دوره 24، شماره 4 - ( مهر و آبان 1400 )
جلد 24 شماره 4 صفحات 481-470 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hoseini Z, Akbari Torkestani N, Majidi A, Moslemi A. The Effects of Problem-solving-based Puberty Group Counseling on Adolescent Girls’ Health Concerns. J Arak Uni Med Sci 2021; 24 (4) :470-481
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6916-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6916-fa.html
حسینی زهرا، اکبری ترکستانی نعیمه، مجیدی عابد، مسلمی اعظم. تأثیر مشاوره گروهی بلوغ مبتنی بر حل مسئله بر نگرانی‌های سلامت دختران نوجوان. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1400; 24 (4) :470-481
زهرا حسینی1 
، نعیمه اکبری ترکستانی 2، عابد مجیدی3 ، اعظم مسلمی4
، نعیمه اکبری ترکستانی 2، عابد مجیدی3 ، اعظم مسلمی4
1- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ، nakbari@arakmu.ac.ir
3- گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
4- گروه آمار زیستی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ، nakbari@arakmu.ac.ir
3- گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
4- گروه آمار زیستی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
متن کامل [PDF 5020 kb]
(978 دریافت)
| چکیده (HTML) (1378 مشاهده)
.jpg)
References
1.Andrews JL, Foulkes LE, Bone J K, Blakemore SJ. Amplified concern for social risk in adolescence: Development and validation of a new measure. Brain Sci. 2020; 10(6):397. [DOI:10.3390/brainsci10060397] [PMID] [PMCID]
2.Ha JY, Kim SH, Choi HY, Ahn YM. Early puberty is associated with psychological health problems in Korean adolescents. Education. 2015; 103:227-31. [DOI:10.14257/ASTL.2015.103.48]
3.Nourolahi T, Ghaemi Z, Goodarzi HM, Naeneeni O, Jafari S, Ghaderi S, et al. 1390 national census of population and housing. Statistical Center of Iran. 2013. https://srtc.ac.ir/Portals/0/29.pdf
4.Severy LJ, Thapa S, Askew I, Glor J. Menstrual experiences and beliefs: A multicountry study of relationships with fertility and fertility regulating methods. Women Health. 1993; 20(2):1-20. [DOI:10.1300/J013v20n02_01] [PMID]
5.Mokarie H, Kheyrkhah M, Neisani L, Hoseini F. [The impact of puberty health education on self concept of adolescents (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2013; 8(3):47-57. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=353407
6.Gilbert GG, Sawyer RG, McNeill EB. Health education: Creating strategies for school & community health. 4th ed. United States: Jones & Bartlett Publishers; 2014. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=EnDYBAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR1&dq=Health+education:+Creating+strategies+for+school+%26+community+health.+2014&ots=gDkWKZxKD_&sig=WFtITMd86SjeW3aBaVp_6sy-kW0#v=onepage&q&f=false
7.Baheiraei A, Khoori E, Ahmadi F, Rahimi Foroushani A, Ghofranipour F, Weiler RM. Psychometric properties of the adolescent health concern inventory: The Persian version . Iran J Psychiatry. 2013; 8(1):28-36. [PMCID]
8.Moghadam Tabrizi F, Zamani S. [A survay on the health concerns of adolescents of 15-18 years old in Zanjan in 2016 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2016; 14(4):335-42. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=532656
9.Yadollahi E, Pourhosein R, Sadat M. [Stress and its consequences on adolescent’s health: A meta-analytic review (Persian)]. Rooyesh. 2020; 9(2):1-14. http://frooyesh.ir/article-1-1591-en.html
10.Tsai MC, Chou YY, Lin SJ, Lin SH. Factors associated with adolescents’ perspectives on health needs and preference for health information sources in Taiwan. Arch Dis Child. 2013; 98(1):9-15. [DOI:10.1136/archdischild-2012-301629] [PMID]
11.Hashemi Z. [Comparison of the effectiveness of attention training techniques and mental immunization training in anxiety and worry of adolescents (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2020; 13(3):240-9. http://edcbmj.ir/article-1-2218-en.html
12.Ebrahimi M, Tolooyi kashtiban N, Mogaddam Tabrizi F. [The effect of group counceling on health promotion behavior in middle-aged women who referred to border health centers of Urimia in 2017 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2019; 16(10):749-59. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=790216
13.Mohsenizadeh SM, Ebadinejad Z, Dashtgrad A, Moudi A. [Effect of puberty health education on awareness health assessment and general health of females studying at junior high schools of Ghaen city (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2017; 12(2):27-36. [DOI:10.21859/ijnr-12025]
14.Weiler RM. Adolescents’ perceptions of health concerns: An exploratory study among rural midwestern youth. Health Educ Behav. 1997; 24(3):287-99. [DOI:10.1177/109019819702400303] [PMID]
15.Ebrahimpour Koumleh S, Naderi E, Seif Naraghi M. [The role of problem solving skills in emergence of healthy and positive behaviors: Development and evaluation of an optimal model for social studies for primary school curriculum (Persian)]. Payesh. 2017; 16(1):39-51. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=519448
16.Khalili S, Gholamali Lavasani M Azad Farsane Y. [The study of the effectiveness of group training problem-solving skills, on anger control high school students (Persian)]. J Appl Psychol Res. 2015; 6(1):1-10. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=560555
17.Moghaddam TF, Zamani BS, Saei GM. [Effect of group discussion on health concerns of 15 to 18 year-old teenage girls: A randomized control trial (Persian)]. Avicenna J Nurs Midwifery Care. 2016; 24(3):201-11. [DOI:10.21859/nmj-24038]
18.Baheiraei A, Khoori E, Foroushani AR, Ahmadi F, Ybarra ML. Whatsources do adolescents turn to for information about their health concerns? Int J Adolesc Med Health. 2014; 26(1):61-8. [DOI:10.1515/ijamh-2012-0112] [PMID]
19.Azizi M, Fathi R. [The effect of puberty health education on 12-14 year-old girls’mental health and identity styles (Persian)]. J Ilam Univ Med Sci. 2017; 25(1):159-68. [DOI:10.29252/sjimu.25.1.159]
20.Mohamadipoor M, Falahati M. [Effectiveness of life skills training on mental health of spouses of veterans with affective disorders (Persian)]. Teb-e-Janbaz. 2016; 8(1):25-32. http://yektawebtest.ir/demo_all2/article-1-50-en.html
21.Tasoula E, Gregoriou S, Chalikias J, Lazarou D, Danopoulou I, Katsambas A, et al. The impact of acne vulgaris on quality of life and psychic health in young adolescents in Greece: Results of a population survey. An Bras Dermatol. 2012; 87(6):862-9. [DOI:10.1590/S0365-05962012000600007] [PMID] [PMCID]
22.Dharshana S, Singh AK, Sharma S, Mohan SK, Joshi A. Depression, mood change and self-esteem among adolescents aged 12-25 years with acne vulgaris in India. Ann Trop Med Public Health. 2016; 9(1):31-6. [DOI:10.4103/1755-6783.168712]
23.Berge JM, Wall M, Larson N, Loth KA, Neumark-Sztainer D. Family functioning: Associations with weight status, eating behaviors, and physical activity in adolescents. J Adolesc Health. 2013; 52(3):351-7. [DOI:10.1016/j.jadohealth.2012.07.006] [PMID] [PMCID]
24.Haque SE, Rahman M, Itsuko K, Mutahara M, Sakisaka K. The effect of a school-based educational intervention on menstrual health: An intervention study among adolescent girls in Bangladesh. BMJ Open. 2014; 4(7):004607. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-004607] [PMID] [PMCID]
25.Brown SL, Teufel JA, Birch DA, Kancherla V. Gender, age, and behavior differences in early adolescent worry. J Sch Health. 2006; 76(8):430-7. [DOI:10.1111/j.1746-1561.2006.00137.x] [PMID]
26.Shirzadi S, Soheilizadeh D, Taghdisi M, Hosseini F, Doshmangir P. [Determinethe effect of group discussion as an educational method onpromoting the knowldeg of teen girls concerning pusberty healthwho live in welfare boarding centers in Tehran (Persian)]. Toolo-e-Behdasht. 2013; 12(1):164-77. https://tbj.ssu.ac.ir/article-1-469-en.html
27.Turnbull T, Forshaw M. Sexual health-where theory meets Life. Psychologist. 2012; 25(10):748-50. https://thepsychologist.bps.org.uk/volume-25/edition-10/sexual-health-%E2%80%93-where-theory-meets-life
28.Shirzadi S, Davoud A, Taghdisi M, Hosseini A. [The effect of education based on health beliefmodel on promotion of physical puberty healthamong teen girls in welfare boarding centers in Tehran (Persian)]. J School Public Health Institute Public Health Res. 2012; 10(2):59-71. http://sjsph.tums.ac.ir/article-1-23-en.html
29.Nezu AM, Nezu CM. Problem-solving therapy for relapse prevention in depression. In: Richards CS, Perri MG, editors. Relapse prevention for depression. Washington, D.C: American Psychological Association; 2010. [DOI:10.1037/12082-004]
30.Pierce D, Gunn J. Depression in general practice: Consultation duration and problem solving therapy. Aust Fam Physician. 2011; 40(5):334-6. [PMID]
31.Rahbari N, Babapour J, Sabourimoghaddam H. [The effectiveness of problem-solving training and assertiveness in attitude change towards substance abuse among adolescent girls (Persian)]. Etiadpajohi. 2019; 12(48):11-26. http://etiadpajohi.ir/article-1-1633-en.html
32.Wade SL, Walz NC, Carey J, McMullen KM, Cass J, Mark E, et al. Effect on behavior problems of teen online problem-solving for adolescent traumatic brain injury. Pediatrics. 2011; 128(4):947-53. [DOI:10.1542/peds.2010-3721] [PMID] [PMCID]
متن کامل: (2101 مشاهده)
مقدمه
دوران نوجوانی، دوره حساس رشد است که با تغییرات قابل توجهی مشخص می‌شود [1] و سرآغاز تحولات و تغییرات هورمونی، روانی، شناختی و جسمی است که به‌طور هم‌زمان رخ می‌دهند [2]. گذر از کودکی به بزرگسالی، هم‌زمان با تحولات و تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی است که بر عملکرد نوجوان در بزرگسالی تأثیرگذار بوده و به ایجاد نیازهای متفاوت مخصوص این گروه سنی منجر می‌شود.
نیازها و نگرانی‌های ویژه بهداشتی نوجوانان اغلب در سیستم مراقبت‌های اولیه مورد غفلت واقع می‌شود و به نیازهای آنان توجه مناسبی نمی‌شود، زیرا نوجوانان سالم‌ترین گروه سنی هستند که به ندرت به پزشک مراجعه می‌کنند و چون خارج از دید قرار گرفته‌اند، فشارهای روزافزون بر مراقبت‌های بهداشتی اولیه از گروه‌های خواستار دیگر، آنان را خارج از ذهن کرده است [3].
مهم‌ترین تغییر و تحول این دوران که از اهمیت خاصی برخوردار است و به عنوان نقطه عطف دوران نوجوانی تلقی می‌شود، بلوغ است [4]. علائم بلوغ از آنجا که یکی پس از دیگری ظاهر می‌شوند، ممکن است با کمبود آگاهی در مورد این دوران سبب سردرگمی و بروز مشکلات متعددی برای نوجوانان شود [5]. یکی از مشکلات نوجوانان، نگرانی سلامت است و منظور از آن نوعی نگرانی و دلواسپی است که فرد در مورد موضوعات مرتبط با سلامت خود دارد که شامل جنبه‌های فیزیکی، روانی و اجتماعی است. در این مقوله مسائلی چون مسائل فردی، محیط، اختلالات و بیماری‌ها، مسائل جنسی، مصرف و سوءمصرف مواد، کنترل و پیشگیری از صدمات، تغذیه، خدمات بهداشتی درمانی، ارتباطات، سلامت عاطفی، اجتماعی و نگرانی برای آینده قرار می‌گیرد [6].
در حقیقت نگرانی‌های سلامت نمایانگر همه موضوعات مهم و تأثیرگذار سلامت فردی بوده و به گروه سنی، مرحله زندگی، مسائل اقتصادی اجتماعی و متغیرهای دررون‌فردی در هر فرد متفاوت وابسته است [7]. چنانکه در مطالعه‌ای در کارلتن که به بررسی نگرانی‌های سلامت در نوجوانان دختر 20-12 ساله پرداخته بود، بیشترین نگرانی گزارش‌شده نوجوانان: آکنه، مشکلات قاعدگی، دندانی، عاطفی و اضافه وزن بود [8] و موضوعات مرتبط با مدرسه، آینده، شغل و نیازهای بهداشتی و ورود به دانشگاه بالاترین نگرانی نوجوانان بوده است [9, 10, 11]؛ بنابراین توجه به نگرانی‌های سلامت نوجوانان یکی از مهم‌ترین مسائل قابل توجه در ارتقای بهداشت عمومی و دارای اولویت است [7].
یکی از روش‌های مطرح برای رویارویی با مشکلات و نگرانی‌های نوجوانان مشاوره گروهی است. مشاوره گروهی عبارت است از یک فرایند دوجانبه انسانی که در آن یک مشاور و یک گروه همسال به بررسی مشکلات، احساسات، نگرش‌ها و ارزش‌ها می‌پردازند و کوششی در جهت تعدیل و اصلاح نگرش‌ها و ادراکات فرد است تا بتوانند در مورد مسائل و مشکلات تکاملی خود بهتر و مؤثرتر اقدام کنند. افراد در گروهی که مشکلات مشابه دارند، احساس امنیت و آرامش بیشتری کرده و با آزادی و رغبت بیشتری به بحث و گفت‌وگو درباره مسائل شخصی، خانوادگی و عینی خود می‌پردازند و از تجربه دیگران در فضای قابل اعتماد بهره می‌گیرند [12].
آموزش و مشاوره گروهی در دوران بلوغ ضمن اینکه نوعی سرمایه‌گذاری آموزشی است، شامل مراقبت‌هایی است که سبب حفظ و ارتقای سلامت در حوزه جسم، روان و عاطفه در دوره نوجوانی و دیگر دوران زندگی می‌شود [13]. عوامل زیادی در کاهش نگرانی‌های سلامت دوران بلوغ مؤثر هستند که یکی از آن‌ها مهارت حل مسئله است که از آن به عنوان یکی از مهارت‌های حیاتی برای زندگی در عصر حاضر یاد می‌شود [14] و در کاهش تعارض‌ها و مشکلات بین‌فردی و دررون‌فردی نقش اساسی دارد [15]. حل مسئله فرایندی شناختی رفتاری است که در آن شخص تلاش می‌کند راه‌حل‌های سازگاری برای مشکلات استرس‌آور را شناسایی کند. مهارت‌های حل مسئله اعمال هدف‌گرایانه‌ای هستند که به منظور حل موفقیت‌آمیز یک مشکل خاص بایستی انجام شوند.
هر مرحله در فرایند حل مسئله یک هدف یا وظیفه بی‌نظیر دارد. این مراحل شامل تعریف و فرمول‌بندی مشکل، تهیه لیستی از راه‌حل‌ها، تصمیم‌گیری، به‌کارگیری راه‌حل‌ها و ارزیابی نتایج راه‌حل‌ها است. این مهارت به افراد کمک می‌کند که به طور مؤثری با مشکلات استرس‌آور مقابله کنند و به افراد آموزش داده می‌شود تا مهارت‌های مختلفی را به کار بگیرند. ازجمله الف- اصل مسئله را تغییر دهند (مثلاً بر موانع رسیدن به هدف غلبه کنند) و ب- واکنش‌های آشفته‌کننده نسبت به مشکل را اصلاح کنند (مثلاً قبول اینکه می‌توان به یک هدف دست یافت) [16].
بنابراین با عنایت به مطالب فوق، سرمایه‌گذاری در تأمین سلامت این گروه سنی به سبب نقش دوگانه دختران در سلامت جامعه و سلامت نسل‌های آینده، یکی از اصلی‌ترین مسیرها برای تحقق اهداف توسعه هزاره است. با عنایت به اهمیت موضوع و نقش تأثیرگذار آموزش و مشاوره گروهی مبتنی بر حل مسئله، که همانا روشی کم‌هزینه، بی‌خطر، در دسترس و آسان به منظور کنترل نگرانی‌های سلامت نوجوانان بوده و نتیجه آن می‌تواند به جامعه منعکس شود، این مطالعه با هدف بررسی تأثیر مشاوره گروهی بلوغ مبتنی بر حل مسئله بر نگرانی‌های سلامت دختران انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر یک کارآزمایی آموزشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل است که پس از تصویب در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی اراک و کسب مجوز با شناسه اخلاق IR.ARAKMU.REC.1397.262 در سال 1398 انجام گرفت. در این مطالعه حجم نمونه با توجه به مطالعه مشابه انجام‌شده [17]، بر اساس فرمول
و با در نظر گرفتن ضریب اطمینان 95 درصد و توان 80 درصد و انحراف معیار 0/5 و اختلاف میانگین 0/37 و با احتساب ریزش 10 درصد حجم نمونه برای هر گروه سی نفر تعیین شد.
نمونه‌گیری در این مطالعه به صورت نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای دومرحلهای بود، به طوری که از مناطق آموزشی شهر تهران، هر منطقه به یک خوشه تقسیم شد. سپس چند منطقه آموزشی بر اساس نقشه شهر تهران انتخاب و از این مناطق چند مدرسه متوسطه (دبیرستان) به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای نمونه‌گیری پس از مراجعه به دبیرستان‌های انتخاب‌شده، با ارائه معرفی‌نامه کتبی و هماهنگی با مسئولین دبیرستان با استفاده از پرونده دانش‌آموزی و طی تماس تلفنی از واجدین شرایط جهت شرکت در جلسه توجیهی دعوت به عمل آمد و در جلسه یادشده پس از شرح اهداف پژوهش و روش مطالعه، رضایت‌نامه آگاهانه توزیع و پس از توضیحات کامل، توسط شرکت‌کنندگان تکمیل شد.
دانش‌آموزانی که معیارهای ورود به مطالعه و رضایت شرکت در پژوهش را داشتند، وارد پژوهش شدند. بر اساس زوج یا فرد بودن کد ملی آن‌ها، تخصیص تصادفی صورت گرفت. سی نفر در گروه آزمایش و سی نفر در گروه کنترل (در گروه‌های پانزده نفره در کل چهار گروه) جای گرفتند که از تمام پایه‌های تحصیلی و وضعیت متفاوت تحصیلی و دامنه سنی 18-15 سال بودند (نمودار شرکت‌کنندگان در مطالعه).
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: جنسیت دختر، ملیت ایرانی، ساکن شهر تهران، سن 18-15 سال و نداشتن حادثه استرس‌زا از قبیل فوت و ابتلا به بیمار صعب‌العلاج اعضای درجه یک خانواده در شش ماه اخیر. همچنین معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل غیبت بیش از دو جلسه و بروز هر گونه حادثه استرس‌زا هنگام مطالعه بود.
ابزار گردآوری داده‌ها شامل فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی و نسخه فارسی پرسش‌نامه نگرانی سلامت نوجوانان بود. این پرسش‌نامه، خلاصه پرسش‌نامه‌ای انگلیسی است که توسط وایلر تنظیم و در ایران بومی‌سازی شده است. این پرسش‌نامه چهار حیطه و 55 سؤال دارد.
حیطه سلامت فردی: سیزده سؤال (جوش صورت، بوی بد دهان، بوی بدن، مشکلات دندانی، بینایی، شنوایی، شکل و ظاهر بدن، قد خیلی بلند، قد خیلی کوتاه، کم‌وزنی، اضافه وزن، جذاب نبودن برای دیگران و فعالیت بدنی یا فیزیکی)
حیطه مسائل جنسی: یازده سؤال (ارتباط نزدیک و صمیمانه با جنس مخالف، رشد و بلوغ جنسی، سلامت باروری یا تولید مثل، سقط جنین، رفتار جنسی صحیح، حاملگی در سنین نوجوانی، نقش جنسیتی، رابطه جنسی، صحبت در مورد مسائل جنسیتی، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و تحت فشار بودن برای برقرای رابطه جنسی)
حیطه ارتباطات: چهارده سؤال (ارتباط با والدین، صرف وقت با والدین، ارتباط با خواهر و برادر، ارتباط با بزرگسالان، ارتباط با دوستان، کسب محبوبیت نزد دیگران، عاشق شدن، داشتن دوست، داشتن دوست پسر یا دختر، قرار ملاقات، داشتن یک الگوی مناسب، حفظ آبرو، ازدواج و طلاق)
حیطه سلامت عاطفی: هفده سؤال (داشتن تعادل روحی و روانی، مطابقت یا هماهنگی با انتظارات دیگران، اضطراب، تحت فشار بودن برای کسب موفقیت، استقلال، احساس خوب نسبت به خود، کنترل و تسلط بر دیگران، کنترل خود، مقایسه با دیگران، مرگ، افسردگی، تنهایی، رنج بردن از یک ناخوشی روانی، احساس گناه یا تقصیر، عصبانیت، پای‌بندی به اعتقادات مذهبی و فکر مرگ) می‌شود.
نمره‌گذاری این ابزار بــه شــکل بلــه و خیــر و در محــدوه صفــر تــا یک بــوده و نمــره کل بیــن صفــر تــا 55 قـرار می‌گیرد، به طوری که در صورت پاسخ بلی، نمره یک و در صورت پاسخ خیر، نمره صفر منظور شد. برای تعیین روایی پرسش‌نامه از روش اعتبار محتوا استفاده شد. به همین منظور پرسش‌نامه را شش نفر از اعضای هیئت علمی و متخصص در این زمینه بررسی و ارزشیابی کردند و جهت محاسبه پایایی نیز از نتایج مطالعه بحیرایی و همکاران استفاده شد که ثبات درونی را با روش آلفای کرونباخ بررسی کردند که برابر 96 درصد بود [18].
در آغاز نمونه‌گیری، طی جلسه معارفه، پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی و نگرانی سلامت بین تمام نوجوانان شرکت‌کننده توزیع شد و پس از تکمیل توسط آن‌ها، جمع‌آوری شد. جلسه ابتدایی با محوریت معارفه، ایجاد ارتباط با نوجوانان و ایجاد یک جو اطمینان بخش، رفع سوء‌تفاهم و توضیح روند اجرای جلسات مشاوره گروهی شروع شد. مشاوره گروهی در ارتباط با «بلوغ و روابط اجتماعی دوران نوجوانی»، «قاعدگی، مشکلات قاعدگی و بهداشت دوران قاعدگی»، «عادات صحیح دوران نوجوانی» به صورت کلاس‌های آموزشی و با استفاده از روش سخنرانی، چهره به چهره، پرسش و پاسخ و بحث و گفت‌وگو در گروه آزمایش (دو گروه پانزده نفره)، طی شش جلسه و هر جلسه به مدت شصت دقیقه [17] انجام گرفت. تمام جلسات توسط یک محقق و بر اساس پروتکل از پیش تعیین‌شده برگزار شد.
جلسات آموزشی برای گروه آزمایش: برنامه آموزشی در ارتباط با «بلوغ و روابط اجتماعی دوران نوجوانی»، «قاعدگی، مشکلات قاعدگی و بهداشت دوران قاعدگی»، «عادات صحیح دوران نوجوانی» به صورت کلاس‌های آموزشی و با استفاده از روش سخنرانی، چهره به چهره، پرسش و پاسخ و بحث و گفت‌وگو در گروه آزمایش، طی شش جلسه هر جلسه به مدت شصت دقیقه صورت گرفت (این مدت زمان بر اساس کوریکولوم آموزش سلامت به بیماران است. در این کوریکولوم برای مهارت‌های برقراری ارتباط و مشاوره، مفاهیم پایه‌ای در تغییر رفتار، اصول عمومی مشاوره در تغییر رفتار و همچنین رویکردهای توانمندسازی مدت زمان یک ساعت در نظر گرفته می‌شود).
این در حالی است که گروه کنترل در‌خصوص موارد فوق آموزش ندیدند. در‌نهایت دو ماه پس از آزمون آزمایشی، مجدداً پرسش‌نامه نگرانی سلامت توسط شرکت‌کنندگان تکمیل و با نمرات قبل از آزمایش مقایسه و تجزیه و تحلیل شد. دانش‌آموزان نوجوان گروه کنترل نیز محتوای آموزشی جلسات را به صورت پمفلت‌های آموزشی که شامل همان مطالب آموزشی گروه کنترل بود، پس از انجام پس‌آزمون دریافت کردند.
برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، ویرایش 24 نرم افزار آماری SPSS و آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، فراوانی و درصد) به کار رفت. با توجه به نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنف مبنی بر توزیع نرمال داده‌ها، برای مقایسه دو گروه قبل و بعد از آزمایش از آزمون‌های تی مستقل و تی زوجی استفاده شد. سطح معناداری در این مطالعه کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سن در نوجوانان دختر در گروه آزمایش 1/45±16/2 سال و در گروه کنترل 1/39±16/2 سال بود که از این نظر آماری تفاوت معناداری بین دو گروه وجود نداشت (0/843=P).طبق آزمون آماری کای دو اختلاف معناداری بین متغیرهای جمعیت‌شناختی در دو گروه آزمایش و کنترل مشاهده نشد (0/05<P) و دو گروه از لحاظ داده‌های جمعیت‌شناختی همسان بودند (جدول شماره 1).
.jpg)
جدول شماره 2 نشان‌دهنده روابط درون‌گروهی و بین‌گروهی افراد تحت مطالعه قبل و بعد از آزمون آزمایشی است.
.jpg)
نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین دو گروه کنترل و آزمایش از نظر امتیاز حیطه‌های نگرانی سلامت شامل سلامت فردی، جنسی، عاطفی، ارتباطات و نمره کل نگرانی قبل از آزمون آزمایشی تفاوت معنادار آماری جود نداشت (0/05<P) و دو گروه از نظر متغیرهای مورد نظر همسان بودند.
نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین دو گروه کنترل و آزمایش بعد از آزمایش از نظر امتیاز حیطه‌های نگرانی سلامت شامل سلامت فردی (0/035=P)، عاطفی (0/012=P) و نمره کل نگرانی (0/031=P) تفاوت معنادار آماری وجود داشت، اما دو گروه از لحاظ حیطه‌های سلامت جنسی و ارتباطات تفاوت معنادار آماری نداشتند. قبل از آزمون آزمایشی در گروه آزمایش میانگین نمرات سلامت فردی 3/90، جنسی 3/77، ارتباطات 3/83، عاطفی 5/43 و نمره کل نگرانی 16/93 بود که بعد از اجرای آزمایش به ترتیب به 2/53، 2/03، 2/97، 3/30 و 10/90 تغییر پیدا کرد. این تغییر در حیطه‌های سلامت جنسی (0/011=P)، عاطفی (0/037=P) و نمره کل نگرانی (0/046=P) معنادار بود.
نتایج آزمون تی زوجی نشان داد که در گروه کنترل، قبل و بعد از آزمون آزمایشی، از نظر امتیاز حیطه‌های نگرانی سلامت شامل سلامت فردی، جنسی، عاطفی، ارتباطات و نمره کل نگرانی تفاوت معنادار آماری وجود نداشت (0/05 قبل از آزمون آزمایشی، در دو گروه آزمایش و کنترل، بیشترین میانگین نمره نگرانی در بین نوجوانان دختر مربوط به سلامت عاطفی (گروه آزمایش 3/81±5/43) و (گروه کنترل 2/72±4/3) بود و کمترین میانگین نمره را سلامت جنسی (گروه آزمایش 2/48±3/77) و (گروه کنترل 2/61±2/60) به خود اختصاص داد. بعد از آزمون آزمایشی نیز در دو گروه آزمایش و کنترل، بیشترین میانگین نمره نگرانی در بین نوجوانان دختر مربوط به سلامت عاطفی (گروه آزمایش 3/06±3/3) و (گروه کنترل 2/98±5/33) بود و کمترین میانگین نمره را سلامت جنسی (گروه آزمایش 2/04±2/03) و (گروه کنترل 2/81±2/77) به خود اختصاص داد.
یافته‌ها
پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر مشاوره گروهی بلوغ مبتنی بر حل مسئله بر نگرانی‌های سلامت دختران نوجوان طراحی و اجرا شد. نتایج به‌دست‌آمده در زمینه میزان نگرانی سلامت حاکی از کاهش معنادار بین دو گروه آزمایش و کنترل پس از آزمایش نسبت به قبل از آزمایش بوده که بیانگر اثربخشی آزمایش مشاوره گروهی مبتنی بر حل مسئله بر کاهش نگرانی سلامت دختران نوجوان است.
در حیطه سلامت فردی کاهش معناداری در حیطه سلامت فردی گروه آزمایش بعد از آزمون آزمایشی نسبت به قبل از اجرای آزمایش وجود نداشت که با نتایج مطالعه عزیزی و همکاران [19] همسو بود، اما با مطالعه محمدی‌پور و همکاران [20] هم‌خوانی ندارد که علت احتمالی این تفاوت به مشخصات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در پژوهش برمی‌گردد که با مطالعه ما متفاوت بوده است.
در مطالعات مشابه [21, 22] جوش صورت را به عنوان نگرانی عمومی و اثرگذار بر عزت نفس و نهایتاً مؤثر در افت کیفیت زندگی نوجوانان نام برده‌اند که عملکرد خانواده در جهت رفتارهای تغذیه‌ای و فعالیت فیزیکی نوجوانان و ایجاد تغییرات مثبت مؤثر بوده است [23].
در حیطه سلامت جنسی، کاهش معناداری در گروه آزمایش بعد از آزمایش نسبت به قبل از آن وجود داشت. بیشترین نگرانی که نوجوانان را به چالش واداشته بود، سلامت باروری یا تولید مثل بود. نتایج این مطالعه با مطالعه مقدم تبریزی و همکاران [17] همسو بود که با توجه به تشابه مشخصات جمعیت‌شناختی افراد شرکت‌کننده و ابزار پژوهش در مطالعه مقدم تبریزی با مطالعه ما چنین نتیجه‌ای دور از ذهن نیست.
در راستای آموزش سلامت جنسی و تغییر رفتار، مطالعه‌ای در بنگلادش در زمینه آموزش بهداشت قاعد/گی در جهت افزایش خودکارآمدی دانش‌آموزان انجام شد که تغییرات چشمگیری در دانش، اعتقادات و رفتارهای بهداشتی ایجاد کرد که این نتایج نیاز به یک برنامه آموزش بهداشت را برای نوجوانان مدارس متوسطه نشان داد [24] (تصویر شماره 1).
دوران نوجوانی، دوره حساس رشد است که با تغییرات قابل توجهی مشخص می‌شود [1] و سرآغاز تحولات و تغییرات هورمونی، روانی، شناختی و جسمی است که به‌طور هم‌زمان رخ می‌دهند [2]. گذر از کودکی به بزرگسالی، هم‌زمان با تحولات و تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی است که بر عملکرد نوجوان در بزرگسالی تأثیرگذار بوده و به ایجاد نیازهای متفاوت مخصوص این گروه سنی منجر می‌شود.
نیازها و نگرانی‌های ویژه بهداشتی نوجوانان اغلب در سیستم مراقبت‌های اولیه مورد غفلت واقع می‌شود و به نیازهای آنان توجه مناسبی نمی‌شود، زیرا نوجوانان سالم‌ترین گروه سنی هستند که به ندرت به پزشک مراجعه می‌کنند و چون خارج از دید قرار گرفته‌اند، فشارهای روزافزون بر مراقبت‌های بهداشتی اولیه از گروه‌های خواستار دیگر، آنان را خارج از ذهن کرده است [3].
مهم‌ترین تغییر و تحول این دوران که از اهمیت خاصی برخوردار است و به عنوان نقطه عطف دوران نوجوانی تلقی می‌شود، بلوغ است [4]. علائم بلوغ از آنجا که یکی پس از دیگری ظاهر می‌شوند، ممکن است با کمبود آگاهی در مورد این دوران سبب سردرگمی و بروز مشکلات متعددی برای نوجوانان شود [5]. یکی از مشکلات نوجوانان، نگرانی سلامت است و منظور از آن نوعی نگرانی و دلواسپی است که فرد در مورد موضوعات مرتبط با سلامت خود دارد که شامل جنبه‌های فیزیکی، روانی و اجتماعی است. در این مقوله مسائلی چون مسائل فردی، محیط، اختلالات و بیماری‌ها، مسائل جنسی، مصرف و سوءمصرف مواد، کنترل و پیشگیری از صدمات، تغذیه، خدمات بهداشتی درمانی، ارتباطات، سلامت عاطفی، اجتماعی و نگرانی برای آینده قرار می‌گیرد [6].
در حقیقت نگرانی‌های سلامت نمایانگر همه موضوعات مهم و تأثیرگذار سلامت فردی بوده و به گروه سنی، مرحله زندگی، مسائل اقتصادی اجتماعی و متغیرهای دررون‌فردی در هر فرد متفاوت وابسته است [7]. چنانکه در مطالعه‌ای در کارلتن که به بررسی نگرانی‌های سلامت در نوجوانان دختر 20-12 ساله پرداخته بود، بیشترین نگرانی گزارش‌شده نوجوانان: آکنه، مشکلات قاعدگی، دندانی، عاطفی و اضافه وزن بود [8] و موضوعات مرتبط با مدرسه، آینده، شغل و نیازهای بهداشتی و ورود به دانشگاه بالاترین نگرانی نوجوانان بوده است [9, 10, 11]؛ بنابراین توجه به نگرانی‌های سلامت نوجوانان یکی از مهم‌ترین مسائل قابل توجه در ارتقای بهداشت عمومی و دارای اولویت است [7].
یکی از روش‌های مطرح برای رویارویی با مشکلات و نگرانی‌های نوجوانان مشاوره گروهی است. مشاوره گروهی عبارت است از یک فرایند دوجانبه انسانی که در آن یک مشاور و یک گروه همسال به بررسی مشکلات، احساسات، نگرش‌ها و ارزش‌ها می‌پردازند و کوششی در جهت تعدیل و اصلاح نگرش‌ها و ادراکات فرد است تا بتوانند در مورد مسائل و مشکلات تکاملی خود بهتر و مؤثرتر اقدام کنند. افراد در گروهی که مشکلات مشابه دارند، احساس امنیت و آرامش بیشتری کرده و با آزادی و رغبت بیشتری به بحث و گفت‌وگو درباره مسائل شخصی، خانوادگی و عینی خود می‌پردازند و از تجربه دیگران در فضای قابل اعتماد بهره می‌گیرند [12].
آموزش و مشاوره گروهی در دوران بلوغ ضمن اینکه نوعی سرمایه‌گذاری آموزشی است، شامل مراقبت‌هایی است که سبب حفظ و ارتقای سلامت در حوزه جسم، روان و عاطفه در دوره نوجوانی و دیگر دوران زندگی می‌شود [13]. عوامل زیادی در کاهش نگرانی‌های سلامت دوران بلوغ مؤثر هستند که یکی از آن‌ها مهارت حل مسئله است که از آن به عنوان یکی از مهارت‌های حیاتی برای زندگی در عصر حاضر یاد می‌شود [14] و در کاهش تعارض‌ها و مشکلات بین‌فردی و دررون‌فردی نقش اساسی دارد [15]. حل مسئله فرایندی شناختی رفتاری است که در آن شخص تلاش می‌کند راه‌حل‌های سازگاری برای مشکلات استرس‌آور را شناسایی کند. مهارت‌های حل مسئله اعمال هدف‌گرایانه‌ای هستند که به منظور حل موفقیت‌آمیز یک مشکل خاص بایستی انجام شوند.
هر مرحله در فرایند حل مسئله یک هدف یا وظیفه بی‌نظیر دارد. این مراحل شامل تعریف و فرمول‌بندی مشکل، تهیه لیستی از راه‌حل‌ها، تصمیم‌گیری، به‌کارگیری راه‌حل‌ها و ارزیابی نتایج راه‌حل‌ها است. این مهارت به افراد کمک می‌کند که به طور مؤثری با مشکلات استرس‌آور مقابله کنند و به افراد آموزش داده می‌شود تا مهارت‌های مختلفی را به کار بگیرند. ازجمله الف- اصل مسئله را تغییر دهند (مثلاً بر موانع رسیدن به هدف غلبه کنند) و ب- واکنش‌های آشفته‌کننده نسبت به مشکل را اصلاح کنند (مثلاً قبول اینکه می‌توان به یک هدف دست یافت) [16].
بنابراین با عنایت به مطالب فوق، سرمایه‌گذاری در تأمین سلامت این گروه سنی به سبب نقش دوگانه دختران در سلامت جامعه و سلامت نسل‌های آینده، یکی از اصلی‌ترین مسیرها برای تحقق اهداف توسعه هزاره است. با عنایت به اهمیت موضوع و نقش تأثیرگذار آموزش و مشاوره گروهی مبتنی بر حل مسئله، که همانا روشی کم‌هزینه، بی‌خطر، در دسترس و آسان به منظور کنترل نگرانی‌های سلامت نوجوانان بوده و نتیجه آن می‌تواند به جامعه منعکس شود، این مطالعه با هدف بررسی تأثیر مشاوره گروهی بلوغ مبتنی بر حل مسئله بر نگرانی‌های سلامت دختران انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر یک کارآزمایی آموزشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل است که پس از تصویب در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی اراک و کسب مجوز با شناسه اخلاق IR.ARAKMU.REC.1397.262 در سال 1398 انجام گرفت. در این مطالعه حجم نمونه با توجه به مطالعه مشابه انجام‌شده [17]، بر اساس فرمول
و با در نظر گرفتن ضریب اطمینان 95 درصد و توان 80 درصد و انحراف معیار 0/5 و اختلاف میانگین 0/37 و با احتساب ریزش 10 درصد حجم نمونه برای هر گروه سی نفر تعیین شد. نمونه‌گیری در این مطالعه به صورت نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای دومرحلهای بود، به طوری که از مناطق آموزشی شهر تهران، هر منطقه به یک خوشه تقسیم شد. سپس چند منطقه آموزشی بر اساس نقشه شهر تهران انتخاب و از این مناطق چند مدرسه متوسطه (دبیرستان) به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای نمونه‌گیری پس از مراجعه به دبیرستان‌های انتخاب‌شده، با ارائه معرفی‌نامه کتبی و هماهنگی با مسئولین دبیرستان با استفاده از پرونده دانش‌آموزی و طی تماس تلفنی از واجدین شرایط جهت شرکت در جلسه توجیهی دعوت به عمل آمد و در جلسه یادشده پس از شرح اهداف پژوهش و روش مطالعه، رضایت‌نامه آگاهانه توزیع و پس از توضیحات کامل، توسط شرکت‌کنندگان تکمیل شد.
دانش‌آموزانی که معیارهای ورود به مطالعه و رضایت شرکت در پژوهش را داشتند، وارد پژوهش شدند. بر اساس زوج یا فرد بودن کد ملی آن‌ها، تخصیص تصادفی صورت گرفت. سی نفر در گروه آزمایش و سی نفر در گروه کنترل (در گروه‌های پانزده نفره در کل چهار گروه) جای گرفتند که از تمام پایه‌های تحصیلی و وضعیت متفاوت تحصیلی و دامنه سنی 18-15 سال بودند (نمودار شرکت‌کنندگان در مطالعه).
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: جنسیت دختر، ملیت ایرانی، ساکن شهر تهران، سن 18-15 سال و نداشتن حادثه استرس‌زا از قبیل فوت و ابتلا به بیمار صعب‌العلاج اعضای درجه یک خانواده در شش ماه اخیر. همچنین معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل غیبت بیش از دو جلسه و بروز هر گونه حادثه استرس‌زا هنگام مطالعه بود.
ابزار گردآوری داده‌ها شامل فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی و نسخه فارسی پرسش‌نامه نگرانی سلامت نوجوانان بود. این پرسش‌نامه، خلاصه پرسش‌نامه‌ای انگلیسی است که توسط وایلر تنظیم و در ایران بومی‌سازی شده است. این پرسش‌نامه چهار حیطه و 55 سؤال دارد.
حیطه سلامت فردی: سیزده سؤال (جوش صورت، بوی بد دهان، بوی بدن، مشکلات دندانی، بینایی، شنوایی، شکل و ظاهر بدن، قد خیلی بلند، قد خیلی کوتاه، کم‌وزنی، اضافه وزن، جذاب نبودن برای دیگران و فعالیت بدنی یا فیزیکی)
حیطه مسائل جنسی: یازده سؤال (ارتباط نزدیک و صمیمانه با جنس مخالف، رشد و بلوغ جنسی، سلامت باروری یا تولید مثل، سقط جنین، رفتار جنسی صحیح، حاملگی در سنین نوجوانی، نقش جنسیتی، رابطه جنسی، صحبت در مورد مسائل جنسیتی، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و تحت فشار بودن برای برقرای رابطه جنسی)
حیطه ارتباطات: چهارده سؤال (ارتباط با والدین، صرف وقت با والدین، ارتباط با خواهر و برادر، ارتباط با بزرگسالان، ارتباط با دوستان، کسب محبوبیت نزد دیگران، عاشق شدن، داشتن دوست، داشتن دوست پسر یا دختر، قرار ملاقات، داشتن یک الگوی مناسب، حفظ آبرو، ازدواج و طلاق)
حیطه سلامت عاطفی: هفده سؤال (داشتن تعادل روحی و روانی، مطابقت یا هماهنگی با انتظارات دیگران، اضطراب، تحت فشار بودن برای کسب موفقیت، استقلال، احساس خوب نسبت به خود، کنترل و تسلط بر دیگران، کنترل خود، مقایسه با دیگران، مرگ، افسردگی، تنهایی، رنج بردن از یک ناخوشی روانی، احساس گناه یا تقصیر، عصبانیت، پای‌بندی به اعتقادات مذهبی و فکر مرگ) می‌شود.
نمره‌گذاری این ابزار بــه شــکل بلــه و خیــر و در محــدوه صفــر تــا یک بــوده و نمــره کل بیــن صفــر تــا 55 قـرار می‌گیرد، به طوری که در صورت پاسخ بلی، نمره یک و در صورت پاسخ خیر، نمره صفر منظور شد. برای تعیین روایی پرسش‌نامه از روش اعتبار محتوا استفاده شد. به همین منظور پرسش‌نامه را شش نفر از اعضای هیئت علمی و متخصص در این زمینه بررسی و ارزشیابی کردند و جهت محاسبه پایایی نیز از نتایج مطالعه بحیرایی و همکاران استفاده شد که ثبات درونی را با روش آلفای کرونباخ بررسی کردند که برابر 96 درصد بود [18].
در آغاز نمونه‌گیری، طی جلسه معارفه، پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی و نگرانی سلامت بین تمام نوجوانان شرکت‌کننده توزیع شد و پس از تکمیل توسط آن‌ها، جمع‌آوری شد. جلسه ابتدایی با محوریت معارفه، ایجاد ارتباط با نوجوانان و ایجاد یک جو اطمینان بخش، رفع سوء‌تفاهم و توضیح روند اجرای جلسات مشاوره گروهی شروع شد. مشاوره گروهی در ارتباط با «بلوغ و روابط اجتماعی دوران نوجوانی»، «قاعدگی، مشکلات قاعدگی و بهداشت دوران قاعدگی»، «عادات صحیح دوران نوجوانی» به صورت کلاس‌های آموزشی و با استفاده از روش سخنرانی، چهره به چهره، پرسش و پاسخ و بحث و گفت‌وگو در گروه آزمایش (دو گروه پانزده نفره)، طی شش جلسه و هر جلسه به مدت شصت دقیقه [17] انجام گرفت. تمام جلسات توسط یک محقق و بر اساس پروتکل از پیش تعیین‌شده برگزار شد.
جلسات آموزشی برای گروه آزمایش: برنامه آموزشی در ارتباط با «بلوغ و روابط اجتماعی دوران نوجوانی»، «قاعدگی، مشکلات قاعدگی و بهداشت دوران قاعدگی»، «عادات صحیح دوران نوجوانی» به صورت کلاس‌های آموزشی و با استفاده از روش سخنرانی، چهره به چهره، پرسش و پاسخ و بحث و گفت‌وگو در گروه آزمایش، طی شش جلسه هر جلسه به مدت شصت دقیقه صورت گرفت (این مدت زمان بر اساس کوریکولوم آموزش سلامت به بیماران است. در این کوریکولوم برای مهارت‌های برقراری ارتباط و مشاوره، مفاهیم پایه‌ای در تغییر رفتار، اصول عمومی مشاوره در تغییر رفتار و همچنین رویکردهای توانمندسازی مدت زمان یک ساعت در نظر گرفته می‌شود).
این در حالی است که گروه کنترل در‌خصوص موارد فوق آموزش ندیدند. در‌نهایت دو ماه پس از آزمون آزمایشی، مجدداً پرسش‌نامه نگرانی سلامت توسط شرکت‌کنندگان تکمیل و با نمرات قبل از آزمایش مقایسه و تجزیه و تحلیل شد. دانش‌آموزان نوجوان گروه کنترل نیز محتوای آموزشی جلسات را به صورت پمفلت‌های آموزشی که شامل همان مطالب آموزشی گروه کنترل بود، پس از انجام پس‌آزمون دریافت کردند.
برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، ویرایش 24 نرم افزار آماری SPSS و آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، فراوانی و درصد) به کار رفت. با توجه به نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنف مبنی بر توزیع نرمال داده‌ها، برای مقایسه دو گروه قبل و بعد از آزمایش از آزمون‌های تی مستقل و تی زوجی استفاده شد. سطح معناداری در این مطالعه کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه میانگین سن در نوجوانان دختر در گروه آزمایش 1/45±16/2 سال و در گروه کنترل 1/39±16/2 سال بود که از این نظر آماری تفاوت معناداری بین دو گروه وجود نداشت (0/843=P).طبق آزمون آماری کای دو اختلاف معناداری بین متغیرهای جمعیت‌شناختی در دو گروه آزمایش و کنترل مشاهده نشد (0/05<P) و دو گروه از لحاظ داده‌های جمعیت‌شناختی همسان بودند (جدول شماره 1).
.jpg)
جدول شماره 2 نشان‌دهنده روابط درون‌گروهی و بین‌گروهی افراد تحت مطالعه قبل و بعد از آزمون آزمایشی است.
.jpg)
نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین دو گروه کنترل و آزمایش از نظر امتیاز حیطه‌های نگرانی سلامت شامل سلامت فردی، جنسی، عاطفی، ارتباطات و نمره کل نگرانی قبل از آزمون آزمایشی تفاوت معنادار آماری جود نداشت (0/05<P) و دو گروه از نظر متغیرهای مورد نظر همسان بودند.
نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین دو گروه کنترل و آزمایش بعد از آزمایش از نظر امتیاز حیطه‌های نگرانی سلامت شامل سلامت فردی (0/035=P)، عاطفی (0/012=P) و نمره کل نگرانی (0/031=P) تفاوت معنادار آماری وجود داشت، اما دو گروه از لحاظ حیطه‌های سلامت جنسی و ارتباطات تفاوت معنادار آماری نداشتند. قبل از آزمون آزمایشی در گروه آزمایش میانگین نمرات سلامت فردی 3/90، جنسی 3/77، ارتباطات 3/83، عاطفی 5/43 و نمره کل نگرانی 16/93 بود که بعد از اجرای آزمایش به ترتیب به 2/53، 2/03، 2/97، 3/30 و 10/90 تغییر پیدا کرد. این تغییر در حیطه‌های سلامت جنسی (0/011=P)، عاطفی (0/037=P) و نمره کل نگرانی (0/046=P) معنادار بود.
نتایج آزمون تی زوجی نشان داد که در گروه کنترل، قبل و بعد از آزمون آزمایشی، از نظر امتیاز حیطه‌های نگرانی سلامت شامل سلامت فردی، جنسی، عاطفی، ارتباطات و نمره کل نگرانی تفاوت معنادار آماری وجود نداشت (0/05 قبل از آزمون آزمایشی، در دو گروه آزمایش و کنترل، بیشترین میانگین نمره نگرانی در بین نوجوانان دختر مربوط به سلامت عاطفی (گروه آزمایش 3/81±5/43) و (گروه کنترل 2/72±4/3) بود و کمترین میانگین نمره را سلامت جنسی (گروه آزمایش 2/48±3/77) و (گروه کنترل 2/61±2/60) به خود اختصاص داد. بعد از آزمون آزمایشی نیز در دو گروه آزمایش و کنترل، بیشترین میانگین نمره نگرانی در بین نوجوانان دختر مربوط به سلامت عاطفی (گروه آزمایش 3/06±3/3) و (گروه کنترل 2/98±5/33) بود و کمترین میانگین نمره را سلامت جنسی (گروه آزمایش 2/04±2/03) و (گروه کنترل 2/81±2/77) به خود اختصاص داد.
یافته‌ها
پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر مشاوره گروهی بلوغ مبتنی بر حل مسئله بر نگرانی‌های سلامت دختران نوجوان طراحی و اجرا شد. نتایج به‌دست‌آمده در زمینه میزان نگرانی سلامت حاکی از کاهش معنادار بین دو گروه آزمایش و کنترل پس از آزمایش نسبت به قبل از آزمایش بوده که بیانگر اثربخشی آزمایش مشاوره گروهی مبتنی بر حل مسئله بر کاهش نگرانی سلامت دختران نوجوان است.
در حیطه سلامت فردی کاهش معناداری در حیطه سلامت فردی گروه آزمایش بعد از آزمون آزمایشی نسبت به قبل از اجرای آزمایش وجود نداشت که با نتایج مطالعه عزیزی و همکاران [19] همسو بود، اما با مطالعه محمدی‌پور و همکاران [20] هم‌خوانی ندارد که علت احتمالی این تفاوت به مشخصات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در پژوهش برمی‌گردد که با مطالعه ما متفاوت بوده است.
در مطالعات مشابه [21, 22] جوش صورت را به عنوان نگرانی عمومی و اثرگذار بر عزت نفس و نهایتاً مؤثر در افت کیفیت زندگی نوجوانان نام برده‌اند که عملکرد خانواده در جهت رفتارهای تغذیه‌ای و فعالیت فیزیکی نوجوانان و ایجاد تغییرات مثبت مؤثر بوده است [23].
در حیطه سلامت جنسی، کاهش معناداری در گروه آزمایش بعد از آزمایش نسبت به قبل از آن وجود داشت. بیشترین نگرانی که نوجوانان را به چالش واداشته بود، سلامت باروری یا تولید مثل بود. نتایج این مطالعه با مطالعه مقدم تبریزی و همکاران [17] همسو بود که با توجه به تشابه مشخصات جمعیت‌شناختی افراد شرکت‌کننده و ابزار پژوهش در مطالعه مقدم تبریزی با مطالعه ما چنین نتیجه‌ای دور از ذهن نیست.
در راستای آموزش سلامت جنسی و تغییر رفتار، مطالعه‌ای در بنگلادش در زمینه آموزش بهداشت قاعد/گی در جهت افزایش خودکارآمدی دانش‌آموزان انجام شد که تغییرات چشمگیری در دانش، اعتقادات و رفتارهای بهداشتی ایجاد کرد که این نتایج نیاز به یک برنامه آموزش بهداشت را برای نوجوانان مدارس متوسطه نشان داد [24] (تصویر شماره 1).
.jpg)
مطالعه اخیر از جهت آموزش رفتارهای بهداشتی و شرکت‌کنندگان در پژوهش که نوجوانان دبیرستانی بودند، با مطالعه ما نقاط مشترکی دارد که از جهت اهمیت آموزش سلامت جنسی و نیازهای آموزشی نوجوانان درخور توجه است.
مطالعه برون و همکاران، آموزش از طریق رسانه‌های جمعی و سایر آزمون‌های آموزشی به نوجوانان جهت حفظ سلامت جنسی و دوری جستن از رفتارهای پرخطر را ارزشمند یافتند [25]. این درحالی است که در مطالعه حاضر و برخی مطالعات، مشاوره حضوری و بحث گروهی را در کاهش نگرانی نوجوانان در دوران بلوغ مؤثر دانسته‌اند [26]؛ بنابراین تأثیر آموزش با هر شیوه بر نوجوانان مطرح می‌شود.
در بُعد ارتباطات، تفاوت معناداری در گروه آزمایش بعد از آزمایش وجود نداشت که این نتیجه با مطالعه مقدم تبریزی [17] همسو نبود و علت احتمالی این تفاوت شاید به اطلاعات قبلی دانش‌آموزان در حیطه ارتباطات برگردد، زیرا عوامل متعددی بر نگرانی مؤثرند، چنانکه در دسترس بودن آموزش‌های بهداشتی و مهارت‌های زندگی از عوامل مؤثر در کاهش نگرانی و سلامت روان نوجوانان هستند [27]. در عصر حاضر کسب اطلاعات از منابع رسمی و غیر‌رسمی برای نوجوانان دور از انتظار نیست.
در حیطه سلامت عاطفی کاهش معناداری در حیطه سلامت عاطفی گروه آزمایش بعد از آزمایش نسبت به قبل از آزمایش اتفاق افتاد که این یافته‌ها با نتایج مطالعه شیرزادی [28] و مقدم تبریزی [17] همسو است. چنانکه دریافتند آموزش حل مسئله باعث کاهش نگرانی و ناسازگاری نوجوانان دختر دبیرستانی می‌شود.
همچنین مطالعات نزو [29] پیرس [30] دریافتند آموزش مهارت حل مسئله می‌تواند نگرانی عاطفی را کاهش دهد و روش درمانی مؤثری برای کاهش میزان افسردگی، ناامیدی و بهبود مهارت‌های مقابله‌ای نوجوانان باشد و افرادی که از مهارت‌های حل مسئله پایینی برخوردارند، به محض رویارویی با موانع ممکن است با بروز رفتارهای برانگیخته نسبت به آن واکنش نشان دهند [31].
واید و همکاران، آموزش مهارت حل مسئله را برای درمان مشکلات عاطفی نوجوانان به کار برده و دریافتند این روش نه تنها مشکلات رفتاری و عاطفی نوجوانان را کاهش می‌دهد، بلکه در تسکین و کاهش پریشانی خانواده‌های آنان نیز مؤثر است [32].
محدودیت‌های پژوهش در مطالعه حاضر به شرح ذیل بودند:
انجام مطالعه در یک گروه جنسی (دختران)؛ بنابراین توصیه می‌شود در مطالعات بعدی هر دو جنس وارد مطالعه شوند.
محدود بودن نمونه مورد بررسی که توصیه می‌شود در مطالعات آتی سایر گروه‌ها نیز علاوه بر دانش‌آموزان وارد مطالعه شوند.
عدم امکان کنترل کافی بر متغیرهای محیطی که توصیه می‌شود پژوهشگران این مطالعه را در جوامع دیگر با دامنه سنی وسیع‌تر انجام دهند.
نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر نشان داد که مشاوره گروهی بلوغ، مبتنی بر حل مسئله با بحث گروهی و مشارکت فعال شرکت‌کنندگان می‌تواند با ارائه آموزش‌ها در زمینه بهداشت در این دوره باعث کاهش نگرانی سلامت دختران نوجوان شود.
پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده جهت کاهش نگرانی‌های سلامت دانش‌آموزان، استراتژی و برنامه آموزشی که در این مطالعه طراحی و به کار گرفته شده است با حجم نمونه وسیع‌تر استفاده شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با شناسه IR.ARAKMU.REC.1397.262به تصویب کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی اراک رسیده است. تمام شرکت‌کنندگان در پژوهش رضایت‌نامه آگاهانه را مطالعه، امضا و با ثبت اثر انگشت خویش در پایین فرم در پژوهش شرکت کردند. به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات اخذ‌شده محرمانه خواهد ماند.
حامی مالی
این مقاله از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول در گروه مامایی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اراک استخراج شده است. همچنین این پژوهش با حمایت معاونت پژوهشی، تامین مالی دانشگاه علوم پزشکی اراک انجام شد.
مشارکت نویسندگان
نویسندگان مقاله معیارهای استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادات کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی را دارا بوده و همگی به یک اندازه در نگارش مقاله سهیم بوده‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران این مطالعه از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک به خاطر تقبل هزینه‌های طرح و نظر به اینکه جمع‌آوری داده‌ها در شهر تهران انجام شده، از مدیرکل محترم آموزش و پرورش استان تهران و همه دانش‌آموزانی که در این مطالعه شرکت داشتند، به دلیل همکاری صمیمانه، کمال تشکر و سپاس‌گزاری را دارند.
مطالعه برون و همکاران، آموزش از طریق رسانه‌های جمعی و سایر آزمون‌های آموزشی به نوجوانان جهت حفظ سلامت جنسی و دوری جستن از رفتارهای پرخطر را ارزشمند یافتند [25]. این درحالی است که در مطالعه حاضر و برخی مطالعات، مشاوره حضوری و بحث گروهی را در کاهش نگرانی نوجوانان در دوران بلوغ مؤثر دانسته‌اند [26]؛ بنابراین تأثیر آموزش با هر شیوه بر نوجوانان مطرح می‌شود.
در بُعد ارتباطات، تفاوت معناداری در گروه آزمایش بعد از آزمایش وجود نداشت که این نتیجه با مطالعه مقدم تبریزی [17] همسو نبود و علت احتمالی این تفاوت شاید به اطلاعات قبلی دانش‌آموزان در حیطه ارتباطات برگردد، زیرا عوامل متعددی بر نگرانی مؤثرند، چنانکه در دسترس بودن آموزش‌های بهداشتی و مهارت‌های زندگی از عوامل مؤثر در کاهش نگرانی و سلامت روان نوجوانان هستند [27]. در عصر حاضر کسب اطلاعات از منابع رسمی و غیر‌رسمی برای نوجوانان دور از انتظار نیست.
در حیطه سلامت عاطفی کاهش معناداری در حیطه سلامت عاطفی گروه آزمایش بعد از آزمایش نسبت به قبل از آزمایش اتفاق افتاد که این یافته‌ها با نتایج مطالعه شیرزادی [28] و مقدم تبریزی [17] همسو است. چنانکه دریافتند آموزش حل مسئله باعث کاهش نگرانی و ناسازگاری نوجوانان دختر دبیرستانی می‌شود.
همچنین مطالعات نزو [29] پیرس [30] دریافتند آموزش مهارت حل مسئله می‌تواند نگرانی عاطفی را کاهش دهد و روش درمانی مؤثری برای کاهش میزان افسردگی، ناامیدی و بهبود مهارت‌های مقابله‌ای نوجوانان باشد و افرادی که از مهارت‌های حل مسئله پایینی برخوردارند، به محض رویارویی با موانع ممکن است با بروز رفتارهای برانگیخته نسبت به آن واکنش نشان دهند [31].
واید و همکاران، آموزش مهارت حل مسئله را برای درمان مشکلات عاطفی نوجوانان به کار برده و دریافتند این روش نه تنها مشکلات رفتاری و عاطفی نوجوانان را کاهش می‌دهد، بلکه در تسکین و کاهش پریشانی خانواده‌های آنان نیز مؤثر است [32].
محدودیت‌های پژوهش در مطالعه حاضر به شرح ذیل بودند:
انجام مطالعه در یک گروه جنسی (دختران)؛ بنابراین توصیه می‌شود در مطالعات بعدی هر دو جنس وارد مطالعه شوند.
محدود بودن نمونه مورد بررسی که توصیه می‌شود در مطالعات آتی سایر گروه‌ها نیز علاوه بر دانش‌آموزان وارد مطالعه شوند.
عدم امکان کنترل کافی بر متغیرهای محیطی که توصیه می‌شود پژوهشگران این مطالعه را در جوامع دیگر با دامنه سنی وسیع‌تر انجام دهند.
نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر نشان داد که مشاوره گروهی بلوغ، مبتنی بر حل مسئله با بحث گروهی و مشارکت فعال شرکت‌کنندگان می‌تواند با ارائه آموزش‌ها در زمینه بهداشت در این دوره باعث کاهش نگرانی سلامت دختران نوجوان شود.
پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده جهت کاهش نگرانی‌های سلامت دانش‌آموزان، استراتژی و برنامه آموزشی که در این مطالعه طراحی و به کار گرفته شده است با حجم نمونه وسیع‌تر استفاده شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با شناسه IR.ARAKMU.REC.1397.262به تصویب کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی اراک رسیده است. تمام شرکت‌کنندگان در پژوهش رضایت‌نامه آگاهانه را مطالعه، امضا و با ثبت اثر انگشت خویش در پایین فرم در پژوهش شرکت کردند. به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات اخذ‌شده محرمانه خواهد ماند.
حامی مالی
این مقاله از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول در گروه مامایی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اراک استخراج شده است. همچنین این پژوهش با حمایت معاونت پژوهشی، تامین مالی دانشگاه علوم پزشکی اراک انجام شد.
مشارکت نویسندگان
نویسندگان مقاله معیارهای استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادات کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی را دارا بوده و همگی به یک اندازه در نگارش مقاله سهیم بوده‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران این مطالعه از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک به خاطر تقبل هزینه‌های طرح و نظر به اینکه جمع‌آوری داده‌ها در شهر تهران انجام شده، از مدیرکل محترم آموزش و پرورش استان تهران و همه دانش‌آموزانی که در این مطالعه شرکت داشتند، به دلیل همکاری صمیمانه، کمال تشکر و سپاس‌گزاری را دارند.
References
1.Andrews JL, Foulkes LE, Bone J K, Blakemore SJ. Amplified concern for social risk in adolescence: Development and validation of a new measure. Brain Sci. 2020; 10(6):397. [DOI:10.3390/brainsci10060397] [PMID] [PMCID]
2.Ha JY, Kim SH, Choi HY, Ahn YM. Early puberty is associated with psychological health problems in Korean adolescents. Education. 2015; 103:227-31. [DOI:10.14257/ASTL.2015.103.48]
3.Nourolahi T, Ghaemi Z, Goodarzi HM, Naeneeni O, Jafari S, Ghaderi S, et al. 1390 national census of population and housing. Statistical Center of Iran. 2013. https://srtc.ac.ir/Portals/0/29.pdf
4.Severy LJ, Thapa S, Askew I, Glor J. Menstrual experiences and beliefs: A multicountry study of relationships with fertility and fertility regulating methods. Women Health. 1993; 20(2):1-20. [DOI:10.1300/J013v20n02_01] [PMID]
5.Mokarie H, Kheyrkhah M, Neisani L, Hoseini F. [The impact of puberty health education on self concept of adolescents (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2013; 8(3):47-57. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=353407
6.Gilbert GG, Sawyer RG, McNeill EB. Health education: Creating strategies for school & community health. 4th ed. United States: Jones & Bartlett Publishers; 2014. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=EnDYBAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR1&dq=Health+education:+Creating+strategies+for+school+%26+community+health.+2014&ots=gDkWKZxKD_&sig=WFtITMd86SjeW3aBaVp_6sy-kW0#v=onepage&q&f=false
7.Baheiraei A, Khoori E, Ahmadi F, Rahimi Foroushani A, Ghofranipour F, Weiler RM. Psychometric properties of the adolescent health concern inventory: The Persian version . Iran J Psychiatry. 2013; 8(1):28-36. [PMCID]
8.Moghadam Tabrizi F, Zamani S. [A survay on the health concerns of adolescents of 15-18 years old in Zanjan in 2016 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2016; 14(4):335-42. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=532656
9.Yadollahi E, Pourhosein R, Sadat M. [Stress and its consequences on adolescent’s health: A meta-analytic review (Persian)]. Rooyesh. 2020; 9(2):1-14. http://frooyesh.ir/article-1-1591-en.html
10.Tsai MC, Chou YY, Lin SJ, Lin SH. Factors associated with adolescents’ perspectives on health needs and preference for health information sources in Taiwan. Arch Dis Child. 2013; 98(1):9-15. [DOI:10.1136/archdischild-2012-301629] [PMID]
11.Hashemi Z. [Comparison of the effectiveness of attention training techniques and mental immunization training in anxiety and worry of adolescents (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2020; 13(3):240-9. http://edcbmj.ir/article-1-2218-en.html
12.Ebrahimi M, Tolooyi kashtiban N, Mogaddam Tabrizi F. [The effect of group counceling on health promotion behavior in middle-aged women who referred to border health centers of Urimia in 2017 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2019; 16(10):749-59. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=790216
13.Mohsenizadeh SM, Ebadinejad Z, Dashtgrad A, Moudi A. [Effect of puberty health education on awareness health assessment and general health of females studying at junior high schools of Ghaen city (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2017; 12(2):27-36. [DOI:10.21859/ijnr-12025]
14.Weiler RM. Adolescents’ perceptions of health concerns: An exploratory study among rural midwestern youth. Health Educ Behav. 1997; 24(3):287-99. [DOI:10.1177/109019819702400303] [PMID]
15.Ebrahimpour Koumleh S, Naderi E, Seif Naraghi M. [The role of problem solving skills in emergence of healthy and positive behaviors: Development and evaluation of an optimal model for social studies for primary school curriculum (Persian)]. Payesh. 2017; 16(1):39-51. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=519448
16.Khalili S, Gholamali Lavasani M Azad Farsane Y. [The study of the effectiveness of group training problem-solving skills, on anger control high school students (Persian)]. J Appl Psychol Res. 2015; 6(1):1-10. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=560555
17.Moghaddam TF, Zamani BS, Saei GM. [Effect of group discussion on health concerns of 15 to 18 year-old teenage girls: A randomized control trial (Persian)]. Avicenna J Nurs Midwifery Care. 2016; 24(3):201-11. [DOI:10.21859/nmj-24038]
18.Baheiraei A, Khoori E, Foroushani AR, Ahmadi F, Ybarra ML. Whatsources do adolescents turn to for information about their health concerns? Int J Adolesc Med Health. 2014; 26(1):61-8. [DOI:10.1515/ijamh-2012-0112] [PMID]
19.Azizi M, Fathi R. [The effect of puberty health education on 12-14 year-old girls’mental health and identity styles (Persian)]. J Ilam Univ Med Sci. 2017; 25(1):159-68. [DOI:10.29252/sjimu.25.1.159]
20.Mohamadipoor M, Falahati M. [Effectiveness of life skills training on mental health of spouses of veterans with affective disorders (Persian)]. Teb-e-Janbaz. 2016; 8(1):25-32. http://yektawebtest.ir/demo_all2/article-1-50-en.html
21.Tasoula E, Gregoriou S, Chalikias J, Lazarou D, Danopoulou I, Katsambas A, et al. The impact of acne vulgaris on quality of life and psychic health in young adolescents in Greece: Results of a population survey. An Bras Dermatol. 2012; 87(6):862-9. [DOI:10.1590/S0365-05962012000600007] [PMID] [PMCID]
22.Dharshana S, Singh AK, Sharma S, Mohan SK, Joshi A. Depression, mood change and self-esteem among adolescents aged 12-25 years with acne vulgaris in India. Ann Trop Med Public Health. 2016; 9(1):31-6. [DOI:10.4103/1755-6783.168712]
23.Berge JM, Wall M, Larson N, Loth KA, Neumark-Sztainer D. Family functioning: Associations with weight status, eating behaviors, and physical activity in adolescents. J Adolesc Health. 2013; 52(3):351-7. [DOI:10.1016/j.jadohealth.2012.07.006] [PMID] [PMCID]
24.Haque SE, Rahman M, Itsuko K, Mutahara M, Sakisaka K. The effect of a school-based educational intervention on menstrual health: An intervention study among adolescent girls in Bangladesh. BMJ Open. 2014; 4(7):004607. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-004607] [PMID] [PMCID]
25.Brown SL, Teufel JA, Birch DA, Kancherla V. Gender, age, and behavior differences in early adolescent worry. J Sch Health. 2006; 76(8):430-7. [DOI:10.1111/j.1746-1561.2006.00137.x] [PMID]
26.Shirzadi S, Soheilizadeh D, Taghdisi M, Hosseini F, Doshmangir P. [Determinethe effect of group discussion as an educational method onpromoting the knowldeg of teen girls concerning pusberty healthwho live in welfare boarding centers in Tehran (Persian)]. Toolo-e-Behdasht. 2013; 12(1):164-77. https://tbj.ssu.ac.ir/article-1-469-en.html
27.Turnbull T, Forshaw M. Sexual health-where theory meets Life. Psychologist. 2012; 25(10):748-50. https://thepsychologist.bps.org.uk/volume-25/edition-10/sexual-health-%E2%80%93-where-theory-meets-life
28.Shirzadi S, Davoud A, Taghdisi M, Hosseini A. [The effect of education based on health beliefmodel on promotion of physical puberty healthamong teen girls in welfare boarding centers in Tehran (Persian)]. J School Public Health Institute Public Health Res. 2012; 10(2):59-71. http://sjsph.tums.ac.ir/article-1-23-en.html
29.Nezu AM, Nezu CM. Problem-solving therapy for relapse prevention in depression. In: Richards CS, Perri MG, editors. Relapse prevention for depression. Washington, D.C: American Psychological Association; 2010. [DOI:10.1037/12082-004]
30.Pierce D, Gunn J. Depression in general practice: Consultation duration and problem solving therapy. Aust Fam Physician. 2011; 40(5):334-6. [PMID]
31.Rahbari N, Babapour J, Sabourimoghaddam H. [The effectiveness of problem-solving training and assertiveness in attitude change towards substance abuse among adolescent girls (Persian)]. Etiadpajohi. 2019; 12(48):11-26. http://etiadpajohi.ir/article-1-1633-en.html
32.Wade SL, Walz NC, Carey J, McMullen KM, Cass J, Mark E, et al. Effect on behavior problems of teen online problem-solving for adolescent traumatic brain injury. Pediatrics. 2011; 128(4):947-53. [DOI:10.1542/peds.2010-3721] [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
