14 میلی‌متر) در نواحی مچ دست‌ها و قوزک خارجی پاها استفاده شد. ثبت داده‌ها با فرکانس 100 هرتز صورت گرفت و لیبیل‌گذاری توسط نسخه 8-2 نرم‌افزار Nexus انجام شد. برای محاسبه هماهنگی و تغییرپذیری به ترتیب از شاخص‌های فاز نسبی پیوسته و انحراف معیار فاز نسبی پیوسته استفاده شد. در این روش موقعیت مکانی مفاصل مورد نظر به‌صورت دو سیگنال در واحد زمان ارزیابی و فاز نسبی الگوهای بین دو سیگنال در هر لحظه از زمان محاسبه می‌شود. برای دستیابی نهایی به میزان هماهنگی در الگوی مورد نظر، میانگین فازهای نسبی در مدت زمان اجرای تکلیف محاسبه می‌شود که مقداری بین صفر و 180 خواهد بود [35]. فاز نسبی به‌عنوان روشی مفید در تشخیص و ارزیابی دینامیک هماهنگی اختلالات حرکتی نظیر اختلال هماهنگی رشدی پیشنهاد شده است [23]. با توجه به هدف تکلیف در پژوهش حاضر، هرچه شاخص فاز نسبی پیوسته دست و پای مخالف به صفر نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده هماهنگی بیشتر فرد و هرچه انحراف معیار فاز نسبی پیوسته کوچک‌تر باشد، نشان‌دهنده تغییرپذیری کمتر است (تصویر شماره 1).
اختلال هماهنگی رشدی با نقص در اکتساب و اجرای مهارت‌های هماهنگی حرکتی شناخته می‌شود و به‌صورت خام‌حرکتی و کُندی یا بی‌دقتی در اجرای مهارت‌های حرکتی بروز پیدا می‌کند، به‌طوری که در فعالیت‌های روزمره و عملکرد تحصیلی کودک اختلال ایجاد می‌کند [1]. مطالعات طولی و متعددی نشان می‌دهند نقص در هماهنگی حرکتی، کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و با اختلالات مشابه را در خطر مشکلات ثانویه از جمله مشکلات روانی‌اجتماعی، کناره‌گیری از شرکت در فعالیت‌های جسمانی و در نتیجه کاهش فرصت رشد مهارت‌های حرکتی و آمادگی جسمانی و چاقی قرار می‌دهد [2, 3 ,4 ,5, 6, 7]. اختلال هماهنگی رشدی بیش از 6 درصد کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد [8] که این میزان در پسران و دختران ایرانی به ترتیب 3/53 و 1/85 درصد گزارش شده است [9]. شواهد مختلف نشان می‌دهند مشکلات هماهنگی این کودکان می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد [10].
تاکنون ویژگی‌های مرتبط با هماهنگی حرکتی ضعیف‌تر و خام‌حرکتی در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی تا حدود زیادی قابل‌توضیح و مشخص شده است. با این حال، اطلاعات در زمینه مکانیسم‌های زیربنایی و دلایل آن همچنان محدود است. شیوه‌های مختلفی در غربالگری و ارزیابی رشد حرکتی کودکان وجود دارد که بسیاری از آن‌ها به بررسی خروجی تکلیف حرکتی (مانند مدت زمان و تعداد تکرار) می‌پردازند. این ارزیابی‌ها که اغلب نتیجه‌محور است، دانش کمی درباره چگونگی اجرای تکلیف در اختیار پژوهشگران و مربیان قرار می‌دهند. از سوی دیگر، روش‌های ارزیابی مهارت حرکتی فرایندمحور چگونگی و استراتژی مورد استفاده برای اجرای حرکت را مورد آنالیز قرار می‌دهند و آگاهی از فرایندهای تولید و اجرای حرکت، شناسایی مکانیسم‌های زیربنایی حرکت را برای رشد و بهبود مهارت‌های حرکتی ممکن می‌سازند [11].
ارزیابی تغییرپذیری روشی مهم در شناخت فرایندهای زیربنایی هماهنگی به حساب می‌آید. امروزه پژوهش‌ها در حیطه کنترل حرکتی، تغییرپذیری را به‌عنوان دریچه‌ای به شناخت سازوکارهای مرکزی و مهم سیستم حرکتی در نظر می‌گیرند [12]. اهمیت مکانیسم‌های حرکتی نظیر تغییرپذیری تا جایی پیش رفته است که پژوهش‌های اخیر استفاده از چنین ارزیابی‌هایی را در تکالیفی نظیر راه رفتن به‌عنوان مارکرهای تشخیصی در کودکان با اختلالات رشدی پیشنهاد می‌کنند [14 ،13]. از این رو، مطالعات اخیر از رویکردهای مختلف به ارزیابی و مقایسه تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی پرداخته‌اند. پژوهش‌های اولیه حاکی از تغییرپذیری بیشتر این کودکان در زمان‌بندی حرکات بود [16 ،15].
در مطالعات بعدی تکالیف حرکتی مختلف نظیر حرکات ریتمیک، تولید نیرو و راه رفتن نیز گزارش شد [17, 18, 19, 20]. بر اساس نظریه نویز عصبی-حرکتیِ، سیگنال عصبی-حرکتی آلوده به نویزهایی می‌شود که در درون و بیرون سیستم عصبی قرار دارند [21]. براین اساس، تغییرپذیری بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از نویز موجود در سطوح بالاتر سیستم عصبی‌حرکتی آن‌ها عنوان شده است که به‌صورت تغییرپذیری بیشتر در سیستم یک عضو بروز پیدا می‌کند [22]. مطالعات جدیدتر مطرح می‌کنند مشکلات هماهنگی حرکتی در این کودکان به‌طور دقیق‌تر با بررسی چگونگی سازمان یافتن فضایی-زمانی الگوهای حرکت امکان‌پذیر است و بررسی فرایندهای کنترل حرکتی در این سطح نیاز به رویکردهای دیگر نظیر دیدگاه سیستم‌های پویا دارد. این دیدگاه به‌طور جزیی‌تر بر جنبه فضایی-زمانی حرکات از طریق توضیح تکامل الگوهای حرکتی در طول زمان تمرکز می‌کند [23]. به‌طور مثال پژوهش‌های اولیه با این رویکرد نشان دادند پایداری کمتر هماهنگی در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از نقص در دینامیک کنترل حرکتی و جفت‌شدن ضعیف‌تر واحدهای ریتمیک درگیر در اجرای حرکت است [22]. پژوهش‌های اخیر با رویکرد سیستم‌های پویا این فرضیه را پررنگ کرد که تغییرپذیریِ بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ممکن است تنها، بازتاب‌کننده نویز نباشد [24, 25, 26]. درجاتی از تغییرپذیری به‌طور طبیعی در زمان تلاش کودکان برای اجرای یک تکلیف جدید اتفاق می‌افتد که ناشی از اکتشاف فضای عمل و نوعی استراتژی برای بهینه‌سازی کنترل و یادگیری حرکت حین کوشش‌های تکراری است [27]. درواقع، در مطالعات اخیر تغییرپذیری به‌عنوان یک استراتژی جست‌وجوگرانه برای پیدا کردن راه حل تکلیف شناخته شده است، به‌طوری که افراد با جستجو و اکتشاف در فضاهای حرکت ممکن و از طریق اطلاعاتی که از تعامل تکلیف و محیط آن‌ها را هدایت می‌کند، به راه‌حل تکلیف دست می‌یابند [14]. اگرچه برخی تغییرپذیری را بازتابی از نویز موجود در سیستم عصبی‌حرکتی و نوعی الگوی یادگیری غیرطبیعی عنوان می‌کنند [21]، برخی شواهد هم نشان می‌دهد احتمالاً بخش اعظم تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی تنها نشان‌دهنده نویز نیست و لزوماً به اجرای حرکتی ضعیف در آن‌ها منجر نمی‌شود [28]. در مطالعه گولنیا و همکاران با استفاده از روش منیفُلد کنترل‌نشده دو نوع تغییرپذیری در حرکات دسترسی هدف‌دار در کودکان 6 تا 11 سال با و بدون اختلال هماهنگی رشدی شناسایی شد. یک نوع تغییرپذیری که تأثیری بر موقعیت مکانی انگشت اشاره نداشت و نوعی دیگر از تغییرپذیری که بر موقعیت مکانی انگشت اشاره اثرگذار بود. به عبارت دیگر، Vucm یا تغییرپذیری که همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاره نیست، تغییرپذیری زوایای آن دسته از مفاصلی است که در طول کوشش‌های تکراری، واریانس و تغییرات آن‌ها تأثیری بر موقعیت فضایی انگشت اشاره ندارد و Vort یا تغییرپذیری که همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاره است، به تغییرات مجموعه زوایای مفاصلی برمی‌گردد که به انحراف و تغییر مکانی انگشت اشاره منجر می‌شود. نتایج پژوهش گولنیا و همکاران نشان داد کودکانی که تغییرپذیری همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاره ندارند، دارای اختلال هماهنگی رشدی بیشتری نسبت به گروه کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی هستند، در حالی که دو گروه در میزان تغییرپذیری همراه با تأثیر بر موقیعت مکانی انگشت اشاره، مشابه یکدیگر بودند. آن‌ها نتیجه گرفتند الگوهای هماهنگی در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی دارای تغییرپذیری بیشتر است، اما این تغییرپذیریِِ بیشتر، عملکرد آن‌ها را در اجرای تکلیف حرکتی تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد [28]. هنوز مشخص نیست تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از چه مکانیسم و سازوکاری است. اغلب پژوهش‌ها در این زمینه بر تغییرپذیری اجرا (بین‌کوششی) تمرکز کرده‌اند و دانش محدودی در زمینه تغییرپذیری الگوهای هماهنگی در این گروه وجود دارد [28]. این در حالی است که اختلال هماهنگی رشدی یک اختلال هماهنگی است و ارزیابی تغییرپذیری در تکالیفی که نیاز به هماهنگ کردن اندام مختلف برای رسیدن به هدف تکلیف دارد، می‌تواند چشم‌انداز بهتری در مورد ماهیت تغییرپذیری آن‌ها به دست دهد.
از سوی دیگر، تقارن از ویژگی‌های سیستم‌های حرکتی بدون اختلال در نظر گرفته می‌شود که کارآمدی و بهینه بودن الگوهای حرکتی نظیر راه رفتن وابسته به آن است [30 ،29]. عدم‌تقارن در پارامترهایی چون طول گام و مدت‌زمان چرخه گام‌برداری در اندام راست و چپ کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی نیز گزارش شده است [31]، به‌طوری که ممکن است این کودکان انرژی بیشتری نسبت به کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی در تولید الگوهای راه رفتن مصرف کنند. همچنین برخی پژوهش‌ها تغییرپذیری افزایش‌یافته در راه رفتن کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی را ناشی از این عدم تقارن عنوان کردند [31]. با توجه به بحث‌های تئوریکی موجود مبنی بر اختلال کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی در فرایندهای کنترل دینامیکی (نسبت و میزان جفت‌شدگی اجزای سیستم حرکتی) و نیز با توجه به اینکه هسته اصلی اختلال در هماهنگی رشدی، اختلال در هماهنگی است، نیاز به اندازه‌گیری‌هایی وجود دارد که پارامترهای مرتبط با دینامیک حرکت (نظیر فاز نسبی) را مورد هدف قرار دهند. بر این اساس، پژوهش حاضر قصد دارد با استفاده از سیستم آنالیز حرکت و از طریق پارامترهای فضایی-زمانی به اندازه‌گیری دینامیک هماهنگی و تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و در یک تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف بپردازد. تقارن یا عدم تقارن تغییرپذیری در الگوی هماهنگی طرفین در گروه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی بررسی خواهد شد. درنهایت، در پژوهش حاضر رابطه بین میزان مهارت‌های حرکتی و تغییرپذیری در شرکت‌کنندگان مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر از نوع شبه‌تجربی و با هدف مقایسه تغییرپذیری هماهنگی حرکتی کودکان با و بدون اختلال هماهنگی رشدی انجام شد. جامعه آماری مطالعه شامل دانش‌آموزان پسر 7 تا 10 سال شهر تهران بود. تعداد نمونه در هر گروه با استفاده از نرم‌افزار G*Power با اندازه اثر 0/95، توان آماری 0/80 و آلفای 0/05، 15 نفر برآورد شد. با استفاده از مجموعه آزمون ارزیابی حرکت کودکان، ویرایش دوم تعداد 15 کودک با اختلال و 20 کودک بدون اختلال هماهنگی رشدی به صورت در دسترس انتخاب شدند. بر اساس آزمون ارزیابی حرکت، کودکان با نمره درصدی پایین‌تر از 15 به‌عنوان کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی درنظر گرفته می‌شوند [32]. مجموعه آزمون ارزیابی حرکت در قالب هشت تکلیف برای سه رده سنی 6-3، 10-7 و 16-11 سال طراحی شده است که در پژوهش حاضر با توجه به رده سنی شرکت‌کنندگان از خرده‌مقیاس‌های مرتبط با رده سنی 7 تا 10 سال استفاده شد. مهارت‌های مورد ارزیابی عبارتند از چالاکی دست‌ها شامل سه تکلیف نقاشی، جای‌گذاری مهره‌ها و نخ کردن، هدف‌گیری و دریافت شامل دو تکلیف دریافت توپ و پرتاب کیسه لوبیا به سمت تشک و مهارت‌های تعادلی شامل سه تکلیف تعادل روی تخته تعادل (تعادل ایستا)، قدم برداشتن با الگوی پاشنه- پنجه و لی‌لی کردن (تعادل پویا) است. مدت زمان اجرای آزمون با توجه به سن کودک، میزان دشواری اجرای مهارت‌هایی که تجربه می‌کند و همچنین تجربه آزمونگر از 20 الی 40 دقیقه متغیر است. همچنین هریک از خرده‌مقیاس‌ها در قالب دو کوشش توسط کودک اجرا می‌شوند و بهترین اجرای کودک در هر یک از تکالیف (به‌صورت امتیاز یا زمان اجرای تکلیف) نسبت به سن او متناسب‌سازی و نمرات خام تبدیل به نمرات استاندارد و نمرات درصدی می‌شود. آزمون ارزیابی حرکت در مطالعات مختلف اعتبارسنجی و روایی و پایایی آن به ترتیب بین 0/93-0/73 و 0/80-0/68 گزارش شده است [32, 33]. همچنین این آزمون در کودکان 7 تا 10 سال شهر تهران با ضریب همبستگی 0/985 و ضریب آلفای کرونباخ 0/843 مورد تأیید قرار گرفته است [34]. پیش از شروع ارزیابی‌ها قد، وزن و مشخصات فردی آزمودنی‌ها ثبت شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل عدم داشتن اختلال ارتوپدی و ناهنجاری‌های جسمانی که با عملکرد حرکتی کودک منافات داشته باشد، عدم مصرف هر گونه داروی تأثیرگذار بر شاخص‌های اندازه‌گیری شده، عدم وجود اختلالات تشنجی شدید و حضور داوطلبانه برای شرکت در پژوهش بود. طی یک جلسه حضوری اهداف و مراحل پژوهش به خانواده‌های کودکان توضیح و ضمن اطمینان دادن از حفظ اطلاعات شخصی، فرم رضایت آگاهانه در اختیار آن‌ها قرار داده شد. از میان 54 کودکی که توسط آزمون ارزیابی حرکت ارزیابی و طبقه‌بندی شدند، تعداد 35 کودک (20 کودک با و 15 کودک بدون اختلال هماهنگی رشدی) داوطلب شرکت در ادامه پژوهش برای آنالیز حرکت شدند.
برای ارزیابی هماهنگی و تغییرپذیری از یک تکلیف هماهنگی حرکتی دست و پا استفاده شد. در این تکلیف از آزمودنی‌ها خواسته شد که با فرکانس ترجیحی خود دست و پای مخالف را به‌طور هم‌زمان در صفحه سهمی یا ساجیتال حرکت دهند، به‌طوری که دست و پای مخالف در تمامی مدت زمان اجرای تکلیف در حالت درون‌مرحله هماهنگ شوند. پیش از شروع ارزیابی، تکلیف هماهنگی به‌طور عملی توسط آزمونگر اجرا و توضیح داده شد و با اطمینان از آمادگی کودکان، تکلیف مورد نظر در سه کوشش30 ثانیه‌ای توسط آن‌ها اجرا شد. کوشش‌ها با تأکید بر هم‌زمانی بالا و پایین رفتن دست و پای مخالف به‌طوری که زاویه آرنج و زانو در حدود 90 درجه قرار داشته باشند، انجام شد. برای ثابت نگه داشتن شرایط بینایی و توجه آزمودنی‌ها از آن‌ها خواسته و تأکید شد که در طول اجرای تکلیف نگاه خود را روی ضربدری که بر دیوار روبه‌روی آن‌ها قرار داشت، متمرکز کنند. برای ثبت کینماتیک حرکات از دستگاه آنالیز حرکت وایکان با شش دوربین 240 هرتز مدل بونیتا که بر روی پایه‌های دوربین ثابت شدند و نیز نشانگرهای بازتاب‌دهنده نور (به قطر 14 میلی‌متر) در نواحی مچ دست‌ها و قوزک خارجی پاها استفاده شد. ثبت داده‌ها با فرکانس 100 هرتز صورت گرفت و لیبیل‌گذاری توسط نسخه 8-2 نرم‌افزار Nexus انجام شد. برای محاسبه هماهنگی و تغییرپذیری به ترتیب از شاخص‌های فاز نسبی پیوسته و انحراف معیار فاز نسبی پیوسته استفاده شد. در این روش موقعیت مکانی مفاصل مورد نظر به‌صورت دو سیگنال در واحد زمان ارزیابی و فاز نسبی الگوهای بین دو سیگنال در هر لحظه از زمان محاسبه می‌شود. برای دستیابی نهایی به میزان هماهنگی در الگوی مورد نظر، میانگین فازهای نسبی در مدت زمان اجرای تکلیف محاسبه می‌شود که مقداری بین صفر و 180 خواهد بود [35]. فاز نسبی به‌عنوان روشی مفید در تشخیص و ارزیابی دینامیک هماهنگی اختلالات حرکتی نظیر اختلال هماهنگی رشدی پیشنهاد شده است [23]. با توجه به هدف تکلیف در پژوهش حاضر، هرچه شاخص فاز نسبی پیوسته دست و پای مخالف به صفر نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده هماهنگی بیشتر فرد و هرچه انحراف معیار فاز نسبی پیوسته کوچک‌تر باشد، نشان‌دهنده تغییرپذیری کمتر است (تصویر شماره 1).
برای بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها از آزمون شاپیرو ویلک و برای تعیین همگنی واریانس‌ها از آزمون لوین استفاده شد. برای مقایسه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، هماهنگی و تغییرپذیری دو گروه با و بدون اختلال هماهنگی رشدی و بر اساس توزیع داده‌ها، آزمون تی مستقل و من ویتنی یو و برای مقایسه تغییرپذیری هماهنگی دو طرف بدن آزمون ویلکاکسون به کار برده شد. در نهایت، با استفاده از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه رابطه بین تغییرپذیری و نمره کل مهارت‌های هماهنگی حرکتی آزمودنی‌ها در آزمون ارزیابی حرکت مورد ارزیابی قرار گرفت. محاسبه فاز نسبی پیوسته و تغییرپذیری با استفاده از نرم‌افزار MATLAB نسخه 2014 و تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها از طریق نسخه 20 نرم‌افزار SPSS انجام شد. سطح معناداری در تمام تحلیل‌ها 0/05>P در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
بر اساس نتایج آزمون شاپیرو ویلک، متغیرهای قد و وزن دارای توزیع نرمال و دیگر متغیرهای از توزیع غیرنرمال برخوردار بودند. جدول شماره 1، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و مقایسه آن‌ها در شرکت‌کنندگان را نشان می‌دهد که بر اساس آن دو گروه تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند.
.jpg)
تصویر شماره 2، میانگین فاز نسبی پیوسته و تغییرپذیری را در دو گروه نشان می‌دهد.
یافته‌ها
بر اساس نتایج آزمون شاپیرو ویلک، متغیرهای قد و وزن دارای توزیع نرمال و دیگر متغیرهای از توزیع غیرنرمال برخوردار بودند. جدول شماره 1، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و مقایسه آن‌ها در شرکت‌کنندگان را نشان می‌دهد که بر اساس آن دو گروه تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند.
تصویر شماره 2، میانگین فاز نسبی پیوسته و تغییرپذیری را در دو گروه نشان می‌دهد.
بر اساس نتایج آزمون من‌ویتنی یو، کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی (15/90=Mdn) به‌طور معناداری تغییرپذیری بیشتری در هماهنگی دست و پای مخالف نسبت به کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی (10/43=Mdn) نشان دادند (0/028=P و 84=U). در حالی که فاز نسبی پیوسته تفاوت معناداری را در بین دو گروه نشان نداد (0/739=P و 140=U).
همچنین، نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد در کودکان اختلال هماهنگی رشدی، تغییرپذیری در هماهنگی دست راست پای چپ (14/74=Mdn) و دست چپ پای راست (14/68=Mdn) به‌طور معناداری متفاوت است (Z=-2/10, P=0/036)، در حالی که این تفاوت در گروه کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی مشاهده نشد (1/00=P و 0/001>Z).
در نهایت، نتایج رگرسیون خطی چندگانه نشان داد بین تغییرپذیری هماهنگی و نمره شرکت‌کنندگان در آزمون ارزیابی حرکت رابطه منفی و معناداری وجود دارد (P=0/040 و r=0/564 و F(5,29)=2/71)، به‌طوری که به ازای هر واحد افزایش در تغییرپذیری هماهنگی دست و پای مخالف، 1/89 واحد از نمره مهارت‌های حرکتی کاسته می‌شود (جدول شماره 2).
.jpg)
همچنین تغییرپذیری 32 درصد از واریانس نمره مهارت‌های حرکتی در آزمون ارزیابی حرکت را تبیین کرد.
بحث
بر اساس نتایج پژوهش حاضر، کودکان با اختلال هماهنگی رشدی در تکلیف هماهنگی دست و پا تغییرپذیری بیشتری نسبت به گروه بدون اختلال هماهنگی رشدی داشتند. اگرچه بین دو گروه تفاوتی در اجرای تکلیف هماهنگی مشاهده نشد. نتایج نشان داد در تغییرپذیری هماهنگی حرکتی طرف راست و چپ کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی، عدم تقارن وجود دارد. در نهایت، نتایج پژوهش حاضر نشان داد کودکان با تغییرپذیری بیشتر، سطح مهارت حرکتی پایین‌تری در آزمون ارزیابی حرکت دارند، به طوری که تغییرپذیری تا 32 درصد از تغییرات سطح مهارت‌های حرکتی در آن‌ها را تبیین کرد.
بالاتر بودن میزان تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی نسبت به کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی در مطالعات گذشته و در تکالیف حرکتی مختلف نظیر راه رفتن، هماهنگی چندعضوی، تکلیف دسترسی هدف‌دار و تکلیف تولید نیرو نیز مشاهده شده است [28 ,17, 18, 19, 20]. نتایج مشابه در کودکان با اختلالات طیف اوتیسم که از نظر پروفایل حرکتی شباهت عمده‌ای با کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی دارند، به دست آمده است [14]. پیشنهاد می‌شود در فرایند رشد مهارت‌های حرکتی نظیر راه رفتن از تغییرپذیری به‌عنوان نشانگرهایی در تشخیص این اختلالات استفاده شود [36]. توضیحات مختلفی برای تغییرپذیری افزایش‌یافته در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی عنوان شده است که از آن جمله می‌توان به جفت‌شدگیِ ضعیف‌تر نوسانگر‌هایی اشاره کرد که به‌عنوان واحدهای ریتمیک درگیر در اجرای تکلیف عمل می‌کنند [23]. از سوی دیگر، بر اساس نظریه عصبی‌حرکتی نویز، تغییرپذیری بیشتر در این کودکان ناشی از نویز قابل‌ملاحظه در سیستم عصبی‌حرکتی آن‌ها و عدم توانایی در کنترل آن بیان شده است [21]. بر اساس نتایج پژوهش حاضر بین کودکان با و بدون اختلال هماهنگی رشدی، تفاوتی در اجرای تکلیف هماهنگی دست و پا مشاهده نشد که این امر شبهاتی را در نقش و تفسیر تغییرپذیری در این گروه و نیاز به استفاده از رویکردهای دیگر را به‌ویژه در تکالیف هماهنگی به وجود می‌آورد.
بر اساس رویکرد سیستمی، انسان برای اجرای موفق تکلیف با بهره‌گیری از تغییرپذیری سیستم حرکتی، از استراتژی‌های تنظیمی متفاوتی در مقابله با محدودیت‌های حرکتی استفاده می‌کند [26]. به عبارت دیگر، تغییرپذیری حرکتی نقشی کاربردی در راه‌اندازی رفتارهای تطبیقی در سیستم‌های حرکت دارد، به طوری که اجازه می‌دهد سیستم اعصاب مرکزی از طریق دسترسی به فراوانی درجات آزادیِ سیستم حرکتی ابعاد زیادی را به کار گیرد [37]. بر اساس این رویکرد، تغییرپذیری بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی می‌تواند حاصل از فرایند اکتشاف باشد. اکتشافی که برای پیدا کردن راه‌حل‌های اجرای تکلیف صورت می‌گیرد و می‌تواند دلیل بر افزایش تغییرپذیری باشد [38 ،5]. با توجه به عملکرد مشابه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی در اجرای تکلیف در پژوهش حاضر و هم‌راستا با مطالعات گذشته [28 ،18 ،17]، به نظر می‌رسد تغییرپذیری افزایش‌یافته در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از نیاز بیشتر آن‌ها به اکتشاف و یک استراتژی جبرانی برای اجرای هر چه بهتر تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف باشد. از سوی دیگر، رویکرد علوم اعصاب محاسباتی نیز عنوان می‌کند تکالیف حرکتی‌ای که زودتر رشد می‌یابند و در نتیجه کودک تجربه بیشتری در اجرای آن‌ها دارد، مانند تکلیف مارشِ زدن در مطالعه حاضر (الگویی مشابه با راه رفتن)، شامل حرکاتی می‌باشند که به خوبی تمرین شده‌اند و تقریباً به‌طور قطعی دارای مدل درونی هستند. وجود یک مدل درونی مطمئن سبب می‌شود که تفاوتی میان عملکرد کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی در اجرای تکلیف هماهنگی دست و پا مشاهده نشود [17]. این امر نشان می‌دهد علاوه بر ارزیابی‌های فضایی-زمانی، اندازه‌گیری و در نظر گرفتن تغییرپذیری به‌ویژه در حرکات ریتمیک هماهنگی برای شناخت الگوها و استراتژی‌های حرکتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است [39]. در اغلب پژوهش‌ها نشان داده شده است اجرای فرد با توجه به نوع و دشواری تکلیف تعدیل می‌شود. به طور مشابه، در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی شواهدی مبنی بر به‌کارگیری استراتژی‌ها و اعمال جبرانی تحت شرایط و تکالیف خاص گزارش شده است که آن‌ها را قادر به استفاده از راه‌حل‌هایی می‌سازد که برای رسیدن به هدف تکلیف مورد نظر کافی هستند [8]. بر این اساس ممکن است تغییرپذیری بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی در تکلیف مورد استفاده در پژوهش حاضر به نوعی اکتشاف و یک استراتژی جبرانی بوده است که با استفاده از آن عملکرد خود را در اجرای تکلیف بهبود داده و مشابه با کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی عمل کردند. از آنجایی که تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف در پژوهش حاضر با فرکانس ترجیحی شرکت‌کنندگان و با الگویی مشابه با راه رفتن صورت گرفته بود، به نظر می‌رسد سطح دشواری تکلیف برای کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی به اندازه‌ای نبوده است که نیاز آن‌ها به اکتشاف و به دنبال آن افزایش تغییرپذیری را به همراه داشته باشد. اگرچه ارزیابی این موضوع در دیگر تکالیف هماهنگی و با سطوح دشواری مختلف به تأیید و بررسی صحت آن کمک خواهد کرد. همچنین در توضیح تغییرپذیری بیشتر کودکان با اختلال هماهنگی رشدی در مقابل عملکرد مشابه آن‌ها با کودکان بدون اختلال، گولنیا و همکاران با محاسبه انواع تغییرپذیری به این نتیجه رسیدند که احتمالاً بخشی از تغییرپذیری که در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی بیشتر از کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی است، مربوط به تغییرپذیری همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاراه است که تأثیری بر اجرای حرکت ندارد [28]. با این حال، محاسبه انواع تغییرپذیری خارج از محدوده پژوهش حاضر بود و برای شناخت جامع‌تر از نقش تغییرپذیری در عملکرد حرکتی و به‌ویژه هماهنگی این کودکان نیاز به پژوهش‌های بیشتر و به کارگیری تکالیف حرکتی با ماهیت و سطح دشواری مختلف است.
در پژوهش حاضر، بین میزان تغییرپذیری هماهنگی دست راست پای چپ و دست چپ پای راست آزمودنی‌ها در گروه دارای اختلال هماهنگی رشدی، تفاوت و عدم‌تقارن مشاهده شد. این نتیجه هم‌راستا با مطالعات صورت‌گرفته در زمینه الگوی راه رفتن این کودکان [31 ،19] و نیز مؤید این فرض است که سیستم‌های دارای اختلال یا آسیب‌دیده نسبت به سیستم‌های سالم تقارن کمتری نشان می‌دهند [40]. به‌عنوان مثال، به‌طور معمول الگوهای حرکت مشابه در پای راست و چپ برای گام‌برداری بهینه‌تر ترجیح داده می‌شوند. تشخیص عدم‌تقارن الگوهای حرکتی از این نظر اهمیت دارد که می‌تواند ویژگی انواع خاصی از اختلالات حرکتی مانند اختلال هماهنگی رشدی و کمک‌کننده به تشخیص و مداخلات مؤثرتر در این اختلالات در نظر گرفته شود [19]. برخی پژوهش‌ها پیشنهاد می‌کنند تغییرپذیری افزایش‌یافته در الگوهای فضایی‌زمانی راه رفتن در افراد دارای اختلال هماهنگی رشدی شامل طول و زمان گام‌ها با میزان عدم‌تقارن در این گروه ارتباط دارد [31]، عدم‌تقارنی که در تغییرپذیری الگوهای هماهنگی دست و پای مخالف در پژوهش حاضر نیز مشاهده شد. این عدم‌تقارن در اندام مخالف و درنتیجه خام‌حرکتی کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی در حرکات ریتمیک نظیر راه رفتن ناشی از مشکل آن‌ها در یکپارچه‌سازی اطلاعات حسی از جمله بازخورد حس عمقی است [20]. البته نیاز است در پژوهش‌های آینده به‌طور ویژه به بررسی و روشن شدن این ارتباط پرداخته شود.
مطابق مطالعه حاضر، سطح مهارت‌های حرکتی کودکان بر اساس نمرات آزمون ارزیابی حرکتی با ثبات الگوی هماهنگی در تکلیف مارشینگ ارتباط دارد، به‌طوری که ثبات بیشتر (تغییرپذیری کمتر) در هماهنگی با مهارت حرکتی بالاتر همراه است. مشابه چنین شواهدی در کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم گزارش شده است [39] و در کنار یکدیگر این فرضیه را پر رنگ می‌کنند که عدم ثبات در الگوهای هماهنگی مانند راه رفتن و مارشینگ می‌تواند بخشی از یک اختلال گسترده‌تر در حرکت باشد که از مهارت‌های ظریف و درشت اندازه‌گیری‌شده به وسیله آزمون ارزیابی حرکتی تا برنامه‌ریزی و اجرای سکانس‌های حرکتی نظیر راه رفتن را دربر می‌گیرد [41].
از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به عدم کنترل شرایط تغذیه و خواب آزمودنی‌ها اشاره کرد. با وجود تشویق و اهدای جوایز به شرکت‌کنندگان، به طور دقیق مشخص نیست که سطح انگیزه کودکان در اجرا و درک تکالیف در دو گروه دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی با یکدیگر یکسان باشد.
نتیجه‌گیری
با وجود عملکرد مشابه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی با کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی در اجرای تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف، تغییرپذیری بیشتر و عدم‌تقارن تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی اهمیت به کارگیری اندازه‌گیری‌های مرتبط با فرایندهای زیربنایی حرکت از جمله تغییرپذیری را نشان می‌دهد که می‌تواند مقیاس دقیق‌تر و تفکیک‌کننده‌تری نسبت به ارزیابی‌های صرفاً محصول‌محور باشد. همچنین ارتباط تغییرپذیری هماهنگی با سطح مهارت‌های حرکتی اهمیت این نوع ارزیابی را به‌ویژه در کودکان تأیید کرد.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود در کنار آزمون‌های استاندارد ارزیابی حرکتی، از ابزارهای آنالیز حرکت و روش‌های ارزیابی عینی استفاده شود تا بتوان به مقیاس جامع‌تر و دقیق‌تری از ابعاد مختلف پروفایل حرکتی کودکان با اختلال هماهنگی رشدی دست یافت. نتایج پژوهش حاضر لزوم سنجش متغیرهای مرتبط با مکانیسم حرکت نظیر تغییرپذیری را نشان می‌دهد که در ارزیابی‌هایی که صرفاً به اندازه‌گیری اجرا و عملکرد کودکان می‌پردازند، قابل‌تشخیص و مشاهده نیست. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده به منظور شفافیت بیشتر در زمینه نقش تغییرپذیری در هماهنگی حرکتی کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی از تکالیف حرکتی با سطوح دشواری و تحت قیود محیطی مختلف استفاده شود. درنهایت، برای روشن‌تر شدن نقش تغییرپذیری در مهارت‌های حرکتی، پیشنهاد می‌شود رابطه بین مهارت‌های حرکتی و تغییرپذیری به‌طور ویژه در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر در کمیته اخلاق دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران مورد تأیید قرار گرفت و دارای کد اخلاق به شمارهIR.UT.SPORT.REC.1396030 است.
حامی مالی
پژوهش حاضر برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول با شماره 96421 در رشته کنترل حرکتی دانشکده تربیت‌بدنی و علوم‌ورزشی دانشگاه تهران است. بنابر اظهار نویسندگان مقاله، حمایت مالی از پژوهش وجود نداشته است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
همچنین، نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد در کودکان اختلال هماهنگی رشدی، تغییرپذیری در هماهنگی دست راست پای چپ (14/74=Mdn) و دست چپ پای راست (14/68=Mdn) به‌طور معناداری متفاوت است (Z=-2/10, P=0/036)، در حالی که این تفاوت در گروه کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی مشاهده نشد (1/00=P و 0/001>Z).
در نهایت، نتایج رگرسیون خطی چندگانه نشان داد بین تغییرپذیری هماهنگی و نمره شرکت‌کنندگان در آزمون ارزیابی حرکت رابطه منفی و معناداری وجود دارد (P=0/040 و r=0/564 و F(5,29)=2/71)، به‌طوری که به ازای هر واحد افزایش در تغییرپذیری هماهنگی دست و پای مخالف، 1/89 واحد از نمره مهارت‌های حرکتی کاسته می‌شود (جدول شماره 2).
همچنین تغییرپذیری 32 درصد از واریانس نمره مهارت‌های حرکتی در آزمون ارزیابی حرکت را تبیین کرد.
بحث
بر اساس نتایج پژوهش حاضر، کودکان با اختلال هماهنگی رشدی در تکلیف هماهنگی دست و پا تغییرپذیری بیشتری نسبت به گروه بدون اختلال هماهنگی رشدی داشتند. اگرچه بین دو گروه تفاوتی در اجرای تکلیف هماهنگی مشاهده نشد. نتایج نشان داد در تغییرپذیری هماهنگی حرکتی طرف راست و چپ کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی، عدم تقارن وجود دارد. در نهایت، نتایج پژوهش حاضر نشان داد کودکان با تغییرپذیری بیشتر، سطح مهارت حرکتی پایین‌تری در آزمون ارزیابی حرکت دارند، به طوری که تغییرپذیری تا 32 درصد از تغییرات سطح مهارت‌های حرکتی در آن‌ها را تبیین کرد.
بالاتر بودن میزان تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی نسبت به کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی در مطالعات گذشته و در تکالیف حرکتی مختلف نظیر راه رفتن، هماهنگی چندعضوی، تکلیف دسترسی هدف‌دار و تکلیف تولید نیرو نیز مشاهده شده است [28 ,17, 18, 19, 20]. نتایج مشابه در کودکان با اختلالات طیف اوتیسم که از نظر پروفایل حرکتی شباهت عمده‌ای با کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی دارند، به دست آمده است [14]. پیشنهاد می‌شود در فرایند رشد مهارت‌های حرکتی نظیر راه رفتن از تغییرپذیری به‌عنوان نشانگرهایی در تشخیص این اختلالات استفاده شود [36]. توضیحات مختلفی برای تغییرپذیری افزایش‌یافته در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی عنوان شده است که از آن جمله می‌توان به جفت‌شدگیِ ضعیف‌تر نوسانگر‌هایی اشاره کرد که به‌عنوان واحدهای ریتمیک درگیر در اجرای تکلیف عمل می‌کنند [23]. از سوی دیگر، بر اساس نظریه عصبی‌حرکتی نویز، تغییرپذیری بیشتر در این کودکان ناشی از نویز قابل‌ملاحظه در سیستم عصبی‌حرکتی آن‌ها و عدم توانایی در کنترل آن بیان شده است [21]. بر اساس نتایج پژوهش حاضر بین کودکان با و بدون اختلال هماهنگی رشدی، تفاوتی در اجرای تکلیف هماهنگی دست و پا مشاهده نشد که این امر شبهاتی را در نقش و تفسیر تغییرپذیری در این گروه و نیاز به استفاده از رویکردهای دیگر را به‌ویژه در تکالیف هماهنگی به وجود می‌آورد.
بر اساس رویکرد سیستمی، انسان برای اجرای موفق تکلیف با بهره‌گیری از تغییرپذیری سیستم حرکتی، از استراتژی‌های تنظیمی متفاوتی در مقابله با محدودیت‌های حرکتی استفاده می‌کند [26]. به عبارت دیگر، تغییرپذیری حرکتی نقشی کاربردی در راه‌اندازی رفتارهای تطبیقی در سیستم‌های حرکت دارد، به طوری که اجازه می‌دهد سیستم اعصاب مرکزی از طریق دسترسی به فراوانی درجات آزادیِ سیستم حرکتی ابعاد زیادی را به کار گیرد [37]. بر اساس این رویکرد، تغییرپذیری بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی می‌تواند حاصل از فرایند اکتشاف باشد. اکتشافی که برای پیدا کردن راه‌حل‌های اجرای تکلیف صورت می‌گیرد و می‌تواند دلیل بر افزایش تغییرپذیری باشد [38 ،5]. با توجه به عملکرد مشابه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی در اجرای تکلیف در پژوهش حاضر و هم‌راستا با مطالعات گذشته [28 ،18 ،17]، به نظر می‌رسد تغییرپذیری افزایش‌یافته در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی ناشی از نیاز بیشتر آن‌ها به اکتشاف و یک استراتژی جبرانی برای اجرای هر چه بهتر تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف باشد. از سوی دیگر، رویکرد علوم اعصاب محاسباتی نیز عنوان می‌کند تکالیف حرکتی‌ای که زودتر رشد می‌یابند و در نتیجه کودک تجربه بیشتری در اجرای آن‌ها دارد، مانند تکلیف مارشِ زدن در مطالعه حاضر (الگویی مشابه با راه رفتن)، شامل حرکاتی می‌باشند که به خوبی تمرین شده‌اند و تقریباً به‌طور قطعی دارای مدل درونی هستند. وجود یک مدل درونی مطمئن سبب می‌شود که تفاوتی میان عملکرد کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی در اجرای تکلیف هماهنگی دست و پا مشاهده نشود [17]. این امر نشان می‌دهد علاوه بر ارزیابی‌های فضایی-زمانی، اندازه‌گیری و در نظر گرفتن تغییرپذیری به‌ویژه در حرکات ریتمیک هماهنگی برای شناخت الگوها و استراتژی‌های حرکتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است [39]. در اغلب پژوهش‌ها نشان داده شده است اجرای فرد با توجه به نوع و دشواری تکلیف تعدیل می‌شود. به طور مشابه، در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی شواهدی مبنی بر به‌کارگیری استراتژی‌ها و اعمال جبرانی تحت شرایط و تکالیف خاص گزارش شده است که آن‌ها را قادر به استفاده از راه‌حل‌هایی می‌سازد که برای رسیدن به هدف تکلیف مورد نظر کافی هستند [8]. بر این اساس ممکن است تغییرپذیری بیشتر در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی در تکلیف مورد استفاده در پژوهش حاضر به نوعی اکتشاف و یک استراتژی جبرانی بوده است که با استفاده از آن عملکرد خود را در اجرای تکلیف بهبود داده و مشابه با کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی عمل کردند. از آنجایی که تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف در پژوهش حاضر با فرکانس ترجیحی شرکت‌کنندگان و با الگویی مشابه با راه رفتن صورت گرفته بود، به نظر می‌رسد سطح دشواری تکلیف برای کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی به اندازه‌ای نبوده است که نیاز آن‌ها به اکتشاف و به دنبال آن افزایش تغییرپذیری را به همراه داشته باشد. اگرچه ارزیابی این موضوع در دیگر تکالیف هماهنگی و با سطوح دشواری مختلف به تأیید و بررسی صحت آن کمک خواهد کرد. همچنین در توضیح تغییرپذیری بیشتر کودکان با اختلال هماهنگی رشدی در مقابل عملکرد مشابه آن‌ها با کودکان بدون اختلال، گولنیا و همکاران با محاسبه انواع تغییرپذیری به این نتیجه رسیدند که احتمالاً بخشی از تغییرپذیری که در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی بیشتر از کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی است، مربوط به تغییرپذیری همراه با تأثیر بر موقعیت مکانی انگشت اشاراه است که تأثیری بر اجرای حرکت ندارد [28]. با این حال، محاسبه انواع تغییرپذیری خارج از محدوده پژوهش حاضر بود و برای شناخت جامع‌تر از نقش تغییرپذیری در عملکرد حرکتی و به‌ویژه هماهنگی این کودکان نیاز به پژوهش‌های بیشتر و به کارگیری تکالیف حرکتی با ماهیت و سطح دشواری مختلف است.
در پژوهش حاضر، بین میزان تغییرپذیری هماهنگی دست راست پای چپ و دست چپ پای راست آزمودنی‌ها در گروه دارای اختلال هماهنگی رشدی، تفاوت و عدم‌تقارن مشاهده شد. این نتیجه هم‌راستا با مطالعات صورت‌گرفته در زمینه الگوی راه رفتن این کودکان [31 ،19] و نیز مؤید این فرض است که سیستم‌های دارای اختلال یا آسیب‌دیده نسبت به سیستم‌های سالم تقارن کمتری نشان می‌دهند [40]. به‌عنوان مثال، به‌طور معمول الگوهای حرکت مشابه در پای راست و چپ برای گام‌برداری بهینه‌تر ترجیح داده می‌شوند. تشخیص عدم‌تقارن الگوهای حرکتی از این نظر اهمیت دارد که می‌تواند ویژگی انواع خاصی از اختلالات حرکتی مانند اختلال هماهنگی رشدی و کمک‌کننده به تشخیص و مداخلات مؤثرتر در این اختلالات در نظر گرفته شود [19]. برخی پژوهش‌ها پیشنهاد می‌کنند تغییرپذیری افزایش‌یافته در الگوهای فضایی‌زمانی راه رفتن در افراد دارای اختلال هماهنگی رشدی شامل طول و زمان گام‌ها با میزان عدم‌تقارن در این گروه ارتباط دارد [31]، عدم‌تقارنی که در تغییرپذیری الگوهای هماهنگی دست و پای مخالف در پژوهش حاضر نیز مشاهده شد. این عدم‌تقارن در اندام مخالف و درنتیجه خام‌حرکتی کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی در حرکات ریتمیک نظیر راه رفتن ناشی از مشکل آن‌ها در یکپارچه‌سازی اطلاعات حسی از جمله بازخورد حس عمقی است [20]. البته نیاز است در پژوهش‌های آینده به‌طور ویژه به بررسی و روشن شدن این ارتباط پرداخته شود.
مطابق مطالعه حاضر، سطح مهارت‌های حرکتی کودکان بر اساس نمرات آزمون ارزیابی حرکتی با ثبات الگوی هماهنگی در تکلیف مارشینگ ارتباط دارد، به‌طوری که ثبات بیشتر (تغییرپذیری کمتر) در هماهنگی با مهارت حرکتی بالاتر همراه است. مشابه چنین شواهدی در کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم گزارش شده است [39] و در کنار یکدیگر این فرضیه را پر رنگ می‌کنند که عدم ثبات در الگوهای هماهنگی مانند راه رفتن و مارشینگ می‌تواند بخشی از یک اختلال گسترده‌تر در حرکت باشد که از مهارت‌های ظریف و درشت اندازه‌گیری‌شده به وسیله آزمون ارزیابی حرکتی تا برنامه‌ریزی و اجرای سکانس‌های حرکتی نظیر راه رفتن را دربر می‌گیرد [41].
از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به عدم کنترل شرایط تغذیه و خواب آزمودنی‌ها اشاره کرد. با وجود تشویق و اهدای جوایز به شرکت‌کنندگان، به طور دقیق مشخص نیست که سطح انگیزه کودکان در اجرا و درک تکالیف در دو گروه دارای اختلال هماهنگی رشدی و بدون اختلال هماهنگی رشدی با یکدیگر یکسان باشد.
نتیجه‌گیری
با وجود عملکرد مشابه کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی با کودکان بدون اختلال هماهنگی رشدی در اجرای تکلیف هماهنگی دست و پای مخالف، تغییرپذیری بیشتر و عدم‌تقارن تغییرپذیری در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی اهمیت به کارگیری اندازه‌گیری‌های مرتبط با فرایندهای زیربنایی حرکت از جمله تغییرپذیری را نشان می‌دهد که می‌تواند مقیاس دقیق‌تر و تفکیک‌کننده‌تری نسبت به ارزیابی‌های صرفاً محصول‌محور باشد. همچنین ارتباط تغییرپذیری هماهنگی با سطح مهارت‌های حرکتی اهمیت این نوع ارزیابی را به‌ویژه در کودکان تأیید کرد.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود در کنار آزمون‌های استاندارد ارزیابی حرکتی، از ابزارهای آنالیز حرکت و روش‌های ارزیابی عینی استفاده شود تا بتوان به مقیاس جامع‌تر و دقیق‌تری از ابعاد مختلف پروفایل حرکتی کودکان با اختلال هماهنگی رشدی دست یافت. نتایج پژوهش حاضر لزوم سنجش متغیرهای مرتبط با مکانیسم حرکت نظیر تغییرپذیری را نشان می‌دهد که در ارزیابی‌هایی که صرفاً به اندازه‌گیری اجرا و عملکرد کودکان می‌پردازند، قابل‌تشخیص و مشاهده نیست. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده به منظور شفافیت بیشتر در زمینه نقش تغییرپذیری در هماهنگی حرکتی کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی از تکالیف حرکتی با سطوح دشواری و تحت قیود محیطی مختلف استفاده شود. درنهایت، برای روشن‌تر شدن نقش تغییرپذیری در مهارت‌های حرکتی، پیشنهاد می‌شود رابطه بین مهارت‌های حرکتی و تغییرپذیری به‌طور ویژه در کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر در کمیته اخلاق دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران مورد تأیید قرار گرفت و دارای کد اخلاق به شمارهIR.UT.SPORT.REC.1396030 است.
حامی مالی
پژوهش حاضر برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول با شماره 96421 در رشته کنترل حرکتی دانشکده تربیت‌بدنی و علوم‌ورزشی دانشگاه تهران است. بنابر اظهار نویسندگان مقاله، حمایت مالی از پژوهش وجود نداشته است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
1.American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5). 5th ed. Washington, DC: American Psychiatric Publishing; 2013. https://books.google.com/books/about/Diagnostic_and_Statistical_Manual_of_Men.html?id=-JivBAAAQBAJ
2.Draghi TTG, Cavalcante Neto JL, Rohr LA, Jelsma LD, Tudella E. Symptoms of anxiety and depression in children with developmental coordination disorder: a systematic review. J Pediatr (Rio J). 2020; 96(1):8-19. [DOI:10.1016/j.jped.2019.03.002] [PMID]
3.Liberman L, Ratzon N, Bart O. The profile of performance skills and emotional factors in the context of participation among young children with Developmental Coordination Disorder. Res Dev Disabil. 2013; 34(1):87-94. [DOI:10.1016/j.ridd.2012.07.019] [PMID]
4.Ghaheri B, Sheikh M, Memari AH, Hemayattalab R. [Investigating level of daily physical activity in children with high functioning autism and its relation with age and autism severity (Persian)]. Arak Med Univ J. 2013; 16 (8):70-81. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=425779
5.Katartzi ES, Vlachopoulos SP. Motivating children with developmental coordination disorder in school physical education: The self-determination theory approach. Res Dev Disabil. 2011; 32(6):2674-82. [DOI:10.1016/j.ridd.2011.06.005] [PMID]
6.Smith M, Ward E, Williams CM, Banwell HA. Differences in walking and running gait in children with and without developmental coordination disorder: A systematic review and meta-analysis. Gait Posture. 2021; 83:177-84. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2020.10.013] [PMID]
7.Hendrix C, Prins M, Dekkers H. Developmental coordination disorder and overweight and obesity in children: a systematic review. Obes Rev. 2014; 15(5):408-23. [DOI:10.1111/obr.12137] [PMID]
8.Blank R, Barnett AL, Cairney J, Green D, Kirby A, Polatajko H, et al. International clinical practice recommendations on the definition, diagnosis, assessment, intervention, and psychosocial aspects of developmental coordination disorder. Dev Med Child Neurol. 2019; 61(3):242-85. [DOI:10.1111/dmcn.14132] [PMID] [PMCID]
9.Baghernia R, Asle Mohammadizadeh M. [Prevalence of developmental coordination disorder in iranian 3-to-11-year-old children (Persian)]. J Res Rehabil Sci. 2014; 9(6):1077-99. http://jrrs.mui.ac.ir/article_16774.html
10.Kirby A, Sugden D, Beveridge S, Edwards L. Developmental coordination disorder (DCD) in adolescents and adults in further and higher education. J Res Spec Educ Needs. 2008; 8(3):120-31. [DOI:10.1111/j.1471-3802.2008.00111.x]
11.Bardid F, Vannozzi G, Logan SW, Hardy LL, Barnett LM. A hitchhiker’s guide to assessing young people’s motor competence: Deciding what method to use. J Sci Med Sport. 2019; 22(3):311-8. [DOI:10.1016/j.jsams.2018.08.007] [PMID]
12.Adolph KE, Cole WG, Vereijken B. Intraindividual variability in the development of motor skills in childhood. In: Diehl M, Hooker K, Sliwinski MJ, editors. Handbook of intraindividual variability across the life span.1th ed. England: Routledge; 2014. https://www.routledge.com/Handbook-of-Intraindividual-Variability-Across-the-Life-Span/Diehl-Hooker-Sliwinski/p/book/9781138799851
13.Pacheco MM, Lafe CW, Newell KM. Search strategies in practice: testing the effect of inherent variability on search patterns. Ecol Psychol. 2020; 32(2-3):115-38. [DOI:10.1080/10407413.2020.1781536]
14.Jequier Gygax M, Maillard AM, Favre J. Could gait biomechanics become a marker of atypical neuronal circuitry in human development?-The example of autism spectrum disorder. Front Bioeng Biotechnol. 2021; 9:624522. [DOI:10.3389/fbioe.2021.624522] [PMID] [PMCID]
15.Geuze R, Kalverboer A. Inconsistency and adaptation in timing of clumsy children. J Hum Mov Stud. 1987; 13(8):421-32. https://research.rug.nl/en/publications/inconsistency-and-adaptation-in-timing-of-clumsy-children
16.Williams HG, Woollacott MH, Ivry R. Timing and motor control in clumsy children. J Mot Behav. 1992; 24(2):165-72. [DOI:10.1080/00222895.1992.9941612] [PMID]
17.Mackenzie SJ, Getchell N, Deutsch K, Wilms-Floet A, Clark JE, Whitall J. Multi-limb coordination and rhythmic variability under varying sensory availability conditions in children with DCD. Hum Mov Sci. 2008; 27(2):256-69. [DOI:10.1016/j.humov.2008.02.010] [PMID] [PMCID]
18.Smits-Engelsman BC, Westenberg Y, Duysens J. Children with developmental coordination disorder are equally able to generate force but show more variability than typically developing children. Hum Mov Sci. 2008; 27(2):296-309. [DOI:10.1016/j.humov.2008.02.005] [PMID]
19.Rosengren KS, Deconinck FJ, DiBerardino 3rd LA, Polk JD, Spencer-Smith J, De Clercq D, et al. Differences in gait complexity and variability between children with and without developmental coordination disorder. Gait Posture. 2009; 29(2):225-9. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2008.08.005] [PMID]
20.Wilmut K, Du W, Barnett A. Gait patterns in children with developmental coordination disorder. Exp Brain Res. 2016; 234(6):1747-55. [DOI:10.1007/s00221-016-4592-x] [PMID]
21.Smits-Engelsman BC, Wilson PH. Noise, variability, and motor performance in developmental coordination disorder. Dev Med Child Neurol. 2013; 55(S 4):69-72. [DOI:10.1111/dmcn.12311] [PMID]
22.Bo J, Bastian AJ, Kagerer FA, Contreras-Vidal JL, Clark JE. Temporal variability in continuous versus discontinuous drawing for children with Developmental Coordination Disorder. Neurosci Lett. 2008; 431(3):215-20. [DOI:10.1016/j.neulet.2007.11.040] [PMID] [PMCID]
23.Volman MJ, Geuze RH. Relative phase stability of bimanual and visuomanual rhythmic coordination patterns in children with a developmental coordination disorder. Hum Mov Sci. 1998; 17(4-5):541-72. [DOI:10.1016/S0167-9457(98)00013-X]
24.Wade MG, Kazeck M. Developmental coordination disorder and its cause: The road less travelled. Hum Mov Sci. 2018; 57:489-500. [DOI:10.1016/j.humov.2016.08.004] [PMID]
25.Herzfeld DJ, Shadmehr R. Motor variability is not noise, but grist for the learning mill. Nat Neurosci. 2014; 17(2):149-50. [DOI:10.1038/nn.3633] [PMID]
26.Caballero C, Davids K, Heller B, Wheat J, Moreno FJ. Movement variability emerges in gait as adaptation to task constraints in dynamic environments. Gait Posture. 2019; 70:1-5. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2019.02.002] [PMID]
27.Hadders-Algra M. Variation and variability: key words in human motor development. Phys Ther. 2010; 90(12):1823-37. [DOI:10.2522/ptj.20100006] [PMID]
28.Golenia L, Bongers RM, van Hoorn JF, Otten E, Mouton LJ, Schoemaker MM. Variability in coordination patterns in children with developmental coordination disorder (DCD). Hum Mov Sci. 2018; 60:202-13. [DOI:10.1016/j.humov.2018.06.009] [PMID]
29.Draper ER. A treadmill-based system for measuring symmetry of gait. Med Eng Phys. 2000; 22(3):215-22. [DOI:10.1016/S1350-4533(00)00026-6]
30.Goble D, Marino G, Potvin J. The influence of horizontal velocity on interlimb symmetry in normal walking. Hum Mov Sci. 2003; 22(3):271-83. [DOI:10.1016/S0167-9457(03)00047-2]
31.Wilmut K, Gentle J, Barnett A. Gait symmetry in individuals with and without Developmental Coordination Disorder. Res Dev Disabil. 2017; 60:107-14. [DOI:10.1016/j.ridd.2016.11.016] [PMID]
32.Henderson S, Sugden D, Barnett A. Movement Assessment Battery for Children-2: MABC-2). 2th ed. London, UK: Pearson Assessment; 2007. [DOI:10.1037/t55281-000]
33.Blank R, Smits-Engelsman B, Polatajko H, Wilson P. European Academy for Childhood Disability (EACD): Recommendations on the definition, diagnosis and intervention of developmental coordination disorder (long version). Dev Med Child Neurol. 2012; 54(1):54-93. [DOI:10.1111/j.1469-8749.2011.04171.x] [PMID]
34.Akbaripour R, Daneshfar A, Shojaei M. [Reliability of the Movement Assessment Battery for Children-(MABC-2) in children aged 7-10 years in Tehran (Persian)]. Sci J Rehabil Med. 2018; 7(4):90-6. [DOI:10.22037/JRM.2018.111121.1776]
35.Gueugnon M, Salesse RN, Coste A, Zhao Z, Bardy BG, Marin L. Postural coordination during socio-motor improvisation. Front Psychol. 2016; 7:1168. [DOI:10.3389/fpsyg.2016.01168] [PMID] [PMCID]
36.Gabis LV, Shefer S, Portnoy S. Variability of coordination in typically developing children versus children with Autism spectrum disorder with and without rhythmic signal. Sensors. 2020; 20(10):2769. [DOI:10.3390/s20102769] [PMID] [PMCID]
37.Davids K, Glazier P, Araújo D, Bartlett R. Movement systems as dynamical systems: the functional role of variability and its implications for sports medicine. Sports Med. 2003; 33(4):245-60. [DOI:10.2165/00007256-200333040-00001] [PMID]
38.Lee MH, Farshchiansadegh A, Ranganathan R. Children show limited movement repertoire when learning a novel motor skill. Dev Sci. 2018; 21(4):e12614. [DOI:10.1111/desc.12614] [PMCID]
39.Manicolo O, Brotzmann M, Hagmann-von Arx P, Grob A, Weber P. Gait in children with infantile/atypical autism: Age-dependent decrease in gait variability and associations with motor skills. Eur J Paediatr Neurol. 2019; 23(1):117-25. [DOI:10.1016/j.ejpn.2018.09.011] [PMID]
40.Larkin D, Hoare D. Out of step: Coordinating kids' movement. Ferryhill: Active Life Foundation; 1991. [Link]
2.Draghi TTG, Cavalcante Neto JL, Rohr LA, Jelsma LD, Tudella E. Symptoms of anxiety and depression in children with developmental coordination disorder: a systematic review. J Pediatr (Rio J). 2020; 96(1):8-19. [DOI:10.1016/j.jped.2019.03.002] [PMID]
3.Liberman L, Ratzon N, Bart O. The profile of performance skills and emotional factors in the context of participation among young children with Developmental Coordination Disorder. Res Dev Disabil. 2013; 34(1):87-94. [DOI:10.1016/j.ridd.2012.07.019] [PMID]
4.Ghaheri B, Sheikh M, Memari AH, Hemayattalab R. [Investigating level of daily physical activity in children with high functioning autism and its relation with age and autism severity (Persian)]. Arak Med Univ J. 2013; 16 (8):70-81. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=425779
5.Katartzi ES, Vlachopoulos SP. Motivating children with developmental coordination disorder in school physical education: The self-determination theory approach. Res Dev Disabil. 2011; 32(6):2674-82. [DOI:10.1016/j.ridd.2011.06.005] [PMID]
6.Smith M, Ward E, Williams CM, Banwell HA. Differences in walking and running gait in children with and without developmental coordination disorder: A systematic review and meta-analysis. Gait Posture. 2021; 83:177-84. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2020.10.013] [PMID]
7.Hendrix C, Prins M, Dekkers H. Developmental coordination disorder and overweight and obesity in children: a systematic review. Obes Rev. 2014; 15(5):408-23. [DOI:10.1111/obr.12137] [PMID]
8.Blank R, Barnett AL, Cairney J, Green D, Kirby A, Polatajko H, et al. International clinical practice recommendations on the definition, diagnosis, assessment, intervention, and psychosocial aspects of developmental coordination disorder. Dev Med Child Neurol. 2019; 61(3):242-85. [DOI:10.1111/dmcn.14132] [PMID] [PMCID]
9.Baghernia R, Asle Mohammadizadeh M. [Prevalence of developmental coordination disorder in iranian 3-to-11-year-old children (Persian)]. J Res Rehabil Sci. 2014; 9(6):1077-99. http://jrrs.mui.ac.ir/article_16774.html
10.Kirby A, Sugden D, Beveridge S, Edwards L. Developmental coordination disorder (DCD) in adolescents and adults in further and higher education. J Res Spec Educ Needs. 2008; 8(3):120-31. [DOI:10.1111/j.1471-3802.2008.00111.x]
11.Bardid F, Vannozzi G, Logan SW, Hardy LL, Barnett LM. A hitchhiker’s guide to assessing young people’s motor competence: Deciding what method to use. J Sci Med Sport. 2019; 22(3):311-8. [DOI:10.1016/j.jsams.2018.08.007] [PMID]
12.Adolph KE, Cole WG, Vereijken B. Intraindividual variability in the development of motor skills in childhood. In: Diehl M, Hooker K, Sliwinski MJ, editors. Handbook of intraindividual variability across the life span.1th ed. England: Routledge; 2014. https://www.routledge.com/Handbook-of-Intraindividual-Variability-Across-the-Life-Span/Diehl-Hooker-Sliwinski/p/book/9781138799851
13.Pacheco MM, Lafe CW, Newell KM. Search strategies in practice: testing the effect of inherent variability on search patterns. Ecol Psychol. 2020; 32(2-3):115-38. [DOI:10.1080/10407413.2020.1781536]
14.Jequier Gygax M, Maillard AM, Favre J. Could gait biomechanics become a marker of atypical neuronal circuitry in human development?-The example of autism spectrum disorder. Front Bioeng Biotechnol. 2021; 9:624522. [DOI:10.3389/fbioe.2021.624522] [PMID] [PMCID]
15.Geuze R, Kalverboer A. Inconsistency and adaptation in timing of clumsy children. J Hum Mov Stud. 1987; 13(8):421-32. https://research.rug.nl/en/publications/inconsistency-and-adaptation-in-timing-of-clumsy-children
16.Williams HG, Woollacott MH, Ivry R. Timing and motor control in clumsy children. J Mot Behav. 1992; 24(2):165-72. [DOI:10.1080/00222895.1992.9941612] [PMID]
17.Mackenzie SJ, Getchell N, Deutsch K, Wilms-Floet A, Clark JE, Whitall J. Multi-limb coordination and rhythmic variability under varying sensory availability conditions in children with DCD. Hum Mov Sci. 2008; 27(2):256-69. [DOI:10.1016/j.humov.2008.02.010] [PMID] [PMCID]
18.Smits-Engelsman BC, Westenberg Y, Duysens J. Children with developmental coordination disorder are equally able to generate force but show more variability than typically developing children. Hum Mov Sci. 2008; 27(2):296-309. [DOI:10.1016/j.humov.2008.02.005] [PMID]
19.Rosengren KS, Deconinck FJ, DiBerardino 3rd LA, Polk JD, Spencer-Smith J, De Clercq D, et al. Differences in gait complexity and variability between children with and without developmental coordination disorder. Gait Posture. 2009; 29(2):225-9. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2008.08.005] [PMID]
20.Wilmut K, Du W, Barnett A. Gait patterns in children with developmental coordination disorder. Exp Brain Res. 2016; 234(6):1747-55. [DOI:10.1007/s00221-016-4592-x] [PMID]
21.Smits-Engelsman BC, Wilson PH. Noise, variability, and motor performance in developmental coordination disorder. Dev Med Child Neurol. 2013; 55(S 4):69-72. [DOI:10.1111/dmcn.12311] [PMID]
22.Bo J, Bastian AJ, Kagerer FA, Contreras-Vidal JL, Clark JE. Temporal variability in continuous versus discontinuous drawing for children with Developmental Coordination Disorder. Neurosci Lett. 2008; 431(3):215-20. [DOI:10.1016/j.neulet.2007.11.040] [PMID] [PMCID]
23.Volman MJ, Geuze RH. Relative phase stability of bimanual and visuomanual rhythmic coordination patterns in children with a developmental coordination disorder. Hum Mov Sci. 1998; 17(4-5):541-72. [DOI:10.1016/S0167-9457(98)00013-X]
24.Wade MG, Kazeck M. Developmental coordination disorder and its cause: The road less travelled. Hum Mov Sci. 2018; 57:489-500. [DOI:10.1016/j.humov.2016.08.004] [PMID]
25.Herzfeld DJ, Shadmehr R. Motor variability is not noise, but grist for the learning mill. Nat Neurosci. 2014; 17(2):149-50. [DOI:10.1038/nn.3633] [PMID]
26.Caballero C, Davids K, Heller B, Wheat J, Moreno FJ. Movement variability emerges in gait as adaptation to task constraints in dynamic environments. Gait Posture. 2019; 70:1-5. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2019.02.002] [PMID]
27.Hadders-Algra M. Variation and variability: key words in human motor development. Phys Ther. 2010; 90(12):1823-37. [DOI:10.2522/ptj.20100006] [PMID]
28.Golenia L, Bongers RM, van Hoorn JF, Otten E, Mouton LJ, Schoemaker MM. Variability in coordination patterns in children with developmental coordination disorder (DCD). Hum Mov Sci. 2018; 60:202-13. [DOI:10.1016/j.humov.2018.06.009] [PMID]
29.Draper ER. A treadmill-based system for measuring symmetry of gait. Med Eng Phys. 2000; 22(3):215-22. [DOI:10.1016/S1350-4533(00)00026-6]
30.Goble D, Marino G, Potvin J. The influence of horizontal velocity on interlimb symmetry in normal walking. Hum Mov Sci. 2003; 22(3):271-83. [DOI:10.1016/S0167-9457(03)00047-2]
31.Wilmut K, Gentle J, Barnett A. Gait symmetry in individuals with and without Developmental Coordination Disorder. Res Dev Disabil. 2017; 60:107-14. [DOI:10.1016/j.ridd.2016.11.016] [PMID]
32.Henderson S, Sugden D, Barnett A. Movement Assessment Battery for Children-2: MABC-2). 2th ed. London, UK: Pearson Assessment; 2007. [DOI:10.1037/t55281-000]
33.Blank R, Smits-Engelsman B, Polatajko H, Wilson P. European Academy for Childhood Disability (EACD): Recommendations on the definition, diagnosis and intervention of developmental coordination disorder (long version). Dev Med Child Neurol. 2012; 54(1):54-93. [DOI:10.1111/j.1469-8749.2011.04171.x] [PMID]
34.Akbaripour R, Daneshfar A, Shojaei M. [Reliability of the Movement Assessment Battery for Children-(MABC-2) in children aged 7-10 years in Tehran (Persian)]. Sci J Rehabil Med. 2018; 7(4):90-6. [DOI:10.22037/JRM.2018.111121.1776]
35.Gueugnon M, Salesse RN, Coste A, Zhao Z, Bardy BG, Marin L. Postural coordination during socio-motor improvisation. Front Psychol. 2016; 7:1168. [DOI:10.3389/fpsyg.2016.01168] [PMID] [PMCID]
36.Gabis LV, Shefer S, Portnoy S. Variability of coordination in typically developing children versus children with Autism spectrum disorder with and without rhythmic signal. Sensors. 2020; 20(10):2769. [DOI:10.3390/s20102769] [PMID] [PMCID]
37.Davids K, Glazier P, Araújo D, Bartlett R. Movement systems as dynamical systems: the functional role of variability and its implications for sports medicine. Sports Med. 2003; 33(4):245-60. [DOI:10.2165/00007256-200333040-00001] [PMID]
38.Lee MH, Farshchiansadegh A, Ranganathan R. Children show limited movement repertoire when learning a novel motor skill. Dev Sci. 2018; 21(4):e12614. [DOI:10.1111/desc.12614] [PMCID]
39.Manicolo O, Brotzmann M, Hagmann-von Arx P, Grob A, Weber P. Gait in children with infantile/atypical autism: Age-dependent decrease in gait variability and associations with motor skills. Eur J Paediatr Neurol. 2019; 23(1):117-25. [DOI:10.1016/j.ejpn.2018.09.011] [PMID]
40.Larkin D, Hoare D. Out of step: Coordinating kids' movement. Ferryhill: Active Life Foundation; 1991. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
