دوره 27، شماره 3 - ( 5-1403 )
جلد 27 شماره 3 صفحات 177-171 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Tabarte Farahani U K, Akbari Torkestani N, Khazaei L, Ranjbaran M, davoodabadi farahani M. Investigating Factors Affecting Sexual Self-Efficacy of Pregnant Women in
Arak City. J Arak Uni Med Sci 2024; 27 (3) :171-177
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7642-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7642-fa.html
تبرته فراهانی ام کلثوم، اکبری ترکستانی نعیمه، خزائی لیلا، رنجبران مهدی، داودآبادی فراهانی معصومه. بررسی عوامل مؤثر بر خودکارآمدی جنسی زنان باردار شهر اراک. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1403; 27 (3) :171-177
ام کلثوم تبرته فراهانی1 
، نعیمه اکبری ترکستانی2 ، لیلا خزائی3 ، مهدی رنجبران4 ، معصومه داودآبادی فراهانی5
، نعیمه اکبری ترکستانی2 ، لیلا خزائی3 ، مهدی رنجبران4 ، معصومه داودآبادی فراهانی5
1- گروه مشاوره در مامایی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
2- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
3- گروه اپیدمیولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
4- گروه اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
5- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران ،davoodabadi@arakmu.ac.ir
2- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
3- گروه اپیدمیولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
4- گروه اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
5- گروه مامایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران ،
واژه‌های کلیدی: خودکارآمدی جنسی، زنان، بارداری
متن کامل [PDF 1184 kb]
(250 دریافت)
| چکیده (HTML) (652 مشاهده)
جدول 2. خودکارآمدی جنسی بر حسب سن بارداری، تعداد بارداری و روش پیشگیری از بارداری
تحلیل آماری با آزمون Kruskal-Wallis نشان داد که میانگین نمره خودکارآمدی جنسی با سن بارداری و تعداد بارداری و روش‌های پیشگیری از بارداری ارتباط ندارد.
جدول 3. خودکارآمدی جنسی بر حسب تحصیلات زنان باردار و تحصیلات همسران
آزمون Kruskal-Wallis نشان داد که خودکارآمدی جنسی زنان باردار با تحصیلات‌شان ارتباطی ندارد اما با تحصیلات همسرانشان ارتباط معنی‌دار دارد.
جدول 4. تفاوت میانگین تحصیلات همسران
*: میانگین سطح تحصیلات ابتدایی با سطح تحصیلات دانشگاهی تفاوت معنی‌دار دارد، همچنین میانگین سطح تحصیلات راهنمایی با سطح تحصیلات دانشگاهی باهم تفاوت معنی‌داری دارند.
همچنین ما بین متغیرهای دیگر مانند تعداد حاملگی، روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری، خواسته یا ناخواسته بودن حاملگی فعلی با SSE ارتباطی پیدا نکردیم. مطالعات در ارتباط با استفاده از روش پیشگیری از بارداری به عنوان یک پیشگویی‌کننده خودکارآمدی جنسی زنان، حاکی از آن بود که SSE در زنانی که از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند بالاتر است (26) و SSE را یک عامل میانجیگر بین اعتماد شریک زندگی و استفاده از کاندوم می‌دانند (27).
Shahry و همکاران نیز نشان دادند که زنان با حاملگی ناخواسته، از حمایت اجتماعی و خودکارآمدی ادراک شده کمتری برخوردار هستند (28).
عدم ارتباط معنی‌دار بین این متغیرها با SSE در مطالعه ما، احتمالاً نشان‌دهنده وجود عوامل پیچیده‌ای است که عمیقاً بر خودکارآمدی جنسی در بارداری تأثیرگذارند مثل نگرش و خودآگاهی و کمرویی جنسی زنان باردار نسبت به تمایلات جنسی (11) و برخی از خرده مقیاس‌های عملکرد جنسی (5) که در مطالعه ما بررسی نشده‌اند. نتایج مطالعه Faridi و همکاران نشان داد که می‌توان دانش جنسی، نگرش و خودکارآمدی جنسی و ابراز وجود جنسی را از طریق مداخلات مبتنی بر مهارت و توانمندسازی بهبود بخشید (29).
همچنین ما ارتباطی بین SSE با سن حاملگی (هر یک از سه ماه اول تا سوم) مشاهده نکردیم. ممکن است تغییرات ظاهری طی بارداری با نارضایتی از تصویر بدنی همراه باشد که منجر به تغییر در اعتماد به نفس و خودکارآمدی جنسی شود و بر روابط اجتماعی و زناشویی و عملکرد جنسی زنان تأثیر گذارد (30، 31).
Fuchs و همکاران، کاهش معنی‌داری در عملکرد جنسی زنان در سه ماهه سوم بارداری در مقایسه با سه ماهه اول و دوم، مشاهده کردند (32).
Erbi هم نشان داد که 92 درصد زنان در سه ماهه سوم بارداری از اختلال عملکرد جنسی رنج می‌برند (6).
ممکن است بالا بودن میانگین نمره SSE در مطالعه ما علیرغم عدم ارتباط معنی‌دار با عوامل اقتصادی– اجتماعی ذکر شده، تحت تأثیر عوامل بهزیستی جنسی (Sextual Well-being) باشد. بهزیستی جنسی زنان، علاوه بر جنبه‌های عاطفی و جسمی تجربه جنسی مختص هر فرد، بر نوع ارتباط با شریک زندگی و جنسی تأکید می‌کند و صمیمت با شریک زندگی را نیز در بر می‌گیرد که نشان‌دهنده اهمیت ارتباط بین فردیست (31). بدین ترتیب افزایش حمایت اجتماعی یا ارتباطات خانوادگی، SSE را در
زنان پیش‌بینی می‌کند (19).
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه ما نشان داد که خودکارآمدی جنسی زنان در بارداری با تحصیلات همسرانشان ارتباط دارد اما نه الزاماً با هر سطحی از تحصیلات آنان، یعنی اهمیت این یافته در تفاوت میانگین بین سطوح مختلف تحصیلات همسران است بطوریکه فقط بین میانگین سطح تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی مردان تفاوت معنی‌داری مشاهده کردیم. سایر عوامل مورد بررسی مانند تحصیلات زنان، سن و شغل هر یک از زوجین، وضعیت اقتصادی و بعد خانوار، قومیت، تعداد حاملگی، روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری، خواسته یا ناخواسته بودن حاملگی فعلی و سن حاملگی (هر یک از سه ماه اول تا سوم) با خودکارآمدی جنسی زنان در بارداری ارتباط معنی‌داری نشان ندادند. از آن‌جایی که یافته‌های این مطالعه بر اساس مطالعه مقطعی و حجم نمونه محدود و فقط در جمعیت زنان باردار دست آمده است، برای شناخت بهتر عوامل مرتبط با SSE، پیشنهاد می‌شود که مطالعات کوهورت با تعداد نمونه بیشتر و یا مقایسه خودکارآمدی جنسی در جمعیت زنان باردار و غیر باردار با تأکید بر بهزیستی جنسی و پیشینه جنسی زنان انجام شود.
کاربرد نتایج: نتایج این مطالعه در برنامه‌های بهداشتی با استراتژی‌های عملی متمرکز در حوزه جنسی و برای افزایش آگاهی جنسی زوجین بویژه در دوران بارداری کاربرد دارد.
تشکر و قدردانی
این مطالعه از طرح تحقیقاتی تأیید شده توسط کمیته اخلاق و حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی اراک استخراج شده است. نویسندگان از تمامی زنان بارداری که در این تحقیق شرکت کردند تشکر می‌کنند.
سهم نویسندگان
نویسندگان مشارکت یکسانی در تمام مراحل تحقیق داشته‌اند.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می‌کنند که تضاد منافع وجود ندارد.
متن کامل: (99 مشاهده)
مقدمه
خودکارآمدی جنسی (Sexual self-efficacy) SSE به باور هر فرد در مورد توانایی فعالیت جنسی مطلوب، تمایل به شریک جنسی و توانایی اجتناب از رفتارهای جنسی پر خطر اشاره دارد. در واقع SSE، یک مفهوم کلیدی در رفتار، سلامت و عملکرد جنسی است (1) که بر جنبه‌های مختلف زندگی زوجین مانند باروری و ناباروری (2)، رضایت زناشویی و با تأثیر مستقیم بر عملکرد اجتماعی و ذهنی منجر به رضایت جنسی می‌شود (3).
رضایت جنسی بدون شک عنصر مهمی است که نشان‌دهنده بهزیستی جنسی و همچنین کیفیت کلی زندگی است. بنابراین شناخت و کنترل هدفمند عوامل مؤثر برSSE می‌تواند بهبود اختلالات عملکرد و رضایت جنسی و ثبات خانواده را به دنبال داشته باشد. در یک مطالعه مروری توسط Assarzadeh و همکاران، عواملی که به نظر می‌رسید با (SSE) مرتبط باشند در 4 گروه کلی شامل عوامل اجتماعی- دموگرافیک، وضعیت تأهل، سابقه جنسی و اختلالات روانی خلاصه گردید. از بین این عوامل، مؤلفه‌های سن، رضایت زناشویی، رضایت از زندگی و وضعیت اقتصادی با (SSE) زنان متأهل در سنین باروری ارتباط داشتند. (3). اما باید توجه داشت که زندگی جنسی زنان در طول زمان به دلیل رویدادهایی مانند بارداری و زایمان تغییر می‌کند و بر رفتارها و تعاملات جنسی آنان تأثیر می‌گذارد (4، 5).
در یک مطالعه، 92 درصد زنان در سه ماهه سوم بارداری اختلال عملکرد جنسی داشتند (6). از طرفی مسائل مربوط به «تصویر بدن» به ویژه در بارداری می‌تواند بر همه حوزه‌های عملکرد جنسی تأثیر بگذارد (7) همانطور که نتایج مطالعه Assarzadeh و همکاران نشان داد که بیشترین میانگین نمره SSE مربوط به زنانی است که میانگین نمره پذیرش بدن در آنان بالاتر است (3).
همچنین Radoš و همکاران نیز نشان دادند که رضایت از تصویر بدن و خودآگاهی تصویر بدن با رضایت جنسی مرتبط است. با این وجود، به نظر می‌رسد که ترس از آسیب به جنین، پیش‌بینی‌کننده‌ی بسیار مهم‌تری برای رضایت جنسی نسبت به متغیرهای تصویر بدن باشد (8). نگرش‌های منفی رایج زنان باردار در مورد رابطه جنسی در دوران بارداری- مانند ترس از آسیب رساندن به جنین، زایمان زودرس، سقط و خونریزی واژینال از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر فعالیت جنسی در دوران بارداری و ناشی از فقدان دانش جنسی است (9) که افزایش اختلال عملکرد جنسی را بدنبال دارد (10).
Alan Dikmen و همکاران نشان دادند که از هر 10 زن باردار،
4 نفر نگرش منفی نسبت به تمایلات جنسی در دوران بارداری دارد و با کاهش میانگین نمره نگرش آنان، میانگین نمره SSE هم کاهش می‌یابد زیرا میانگین نمره نگرش به رابطه جنسی در بارداری با میانگین نمره SSE همبستگی مثبت دارد (11). علاوه بر این، SSE می‌تواند تحت تأثیر افراد دیگر، به ویژه شریک جنسی قرار گیرد.
Zimmer-Gembeck نشان داد که رابطه خوب با همسر و استقلال شخصی بالا در زنان با افزایش SSE همراه است (12). از سوی دیگر افراد با سطح تحصیلات بالاتر، SSE بالاتری دارند که ممکن است با خودمختاری شناختی و مهارت‌های اجتماعی بهتر بخصوص برای مذاکره و گفتگو که بی‌ارتباط با سطح تحصیلات نیست، ارتباط داشته باشد. بنابراین زنانی که ظرفیت عمومی بیشتری برای برقراری ارتباط آشکار
(Greater general capacity to communicate openly) با شریک زندگی خود گزارش می‌کنند و شریک‌‌هایی دارند که صمیمانه‌ترند و رفتارهای طردکننده کمتری از خود نشان می‌دهند، کارآیی جنسی (Sexual efficacy ) بالاتری دارند و زمانی که خودمختاری شناختی بیشتر و اجبار کمتر شریک جنسی را گزارش می‌کنند، از SSE بالاتری برخوردارند (13).
نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد که افزایش حمایت اجتماعی، بهبود SSE را پیش‌بینی می‌کند (4) و این حمایت اجتماعی در قالب برخورداری از مراقبت‌های پری‌ناتال جامع، ضروری است و باید شامل مشاوره آموزش مفاهیم جنسی برای زوجین در جهت افزایش خودآگاهی و نگرش نسبت به تمایلات و روابط جنسی در بارداری باشد تا SSE را ارتقا دهد، زیرا علیرغم اینکه تغییرات جسمی، روانی، جنسی در طول بارداری بسیار زیاد است اما نیازهای جنسی مادران به ندرت مورد بحث قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که با وجود پیشرفت‌های زیاد در زمینه مراقبت‌های بهداشتی زنان باردار، کیفیت زندگی جنسی زنان در طول بارداری کاهش یافته است (14، 15). در ایران نیز علیرغم وجود سیستم مؤثر مراقبت‌های دوران بارداری، مشاوره حرفه‌ای در مورد موضوعات جنسی در بارداری مورد توجه قرار نگرفته است زیرا مطالعات محدودی در مورد متغیرهای فردی و بین فردی مؤثر بر SSE در بسترهای متفاوت فرهنگی– اجتماعی انجام شده است (16).
اراک، یکی از شهرهایی است که به لحاظ صنعتی بودن از بافت فرهنگی اجتماعی پیچیده‌ای برخوردار است و تاکنون خودکارآمدی جنسی و متغیرهای جمعیتی مؤثر بر آن در زنان باردار بررسی نشده است، به همین دلیل مطالعه حاضر به بررسی این موضوع پرداخت.
روش کار
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی است که با مشارکت (234) زن باردار 18 تا 40 ساله علاقه‌مند به مشارکت در پژوهش با حداقل سواد خواندن و نوشتن که با همسران خود زندگی می‌کردند، انجام شد. نمونه‌های مورد بررسی با توجه به پرونده مراقبت پره‌ناتال، هیچ محدودیتی در مورد عادات جنسی خود در بارداری نداشتند و از داروهای روانپزشکی استفاده نمی‌کردند. جامعه پژوهش با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. در ابتدا مراکز جامع شهری تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اراک بر اساس مناطق جغرافیایی در 5 گروه شمال، جنوب، شرق و غرب و مرکز طبقه‌بندی شدند. سپس با استفاده از جدول اعداد تصادفی، 10 مرکز با اختصاص 2 مرکز در هر منطقه انتخاب گردید. داده‌ها با استفاده از چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسشنامه استاندارد شده (Sexual Self Efficacy Questionnaire) SSEQ جمع‌آوری شد. سؤالات دموگرافیک شامل سن، تحصیلات، شغل، درآمد، بعد خانوار، خواسته و یا ناخواسته بودن بارداری، سن حاملگی، تعداد بارداری، روش پیشگیری از بارداری، قومیت، وضعیت اقتصادی خانواده بود.
ابزار دیگر این پژوهش پرسشنامه خودکارامدی جنسی (SSEQ) است که توسط وزیری و لطفی کاشانی (17) بر اساس پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شوارتز ساخته شده است و 10 سؤال دارد که از 0 تا 3 در یک طیف لیکرت چهار گزینه‌ای، از صفر (اصلاً صحیح نیست) تا 3 (کاملاً صحیح است) نمره‌گذاری می‌شود. پایایی این پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 86/0 و اعتبار پرسشنامه با استفاده از روش اعتبار محتوا تأیید گردیده است.
مطالعه وزیری و همکاران، پایایی این پرسشنامه را تأیید نموده واعتبار آن نیز در ایران با استفاده از روش اعتبار محتوا، نشان داده شده و یافته‌ها نشان دادند که پرسشنامه خودکارآمدی جنسی، در جامعه ایرانی از ویژگی‌های روانسنجی مطلوبی برخوردار است و می‌توان از آن در اقدامات مداخله‌ای و تشخیصی استفاده کرد. برای تعیین میانگین SSE بر اساس متغیرهای اجتماعی- جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان از آزمون
Mann-Whitney U، Kruskal-Wallis و LSD استفاده شد.
این مطالعه پس از دریافت کد 93-176-19 از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی اراک و با توجه به بیانیه هلسینکی انجام شد.
یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد که 78 درصد (184 نفر) زنان باردار 18 تا
33 ساله، 48 درصد (109 نفر) دیپلم، 97 درصد (227 نفر) خانه‌دار و بعد خانوار در 96 درصد (225 نفر) نمونه‌ها 2 تا 4 نفر بود. از نظر خواسته یا ناخواسته بودن بارداری فعلی، بیشترین فراوانی 79 درصد (184 نفر) حاملگی خواسته داشتند. 58 درصد (136 نفر) مردان 22 تا 36 ساله و
61 درصد (145 نفر) آنان شغل آزاد داشتند و هیچ یک بازنشسته یا بیکار نبودند. متغیر وضعیت اقتصادی خانواده با بیشترین فراوانی 56 درصد (132 نفر) در حد متوسط بود. از نظر قومیت بیشترین فراوانی 84 درصد (197 نفر) فارس بودند.
میانگین نمره خودکارآمدی جنسی زنان باردار در این مطالعه
45/6 ± 51/28 و در سطح بالا قرار داشت. متغیر خودکارآمدی جنسی زنان باردار با تحصیلات خودشان بی‌ارتباط بود در حالیکه با تحصیلات همسرانشان ارتباط معنی‌داری داشت. با استفاده از آزمون (LSD) تفاوت بین سطوح مختلف تحصیلات همسران معنادار شد (جدول 4). همچنین میانگین نمره خودکارآمدی جنسی با سایر متغیرهای مورد بررسی ارتباط معنی‌داری نداشت.
جدول 1. توزیع خودکارآمدی جنسی
خودکارآمدی جنسی با هر دو آزمون فوق و P کمتر از 05/0 نشان می‌دهد که توزیع غیر نرمال دارد.
با توجه به اختلاف میانگین‌ها و نسبت به P میانگین‌های سطح ابتدایی و دانشگاهی، راهنمایی و دانشگاهی باهم تفاوت دارند. از آزمون LSD برای تعیین تفاوت گروه‌های تحصیلات همسر مشارکت‌کنندگان استفاده شد و مشخص گردید که میانگین‌های سطح ابتدایی و دانشگاهی، راهنمایی و دانشگاهی باهم تفاوت معنی‌داری دارند.
بحث
خودکارآمدی جنسی، به عنوان یک مفهوم کلیدی در حوزه رفتار و سلامت جنسی با ماهیت چند وجهی خود، تأثیر گسترده و عمیقی بر رفاه جنسی دارد و نه تنها با عوامل مختلف اجتماعی- دموگرافیک و روانشناختی افراد پیوند خورده است بلکه بر جنبه‌های دیگر زندگی زنان فراتر از تمایلات جنسی تأثیر می‌گذارد (17). ما برخی از این عوامل را در زنان باردار مورد بررسی قرار دادیم و به نتایج قابل توجهی دست یافتیم. اولین یافته، بالا بودن میانگین نمره SSE است که بالاتر از میانگین نمره متوسط SSE در نتایج مطالعه Alan Dikmen و همکاران (11) و Atrian و همکاران (18) و البته کمتر از میانگین نمره در نتایج مطالعه Rosen و همکاران بود. SSEبا جنسیت به طور قابل توجهی مرتبط است به طوری‌که SSE در زنان قوی‌تر از مردان است. این امر ممکن است تحت تأثیر باورهای جنسی ریشه‌دار اجتماعی باشد که تمایلات جنسی مردان را به عنوان چیزی که نباید یا احتمالاً نمی‌توان سرکوب کرد به تصویر می‌کشد و در مقابل، زنان باید خودکارآمدی جنسی خود را افزایش دهند (19).
ممکن است این اختلاف نتایج مربوط به تأثیر خودآگاهی جنسی بر SSE باشد که در مطالعات مذکور بررسی شده و میانگین متوسط داشته اما توسط ما بررسی نشد. خودآگاهی جنسی ممکن است یک عامل مؤثر برای ایجاد اختلال یا بهبود خودکارآمدی و عملکرد جنسی باشد. تمایل به خودآگاه شدن در موقعیت‌های جنسی به توجه متمرکز فرد بر خود (Self-focused) بستگی دارد. توجه متمرکز بر خود، احتمالاً به این دلیل که ظرفیت پاسخ جنسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بر پاسخگویی جنسی نیز تأثیرگذار است (20).
ما سطح خوداگاهی جنسی و توجه متمرکز فرد بر خود را در زنان باردار بررسی نکردیم اما بر اساس یافته‌های Closson و همکاران، ممکن است بالا بودن میانگین SSE در نتایج مطالعه ما، با ابراز بهتر و مؤثرتر نیازها و تمایلات جنسی زنان همراه بوده باشد (21). زیرا یکی از موانع برای ابراز تمایلات جنسی، کمرویی جنسی و نگرش زنان باردار نسبت به تمایلات جنسی می‌باشد. سطح تحصیلات همسر به طور قابل توجهی بر نگرش زنان باردار نسبت به تمایلات جنسی و خودکارآمدی جنسی آنها مؤثر است. شرکای دارای تحصیلات بالاتر احتمالاً دانش بهتری در مورد تغییرات مرتبط با بارداری دارند و می‌توانند حمایت آگاهانه‌تری ارائه دهند و اعتماد جنسی شریک باردار خود را افزایش دهند.
در این ارتباط Alan Dikmen و همکارن نشان دادند که سطح آموزش و تحصیلات شریک زندگی زنان بر نگرش مثبت نسبت به تمایلات جنسی در دوران بارداری آنها تأثیرگذار است (11). این یافته بر اهمیت مشارکت حمایتی با در نظر گرفتن پیشینه تحصیلی همسر در افزایش خودکارآمدی جنسی زنان باردار تأکید می‌کند.
خودکارآمدی جنسی (Sexual self-efficacy) SSE به باور هر فرد در مورد توانایی فعالیت جنسی مطلوب، تمایل به شریک جنسی و توانایی اجتناب از رفتارهای جنسی پر خطر اشاره دارد. در واقع SSE، یک مفهوم کلیدی در رفتار، سلامت و عملکرد جنسی است (1) که بر جنبه‌های مختلف زندگی زوجین مانند باروری و ناباروری (2)، رضایت زناشویی و با تأثیر مستقیم بر عملکرد اجتماعی و ذهنی منجر به رضایت جنسی می‌شود (3).
رضایت جنسی بدون شک عنصر مهمی است که نشان‌دهنده بهزیستی جنسی و همچنین کیفیت کلی زندگی است. بنابراین شناخت و کنترل هدفمند عوامل مؤثر برSSE می‌تواند بهبود اختلالات عملکرد و رضایت جنسی و ثبات خانواده را به دنبال داشته باشد. در یک مطالعه مروری توسط Assarzadeh و همکاران، عواملی که به نظر می‌رسید با (SSE) مرتبط باشند در 4 گروه کلی شامل عوامل اجتماعی- دموگرافیک، وضعیت تأهل، سابقه جنسی و اختلالات روانی خلاصه گردید. از بین این عوامل، مؤلفه‌های سن، رضایت زناشویی، رضایت از زندگی و وضعیت اقتصادی با (SSE) زنان متأهل در سنین باروری ارتباط داشتند. (3). اما باید توجه داشت که زندگی جنسی زنان در طول زمان به دلیل رویدادهایی مانند بارداری و زایمان تغییر می‌کند و بر رفتارها و تعاملات جنسی آنان تأثیر می‌گذارد (4، 5).
در یک مطالعه، 92 درصد زنان در سه ماهه سوم بارداری اختلال عملکرد جنسی داشتند (6). از طرفی مسائل مربوط به «تصویر بدن» به ویژه در بارداری می‌تواند بر همه حوزه‌های عملکرد جنسی تأثیر بگذارد (7) همانطور که نتایج مطالعه Assarzadeh و همکاران نشان داد که بیشترین میانگین نمره SSE مربوط به زنانی است که میانگین نمره پذیرش بدن در آنان بالاتر است (3).
همچنین Radoš و همکاران نیز نشان دادند که رضایت از تصویر بدن و خودآگاهی تصویر بدن با رضایت جنسی مرتبط است. با این وجود، به نظر می‌رسد که ترس از آسیب به جنین، پیش‌بینی‌کننده‌ی بسیار مهم‌تری برای رضایت جنسی نسبت به متغیرهای تصویر بدن باشد (8). نگرش‌های منفی رایج زنان باردار در مورد رابطه جنسی در دوران بارداری- مانند ترس از آسیب رساندن به جنین، زایمان زودرس، سقط و خونریزی واژینال از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر فعالیت جنسی در دوران بارداری و ناشی از فقدان دانش جنسی است (9) که افزایش اختلال عملکرد جنسی را بدنبال دارد (10).
Alan Dikmen و همکاران نشان دادند که از هر 10 زن باردار،
4 نفر نگرش منفی نسبت به تمایلات جنسی در دوران بارداری دارد و با کاهش میانگین نمره نگرش آنان، میانگین نمره SSE هم کاهش می‌یابد زیرا میانگین نمره نگرش به رابطه جنسی در بارداری با میانگین نمره SSE همبستگی مثبت دارد (11). علاوه بر این، SSE می‌تواند تحت تأثیر افراد دیگر، به ویژه شریک جنسی قرار گیرد.
Zimmer-Gembeck نشان داد که رابطه خوب با همسر و استقلال شخصی بالا در زنان با افزایش SSE همراه است (12). از سوی دیگر افراد با سطح تحصیلات بالاتر، SSE بالاتری دارند که ممکن است با خودمختاری شناختی و مهارت‌های اجتماعی بهتر بخصوص برای مذاکره و گفتگو که بی‌ارتباط با سطح تحصیلات نیست، ارتباط داشته باشد. بنابراین زنانی که ظرفیت عمومی بیشتری برای برقراری ارتباط آشکار
(Greater general capacity to communicate openly) با شریک زندگی خود گزارش می‌کنند و شریک‌‌هایی دارند که صمیمانه‌ترند و رفتارهای طردکننده کمتری از خود نشان می‌دهند، کارآیی جنسی (Sexual efficacy ) بالاتری دارند و زمانی که خودمختاری شناختی بیشتر و اجبار کمتر شریک جنسی را گزارش می‌کنند، از SSE بالاتری برخوردارند (13).
نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد که افزایش حمایت اجتماعی، بهبود SSE را پیش‌بینی می‌کند (4) و این حمایت اجتماعی در قالب برخورداری از مراقبت‌های پری‌ناتال جامع، ضروری است و باید شامل مشاوره آموزش مفاهیم جنسی برای زوجین در جهت افزایش خودآگاهی و نگرش نسبت به تمایلات و روابط جنسی در بارداری باشد تا SSE را ارتقا دهد، زیرا علیرغم اینکه تغییرات جسمی، روانی، جنسی در طول بارداری بسیار زیاد است اما نیازهای جنسی مادران به ندرت مورد بحث قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که با وجود پیشرفت‌های زیاد در زمینه مراقبت‌های بهداشتی زنان باردار، کیفیت زندگی جنسی زنان در طول بارداری کاهش یافته است (14، 15). در ایران نیز علیرغم وجود سیستم مؤثر مراقبت‌های دوران بارداری، مشاوره حرفه‌ای در مورد موضوعات جنسی در بارداری مورد توجه قرار نگرفته است زیرا مطالعات محدودی در مورد متغیرهای فردی و بین فردی مؤثر بر SSE در بسترهای متفاوت فرهنگی– اجتماعی انجام شده است (16).
اراک، یکی از شهرهایی است که به لحاظ صنعتی بودن از بافت فرهنگی اجتماعی پیچیده‌ای برخوردار است و تاکنون خودکارآمدی جنسی و متغیرهای جمعیتی مؤثر بر آن در زنان باردار بررسی نشده است، به همین دلیل مطالعه حاضر به بررسی این موضوع پرداخت.
روش کار
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی است که با مشارکت (234) زن باردار 18 تا 40 ساله علاقه‌مند به مشارکت در پژوهش با حداقل سواد خواندن و نوشتن که با همسران خود زندگی می‌کردند، انجام شد. نمونه‌های مورد بررسی با توجه به پرونده مراقبت پره‌ناتال، هیچ محدودیتی در مورد عادات جنسی خود در بارداری نداشتند و از داروهای روانپزشکی استفاده نمی‌کردند. جامعه پژوهش با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. در ابتدا مراکز جامع شهری تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اراک بر اساس مناطق جغرافیایی در 5 گروه شمال، جنوب، شرق و غرب و مرکز طبقه‌بندی شدند. سپس با استفاده از جدول اعداد تصادفی، 10 مرکز با اختصاص 2 مرکز در هر منطقه انتخاب گردید. داده‌ها با استفاده از چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسشنامه استاندارد شده (Sexual Self Efficacy Questionnaire) SSEQ جمع‌آوری شد. سؤالات دموگرافیک شامل سن، تحصیلات، شغل، درآمد، بعد خانوار، خواسته و یا ناخواسته بودن بارداری، سن حاملگی، تعداد بارداری، روش پیشگیری از بارداری، قومیت، وضعیت اقتصادی خانواده بود.
ابزار دیگر این پژوهش پرسشنامه خودکارامدی جنسی (SSEQ) است که توسط وزیری و لطفی کاشانی (17) بر اساس پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شوارتز ساخته شده است و 10 سؤال دارد که از 0 تا 3 در یک طیف لیکرت چهار گزینه‌ای، از صفر (اصلاً صحیح نیست) تا 3 (کاملاً صحیح است) نمره‌گذاری می‌شود. پایایی این پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 86/0 و اعتبار پرسشنامه با استفاده از روش اعتبار محتوا تأیید گردیده است.
مطالعه وزیری و همکاران، پایایی این پرسشنامه را تأیید نموده واعتبار آن نیز در ایران با استفاده از روش اعتبار محتوا، نشان داده شده و یافته‌ها نشان دادند که پرسشنامه خودکارآمدی جنسی، در جامعه ایرانی از ویژگی‌های روانسنجی مطلوبی برخوردار است و می‌توان از آن در اقدامات مداخله‌ای و تشخیصی استفاده کرد. برای تعیین میانگین SSE بر اساس متغیرهای اجتماعی- جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان از آزمون
Mann-Whitney U، Kruskal-Wallis و LSD استفاده شد.
این مطالعه پس از دریافت کد 93-176-19 از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی اراک و با توجه به بیانیه هلسینکی انجام شد.
یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد که 78 درصد (184 نفر) زنان باردار 18 تا
33 ساله، 48 درصد (109 نفر) دیپلم، 97 درصد (227 نفر) خانه‌دار و بعد خانوار در 96 درصد (225 نفر) نمونه‌ها 2 تا 4 نفر بود. از نظر خواسته یا ناخواسته بودن بارداری فعلی، بیشترین فراوانی 79 درصد (184 نفر) حاملگی خواسته داشتند. 58 درصد (136 نفر) مردان 22 تا 36 ساله و
61 درصد (145 نفر) آنان شغل آزاد داشتند و هیچ یک بازنشسته یا بیکار نبودند. متغیر وضعیت اقتصادی خانواده با بیشترین فراوانی 56 درصد (132 نفر) در حد متوسط بود. از نظر قومیت بیشترین فراوانی 84 درصد (197 نفر) فارس بودند.
میانگین نمره خودکارآمدی جنسی زنان باردار در این مطالعه
45/6 ± 51/28 و در سطح بالا قرار داشت. متغیر خودکارآمدی جنسی زنان باردار با تحصیلات خودشان بی‌ارتباط بود در حالیکه با تحصیلات همسرانشان ارتباط معنی‌داری داشت. با استفاده از آزمون (LSD) تفاوت بین سطوح مختلف تحصیلات همسران معنادار شد (جدول 4). همچنین میانگین نمره خودکارآمدی جنسی با سایر متغیرهای مورد بررسی ارتباط معنی‌داری نداشت.
جدول 1. توزیع خودکارآمدی جنسی
| Kolmogorov-Smirnov | Shapiro-Wilk | ||
| آماره D | P | آماره W | P |
| 065/0 | 019/0 | 979/0 | 002/0 |
با توجه به اختلاف میانگین‌ها و نسبت به P میانگین‌های سطح ابتدایی و دانشگاهی، راهنمایی و دانشگاهی باهم تفاوت دارند. از آزمون LSD برای تعیین تفاوت گروه‌های تحصیلات همسر مشارکت‌کنندگان استفاده شد و مشخص گردید که میانگین‌های سطح ابتدایی و دانشگاهی، راهنمایی و دانشگاهی باهم تفاوت معنی‌داری دارند.
بحث
خودکارآمدی جنسی، به عنوان یک مفهوم کلیدی در حوزه رفتار و سلامت جنسی با ماهیت چند وجهی خود، تأثیر گسترده و عمیقی بر رفاه جنسی دارد و نه تنها با عوامل مختلف اجتماعی- دموگرافیک و روانشناختی افراد پیوند خورده است بلکه بر جنبه‌های دیگر زندگی زنان فراتر از تمایلات جنسی تأثیر می‌گذارد (17). ما برخی از این عوامل را در زنان باردار مورد بررسی قرار دادیم و به نتایج قابل توجهی دست یافتیم. اولین یافته، بالا بودن میانگین نمره SSE است که بالاتر از میانگین نمره متوسط SSE در نتایج مطالعه Alan Dikmen و همکاران (11) و Atrian و همکاران (18) و البته کمتر از میانگین نمره در نتایج مطالعه Rosen و همکاران بود. SSEبا جنسیت به طور قابل توجهی مرتبط است به طوری‌که SSE در زنان قوی‌تر از مردان است. این امر ممکن است تحت تأثیر باورهای جنسی ریشه‌دار اجتماعی باشد که تمایلات جنسی مردان را به عنوان چیزی که نباید یا احتمالاً نمی‌توان سرکوب کرد به تصویر می‌کشد و در مقابل، زنان باید خودکارآمدی جنسی خود را افزایش دهند (19).
ممکن است این اختلاف نتایج مربوط به تأثیر خودآگاهی جنسی بر SSE باشد که در مطالعات مذکور بررسی شده و میانگین متوسط داشته اما توسط ما بررسی نشد. خودآگاهی جنسی ممکن است یک عامل مؤثر برای ایجاد اختلال یا بهبود خودکارآمدی و عملکرد جنسی باشد. تمایل به خودآگاه شدن در موقعیت‌های جنسی به توجه متمرکز فرد بر خود (Self-focused) بستگی دارد. توجه متمرکز بر خود، احتمالاً به این دلیل که ظرفیت پاسخ جنسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بر پاسخگویی جنسی نیز تأثیرگذار است (20).
ما سطح خوداگاهی جنسی و توجه متمرکز فرد بر خود را در زنان باردار بررسی نکردیم اما بر اساس یافته‌های Closson و همکاران، ممکن است بالا بودن میانگین SSE در نتایج مطالعه ما، با ابراز بهتر و مؤثرتر نیازها و تمایلات جنسی زنان همراه بوده باشد (21). زیرا یکی از موانع برای ابراز تمایلات جنسی، کمرویی جنسی و نگرش زنان باردار نسبت به تمایلات جنسی می‌باشد. سطح تحصیلات همسر به طور قابل توجهی بر نگرش زنان باردار نسبت به تمایلات جنسی و خودکارآمدی جنسی آنها مؤثر است. شرکای دارای تحصیلات بالاتر احتمالاً دانش بهتری در مورد تغییرات مرتبط با بارداری دارند و می‌توانند حمایت آگاهانه‌تری ارائه دهند و اعتماد جنسی شریک باردار خود را افزایش دهند.
در این ارتباط Alan Dikmen و همکارن نشان دادند که سطح آموزش و تحصیلات شریک زندگی زنان بر نگرش مثبت نسبت به تمایلات جنسی در دوران بارداری آنها تأثیرگذار است (11). این یافته بر اهمیت مشارکت حمایتی با در نظر گرفتن پیشینه تحصیلی همسر در افزایش خودکارآمدی جنسی زنان باردار تأکید می‌کند.
جدول 2. خودکارآمدی جنسی بر حسب سن بارداری، تعداد بارداری و روش پیشگیری از بارداری
| متغیر | رده | تعداد | میانگین | انحراف معیار | حداقل | حداکثر | آماره W | P |
| سن بارداری | 3 ماهه اول | 50 | 72/27 | 45/6 | 16 | 40 | 285/1 | 526/0 |
| 3 ماهه دوم | 62 | 08/29 | 80/5 | 15 | 40 | |||
| 3 ماهه سوم | 122 | 55/28 | 78/6 | 10 | 40 | |||
| تعداد بارداری | 1-2 | 176 | 30/28 | 60/6 | 10 | 40 | 419/1 | 492/0 |
| 2-3 | 45 | 58/29 | 93/5 | 15 | 40 | |||
| 4-3 | 13 | 77/27 | 22/6 | 19 | 37 | |||
| روش پیشگیری | کاندوم | 55 | 29 | 79/5 | 14 | 40 | 495/5 | 482/0 |
| OCP | 19 | 68/25 | 13/7 | 13 | 35 | |||
| IUD | 14 | 29/29 | 04/5 | 23 | 40 | |||
| DMPA | 1 | 21 | 21 | 21 | ||||
| Depofem | 1 | 33 | 33 | 33 | ||||
| Withdrawal | 116 | 64/28 | 36/6 | 10 | 40 | |||
| No | 28 | 68/28 | 03/8 | 10 | 39 |
جدول 3. خودکارآمدی جنسی بر حسب تحصیلات زنان باردار و تحصیلات همسران
| متغیر | انواع | تعداد | میانگین | انحراف معیار | حداقل | حداکثر | آماره W | P |
| تحصیلات زنان باردار | ابتدایی | 42 | 67/29 | 98/5 | 16 | 40 | 99/5 | 2/0 |
| راهنمایی | 54 | 63/26 | 79/6 | 10 | 39 | |||
| دبیرستان و دیپلم | 112 | 87/28 | 18/6 | 10 | 40 | |||
| دانشگاهی | 26 | 42/29 | 63/6 | 18 | 39 | |||
| تحصیلات همسران زنان باردار | ابتدایی | 41 | 49/27 | 67/6 | 13 | 40 | 824/9 | 044/0 |
| راهنمایی | 66 | 61/27 | 37/6 | 13 | 38 | |||
| دبیرستان و دیپلم | 101 | 65/28 | 50/6 | 10 | 39 | |||
| دانشگاهی | 26 | 04/31 | 01/6 | 19 | 40 |
دیگر یافته قابل تعمق مطالعه ما نیز مؤید همین نکته است که میانگین SSE زنان باردار با تحصیلات همسرانشان ارتباط دارد. احتمالاً تحصیلات با هنجارهای فرهنگی جنسی ارتباط دارد. هنجارهای فرهنگی جنسی، نقش‌های جنسی هستند که در فرهنگ فرد تعبیه شده‌اند و از طریق نهادهای سیاسی- اجتماعی مانند رسانه‌ها تداوم می‌یابند. بنابراین رفتار جنسی انسان به صورت اجتماعی ساخته می‌شود، بطوریکه می‌توان هنجارهای فرهنگی جنسی را به گونه‌ای جنسیت‌‌بندی کرد که برای زنان و مردان از نظر اجتماعی یکسان یا متفاوت باشد و بدین ترتیب با ارتقاء تحصیلات می‌توان از مرزهای فرهنگ جنسی سنتی مردانه حاکم بر جوامع عبور کرد و به تعادل بین فردی با احترام به حقوق جنسی زنان رسید که رضایت و خودکارآمدی زوجین را در پی داشته باشد (22). البته برای اثبات این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.
علاوه بر این، نتایج مطالعه ما نشان داد که میانگین SSE زنان باردار با تحصیلات همسرانشان ارتباط دارد، اما نه الزاماً با هر سطحی از تحصیلات آنان، یعنی اهمیت این یافته در تفاوت میانگین بین سطوح مختلف تحصیلات همسران است بطوریکه فقط بین میانگین سطح تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی مردان تفاوت معنی‌داری مشاهده کردیم.
نکته مهم‌تر در یافته‌های ما این است که SSE با تحصیلات زنان باردار ارتباط معنی‌داری نشان نداد. اما ممکن است بصورت غیرمستقیم تأثیرگذار بوده باشد زیرا بیشترین فراوانی زنان با تحصیلات ابتدایی، شوهرانی با تحصیلات ابتدایی و بیشترین فراوانی زنان با تحصیلات دانشگاهی، شوهرانی با تحصیلات دانشگاهی داشتند. این یافته، تئوری تأثیر هنجارهای اجتماعی فرهنگی حاکم بر گروه همسالان را تقویت می‌کند زیرا مردانی که فقط تحصیلات ابتدایی دارند، احتمالاً فرهنگ جنسی سنتی مردانه را حفظ کرده‌اند. با توجه به تئوری‌های تغییر رفتار به ویژه در نوجوانی، نوجوانان از دوران کودکی به بزرگسالی می‌روند و شروع به گرفتن تصمیمات مهم در مورد سلامت جنسی می‌کنند که پیامدهایی در طول زندگی آینده آنها خواهد داشت. تعداد زیادی از تحقیقات جهانی، به تأثیر عوامل روانی- اجتماعی در شکل‌گیری مفاهیم جنسی در دوران نوجوانی تأکید می‌کنند که عملکرد جنسی در بزرگسالی را پیشگویی می‌کند و علاوه بر کسب دانش برای افزایش آگاهی، به مهارت‌های مذاکره مناسب، حمایت همسالان یا خانواده برای القای باورهای مثبت، نگرش‌ها و کنترل رفتار نیاز است (21) و دستیابی به این سطح از نگرش و آگاهی، در سال‌های ابتدایی تحصیل امکان‌پذیر نیست. احتمالاً به همین دلیل نتایج مطالعه ما تفاوت میانگین بین تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی در مردان را نشان داده است. از سوی دیگر زنان با تحصیلات پایین‌تر، نه تنها از باورهای جنسی سنتی عبور نکرده‌اند بلکه از استقلال جنسی کمتری برخوردارند (23) و از ابراز تمایلات جنسی خود امتناع می‌کنند. به هر حال نتایج برخی از مطالعات نشان داد که زنان با سطح تحصیلات بالاتر از SSE بالاتری برخوردارند (24).
دیگر یافته‌های مطالعه ما ، حاکی از آن بود که SSE با سن و شغل هر یک از زوجین، وضعیت اقتصادی و بعد خانوار و قومیت ارتباط ندارد در حالیکه نتایج مطالعه Assarzadeh و همکاران نشان داد که زنان با شوهران جوان‌تر، تحصیلات عالی، اشتغال و درآمد بالاتر، میانگین نمره SSE بالاتری دارند و با افزایش سن، میزان SSE زنان کاهش می‌یابد (25).
علاوه بر این، نتایج مطالعه ما نشان داد که میانگین SSE زنان باردار با تحصیلات همسرانشان ارتباط دارد، اما نه الزاماً با هر سطحی از تحصیلات آنان، یعنی اهمیت این یافته در تفاوت میانگین بین سطوح مختلف تحصیلات همسران است بطوریکه فقط بین میانگین سطح تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی مردان تفاوت معنی‌داری مشاهده کردیم.
نکته مهم‌تر در یافته‌های ما این است که SSE با تحصیلات زنان باردار ارتباط معنی‌داری نشان نداد. اما ممکن است بصورت غیرمستقیم تأثیرگذار بوده باشد زیرا بیشترین فراوانی زنان با تحصیلات ابتدایی، شوهرانی با تحصیلات ابتدایی و بیشترین فراوانی زنان با تحصیلات دانشگاهی، شوهرانی با تحصیلات دانشگاهی داشتند. این یافته، تئوری تأثیر هنجارهای اجتماعی فرهنگی حاکم بر گروه همسالان را تقویت می‌کند زیرا مردانی که فقط تحصیلات ابتدایی دارند، احتمالاً فرهنگ جنسی سنتی مردانه را حفظ کرده‌اند. با توجه به تئوری‌های تغییر رفتار به ویژه در نوجوانی، نوجوانان از دوران کودکی به بزرگسالی می‌روند و شروع به گرفتن تصمیمات مهم در مورد سلامت جنسی می‌کنند که پیامدهایی در طول زندگی آینده آنها خواهد داشت. تعداد زیادی از تحقیقات جهانی، به تأثیر عوامل روانی- اجتماعی در شکل‌گیری مفاهیم جنسی در دوران نوجوانی تأکید می‌کنند که عملکرد جنسی در بزرگسالی را پیشگویی می‌کند و علاوه بر کسب دانش برای افزایش آگاهی، به مهارت‌های مذاکره مناسب، حمایت همسالان یا خانواده برای القای باورهای مثبت، نگرش‌ها و کنترل رفتار نیاز است (21) و دستیابی به این سطح از نگرش و آگاهی، در سال‌های ابتدایی تحصیل امکان‌پذیر نیست. احتمالاً به همین دلیل نتایج مطالعه ما تفاوت میانگین بین تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی در مردان را نشان داده است. از سوی دیگر زنان با تحصیلات پایین‌تر، نه تنها از باورهای جنسی سنتی عبور نکرده‌اند بلکه از استقلال جنسی کمتری برخوردارند (23) و از ابراز تمایلات جنسی خود امتناع می‌کنند. به هر حال نتایج برخی از مطالعات نشان داد که زنان با سطح تحصیلات بالاتر از SSE بالاتری برخوردارند (24).
دیگر یافته‌های مطالعه ما ، حاکی از آن بود که SSE با سن و شغل هر یک از زوجین، وضعیت اقتصادی و بعد خانوار و قومیت ارتباط ندارد در حالیکه نتایج مطالعه Assarzadeh و همکاران نشان داد که زنان با شوهران جوان‌تر، تحصیلات عالی، اشتغال و درآمد بالاتر، میانگین نمره SSE بالاتری دارند و با افزایش سن، میزان SSE زنان کاهش می‌یابد (25).
جدول 4. تفاوت میانگین تحصیلات همسران
| کران بالا | کران پایین | P | انحراف معیار | تفاوت میانگین ها | تحصیلات همسر (2) | تحصیلات همسر (1) |
| 38/2 | 61/2- | 926/0 | 26/1 | 11826/0- | راهنمایی | ابتدایی |
| 21/1 | 48/3- | 343/0 | 192/1 | 113/1- | دبیرستان و دیپلم | |
| 398/0- | 70/6- | 027/0 | 599/1 | 55/3-* | دانشگاهی | |
| 61/2- | 38/2- | 926/0 | 269/1 | 118/0 | ابتدایی | راهنمایی |
| 99/0 | 029/3- | 322/0 | 022/1 | 014/1- | دبیرستان و دیپلم | |
| 52/0- | 34/6- | 021/0 | 477/1 | 432/3-* | دانشگاهی | |
| 48/3 | 21/1- | 343/0 | 192/1 | 133/1 | ابتدایی | دبیرستان و دیپلم |
| 03/3 | 99/0- | 322/0 | 022/1 | 014/0 | راهنمایی | |
| 365/0 | 20/5- | 088/0 | 412/1 | 417/2- | دانشگاهی | |
| 70/6 | 39/0 | 027/0 | 599/1 | 55/3* | ابتدایی | دانشگاهی |
| 34/6 | 52/0 | 021/0 | 477/1 | 432/3* | راهنمایی | |
| 2/5 | 36/3- | 088/0 | 412/1 | 417/2 | دبیرستان و دیپلم |
همچنین ما بین متغیرهای دیگر مانند تعداد حاملگی، روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری، خواسته یا ناخواسته بودن حاملگی فعلی با SSE ارتباطی پیدا نکردیم. مطالعات در ارتباط با استفاده از روش پیشگیری از بارداری به عنوان یک پیشگویی‌کننده خودکارآمدی جنسی زنان، حاکی از آن بود که SSE در زنانی که از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند بالاتر است (26) و SSE را یک عامل میانجیگر بین اعتماد شریک زندگی و استفاده از کاندوم می‌دانند (27).
Shahry و همکاران نیز نشان دادند که زنان با حاملگی ناخواسته، از حمایت اجتماعی و خودکارآمدی ادراک شده کمتری برخوردار هستند (28).
عدم ارتباط معنی‌دار بین این متغیرها با SSE در مطالعه ما، احتمالاً نشان‌دهنده وجود عوامل پیچیده‌ای است که عمیقاً بر خودکارآمدی جنسی در بارداری تأثیرگذارند مثل نگرش و خودآگاهی و کمرویی جنسی زنان باردار نسبت به تمایلات جنسی (11) و برخی از خرده مقیاس‌های عملکرد جنسی (5) که در مطالعه ما بررسی نشده‌اند. نتایج مطالعه Faridi و همکاران نشان داد که می‌توان دانش جنسی، نگرش و خودکارآمدی جنسی و ابراز وجود جنسی را از طریق مداخلات مبتنی بر مهارت و توانمندسازی بهبود بخشید (29).
همچنین ما ارتباطی بین SSE با سن حاملگی (هر یک از سه ماه اول تا سوم) مشاهده نکردیم. ممکن است تغییرات ظاهری طی بارداری با نارضایتی از تصویر بدنی همراه باشد که منجر به تغییر در اعتماد به نفس و خودکارآمدی جنسی شود و بر روابط اجتماعی و زناشویی و عملکرد جنسی زنان تأثیر گذارد (30، 31).
Fuchs و همکاران، کاهش معنی‌داری در عملکرد جنسی زنان در سه ماهه سوم بارداری در مقایسه با سه ماهه اول و دوم، مشاهده کردند (32).
Erbi هم نشان داد که 92 درصد زنان در سه ماهه سوم بارداری از اختلال عملکرد جنسی رنج می‌برند (6).
ممکن است بالا بودن میانگین نمره SSE در مطالعه ما علیرغم عدم ارتباط معنی‌دار با عوامل اقتصادی– اجتماعی ذکر شده، تحت تأثیر عوامل بهزیستی جنسی (Sextual Well-being) باشد. بهزیستی جنسی زنان، علاوه بر جنبه‌های عاطفی و جسمی تجربه جنسی مختص هر فرد، بر نوع ارتباط با شریک زندگی و جنسی تأکید می‌کند و صمیمت با شریک زندگی را نیز در بر می‌گیرد که نشان‌دهنده اهمیت ارتباط بین فردیست (31). بدین ترتیب افزایش حمایت اجتماعی یا ارتباطات خانوادگی، SSE را در
زنان پیش‌بینی می‌کند (19).
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه ما نشان داد که خودکارآمدی جنسی زنان در بارداری با تحصیلات همسرانشان ارتباط دارد اما نه الزاماً با هر سطحی از تحصیلات آنان، یعنی اهمیت این یافته در تفاوت میانگین بین سطوح مختلف تحصیلات همسران است بطوریکه فقط بین میانگین سطح تحصیلات ابتدایی و دانشگاهی مردان تفاوت معنی‌داری مشاهده کردیم. سایر عوامل مورد بررسی مانند تحصیلات زنان، سن و شغل هر یک از زوجین، وضعیت اقتصادی و بعد خانوار، قومیت، تعداد حاملگی، روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری، خواسته یا ناخواسته بودن حاملگی فعلی و سن حاملگی (هر یک از سه ماه اول تا سوم) با خودکارآمدی جنسی زنان در بارداری ارتباط معنی‌داری نشان ندادند. از آن‌جایی که یافته‌های این مطالعه بر اساس مطالعه مقطعی و حجم نمونه محدود و فقط در جمعیت زنان باردار دست آمده است، برای شناخت بهتر عوامل مرتبط با SSE، پیشنهاد می‌شود که مطالعات کوهورت با تعداد نمونه بیشتر و یا مقایسه خودکارآمدی جنسی در جمعیت زنان باردار و غیر باردار با تأکید بر بهزیستی جنسی و پیشینه جنسی زنان انجام شود.
کاربرد نتایج: نتایج این مطالعه در برنامه‌های بهداشتی با استراتژی‌های عملی متمرکز در حوزه جنسی و برای افزایش آگاهی جنسی زوجین بویژه در دوران بارداری کاربرد دارد.
تشکر و قدردانی
این مطالعه از طرح تحقیقاتی تأیید شده توسط کمیته اخلاق و حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی اراک استخراج شده است. نویسندگان از تمامی زنان بارداری که در این تحقیق شرکت کردند تشکر می‌کنند.
سهم نویسندگان
نویسندگان مشارکت یکسانی در تمام مراحل تحقیق داشته‌اند.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می‌کنند که تضاد منافع وجود ندارد.
فهرست منابع
1. Kafaei Atrian M, Mohebbi Dehnavi Z, Kamali Z. The relationship between sexual self-efficacy and sexual function in married women. Journal of Midwifery and Reproductive Health. 2019;7(2):1703-11. doi: 10.22038/jmrh.2018.30672.1333
2. Somaye Alirezaee, Gity Ozgoli, Hamidreza Alavi Majd. Comparison of sexual self-efficacy and sexual function in fertile and infertile women referred to health centers in Mashhad in 2012 [in Persian]. Pajoohande. 2014;19(3):131-6.
3. Assarzadeh R, Bostani Khalesi Z, Jafarzadeh-Kenarsari F. Sexual self-efficacy and associated factors: a review. Shiraz E-Med J. 2019;20(11):e87537. doi: 10.5812/semj.87537
4. García-Duarte S, Nievas-Soriano BJ, Fischer-Suárez N, Castro-Luna G, Parrón-Carreño T, Aguilera-Manrique G. Quality of sexuality during pregnancy, we must do something—survey study. Int J Environ Res Public Health. 2023;20(2):965. pmid: 36673720 doi: 10.3390/ijerph20020965
5. Nezamnia M, Iravani M, Bargard MS, Latify M. Effectiveness of cognitive-behavioral therapy on sexual function and sexual self-efficacy in pregnant women: An RCT. Int J Reprod Biomed. 2020;18(8):625-36 pmid: 32923929 doi: 10.18502/ijrm.v13i8.7504
6. Erbil N. Sexual function of pregnant women in the third trimester. Alexandria Journal of Medicine. 2018;54(2):139-42. doi: 10.1016/j.ajme.2017.03.004
7. Woertman L, Van den Brink F. Body image and female sexual functioning and behavior: A review. J Sex Res. 2012;49(2-3):184-211. pmid: 22380588 doi: 10.1080/00224499.2012.658586
8. Radoš SN, Vraneš HS, Šunjić M. Limited role of body
9. satisfaction and body image self-consciousness in sexual frequency and satisfaction in pregnant women. J Sex Res. 2014;51(5):532-41. pmid: 24826879 doi: 10.1080/00224499.2012.744954
10. Salimi M, Fatehizadeh M. Investigation of effectiveness of setual education based on behavioral-cognitive method on sextual intimacy, knowledge and self-expression of married woman in Mobarakeh [in Persian]. Journal of Modern Psychological Researches. 2013;7(28):105-22.
11. Kheiri M, Vakilian K. Misconceptions about sexual intercourse during pregnancy: cognitive-behavioral counseling in prenatal care. Family Medicine & Primary Care Review. 2019;21(2):112-6. doi: 10.5114/fmpcr.2019.84545
12. Alan Dikmen H, Gönenç İM, Özaydın T. Sexuality during pregnancy: attitudes, self-efficacy and self-consciousness. Women Health. 2023;63(7):518-30. pmid: 37431666 doi: 10.1080/03630242.2023.2234503
13. Zimmer-Gembeck MJ. Young females’ sexual self-efficacy: Associations with personal autonomy and the couple relationship. Sex Health. 2013;10(3):204-10. pmid: 23591062 doi: 10.1071/SH12139
14. Branecka-Woźniak D, Wójcik A, Błażejewska-Jaśkowiak J, Kurzawa R. Sexual and Life Satisfaction of Pregnant Women. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(16):5894. pmid: 32823797 doi: 10.3390/ijerph17165894
15. Babazadeh R, Mirzaei Najmabadi K, Masoumi Z, Raei M. Investigating effect of teaching on sexual-activity changes during pregnancy [in Persian]. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2012;15(12):18-26.
16. Norton MK, Smith MV, Magriples U, Kershaw TS. Masculine ideology, sexual communication, and sexual self‐efficacy among parenting adolescent couples. Am J Community Psychol. 2016;58(1-2):27-35. pmid: 27539234 doi: 10.1002/ajcp.12078
17. Jabbari M, Kashi Z, Mousavinasab S N, Hosseini-Tabaghdehi M, Shahhosseini Z. Sexual Self-efficacy and Related Factors in Reproductive-aged Diabetic Women [in Persian].
18. J Mazandaran Univ Med Sci. 2021;31(200):99-112
19. Vaziri S, Lotfi Kashani F. Study of factor structure, reliability and validity of the sexual self efficacy questionnaire [in Persian]. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology. 2013;8(29):47-56.
20. Atrian MK, Dehnavi ZM, Kamali Z. The relationship between sexual self-efficacy and sexual function in married women. Journal of Midwifery & Reproductive Health. 2019;7(2):1703-11. doi:10.22038/jmrh.2018.30672.1333
21. Rosen C, Brown J, Heiman S, Leiblum C, Meston R, Shabsigh D, et al. The Female Sexual Function Index (FSFI): a multidimensional self-report instrument for the assessment of female sexual function. Journal of sex & marital therapy. 2000;26(2):191-208. pmid: 10782451 doi: 10.1080/009262300278597
22. Redmond ML, Lewis RK. Are there gender differences in perceived sexual self-efficacy among African-American adolescents? Journal of Health Disparities Research and Practice. 2014;7(5):1.
23. Van Lankveld J, Sykora H, Geijen W. Sexual self-consciousness scale. Handbook of sexuality-related measures: Routledge; 2013. p. 588-9.
24. Closson K, Dietrich JJ, Lachowsky NJ, Nkala B, Palmer A, Cui Z, et al. Sexual self-efficacy and gender: A review of condom use and sexual negotiation among young men and women in Sub-Saharan Africa. J Sex Res. 2018;55(4-5):522-39. pmid: 29466024 doi: 10.1080/00224499.2017.1421607
25. Yosefi AR, Salehi M, Latifnejad R, Merghati ES, Malaeenejad M. The socio-sexual structures of unconsummated marriage based on Sexual Scripts theory [in Persian]. J Res Behav Sci. 2013;11(4):289-305.
26. Willie TC, Callands T, Alexander KA, Kershaw T. Measuring women’s sexual autonomy: Development and preliminary validation of the women’s sexual autonomy scale. Womens Health (Lond). 2023;19:17455057231183837. pmid: 37377349 doi: 10.1177/17455057231183837
27. Ogallar-Blanco AI, Lara-Moreno R, Godoy-Izquierdo D. From prevention to promotion in women’s sexual self-perceptions of efficacy: the sexual self-efficacy questionnaire. Sex Res Soc Policy. 2023;20(3):1188-202. doi: 10.1007/s13178-022-00787-8
28. Assarzadeh R, Khalesi ZB, Jafarzadeh-Kenarsari F. Sexual self-efficacy and its related factors among married women of reproductive age. Afr Health Sci. 2021;21(4):1817-22. pmid: 35283942 doi: 10.4314/ahs.v21i4.39
29. Hamidi OP, Deimling T, Lehman E, Weisman C, Chuang C. High self-efficacy is associated with prescription contraceptive use. Womens Health Issues. 2018;28(6):509-13. pmid: 30131220 doi: 10.1016/j.whi.2018.04.006
30. Goodman ML, Harrell MB, Keiser PH, Raimer-Goodman LA, Gitari S. Self-efficacy mediates the association between partner trust and condom usage among females but not males in a Kenyan cohort of orphan and vulnerable youth. Afr J Reprod Health. 2016;20(2):94-103. pmid: 29553168 doi: 10.29063/ajrh2016/v20i2.10
31. Shahry P, Kalhori SRN, Esfandiyari A, Zamani-Alavijeh F. A comparative study of perceived social support and self-efficacy among women with wanted and unwanted pregnancy. Int J Community Based Nurs Midwifery. 2016;4(2):176-85 PMID: 27218115.
32. Faridi N, Vakilian K, Yousefi AA. Effect of sexual empowerment counseling on self-efficacy, assertive sexual communication, self-awareness, and sexual attitude, awareness of sexually transmitted diseases, and HIV in addicted women-an interventional study. Current Women's Health Reviews. 2023;19(3):136-47. doi: 10.2174/1573404819666220901152502
33. Musavi M, Rahimzadeh M, Tabaghdeh MH, Saeieh SE. The effect of sexual education on the postpartum women’s sexual self-confidence and self-efficacy: a theory-based intervention. BMC Pregnancy and Childbirth. 2024;24(1):64. doi: 10.1186/s12884-024-06255-y
34. Chalme R, Abdolahi F. Psychometric adequacy of the Women's Sexual Well-Being Scale in married women: Validity, reliability, and factor structure [in Persian]. Family and Sexual Health. 2020;2(1):29-38.
35. Fuchs A, Czech I, Sikora J, Fuchs P, Lorek M, Skrzypulec-Plinta V, et al. Sexual functioning in pregnant women. Int J Environ Res Public Health. 2019;16(21):4216. pmid: 31671702 doi: 10.3390/ijerph16214216
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
