دوره ۲۷، شماره ۲ - ( ۳-۱۴۰۳ )
جلد ۲۷ شماره ۲ صفحات ۷۵-۶۸ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khosravi S M, Azizi M, Aghaei H, aghaei H. Prediction of Postpartum Depression Based on Marital Satisfaction, Physical Satisfaction, and Dysfunctional Beliefs in Pregnant Women of Bukan City in the First Half of 2022. J Arak Uni Med Sci 2024; 27 (2) :68-75
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7707-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7707-fa.html
خسروی سیده میدیا، عزیزی مرتضی، عبداللهی شهاب الدین، آقایی هاجر. پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان بر اساس رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد در زنان باردار شهر بوکان در نیمه اول سال ۱۴۰۲. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. ۱۴۰۳; ۲۷ (۲) :۶۸-۷۵
۱- گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد، تبریز، ایران
۲- گروه روانشناسی، واحد سراب، دانشگاه آزاد اسلامی، سراب، ایران ،Slmz_sdgh@yahoo.com
۳- گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
۴- گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
۲- گروه روانشناسی، واحد سراب، دانشگاه آزاد اسلامی، سراب، ایران ،
۳- گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
۴- گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
متن کامل [PDF 1169 kb]
(۲۳۱ دریافت)
| چکیده (HTML) (744 مشاهده)
جدول 1. آماره‌ای توصیفی، آزمون Kolmogorov-Smirnov، چولگی و کشیدگی متغیرهای پژوهش
جدول2 . نتایج آزمون واریانس یک طرفه مدل نهایی
جدول4. ضریب رگرسیون فرضیه‌های پژوهش
از آنجا که افسردگی پس از زایمان، احتمالا عمدتاً ماهیت هیجانی- جسمانی دارد، بنابراین انتظار می‌رود تحت تأثیر رضایت زناشویی باشد، به این صورت که زنان دارای رضایت زناشویی پایین از لحاظ هیجانی و جسمانی در سطح پایینی قرار خواهند گرفت، که این مسأله به خودی خود زمینه ابتلا آنان به افسردگی را فراهم می‌نماید (6).
Choi و Jung، نشان دادند که ارتباط متقابل بین رضایت زناشویی و علائم افسردگی هم در درون شخص و هم در بین شرکای زوج‌های کره‌ای در یک فرهنگ جمع‌گرا وجود دارد (25).
همچنین می‌توان گفت که زایمان و تولد فرزند نیز موجب ایجاد تحول در تعدادی از ابعاد مذکور نظیر مسایل شخصی، ارتباطات، فعالیت های اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزندان و فرزندپروری، خانواده و دوستان، نقش‌های مساوات‌طلبی مربوط به زن و مرد و تغییرات زناشویی می‌گردد و این تحولات زمینه تغییرات خلقی و هیجانی و مشکلاتی نظیر افسردگی را فراهم می‌آورد (7). زنانی که رضایت زناشویی پایینی در زندگی تجربه می‌کنند، وجود فشار روانی در دوران حاملگی خصوصاً در بعد اقتصادی، ترس از عدم ایفای صحیح نقش مادری یا نوع جنسیت فرزند و عدم احساس امنیت، محبت، حمایت خانواده و در راس آن همسر، سبب می‌شود از مادر، احساس تنهایی و بی‌پناهی کند و از بعد هیجانی و خلقی مستعد ابتلا به افسردگی گردد (4، 6، 24، 27).
مطالعات نشان می‌دهد، رضایت زناشویی می‌تواند هیجانات منفی و خلق افسرده را در زنان باردار کاهش دهد، بر این اساس عزیزنژاد و همکاران، نشان دادند که افسردگی با رضایت زناشویی، ارتباط معکوس و آماری معنی‌داری دارد و رضایت زناشویی می‌تواند به کاهش افسردگی پس از زایمان کمک کند، همچنین آن‌ها نشان دادند، میزان رضایت زناشویی در زنان باردار مبتلا به افسردگی، کمتر از افراد سالم بود (26).
Dong و همکاران، در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که فشار مراقبت از کودک در مادر با رضایت زناشویی همبستگی منفی دارد، همچنین افسردگی و تعارض زناشویی، یک اثر میانجی در تبیین رابطه بین استرس والدینی مادران و رضایت زناشویی دارند (27).
مطابق با روند جامعه و بعد ادراکی معمول، زنان پیش از زایمان می‌دانند که با زایمان احتمال دارد که وزن، اندازه و شکل بدن آنان تغییر یابد و یا اینکه پس از زایمان با مشاهده تغییر شکل بدن خود زمینه نارضایتی آنان در بعد نگرشی فراهم می‌گردد و به مرور احساس ناخوشایند نارضایتی در آن‌ها افزایش می‌یابد و در کلیه رفتارها و اعمال‌شان نیز نمود می‌یابد این ادراک و احساس منفی منجر به بروز خلق پایین و افسردگی در آن‌ها می‌گردد که این امر می‌تواند باعث شود، نارضایتی از تصویر بدنی زنان به دلیل درونی کردن انتظارات اجتماعی در مورد ظاهر ایجاد شود (28).
با این حال نتایج بررسی متاآنالیز Crossland و همکاران، با برخی از مطالعات متفاوت بود زیرا نشان می‌داد برخی زنان در طول بارداری احساس مثبت‌تری نسبت به بدن خود دارند، برخی دیگر تجربه بدنی منفی‌تری را نشان دادند و برخی دیگر تفاوت آماری نشان ندادند، برای مثال، برخی شواهد نشان می‌دهند که نخست‌زاها، احساس جذابیت بیشتر و نگرش مثبت‌تری نسبت به بدن خود در مقایسه با کسانی که قبلا باردار بوده‌اند دارند (7). اما جمشیدی و هاشمی، نشان دادند که بین افسردگی با تصویر بدنی، رابطه‌ی معکوس وجود دارد یعنی هر چقدر افسردگی در آزمودنی‌ها بالاتر باشد، تصویر بدنی ضعیف‌تری خواهند داشت (9)، که یافته پژوهش حاضر نیز تأکیدی بر این نکته است.
در تبیین یافته‌ای دیگر، زنان باردار دارای باورهای ناکارآمد با داشتن تصورات ذهنی منفی، نگرانی و دل‌مشغولی نسبت به زایمان و بچه‌داری پس از آن، نشخوارهای ذهنی و افکار خودآیند منفی بسیاری خواهند داشت و همین مسئأله موجب ایجاد پاسخ هیجانی و رفتاری ناهنجاری در آنان خواهد شد، لذا همین پاسخ هیجانی- رفتاری منفی به احتمال زیاد به صورت افسردگی پس از زایمان در آنان نمود پیدا خواهد کرد (29).
Qavami و همکاران، در پژوهشی تحت عنوان تأثیر آموزش گروهی شناختی- رفتاری بر رضایت زناشویی و باورهای ناکارآمد زنان باردار ناتوان در کنترل ترس از زایمان نخست تأیید کردند که آزمودنی‌های آنان رضایت زناشویی پایین و سطح بالایی از باورهای ناکارآمد را دارند (30). علاوه بر این، زنانی که در دوران بارداری بیش از مقدار توصیه شده وزن اضافه می‌کنند، تصویر بدنی منفی بیشتری را گزارش کرده‌اند، به ویژه در اواخر بارداری. مطالعه چان و همکاران، نشان داد، بین نارضایتی از تصویر بدن در بارداری و افسردگی پری‌ناتال و افسردگی پس از زایمان، اضطراب دوران بارداری و اضطراب طولانی‌مدت همبستگی وجود دارد و در نتیجه وضعیت سلامت روان می‌تواند با نارضایتی از تصویر بدن مرتبط باشد (28) که نتایج پژوهش حاضر نیز این نکته را تأیید می‌کند.
از محدودیت‌های موجود در این مطالعه، با توجه به اینکه جامعه آماری این پژوهش محدود به زنان باردار شهرستان بوکان بود، لذا در تعمیم نتایج به سایر افراد جانب احتیاط رعایت گردد. همچنین نمونه‌گیری از بیمارستان انجام شده و نه از مراکز بهداشتی و ممکن است نماینده کل جامعه نباشد، همچنین ابزارهای استفاده شده از نوع خودگزارش‌دهی بودند و در نتایج به دست آمده احتمال سوگیری وجود دارد.
نتیجه‌گیری
افسردگی پس از زایمان، یکی از علل اصلی عوارض و مرگ و میر مادران است و با اثرات مخرب رشدی و رفتاری درازمدت پس از زایمان در نوزادان همراه می‌باشد، لذا می‌تواند یک نگرانی برای سلامت عمومی باشد، شناسایی زنان در معرض خطر اختلالات روانی و هماهنگی ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی آن‌ها برای کمک به آن‌ها می‌تواند در جلوگیری از این عوارض ناشی از افسردگی کمک کند. نتایج بدست آمده از این پژوهش مؤید این امر بود که افسردگی پس از زایمان به میزان 6/30 درصد شیوع دارد و کاهش رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد، پیش‌بینی‌کننده افسردگی پس از زایمان در نمونه پژوهش بودند.
با این حال باید یادآور شویم، ارزیابی عوامل خطر برای افسردگی پس از زایمان در ادبیات موجود عمدتاً بر آسیب‌پذیری‌های قبلی یا تجربه بارداری و زایمان متمرکز شده است و اکثر مطالعات قادر به ارزیابی اثر مداخلات مامایی نبوده‌اند، زیرا این عوامل یا ضعیف گزارش شده‌اند یا اصلا گزارش نشده‌اند و یا این عوامل خطر بدون هیچ گونه تعدیل برای آسیب‌پذیری زنان و سابقه روانپزشکی آن‌ها در نظر گرفته شده است (31)، که این عوامل می‌توانند جمعیت کلی زنان زایمان را آسیب‌پذیرتر سازند. لذا، غربالگری مؤثرتر این بیماری و آگاهی بهتر از شیوع و عوامل خطر آن برای پیشگیری از بروز این بیماری خطرآفرین در زنان باردار مورد نیاز است تا کودک و مادر از عوارض غیرقابل پیش‌بینی این اختلال هرچه بیشتر مصون بمانند. همچنین با توجه به شیوع بالای آن در شهرستان بوکان و تفاوت‌های فرهنگی زیاد بین افراد در مناطق جغرافیایی مختلف، پیشنهاد می‌گردد پژوهش‌های تطبیقی در این مورد صورت پذیرد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از تمام کسانی که آن‌ها را در این پژوهش یاری کردند
قدردانی می‌نمایند.
سهم نویسندگان
تمام نویسندگان به یک اندازه در انجام مقاله سهم داشتند.
تضاد منافع
نویسندگان هیچ گونه تضاد منافع مرتبط با این اثر را اعلام نمی‌کنند.
متن کامل: (۳۴ مشاهده)
مقدمه
افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)، یک اختلال روانی جدی، با شیوع 5 تا 40 درصد در جوامع مختلف می‌باشد که بیشترین درصد پذیرش زنان به مراکز درمانی را به خود اختصاص داده است و نیز یکی از مشکلات اصلی روانشناختی در مادران باردار به شمار می‌رود که عوارض سوئی بر مادر، نوزاد و خانواده به جای می‌گذارد که با ایجاد نقص در نزدیکی مادر و نوزاد تأثیر منفی بر تکامل نوزاد دارد و باعث ایجاد مشکلات رفتاری، اجتماعی و احساسی در نوزادان می‌شود، همچنین در برخی موارد در صورت شدید بودن این اختلال کشتن نوزاد به دست مادر افسرده گزارش شده است (1).
در مطالعه‌ی اصفهانی و همکاران، شیوع افسردگی در زنان باردار ایرانی برابر با ۱۰/۹ درصد به دست آمد، بیشترین شیوع در شهر بناب در سال ۱۳۹۴ برابر با ۴۴/۸ درصد و کمترین شیوع در تهران در سال ۱۳۸۰ برابر با 7 درصد محاسبه گردید در واقع؛ بین سال، حجم نمونه، میانگین سنی و شیوع افسردگی در زنان باردار ایرانی ارتباط معنی‌داری وجود داشت (2). همچنین تا 5 سال بعد از بهبودی، احتمال افسردگی در این بیماران دو برابر جمعیت عادی است (1).
اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ و ﺳﻼﻣﺖ روان ﻣﺎدر را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ رﺷﺪ ﮐﻮدک و زﻧﺪﮔﯽ زﻧﺎﺷﻮیﯽ (Marriage) ﻧﯿﺰ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ می‌تواند داﺷته باشد و ایﻦ ﻣﻔﻬﻮم بعنوان یﮑﯽ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﺳﻼﻣﺖ روان و استحکام نظام خانواده، ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﺷﺎیﺴﺘﮕﯽ و ﺗﻮاﻧﺎیﯽ ﺳﺎزﮔﺎری و اﻧﻄﺒﺎق در ﺑﯿﻦ زوج ﻫﺎ ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ، زیرا رضایت ﻳﻚ ﻓﺮد از زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ رﺿﺎﻳﺖ وی از ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد و رﺿﺎﻳﺖ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ رﺿﺎﻳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻮده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ در اﻣﺮ رﺷﺪ، ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد (3). در این راستا، وجود زندگی زناشویی غیررضایت‌بخش با ایجاد تأثیرات منفی بر دیگر اعضای خانواده به خصوص با همسر، می‌تواند کیفیت زندگی را پایین آورده و باعث بروز مشکلات روانی خصوصا افسردگی باشد و حتی باعث دلزدگی زناشویی شود (4).
ممکن است باور ناکارآمد (Dysfunctional belief) در این دسته از زنان در بروز و تدوام مشکلات زناشویی و افسردگی پس از زایمان نقش داشته باشد، ﺑﺎ وﺟﻮد ایﻨﮑﻪ ﺑﺎرداری ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻬﻢ و ﻣؤﺛﺮی ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ اما اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ زوﺟﯿﻦ در زﻣﯿﻨﻪ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ در دوران ﺑﺎرداری و نیز وﺟﻮد ﻧﮕﺮش ﻣﻨﻔﯽ و ﺣﺘﯽ ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ایﻦ دوران می‌تواند منجر به تسهیل شکل‌گیری این مشکلات گردد، در واقع نگرشﻫﺎی ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یﮏ ﻋﺎﻣﻞ زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز در ﺷﺮوع دورهﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و یﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یﮏ ﻋﺎﻣﻞ آﺳﯿﺐﭘﺬیﺮی، ﺗﺤﺖ ﺷﺮایﻂ ﻓﺸﺎرزای ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ (5).
در پژوهش Fonseca و Canavarro، زنانی که در معرض خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان بودند، نگرش‌های مرتبط با مادری ناکارآمد، افکار منفی مکرر و بیشتر و افکار مثبت کمتر نسبت به زنان دیگر نشان دادند (6).
نکته قابل توجه دیگر این است که در دوران خاص و کوتاه حاملگی بدن فرد دچار تغییرات زیادی می‌شود؛ لذا این دوره می‌تواند دوران مناسبی برای بررسی غیرمنطقی تصویر مادر باردار از بدن و یا عوامل مؤثر بر آن باشد و در واقع یکی از عوامل تسهیل‌کننده ﺑﺮوز اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن، ﺑﺮداﺷﺖ اﻓﺮاد از ﺟﺴﻢ و ﺑﺪن ﺧﻮد و یﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺼﻮیﺮ ﺑﺪﻧﯽ
(Body Image) اﺳﺖ که می‌تواند با حس منفی از ابعاد مختلف زندگی مادر در ارتباط باشد، زیرا نگرانی از تصویر بدنی که تحت تأثیر تغییرات فیزیولوژیکی می‌باشد، در واقع یک ساختار چند بعدی است و شامل افکار، احساسات، اعتقادات و رفتارهای مرتبط با بدن ادراک شده می‌باشد و با ارزیابی منفی از اندازه، شکل و وزن بدن چه به صورت فردی چه نشات گرفته از نگرش افراد دیگر اشاره دارد (7). تصویر بدنی تحت تأثیر عواملی چون رشد جسمانی، تعاملات اجتماعی، سوانح، بیماری‌ها و جراحی‌های بدنی قرار دارد و نگرانی از تصویر بدنی با افسردگی، اضطراب، اختلال جنسی، بیماری‌های مزمن و افت سلامت روانشناختی مرتبط است (8).
از طرفی جمشیدی و هاشمی، نشان داده‌اند که سازه تصویر بدنی با
افسردگی رابطه دارد، و هر چقدر افراد تصویر بدنی نامناسب‌تری از خود داشته باشند، کیفیت زندگی و روابط آنان با خانواده و به ویژه فرزند ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد (9). به طوری که افضلی و فرخزادیان، نگرانی زیاد از تصویر بدنی و پایین بودن سطح رضایت زناشویی در زنان افسرده را تأیید کردند (10). بنابراین ضروری به نظر می‌رسد تا با شناسایی عوامل دخیل در افسردگی پس از زایمان، از بروز این اختلال پیشگیری نمود.
در راستای افسردگی پس از زایمان، شناسایی و پیشگیری به موقع می‌تواند تأثیرات خطرناک آن را کم کند، زیرا این نوع افسردگی دارای عوارض و خطرات بسیاری است، چنانچه مداخله مثبت به موقع صورت نگیرد، ممکن است مادر و نوزاد دچار آسیب‌های غیر قابل جبرانی شوند (2). اما بررسی مطالعات اخیر نشان می‌دهد که مداخلات متمرکز روانشناختی بسیار کمی بر بارداری اکنون وجود دارد (11). لذا با توجه به نبود پژوهشی مبتنی بر بررسی مستقیم متغیرهای پژوهش، مطالعه حاضر در صدد پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان بر اساس رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد در زنان شهرستان بوکان برآمده است.
روش کار
پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی با روش میدانی بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان باردار ماه آخر، در بازه زمانی شش ماهه ابتدای سال 1402 در شهر بوکان به تعداد 2980 نفر می‌باشد که بر اساس جدول مورگان، 360 زن باردار مراجعه‌کننده به بیمارستان شهید قلی‌پور بوکان به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند، سپس پرسشنامه افسردگی بک-2 برای مشخص نمودن درجه افسردگی در میان زنان باردار توزیع شد، هدف از بررسی حاضر، پیش‌بینی احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان بر اساس متغیرهای پژوهش، بدون وجود هرگونه علایم افسردگی در زنان باردار از قبل می‌باشد، لذا در این مرحله 20 آزمودنی با کسب نمره بالاتر از 13 از نمونه حذف شدند و تعداد آزمودنی‌ها و حجم نمونه به 340 نفر کاهش یافت. ملاک‌های ورود شامل باردار بودن به مدت حداقل 5/7 تا 8 ماه مطابق نتایج سونوگرافی، نداشتن علایم افسردگی قبل از زایمان مطابق پرسشنامه افسردگی بک-2، نداشتن هر گونه بیماری جسمانی و روانی بنا به تشخیص متخصص بود و ملاک‌های خروج شامل داشتن افسردگی قبل از زایمان، سقط جنین، تکمیل ناقص پرسشنامه‌ها، عدم رضایت آزمودنی‌ها بودند، در ادامه ابزار گردآوری داده‌های پژوهش ارائه می‌گردد:
پرسشنامه دموگرافیک: ابتدا در مورد سن و ماه بارداری آزمودنی‌ها اطلاعات بدست آمد.
پرسشنامه افسردگی بک-2: پرسشنامه افسردگی بک اولیه (Beck Depression Inventory) BDI برای اولین بار در سال ۱۹۶۱ توسط Beck و همکاران ساخته شد، پرسشنامه افسردگی بک ۲ (BDI-II) در سال ۱۹۹۶ برای هماهنگی بیشتر با ملاک‌های DSM-IV مورد بازنگری قرار گرفت. در پرسشنامه افسردگی بک ۲ (BDI-II) که یک پرسشنامه خود ارزیابی 21 ماده‌ای است و شدت علایم افسردگی را می‌سنجد، از آزمودنی خواسته می‌شود که احساس خود را در دو هفته اخیر در نظر بگیرد و به سؤالات پاسخ دهد، هر ماده (نشانه بیماری) بر اساس شدت آن به چهار درجه تقسیم شده و از صفر تا سه نمره می‌گیرد، نمره صفر، پایین‌ترین میزان و نمره 3، بالاترین میزان شدت تجربه یک نشانه افسردگی است، دامنه جمع نمرات بین 0 تا 63 بوده و در افراد بالاتر از 13 سال استفاده می‌شود، نمرات 13-0 حداقل افسردگی، 19-14 افسردگی خفیف 28-20 افسردگی متوسـط و 63-29 افسـردگی شـدید را نشان می‌دهد (12).
در پژوهش رجبی و همکاران نیز، پایایی کل پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ مقدار 87/0 به دست آمد (13).
پرسشنامه افسردگی پس از زایمان Edinburgh (1978): ایﻦ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ Cox و همکاران در ﺳﺎل 1987 ﺗﺪویﻦ ﺷﺪ. ایﻦ اﺑﺰار ﺷﺎﻣﻞ
10 ﮔﻮیﻪ ﭼﻬﺎر درﺟﻪای (3-0 اﻣﺘﯿﺎزی) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﯿﻒ ﻟﯿﮑﺮت می‌باشد، ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻣﺘﯿﺎز 30 و ﺣﺪاﻗﻞ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺮه 13 یﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد، ﭘﺬیﺮش ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎدران100 درﺻﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ (14). ﻧﺴﺨﻪ ایﺮاﻧﯽ ایﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ توسط احمدی کانی گلزار و قلی‌زاده، انجام گرفت که ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬیﺮش ﺑﻮده و اﺑﺰاری ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر و ﭘﺎیﺎ ﺟﻬﺖ ﺳﻨﺠﺶ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ پایایی اﺑﺰار از روش آﻟﻔﺎی ﮐﺮوﻧﺒﺎخ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان آن 73/0 ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ (15).
پرسشنامه رضایت زناشویی Enrich (1986): ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯿﺰان رﺿﺎیﺖ زﻧﺎﺷﻮیﯽ از پرسشنامه ﺧﻮدﮔﺰارش‌دﻫﯽ ایﻨﺮیﭻ ﮐﻪ در ﺳﺎل 1986 ﺗﻮﺳﻂOlson و Fowers، ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدیﺪ. ایﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ دارای 35 ﺳؤال و ﭼﻬﺎر ﺧﺮده ﻣﻘﯿﺎس ﺷﺎﻣﻞ رﺿﺎیﺖ زﻧﺎﺷﻮیﯽ، ﺣﻞ ﺗﻌﺎرض، ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﺤﺮیﻒ آرﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ که در پژوهش حاضر تنها سؤالات مربوط به بعد رضایت زناشویی مورد استفاده قرار گرفت، نمره‌گذاری دارای ﭘﻨﺞ گزینه لیکرت، به ﺗﺮﺗﯿﺐ از 1 ﺗﺎ 5 نمره ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد (16). ﺿﺮیﺐ آﻟﻔﺎی ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ در ﭘﮋوهشی ﺑﺮای ﺧﺮده ﻣﻘﯿﺎﺳﻬﺎی رﺿﺎیﺖ زﻧﺎﺷﻮیﯽ، ارﺗﺒﺎط، ﺣﻞ ﺗﻌﺎرض، و ﺗﺤﺮیﻒ آرﻣﺎﻧﯽ به ترتیب 76/0، 81/0، 83/0، 76/0 و برای رضایت زناشویی کل 82/0 بدست آمد (17).
پرسشنامه تصویر بدنی براون و همکاران (1990): شامل
68 سؤال است که توسط فرد پاسخ داده می‌شود و جهت ارزیابی نگرش فرد درباره ابعاد مختلف ساختار تصویر بدنی طراحی شده است. این پرسشنامه شامل سه مقیاس است: الف) مقیاس مربوط به خود بدن، همه سؤالات به جز شماره سؤالات ارائه شده در دو خرده مقیاس ذیل ب) مقیاس رضایت از بخش‌های مختلف بدنی شامل سؤالات 60 تا 68 و ج- مقیاس مربوط به نگرش فرد درباره وزن که شامل سؤالات 20، 56، 57، 58، 59 و 66 است. این مقیاس خود شامل دو قسمت مشغولیت فکری و ارزیابی فرد از وزن خود می‌باشد. روایی بخش‌های اصلی پرسشنامه توسط Brown و همکاران در سال 1990 مورد بررسی قرار گرفت و تأیید شد (18). همچنین پایایی آن در یک مطالعه ایرانی 81/0 گزارش شده است (19).
پرسشنامه باورهای ناکارآمد وایزمن و بک (1978): اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ Weissman و Beck، ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ دارای 40 ﻣﺎده اﺳﺖ و ﺑـﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد را ﻣﺴﺘﻌﺪ اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﻣﻲﺳﺎزد، ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻚ ﺑﺮای اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. روش ﻧﻤﺮهﮔﺬاری به صورت لیکرت 7 درجه‌ای می‌باشد و ﻧﻤﺮه آزﻣﻮدﻧﻲ از ﻛﻤﻴﻨﻪ 40 ﺗﺎ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ 280 ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﺮهﻫﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻢ از 119 تا 128 ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻤﺮهﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺸﺎنﮔﺮ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮی ﻣﻲﺑﺎشد (20). در مطالعه کوچک‌نیا، برای تعیین پایایی پرسشنامه افکار ناکارآمد، از روش آلفای کرونباخ و تصنیف استفاده شد که برای کمال‌طلبی 55/0، نیاز به تأیید دیگران 62/0، راضی کردن دیگران 49/0 و آسیب‌پذیری- ارزشیابی عملکرد، 53/0 و برای کل پرسشنامه 58/0 بدست آمد (21).
برای آزمون فرضیه‌ها از تحلیل رگرسیون گام به گام و نرم‌افزار SPSS نسخه 24 (version 24, IBM Corporation, Armonk, NY) استفاده شد. پژوهش حاضر با کد اخلاق IR.IAU.TABRIZ.REC.1402.304 تصویب شد.
یافته‌ها
از 340 زن باردار شرکت‌کننده در پژوهش، 155 نفر (58/45 درصد)
20-30 سال، 110 نفر (35/32 درصد) 31-40 سال و 75 نفر
(05/22 درصد) نیز 40-50 سال بوده و میانگین سنی نیز 16/33 می‌باشد (61/9 ± 16/33). 172نفر در ماه هفتم (58/50 درصد)، 119 نفر در ماه هشتم (35 درصد) و 49 نفر در ماه نهم (41/14 درصد) بارداری می‌باشند. همچنین میانگین، انحراف معیار و واریانس نمرات هر یک از سازه‌های مطالعه در جدول 1 نشان داده شد.
با توجه به جدول 1، میانگین نمرات هر یک از سازه‌های افسردگی پس از زایمان، رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد به ترتیب عبارت است از: 18/10، 44/23، 06/92 و 91/154. به منظور بررسی نرمال بودن باقی مانده رگرسیون و متغیرهای تحقیق، میزان واریانس، درجه آزادی و آماره F و سطح معنی‌داری مورد محاسبه قرار گرفت. از آنجا که سطح معنی‌داری آزمون Kolmogorov-Smirnov برای استاندارد شده باقی‌مانده رگرسیونی و متغیرهای رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد بیشتر از 05/0 است، بنابراین نمرات تمامی سازه‌های مذکور و استاندارد شده باقی‌مانده رگرسیونی دارای توزیع
نرمال هستند.
افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)، یک اختلال روانی جدی، با شیوع 5 تا 40 درصد در جوامع مختلف می‌باشد که بیشترین درصد پذیرش زنان به مراکز درمانی را به خود اختصاص داده است و نیز یکی از مشکلات اصلی روانشناختی در مادران باردار به شمار می‌رود که عوارض سوئی بر مادر، نوزاد و خانواده به جای می‌گذارد که با ایجاد نقص در نزدیکی مادر و نوزاد تأثیر منفی بر تکامل نوزاد دارد و باعث ایجاد مشکلات رفتاری، اجتماعی و احساسی در نوزادان می‌شود، همچنین در برخی موارد در صورت شدید بودن این اختلال کشتن نوزاد به دست مادر افسرده گزارش شده است (1).
در مطالعه‌ی اصفهانی و همکاران، شیوع افسردگی در زنان باردار ایرانی برابر با ۱۰/۹ درصد به دست آمد، بیشترین شیوع در شهر بناب در سال ۱۳۹۴ برابر با ۴۴/۸ درصد و کمترین شیوع در تهران در سال ۱۳۸۰ برابر با 7 درصد محاسبه گردید در واقع؛ بین سال، حجم نمونه، میانگین سنی و شیوع افسردگی در زنان باردار ایرانی ارتباط معنی‌داری وجود داشت (2). همچنین تا 5 سال بعد از بهبودی، احتمال افسردگی در این بیماران دو برابر جمعیت عادی است (1).
اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ و ﺳﻼﻣﺖ روان ﻣﺎدر را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ رﺷﺪ ﮐﻮدک و زﻧﺪﮔﯽ زﻧﺎﺷﻮیﯽ (Marriage) ﻧﯿﺰ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ می‌تواند داﺷته باشد و ایﻦ ﻣﻔﻬﻮم بعنوان یﮑﯽ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﺳﻼﻣﺖ روان و استحکام نظام خانواده، ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﺷﺎیﺴﺘﮕﯽ و ﺗﻮاﻧﺎیﯽ ﺳﺎزﮔﺎری و اﻧﻄﺒﺎق در ﺑﯿﻦ زوج ﻫﺎ ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ، زیرا رضایت ﻳﻚ ﻓﺮد از زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ رﺿﺎﻳﺖ وی از ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد و رﺿﺎﻳﺖ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ رﺿﺎﻳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻮده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ در اﻣﺮ رﺷﺪ، ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد (3). در این راستا، وجود زندگی زناشویی غیررضایت‌بخش با ایجاد تأثیرات منفی بر دیگر اعضای خانواده به خصوص با همسر، می‌تواند کیفیت زندگی را پایین آورده و باعث بروز مشکلات روانی خصوصا افسردگی باشد و حتی باعث دلزدگی زناشویی شود (4).
ممکن است باور ناکارآمد (Dysfunctional belief) در این دسته از زنان در بروز و تدوام مشکلات زناشویی و افسردگی پس از زایمان نقش داشته باشد، ﺑﺎ وﺟﻮد ایﻨﮑﻪ ﺑﺎرداری ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻬﻢ و ﻣؤﺛﺮی ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ اما اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ زوﺟﯿﻦ در زﻣﯿﻨﻪ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ در دوران ﺑﺎرداری و نیز وﺟﻮد ﻧﮕﺮش ﻣﻨﻔﯽ و ﺣﺘﯽ ﺧﺮاﻓﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ایﻦ دوران می‌تواند منجر به تسهیل شکل‌گیری این مشکلات گردد، در واقع نگرشﻫﺎی ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یﮏ ﻋﺎﻣﻞ زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز در ﺷﺮوع دورهﻫﺎی اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و یﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یﮏ ﻋﺎﻣﻞ آﺳﯿﺐﭘﺬیﺮی، ﺗﺤﺖ ﺷﺮایﻂ ﻓﺸﺎرزای ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ (5).
در پژوهش Fonseca و Canavarro، زنانی که در معرض خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان بودند، نگرش‌های مرتبط با مادری ناکارآمد، افکار منفی مکرر و بیشتر و افکار مثبت کمتر نسبت به زنان دیگر نشان دادند (6).
نکته قابل توجه دیگر این است که در دوران خاص و کوتاه حاملگی بدن فرد دچار تغییرات زیادی می‌شود؛ لذا این دوره می‌تواند دوران مناسبی برای بررسی غیرمنطقی تصویر مادر باردار از بدن و یا عوامل مؤثر بر آن باشد و در واقع یکی از عوامل تسهیل‌کننده ﺑﺮوز اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن، ﺑﺮداﺷﺖ اﻓﺮاد از ﺟﺴﻢ و ﺑﺪن ﺧﻮد و یﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺼﻮیﺮ ﺑﺪﻧﯽ
(Body Image) اﺳﺖ که می‌تواند با حس منفی از ابعاد مختلف زندگی مادر در ارتباط باشد، زیرا نگرانی از تصویر بدنی که تحت تأثیر تغییرات فیزیولوژیکی می‌باشد، در واقع یک ساختار چند بعدی است و شامل افکار، احساسات، اعتقادات و رفتارهای مرتبط با بدن ادراک شده می‌باشد و با ارزیابی منفی از اندازه، شکل و وزن بدن چه به صورت فردی چه نشات گرفته از نگرش افراد دیگر اشاره دارد (7). تصویر بدنی تحت تأثیر عواملی چون رشد جسمانی، تعاملات اجتماعی، سوانح، بیماری‌ها و جراحی‌های بدنی قرار دارد و نگرانی از تصویر بدنی با افسردگی، اضطراب، اختلال جنسی، بیماری‌های مزمن و افت سلامت روانشناختی مرتبط است (8).
از طرفی جمشیدی و هاشمی، نشان داده‌اند که سازه تصویر بدنی با
افسردگی رابطه دارد، و هر چقدر افراد تصویر بدنی نامناسب‌تری از خود داشته باشند، کیفیت زندگی و روابط آنان با خانواده و به ویژه فرزند ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد (9). به طوری که افضلی و فرخزادیان، نگرانی زیاد از تصویر بدنی و پایین بودن سطح رضایت زناشویی در زنان افسرده را تأیید کردند (10). بنابراین ضروری به نظر می‌رسد تا با شناسایی عوامل دخیل در افسردگی پس از زایمان، از بروز این اختلال پیشگیری نمود.
در راستای افسردگی پس از زایمان، شناسایی و پیشگیری به موقع می‌تواند تأثیرات خطرناک آن را کم کند، زیرا این نوع افسردگی دارای عوارض و خطرات بسیاری است، چنانچه مداخله مثبت به موقع صورت نگیرد، ممکن است مادر و نوزاد دچار آسیب‌های غیر قابل جبرانی شوند (2). اما بررسی مطالعات اخیر نشان می‌دهد که مداخلات متمرکز روانشناختی بسیار کمی بر بارداری اکنون وجود دارد (11). لذا با توجه به نبود پژوهشی مبتنی بر بررسی مستقیم متغیرهای پژوهش، مطالعه حاضر در صدد پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان بر اساس رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد در زنان شهرستان بوکان برآمده است.
روش کار
پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی با روش میدانی بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان باردار ماه آخر، در بازه زمانی شش ماهه ابتدای سال 1402 در شهر بوکان به تعداد 2980 نفر می‌باشد که بر اساس جدول مورگان، 360 زن باردار مراجعه‌کننده به بیمارستان شهید قلی‌پور بوکان به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند، سپس پرسشنامه افسردگی بک-2 برای مشخص نمودن درجه افسردگی در میان زنان باردار توزیع شد، هدف از بررسی حاضر، پیش‌بینی احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان بر اساس متغیرهای پژوهش، بدون وجود هرگونه علایم افسردگی در زنان باردار از قبل می‌باشد، لذا در این مرحله 20 آزمودنی با کسب نمره بالاتر از 13 از نمونه حذف شدند و تعداد آزمودنی‌ها و حجم نمونه به 340 نفر کاهش یافت. ملاک‌های ورود شامل باردار بودن به مدت حداقل 5/7 تا 8 ماه مطابق نتایج سونوگرافی، نداشتن علایم افسردگی قبل از زایمان مطابق پرسشنامه افسردگی بک-2، نداشتن هر گونه بیماری جسمانی و روانی بنا به تشخیص متخصص بود و ملاک‌های خروج شامل داشتن افسردگی قبل از زایمان، سقط جنین، تکمیل ناقص پرسشنامه‌ها، عدم رضایت آزمودنی‌ها بودند، در ادامه ابزار گردآوری داده‌های پژوهش ارائه می‌گردد:
پرسشنامه دموگرافیک: ابتدا در مورد سن و ماه بارداری آزمودنی‌ها اطلاعات بدست آمد.
پرسشنامه افسردگی بک-2: پرسشنامه افسردگی بک اولیه (Beck Depression Inventory) BDI برای اولین بار در سال ۱۹۶۱ توسط Beck و همکاران ساخته شد، پرسشنامه افسردگی بک ۲ (BDI-II) در سال ۱۹۹۶ برای هماهنگی بیشتر با ملاک‌های DSM-IV مورد بازنگری قرار گرفت. در پرسشنامه افسردگی بک ۲ (BDI-II) که یک پرسشنامه خود ارزیابی 21 ماده‌ای است و شدت علایم افسردگی را می‌سنجد، از آزمودنی خواسته می‌شود که احساس خود را در دو هفته اخیر در نظر بگیرد و به سؤالات پاسخ دهد، هر ماده (نشانه بیماری) بر اساس شدت آن به چهار درجه تقسیم شده و از صفر تا سه نمره می‌گیرد، نمره صفر، پایین‌ترین میزان و نمره 3، بالاترین میزان شدت تجربه یک نشانه افسردگی است، دامنه جمع نمرات بین 0 تا 63 بوده و در افراد بالاتر از 13 سال استفاده می‌شود، نمرات 13-0 حداقل افسردگی، 19-14 افسردگی خفیف 28-20 افسردگی متوسـط و 63-29 افسـردگی شـدید را نشان می‌دهد (12).
در پژوهش رجبی و همکاران نیز، پایایی کل پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ مقدار 87/0 به دست آمد (13).
پرسشنامه افسردگی پس از زایمان Edinburgh (1978): ایﻦ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ Cox و همکاران در ﺳﺎل 1987 ﺗﺪویﻦ ﺷﺪ. ایﻦ اﺑﺰار ﺷﺎﻣﻞ
10 ﮔﻮیﻪ ﭼﻬﺎر درﺟﻪای (3-0 اﻣﺘﯿﺎزی) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﯿﻒ ﻟﯿﮑﺮت می‌باشد، ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻣﺘﯿﺎز 30 و ﺣﺪاﻗﻞ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺮه 13 یﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد، ﭘﺬیﺮش ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎدران100 درﺻﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ (14). ﻧﺴﺨﻪ ایﺮاﻧﯽ ایﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ توسط احمدی کانی گلزار و قلی‌زاده، انجام گرفت که ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬیﺮش ﺑﻮده و اﺑﺰاری ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر و ﭘﺎیﺎ ﺟﻬﺖ ﺳﻨﺠﺶ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﭘﺲ از زایﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ پایایی اﺑﺰار از روش آﻟﻔﺎی ﮐﺮوﻧﺒﺎخ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان آن 73/0 ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ (15).
پرسشنامه رضایت زناشویی Enrich (1986): ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯿﺰان رﺿﺎیﺖ زﻧﺎﺷﻮیﯽ از پرسشنامه ﺧﻮدﮔﺰارش‌دﻫﯽ ایﻨﺮیﭻ ﮐﻪ در ﺳﺎل 1986 ﺗﻮﺳﻂOlson و Fowers، ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدیﺪ. ایﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ دارای 35 ﺳؤال و ﭼﻬﺎر ﺧﺮده ﻣﻘﯿﺎس ﺷﺎﻣﻞ رﺿﺎیﺖ زﻧﺎﺷﻮیﯽ، ﺣﻞ ﺗﻌﺎرض، ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﺤﺮیﻒ آرﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ که در پژوهش حاضر تنها سؤالات مربوط به بعد رضایت زناشویی مورد استفاده قرار گرفت، نمره‌گذاری دارای ﭘﻨﺞ گزینه لیکرت، به ﺗﺮﺗﯿﺐ از 1 ﺗﺎ 5 نمره ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد (16). ﺿﺮیﺐ آﻟﻔﺎی ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ در ﭘﮋوهشی ﺑﺮای ﺧﺮده ﻣﻘﯿﺎﺳﻬﺎی رﺿﺎیﺖ زﻧﺎﺷﻮیﯽ، ارﺗﺒﺎط، ﺣﻞ ﺗﻌﺎرض، و ﺗﺤﺮیﻒ آرﻣﺎﻧﯽ به ترتیب 76/0، 81/0، 83/0، 76/0 و برای رضایت زناشویی کل 82/0 بدست آمد (17).
پرسشنامه تصویر بدنی براون و همکاران (1990): شامل
68 سؤال است که توسط فرد پاسخ داده می‌شود و جهت ارزیابی نگرش فرد درباره ابعاد مختلف ساختار تصویر بدنی طراحی شده است. این پرسشنامه شامل سه مقیاس است: الف) مقیاس مربوط به خود بدن، همه سؤالات به جز شماره سؤالات ارائه شده در دو خرده مقیاس ذیل ب) مقیاس رضایت از بخش‌های مختلف بدنی شامل سؤالات 60 تا 68 و ج- مقیاس مربوط به نگرش فرد درباره وزن که شامل سؤالات 20، 56، 57، 58، 59 و 66 است. این مقیاس خود شامل دو قسمت مشغولیت فکری و ارزیابی فرد از وزن خود می‌باشد. روایی بخش‌های اصلی پرسشنامه توسط Brown و همکاران در سال 1990 مورد بررسی قرار گرفت و تأیید شد (18). همچنین پایایی آن در یک مطالعه ایرانی 81/0 گزارش شده است (19).
پرسشنامه باورهای ناکارآمد وایزمن و بک (1978): اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ Weissman و Beck، ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ دارای 40 ﻣﺎده اﺳﺖ و ﺑـﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد را ﻣﺴﺘﻌﺪ اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﻣﻲﺳﺎزد، ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻚ ﺑﺮای اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. روش ﻧﻤﺮهﮔﺬاری به صورت لیکرت 7 درجه‌ای می‌باشد و ﻧﻤﺮه آزﻣﻮدﻧﻲ از ﻛﻤﻴﻨﻪ 40 ﺗﺎ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ 280 ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﺮهﻫﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻢ از 119 تا 128 ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻤﺮهﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺸﺎنﮔﺮ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮی ﻣﻲﺑﺎشد (20). در مطالعه کوچک‌نیا، برای تعیین پایایی پرسشنامه افکار ناکارآمد، از روش آلفای کرونباخ و تصنیف استفاده شد که برای کمال‌طلبی 55/0، نیاز به تأیید دیگران 62/0، راضی کردن دیگران 49/0 و آسیب‌پذیری- ارزشیابی عملکرد، 53/0 و برای کل پرسشنامه 58/0 بدست آمد (21).
برای آزمون فرضیه‌ها از تحلیل رگرسیون گام به گام و نرم‌افزار SPSS نسخه 24 (version 24, IBM Corporation, Armonk, NY) استفاده شد. پژوهش حاضر با کد اخلاق IR.IAU.TABRIZ.REC.1402.304 تصویب شد.
یافته‌ها
از 340 زن باردار شرکت‌کننده در پژوهش، 155 نفر (58/45 درصد)
20-30 سال، 110 نفر (35/32 درصد) 31-40 سال و 75 نفر
(05/22 درصد) نیز 40-50 سال بوده و میانگین سنی نیز 16/33 می‌باشد (61/9 ± 16/33). 172نفر در ماه هفتم (58/50 درصد)، 119 نفر در ماه هشتم (35 درصد) و 49 نفر در ماه نهم (41/14 درصد) بارداری می‌باشند. همچنین میانگین، انحراف معیار و واریانس نمرات هر یک از سازه‌های مطالعه در جدول 1 نشان داده شد.
با توجه به جدول 1، میانگین نمرات هر یک از سازه‌های افسردگی پس از زایمان، رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد به ترتیب عبارت است از: 18/10، 44/23، 06/92 و 91/154. به منظور بررسی نرمال بودن باقی مانده رگرسیون و متغیرهای تحقیق، میزان واریانس، درجه آزادی و آماره F و سطح معنی‌داری مورد محاسبه قرار گرفت. از آنجا که سطح معنی‌داری آزمون Kolmogorov-Smirnov برای استاندارد شده باقی‌مانده رگرسیونی و متغیرهای رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد بیشتر از 05/0 است، بنابراین نمرات تمامی سازه‌های مذکور و استاندارد شده باقی‌مانده رگرسیونی دارای توزیع
نرمال هستند.
جدول 1. آماره‌ای توصیفی، آزمون Kolmogorov-Smirnov، چولگی و کشیدگی متغیرهای پژوهش
| متغیر | Kolmogorov-Smirnov | |||||
| انحراف استاندارد ± میانگین | آماره | sig | چولگی | کشیدگی | ||
| استاندارد شده باقی‌مانده رگرسیون | 03/0 | 200/0 | 279/0 | 128/0 | ||
| افسردگی بعد از زایمان | 98/3 ± 18/10 | 07/0 | 001/0 | 090/0 | 887/0- | |
| رضایت زناشویی | 02/5 ± 44/23 | 04/0 | 058/0 | 109/0- | 527/0- | |
| رضایت بدنی | 29/12 ± 06/92 | 04/0 | 052/0 | 003/0- | 816/0- | |
| باورهای ناکارآمد | 44/21 ± 91/154 | 04/0 | 200/0 | 105/0 | 346/0- | |
جدول2 . نتایج آزمون واریانس یک طرفه مدل نهایی
| آماره‌ها | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی‌داری | |
| رگرسیون | 102/2556 | 3 | 034/852 | 842/100 | 001/0 | |
| باقی‌مانده | 926/2838 | 336 | 449/8 | |||
| کل | 028/5395 | 339 | ||||
همچنین برای متغیر افسردگی پس از زایمان نیز چون قدر مطلق چولگی و کشیدگی به ترتیب کمتر از 3 و 10 است، بنابراین می‌توان گفت که این متغیر نیز توزیع نرمال دارد. در خصوص آزمون همبستگی، آزمون واریانس یک طرفه در جدول 2 مورد بررسی قرار گرفت.
با توجه به نتایج تحلیل واریانس مدل نهایی، چون F برابر با 842/100 و سطح معنی‌داری 001/0 به دست آمده (01/0 > P). بنابراین مدل رگرسیون پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان بر اساس متغیرهای پیشبین معنادار است. همچنین آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرها در جدول 3 ذکر شده است.
جدول3. آزمون همبستگی Pearson بین متغیرها
*: 001/0 > P
نتایج جدول 3 نشان می‌دهد بین تمامی متغیرهای پیشبین با متغیر ملاک، رابطه معنی‌دار وجود دارد. این رابطه برای متغیر رضایت زناشویی به مقدار 324/0- در سطح 01/0 P < و به صورت تأثیر منفی، معنی‌دار است، متغیر رضایت بدنی نیز با افسردگی پس از زایمان به مقدار 497/0- در سطح 01/0 P < به صورت تأثیر منفی، همبستگی معنی‌دار دارد. متغیر باورهای ناکارآمد نیز با متغیر ملاک به مقدار 652/0 در سطح 01/0 P < همبستگی مثبت و معنی‌دار دارد. در ادامه برای آزمون فرضیه‌ها از تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد که در جدول زیر آورده شده است.
بر اساس جدول 4، رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد در سطح 01/0 P < به صورت معنی‌دار توانایی پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان را دارند. با توجه به علامت منفی توان پیشبین در رضایت زناشویی و رضایت بدنی، این تأثیر به صورت معکوس بوده و تأثیر باورهای ناکارآمد به صورت مثبت می‌باشد. همچنین رضایت زناشویی با اندازه اثر 324/0، رضایت بدنی با اندازه اثر 497/0 و باورهای ناکارآمد با اندازه اثر 652/0 متغیر افسردگی پس از زایمان را تبیین می‌کند. و نیز، با توجه به اینکه نقطه برش مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبرگ، نمره 13 و بالاتر است، 6/30 درصد زنان زایمان کرده مورد مطالعه نمره بالاتر از و یا برابر با 13 کسب نموده اند؛ بنابراین می‌توان گفت که میزان شیوع افسردگی پس از زایمان در میان زنان شهرستان بوکان مقدار 6/30 درصد می‌باشد.
بحث
نتایج بدست آمده از این پژوهش مؤید این امر بود که افسردگی پس از زایمان به میزان 6/30 درصد شیوع دارد و رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد، پیش‌بینی‌کننده افسردگی پس از زایمان در نمونه پژوهش بودند که این نتایج با نتایج تحقیقات دیگر همسو می‌باشد
(13، 18، 33، 34، 36، 37، 40، 42، 44).
در تبیین این یافته‌ها می‌توان عنوان کرد افسردگی پس از زایمان با شروع حین زایمان علائم یک دوره افسردگی اساسی مشخص می‌شود و شیوع آن در بین مطالعات بسته به جمعیت و روش و زمان ارزیابی پس از زایمان متفاوت است، به طور کلی بین 10 تا 30 درصد متغیر است (22).
در مطالعه Froeliger و همکاران، میزان شیوع تقریباً 10 درصد برای زنان دارای زایمان طبیعی بود (23). اما نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر، با 6/30 درصد، شیوع بالاتری نسبت به مطالعات پیشین بین جمعیت زنان باردار بوکان را نشان داد که همسو با این نتیجه، شیوع آن در مطالعه Odinka و همکاران، در جنوب شرقی نیجریه 3/33 درصد بود، نارضایتی زناشویی در 5/39 درصد از مادران باردار مشاهده شد و نیز افراد مبتلا به افسردگی نارضایتی زناشویی بیشتری داشتند (24). از عوامل دخیل در شیوع افسردگی پس از زایمان می‌توان به اﺳﺘﺮس زﻧﺪﮔﯽ در دوران ﺑﺎرداری، ﺑﺎرداری دﺷﻮار، اﺧﺘﻼل در ﻋﻤﻠﮑﺮد زﻧﺎﺷﻮیﯽ، ﺣﻤﺎیﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺿﻌﯿﻒ و ﺳﺎﺑﻘﮥ ﺷﺨﺼﯽ آﺳﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ رواﻧﯽ اشاره کرد (22). که بر اساس یافته‌های این مطالعه، با تأثیر رضایت زناشویی، رضایت از تصویر بدن و باورهای ناکارآمد در افسردگی پس از زایمان می‌توان وجود درصدی از اختلال مذکور را به این عوامل نسبت داد اما برای بررسی دقیق‌تر به تحقیقات بیشتری نیاز است.
با توجه به نتایج تحلیل واریانس مدل نهایی، چون F برابر با 842/100 و سطح معنی‌داری 001/0 به دست آمده (01/0 > P). بنابراین مدل رگرسیون پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان بر اساس متغیرهای پیشبین معنادار است. همچنین آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرها در جدول 3 ذکر شده است.
جدول3. آزمون همبستگی Pearson بین متغیرها
| متغیرها | 1 | 2 | 3 | 4 |
| افسردگی بعد از زایمان | 1 | |||
| رضایت زناشویی | *324/0- | 1 | ||
| رضایت بدنی | *497/0- | *210/0 | 1 | |
| باورهای ناکارآمد | *652/0 | *260/0- | *552/0- | 1 |
نتایج جدول 3 نشان می‌دهد بین تمامی متغیرهای پیشبین با متغیر ملاک، رابطه معنی‌دار وجود دارد. این رابطه برای متغیر رضایت زناشویی به مقدار 324/0- در سطح 01/0 P < و به صورت تأثیر منفی، معنی‌دار است، متغیر رضایت بدنی نیز با افسردگی پس از زایمان به مقدار 497/0- در سطح 01/0 P < به صورت تأثیر منفی، همبستگی معنی‌دار دارد. متغیر باورهای ناکارآمد نیز با متغیر ملاک به مقدار 652/0 در سطح 01/0 P < همبستگی مثبت و معنی‌دار دارد. در ادامه برای آزمون فرضیه‌ها از تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد که در جدول زیر آورده شده است.
بر اساس جدول 4، رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد در سطح 01/0 P < به صورت معنی‌دار توانایی پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان را دارند. با توجه به علامت منفی توان پیشبین در رضایت زناشویی و رضایت بدنی، این تأثیر به صورت معکوس بوده و تأثیر باورهای ناکارآمد به صورت مثبت می‌باشد. همچنین رضایت زناشویی با اندازه اثر 324/0، رضایت بدنی با اندازه اثر 497/0 و باورهای ناکارآمد با اندازه اثر 652/0 متغیر افسردگی پس از زایمان را تبیین می‌کند. و نیز، با توجه به اینکه نقطه برش مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبرگ، نمره 13 و بالاتر است، 6/30 درصد زنان زایمان کرده مورد مطالعه نمره بالاتر از و یا برابر با 13 کسب نموده اند؛ بنابراین می‌توان گفت که میزان شیوع افسردگی پس از زایمان در میان زنان شهرستان بوکان مقدار 6/30 درصد می‌باشد.
بحث
نتایج بدست آمده از این پژوهش مؤید این امر بود که افسردگی پس از زایمان به میزان 6/30 درصد شیوع دارد و رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد، پیش‌بینی‌کننده افسردگی پس از زایمان در نمونه پژوهش بودند که این نتایج با نتایج تحقیقات دیگر همسو می‌باشد
(13، 18، 33، 34، 36، 37، 40، 42، 44).
در تبیین این یافته‌ها می‌توان عنوان کرد افسردگی پس از زایمان با شروع حین زایمان علائم یک دوره افسردگی اساسی مشخص می‌شود و شیوع آن در بین مطالعات بسته به جمعیت و روش و زمان ارزیابی پس از زایمان متفاوت است، به طور کلی بین 10 تا 30 درصد متغیر است (22).
در مطالعه Froeliger و همکاران، میزان شیوع تقریباً 10 درصد برای زنان دارای زایمان طبیعی بود (23). اما نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر، با 6/30 درصد، شیوع بالاتری نسبت به مطالعات پیشین بین جمعیت زنان باردار بوکان را نشان داد که همسو با این نتیجه، شیوع آن در مطالعه Odinka و همکاران، در جنوب شرقی نیجریه 3/33 درصد بود، نارضایتی زناشویی در 5/39 درصد از مادران باردار مشاهده شد و نیز افراد مبتلا به افسردگی نارضایتی زناشویی بیشتری داشتند (24). از عوامل دخیل در شیوع افسردگی پس از زایمان می‌توان به اﺳﺘﺮس زﻧﺪﮔﯽ در دوران ﺑﺎرداری، ﺑﺎرداری دﺷﻮار، اﺧﺘﻼل در ﻋﻤﻠﮑﺮد زﻧﺎﺷﻮیﯽ، ﺣﻤﺎیﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺿﻌﯿﻒ و ﺳﺎﺑﻘﮥ ﺷﺨﺼﯽ آﺳﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ رواﻧﯽ اشاره کرد (22). که بر اساس یافته‌های این مطالعه، با تأثیر رضایت زناشویی، رضایت از تصویر بدن و باورهای ناکارآمد در افسردگی پس از زایمان می‌توان وجود درصدی از اختلال مذکور را به این عوامل نسبت داد اما برای بررسی دقیق‌تر به تحقیقات بیشتری نیاز است.
جدول4. ضریب رگرسیون فرضیه‌های پژوهش
| متغیرها | ضرایب غیراستاندارد | ضرایب استاندراد | t | سطح معنی‌داری | |
| B | انحراف استاندارد | Beta | |||
| مقدار ثابت | 21/16 | 98/0 | 54/16 | 001/0 | |
| رضایت زناشویی | 257/0- | 041/0 | 324/0- | 29/6- | 001/0 |
| مقدار ثابت | 022/25 | 423/1 | 589/17 | 001/0 | |
| رضایت بدنی | 161/0- | 015/0 | 497/0- | 525/10- | 001/0 |
| مقدار ثابت | 611/8- | 199/1 | 179/0- | 001/0 | |
| باورهای ناکارآمد | 121/0 | 008/0 | 652/0 | 816/15 | 001/0 |
از آنجا که افسردگی پس از زایمان، احتمالا عمدتاً ماهیت هیجانی- جسمانی دارد، بنابراین انتظار می‌رود تحت تأثیر رضایت زناشویی باشد، به این صورت که زنان دارای رضایت زناشویی پایین از لحاظ هیجانی و جسمانی در سطح پایینی قرار خواهند گرفت، که این مسأله به خودی خود زمینه ابتلا آنان به افسردگی را فراهم می‌نماید (6).
Choi و Jung، نشان دادند که ارتباط متقابل بین رضایت زناشویی و علائم افسردگی هم در درون شخص و هم در بین شرکای زوج‌های کره‌ای در یک فرهنگ جمع‌گرا وجود دارد (25).
همچنین می‌توان گفت که زایمان و تولد فرزند نیز موجب ایجاد تحول در تعدادی از ابعاد مذکور نظیر مسایل شخصی، ارتباطات، فعالیت های اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزندان و فرزندپروری، خانواده و دوستان، نقش‌های مساوات‌طلبی مربوط به زن و مرد و تغییرات زناشویی می‌گردد و این تحولات زمینه تغییرات خلقی و هیجانی و مشکلاتی نظیر افسردگی را فراهم می‌آورد (7). زنانی که رضایت زناشویی پایینی در زندگی تجربه می‌کنند، وجود فشار روانی در دوران حاملگی خصوصاً در بعد اقتصادی، ترس از عدم ایفای صحیح نقش مادری یا نوع جنسیت فرزند و عدم احساس امنیت، محبت، حمایت خانواده و در راس آن همسر، سبب می‌شود از مادر، احساس تنهایی و بی‌پناهی کند و از بعد هیجانی و خلقی مستعد ابتلا به افسردگی گردد (4، 6، 24، 27).
مطالعات نشان می‌دهد، رضایت زناشویی می‌تواند هیجانات منفی و خلق افسرده را در زنان باردار کاهش دهد، بر این اساس عزیزنژاد و همکاران، نشان دادند که افسردگی با رضایت زناشویی، ارتباط معکوس و آماری معنی‌داری دارد و رضایت زناشویی می‌تواند به کاهش افسردگی پس از زایمان کمک کند، همچنین آن‌ها نشان دادند، میزان رضایت زناشویی در زنان باردار مبتلا به افسردگی، کمتر از افراد سالم بود (26).
Dong و همکاران، در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که فشار مراقبت از کودک در مادر با رضایت زناشویی همبستگی منفی دارد، همچنین افسردگی و تعارض زناشویی، یک اثر میانجی در تبیین رابطه بین استرس والدینی مادران و رضایت زناشویی دارند (27).
مطابق با روند جامعه و بعد ادراکی معمول، زنان پیش از زایمان می‌دانند که با زایمان احتمال دارد که وزن، اندازه و شکل بدن آنان تغییر یابد و یا اینکه پس از زایمان با مشاهده تغییر شکل بدن خود زمینه نارضایتی آنان در بعد نگرشی فراهم می‌گردد و به مرور احساس ناخوشایند نارضایتی در آن‌ها افزایش می‌یابد و در کلیه رفتارها و اعمال‌شان نیز نمود می‌یابد این ادراک و احساس منفی منجر به بروز خلق پایین و افسردگی در آن‌ها می‌گردد که این امر می‌تواند باعث شود، نارضایتی از تصویر بدنی زنان به دلیل درونی کردن انتظارات اجتماعی در مورد ظاهر ایجاد شود (28).
با این حال نتایج بررسی متاآنالیز Crossland و همکاران، با برخی از مطالعات متفاوت بود زیرا نشان می‌داد برخی زنان در طول بارداری احساس مثبت‌تری نسبت به بدن خود دارند، برخی دیگر تجربه بدنی منفی‌تری را نشان دادند و برخی دیگر تفاوت آماری نشان ندادند، برای مثال، برخی شواهد نشان می‌دهند که نخست‌زاها، احساس جذابیت بیشتر و نگرش مثبت‌تری نسبت به بدن خود در مقایسه با کسانی که قبلا باردار بوده‌اند دارند (7). اما جمشیدی و هاشمی، نشان دادند که بین افسردگی با تصویر بدنی، رابطه‌ی معکوس وجود دارد یعنی هر چقدر افسردگی در آزمودنی‌ها بالاتر باشد، تصویر بدنی ضعیف‌تری خواهند داشت (9)، که یافته پژوهش حاضر نیز تأکیدی بر این نکته است.
در تبیین یافته‌ای دیگر، زنان باردار دارای باورهای ناکارآمد با داشتن تصورات ذهنی منفی، نگرانی و دل‌مشغولی نسبت به زایمان و بچه‌داری پس از آن، نشخوارهای ذهنی و افکار خودآیند منفی بسیاری خواهند داشت و همین مسئأله موجب ایجاد پاسخ هیجانی و رفتاری ناهنجاری در آنان خواهد شد، لذا همین پاسخ هیجانی- رفتاری منفی به احتمال زیاد به صورت افسردگی پس از زایمان در آنان نمود پیدا خواهد کرد (29).
Qavami و همکاران، در پژوهشی تحت عنوان تأثیر آموزش گروهی شناختی- رفتاری بر رضایت زناشویی و باورهای ناکارآمد زنان باردار ناتوان در کنترل ترس از زایمان نخست تأیید کردند که آزمودنی‌های آنان رضایت زناشویی پایین و سطح بالایی از باورهای ناکارآمد را دارند (30). علاوه بر این، زنانی که در دوران بارداری بیش از مقدار توصیه شده وزن اضافه می‌کنند، تصویر بدنی منفی بیشتری را گزارش کرده‌اند، به ویژه در اواخر بارداری. مطالعه چان و همکاران، نشان داد، بین نارضایتی از تصویر بدن در بارداری و افسردگی پری‌ناتال و افسردگی پس از زایمان، اضطراب دوران بارداری و اضطراب طولانی‌مدت همبستگی وجود دارد و در نتیجه وضعیت سلامت روان می‌تواند با نارضایتی از تصویر بدن مرتبط باشد (28) که نتایج پژوهش حاضر نیز این نکته را تأیید می‌کند.
از محدودیت‌های موجود در این مطالعه، با توجه به اینکه جامعه آماری این پژوهش محدود به زنان باردار شهرستان بوکان بود، لذا در تعمیم نتایج به سایر افراد جانب احتیاط رعایت گردد. همچنین نمونه‌گیری از بیمارستان انجام شده و نه از مراکز بهداشتی و ممکن است نماینده کل جامعه نباشد، همچنین ابزارهای استفاده شده از نوع خودگزارش‌دهی بودند و در نتایج به دست آمده احتمال سوگیری وجود دارد.
نتیجه‌گیری
افسردگی پس از زایمان، یکی از علل اصلی عوارض و مرگ و میر مادران است و با اثرات مخرب رشدی و رفتاری درازمدت پس از زایمان در نوزادان همراه می‌باشد، لذا می‌تواند یک نگرانی برای سلامت عمومی باشد، شناسایی زنان در معرض خطر اختلالات روانی و هماهنگی ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی آن‌ها برای کمک به آن‌ها می‌تواند در جلوگیری از این عوارض ناشی از افسردگی کمک کند. نتایج بدست آمده از این پژوهش مؤید این امر بود که افسردگی پس از زایمان به میزان 6/30 درصد شیوع دارد و کاهش رضایت زناشویی، رضایت بدنی و باورهای ناکارآمد، پیش‌بینی‌کننده افسردگی پس از زایمان در نمونه پژوهش بودند.
با این حال باید یادآور شویم، ارزیابی عوامل خطر برای افسردگی پس از زایمان در ادبیات موجود عمدتاً بر آسیب‌پذیری‌های قبلی یا تجربه بارداری و زایمان متمرکز شده است و اکثر مطالعات قادر به ارزیابی اثر مداخلات مامایی نبوده‌اند، زیرا این عوامل یا ضعیف گزارش شده‌اند یا اصلا گزارش نشده‌اند و یا این عوامل خطر بدون هیچ گونه تعدیل برای آسیب‌پذیری زنان و سابقه روانپزشکی آن‌ها در نظر گرفته شده است (31)، که این عوامل می‌توانند جمعیت کلی زنان زایمان را آسیب‌پذیرتر سازند. لذا، غربالگری مؤثرتر این بیماری و آگاهی بهتر از شیوع و عوامل خطر آن برای پیشگیری از بروز این بیماری خطرآفرین در زنان باردار مورد نیاز است تا کودک و مادر از عوارض غیرقابل پیش‌بینی این اختلال هرچه بیشتر مصون بمانند. همچنین با توجه به شیوع بالای آن در شهرستان بوکان و تفاوت‌های فرهنگی زیاد بین افراد در مناطق جغرافیایی مختلف، پیشنهاد می‌گردد پژوهش‌های تطبیقی در این مورد صورت پذیرد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از تمام کسانی که آن‌ها را در این پژوهش یاری کردند
قدردانی می‌نمایند.
سهم نویسندگان
تمام نویسندگان به یک اندازه در انجام مقاله سهم داشتند.
تضاد منافع
نویسندگان هیچ گونه تضاد منافع مرتبط با این اثر را اعلام نمی‌کنند.
فهرست منابع
1. Ghazanfarpour M, Shakeri F, Soleimani Houni M, Hosseinnataj A, Mirzaee F, Kashfi Z, et al. COVID-19-induced anxiety and depression among two vulnerable groups: medical staff and pregnant women [in Persian]. Sadra Med Sci J. 2023;11(3):305-20. doi: 10.30476/smsj.2023.98078.1402
2. Isfahani P, Afshin M, Rasulkhani F, Azizi N. The prevalence of depression in Iranian pregnant women: a meta-analysis [in Persian]. Health_Based Research. 2020;6(1):51-65. doi: 10.22062/6.1.51
3. Moslemi R, Boostanipoor AR. The prediction marital instability based on marital conflict with moderating role post-partum depression [in Persian]. Women Studies. 2019;10(1):141-57. doi: 10.30465/ws.2019.4032
4. Asadpour E, Veisi S. The effectiveness of acceptance and commitment therapy on marital satisfaction, sexual self-esteem and burnout martial among women with type 2 diabetes [in Persian]. J Arak Uni Med Sci. 2019;21(7):8-17.
5. Arabi S, Bani Jamali SS, Koushki S, Esteki M. The effect of attachment styles and dysfunctional attitudes on women's perception of rheumatoid arthritis [in Persian]. Med J Mashhad Univ Med Sci. 2023; 65(6). doi: 10.22038/mjms.2022.65938.3884
6. Fonseca A, Canavarro MC. Cognitive correlates of women’s postpartum depression risk and symptoms: the contribution of dysfunctional beliefs and negative thoughts. J Ment Health. 2020;29(6):614-22. pmid: 30924704 doi: 10.1080/09638237.2019.1581331
7. Crossland AE, Munns L, Kirk E, Preston CE. Comparing body image dissatisfaction between pregnant women and non-pregnant women: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2023;23(1):709. pmid: 37794358 doi: 10.1186/s12884-023-05930-w
8. Azad M, Bagherzadeh Golmakani Z, Mansouri , Doustkam, M. Effectiveness of meta cognitive therapy on body image concern, anxiety and depression in psoriasis patients [in Persian]. Health Psychology. 2022;10(40):151-64. doi: 10.30473/hpj.2022.55729.4986
9. Jamshidi M, Hashemi S. The relationship between perfectionism and depression with the body image in women asking for cosmetic surgery [in Persian]. J Dermatoi Cosmet. 2019;10(1):3-11
10. Afzaligoruh A. Farokhzadian AA. Evaluate the effectiveness of metacognitive therapy (MCT) at the level of sexual satisfaction, marital satisfaction and body image concern (BICI) married female employees with depression [in Persian]. Clinical Psychology and Personality. 2020;16(2):113-21. doi: 10.22070/cpap.2020.2862
11. Shariatpanahi M, Faramarzi M, Barat S, Farghdani A, Shirafken H. The effectiveness of computer-based cognitive-behavioral therapy on emotion regulation in pregnant women suffering from anxiety disorders. Journal of Psychological Science. 2024;22(131). doi:10.52547/JPS.22.131.2321
12. Beck AT Steer RA Brown GK. BDI-II: Beck Depression Inventory Manual. 2nd ed. San Antonio, TX: Psychological Corporation; 1996.
13. Rajabi GH, Attari Y, Haghighi J. Factor analysis of Beck Depression Inventory (BDI. 21) for male students of Ahvaz Shahid Chamran University [in Persian]. Journal of Education and Psychology. 2001;8(3.4):49-66. doi: 10.22055/psy.2001.16602
14. Cox JL, Holden JM, Sagovsky R. Detection of postnatal depression: development of the 10-item Edinburgh Postnatal Depression Scale. Br J Psychiatry. 1987;150(6):782-6. pmid: 3651732 doi: 10.1192/bjp.150.6.782
15. Ahmadi Kani Golzar A, GoliZadeh Z. Validation of Edinburgh Postpartum Depression Scale (EPDS) for screening postpartum depression in Iran [in Persian]. IJPN. 2015;3(3):1-10.
16. Fowers BJ, Olson DH. Predicting marital success with PREPARE: A predictive validity study. Journal of marital and family therapy. 1986;12(4):403-13. doi: 10.1111/j.1752-0606.1986.tb00673.x
17. Jwaheri Mohamadi M, Klantar Kosheh SM, Farah Baksh K. The comparison of marital satisfaction between traditional and non-traditional couples in Tehran [in Persian]. Family Counseling and Psychotherapy. 2015;5(2):123-42.
18. Brown TA, Cash TF, Mikulka PJ. Attitudinal body-image assessment: Factor analysis of the Body-Self Relations Questionnaire. J Pers Assess. 1990;55(1-2):135-44. pmid: 2231236 doi: 10.1080/00223891.1990.9674053
19. Soltani N, Safajou F, Amouzeshi Z, Zameni E. The relationship between body image and mental health of students in Birjand in 2016 academic year: a short report [in Persian]. JRUMS 2017;16(5):479-86.
20. Weissman AN, Beck AT. Development and validation of the dysfunctional attitude scale: a preliminary investigation. Washington, D.C: ERIC Clearinghouse microfiches; 1978.
21. Kochak Nia F. Effectiveness cognitive-behavioral therapy (CBT) on stress, dysfanctional and burnout among staff's of South West Region Army of the Islamic Republic of Iran [in Persian]. NPWJM 2022;9(33):60-73.
22. American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG Committee Opinion No. 757: Screening for Perinatal Depression. Obstet Gynecol. 2018;132(5):e208-12. pmid: 30629567 doi: 10.1097/AOG.0000000000002927
23. Froeliger A, Deneux-Tharaux C, Loussert L, Bouchghoul H, Madar H, Sentilhes L. Prevalence and risk factors for postpartum depression 2 months after a vaginal delivery: A prospective multicenter study. Am J Obstet Gynecol. 2024;230(3):S1128-37. pmid: 38193879 doi: 10.1016/j.ajog.2023.08.026
24. Odinka JI, Nwoke M, Chukwuorji JC, Egbuagu K, Mefoh P,
25. Odinka PC, et al. Post-partum depression, anxiety and marital satisfaction: A perspective from Southeastern Nigeria. S Afr J Psychiatr. 2018;24:1109. pmid: 30263209 doi: 10.4102/sajpsychiatry.v24i0.1109
26. Choi E, Jung SY. Marital satisfaction and depressive symptoms among Korean couples with young children: Dyadic autoregressive cross‐lagged modeling. Family Relations. 2021;70(5):1384-98. doi: 10.1111/fare.12570
27. AzizNejhad F, Nikkho G, Mohamad Gh S, Salimi Kivi M, Aziznejhad H. The relationship between depression and obsessive-compulsive disorder with marital satisfaction in pregnant women in Malekan, 2018 [in Persian]. Research of Womens. 2021;4(3):33-41. doi: 10.52547/row.2.3.33
28. Dong S, Dong Q, Chen H. Mothers' parenting stress, depression, marital conflict, and marital satisfaction: The moderating effect of fathers' empathy tendency. J Affect Disord. 2022;299:682-90. pmid: 34953927 doi: 10.1016/j.jad.2021.12.079
29. Chan CY, Lee AM, Koh YW, Lam SK, Lee CP, Leung KY, et al.
30. Associations of body dissatisfaction with anxiety and depression in the pregnancy and postpartum periods: A longitudinal study. J Affect Disord. 2020;263:582–92. pmid: 31744745 doi: 10.1016/j.jad.2019.11.032
31. Jenkins AI, Fredman SJ, Le Y, Sun X, Brick TR, Skinner OD,
32. et al. Prospective associations between depressive symptoms and marital satisfaction in Black couples. J Fam Psychol. 2020;34(1):12. pmid: 31368724 doi: 10.1037/fam0000573
33. Qavami B, Ghanbari Hashim Abadi BA, Safarian MR, Khakpour M. The effect of cognitive-behavioral group training on marital satisfaction and dysfunctional beliefs of pregnant women unable to control the fear of childbirth. Disability Studies. 2020;10. doi: 10.32598/JRH.10.1.11
34. Riquin E, Lamas C, Nicolas I, Dugre Lebigre C, Curt F, Cohen H, et al. A key for perinatal depression early diagnosis: The body dissatisfaction. J Affect Disord. 2019;245:340–7. pmid: 30419535 doi: 10.1016/j.jad.2018.11.032
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
