مقدمه
کودکی یکی از مراحل مهم زندگی است که در آن شخصیت فرد ایجاد و تأسیس می‌شود. بیشتر تناقض‌ها و اختلالات رفتاری در دوران بلوغ و بزرگ‌سالی، از سهل‌انگاری در رابطه با مشکلات عاطفی و رفتاری کودکی مثل فقدان راهنمایی مناسب در فرآیند رشد و تحول نشئت می‌گیرد [1]. مشکلات رفتاری معمولاً در سال‌های نخستین دوره کودکی مشاهده می‌شوند و بین سنین 8 تا 15 سالگی به اوج خود می‌رسند [2]. اختلال نافرمانی مقابله‌ای، یکی از اختلال‌های رفتاری است که در دسته اختلالات رفتارهای مخرب و آسیب‌زا قرار می‌گیرد. کودکانی که این اختلال را دارند، تمایل به تخریب وسایل اطراف خود و لج‌بازی با فرمان‌های والدین و اولیای مدرسه را دارند. این اختلال با اختلال رفتاری بیش‌جنبشی هم‌ابتلایی دارد [3]. یعنی بیشتر کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، به اختلال بیش‌جنبشی هم مبتلا هستند [4]. 
میزان شیوع جهانی این اختلال بین 1 تا 16 درصد در کودکان و نوجوانان است [5]. در ایران نیز این اختلال با همین میزان شیوع بررسی می‌شود [6]. اختلال نافرمانی مقابله‌ای با الگوی پایدار و تکراری خلق عصبی، تحریک‌پذیری زیاد، رفتار لج‌بازی و بحث‌کردن زیاد و کینه‌جویی دائمی شناخته می‌شود که ممکن است به طور مشخص، عملکردهای اجتماعی را تحریف کند. این نشگانگان رفتاری عمدتاً شش ماه ادامه دارد [4]. در 40 تا 70 درصد موارد، این اختلال با اختلال کمبود توجه/ بیش‌فعالی هم‌بودی دارد [3].
 از ویژگی‌های بارز این اختلال ضدیت، پرخاشگری و بیش‌جنبشی است. این کودکان در رفتارهای ارتباطی خود با والدین و اطرافیان به‌شدت پرخاشگر هستند و دائم حالت حمله به خود می‌گیرند. همچنین، به دلیل فعالیت و بیش‌جنبشی زیاد، به‌راحتی دچار حواس‌پرتی و نقص توجه هستند که این امر به آموزش آن‌ها در مدرسه نیز آسیب می‌زند و عمدتاً نمرات درسی پایینی کسب می‌کنند [2]. سیر این اختلال مزمن است. کودکان مبتلا به این اختلال در سال‌های فراروی خود در دوران نوجوانی و جوانی در معرض خطر بروز مشکلات رفتاری دیگری همچون، اختلالات خلقی و اضطرابی، اختلال سلوک، مصرف مواد و الکل و نیز اختلال شخصیت ضداجتماعی و رفتارهای بزهکارانه و مجرمانه هستند [7].
 دلایل بروز این اختلال چندعاملی است، اما نتایج نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز این اختلال، رفتار والدین با کودک است. همه کودکان در اوایل کودکی، ممکن است برخی از مشکلات رفتاری را داشته باشند، اما با آموزش و هدایت مناسب در طی گذر زمان، رفتارهایشان تغییر و رشد می‌یابد. اما در سال‌های پیش از مدرسه، مهارت‌های فرزند‌پروری و نحوه مدیریت صحیح این رفتار از سوی والدین بسیار اثرگذار است [9 ،8]. شیوه‌های والدگری و تربیتی بیش‌ازحد سخت‌گیرانه و تنبیهی از سوی والدین و به‌ویژه مادر، به دلیل اینکه وقت بیشتری را با کودک در محیط خانه سپری می‌کند، بسیار مهم است [8]. هرچقدر والدین، به دلیل آگاهی‌نداشتن از مدیریت رفتار کودک، شیوه‌های تنبیهی و نامناسب رفتاری را به کار بگیرند، به وخیم‌شدن این اختلال می‌انجامد [10].
 از این رو، دانفورت در سال 1998، سیستم مدیریت رفتار کودک را که نمودار پیمایشی مدیریت رفتار نامیده می شود را طراحی کرد. این نمودار برای آموزش والدین یا والدگری تنظیم شده است. با این هدف که، آموزش والدگری به مادران یا هر دو والد می تواند به کاهش مشکلات رفتاری کودکان کمک کند [10]. پیمایش مدیریت رفتار، نموداری بر طبق تحلیل وظایف مدیریت رفتار کودک است که به والدین به‌ویژه مادر آموزش داده می‌شود [11-8]. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد برنامه آموزش والدین، مهارت‌های مدیریت رفتار والدگری و روابط آن‌ها را با فرزندشان تقویت می‌کند و باعث کاهش استرس مادر و فرزند می‌شود [11-9]. از آنجا که زندگی در این قرن متفاوت شده است و با توجه به موضوعاتی مانند دوری مسافت، گرانی هزینه‌های مشاوره، وجود فرزند دیگر در خانه و غیره، والدین و یا به طور خاص مادران، قادر به شروع و یا پی‌گیری درمان کودکان خود نیستند. درنتیجه دستیابی به فناوری اطلاعات و امکان استفاده از دنیای مجازی می‌تواند با حذف ضرورت جابه‌جایی و صرفه‌جویی در وقت و انرژی، به مادران کمک شایانی کند [14-12]. 
استفاده از تلفن هوشمند و دسترسی به تلفن همراه برای بیش از 90 درصد از جمعیت جهان امکان‌پذیر شده و به کمک اینترنت، اکنون استفاده از تلفن همراه هوشمند نسبت به گذشته، بسیار افزایش یافته است. این ابزارها با ارائه خدمات چندمنظوره از نظر میزان به‌کارگیری، نسبت به دیگر رسانه‌ها پیشی گرفته‌اند [12]. انستیتوی درمان و داروی آمریکا در سال 2012 سلامت از راه دور را برای فراهم‌کردن رفتارهای مراقبتی و سلامت روانی با استفاده از فناوری تلفن همراه و سایر وسائل الکترونیکی و ارتباطی معرفی کرد. در این برنامه از برنامه‌های پیام‌رسان برای آموزش و مراقبت‌های بهداشتی استفاده می‌شود [12]. 
در ایران نیز همانند سایر کشورها، پژوهشگران و متخصصان، به کاربرد تلفن همراه و سلامت‌همراه، برای آموزش و هم‌رسانی پیام‌های بهداشتی در نظام سلامت و برای توسعه پایدار تمایل دارند [14]. این روش فرصت‌هایی اساسی برای دریافت روش‌های عملی، مفید، مناسب و علمی برای مراجعان، خانواده‌های آن‌ها و بقیه متقاضیان دریافت‌کننده خدمات سلامت روان فراهم می‌کند. دو الگوی سلامت از راه دور شامل کلینیک به کلینیک و کلینیک به خانه است که در این تحقیق، الگوی کلینیک به خانه مدنظر است [13]. 
استفاده از تلفن همراه و فناوری سلامت از راه دور، با وجود فاصله زیاد متخصص و بیمار یا مراجع، به منظور آموزش و درمان بیماران به وجود آمده و این فناوری در سایر نقاط دنیا و حتی در کشورهای در‌حال‌توسعه همه‌گیر شده است [14 ،13]. همچنین گسترش به‌کارگیری سلامت‌همراه به دلیل رشد نرم‌افزارهای سلامت در حال گسترش است و کاربران استقبال بسیاری از این نرم‌افزارها به دلیل دردسترس‌بودن آسان‌تر و بعضاً رایگان‌بودن آن‌ها داشته‌اند. از سوی دیگر، با توجه به شیوع این اختلال در سنین مدرسه [4 ،3]، این پژوهش درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش اساسی است که آموزش والدگری مدیریت رفتار از طریق تلفن همراه به مادران، در کاهش نشانگان ضدیت و پرخاشگریِ کودکان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای همراه با بیش‌جنبشی، تأثیر دارد؟
 مواد و روش‌ها
این پژوهش از نوع مطالعه مورد منفرد با طرح AB است. این طرح شامل دو مرحله A و B است. مرحله اول (A) خط پایه و مرحله دوم (B) آزمایش نام دارد. در مرحله خط پایه، رفتار آزمودنی در شرایط طبیعی مشاهده می‌شود و ویژگی‌های رفتار مدنظر از جمله تعداد دفعات وقوع رفتار و شدت رفتار در یک مقطع زمانی معین ثبت می‌شود. 
طرح پژوهش موردی منفرد، زمانی استفاده می‌شود که پژوهشگر قصد دارد به بررسی تأثیر یک متغیر (مداخله) بر رفتار ایذایی آزمودنی بپردازد. این روش ریشه در روان‌شناسی رفتارگرا دارد و بررسی اثرهای متغیر بر یک یا چندآزمودنی متمرکز است. بنابراین در این پژوهش، به مقایسه مرحله قبل از مداخله (A) و بعد از مداخله (B) پرداخته شده است [15]. جامعه آماری پژوهش، کودکان 6 تا 12ساله شهر تهران بودند که در سال 1397 به مرکز رویش طلایی کوچولوها مراجعه کرده بودند و روان‌پزشک مرکز، اختلال نافرمانی به همراه بیش‌جنبشی را برای آن‌ها تشخیص داده بود. رویش طلایی کوچولوها مرکزی است که به طور تخصصی به مشکلات رفتاری کودکان با اختلالات درون‌نمود در تهران می‌پردازد. این تشخیص برای ورود کودکان به مرکز و برای انجام کارهای درمانی بعدی ضروری است. کودکان 6 تا 12‌ساله شهر تهران که سابقه مصرف دارو نداشتند، وارد مطالعه شدند. 
روش نمونه‌گیری به این شکل بود که نخست 10 مادر که کودکان 6تا 12ساله داشتند، با نمونه‌گیری دردسترس و با پرسش‌نامه سنجش علائم کودکی بررسی شدند. این پرسش‌نامه برای سنجش تمام اختلالات رفتاری برون‌نمود کودکان کاربرد دارد. اعتبار این پرسش‌نامه از طریق بازآزمایی روی 75 پسر سنین 6 و 10 سال به دست آمد. نتایج حاصل از دو بار اجرای این پرسش‌نامه در مورد نمره‌های شدت و غربال‌کننده برای اختلال نافرمانی مقابله‌ای و بیش‌جنبشی به ترتیب 0/75=r=0/70 , rبود [16]. این پرسش‌نامه را محمداسماعیل و همکاران به فارسی ترجمه کردند و مقدار ضریب اعتبار به روش هماهنگی درونی برای فرم والد 0/94 به دست آمد [17].

 درنهایت، چهار مادر که نمرات آن‌ها در توصیف فرزندشان به نمرات تشخیصی اختلال نافرمانی مقابله‌ای به همراه بیش‌جنبشی نزدیک بود، برای آموزش انتخاب شدند. سه مادر برای اجرای مداخله آموزشی و برای آزمایش انتخاب شدند و یک کودک برای کنترل برگزیده شد. نحوه انتخاب مادران در گروه آزمایش به صورت تصادفی صورت گرفت. مادران برنامه آموزشی والدگری مدیریت رفتار را در 10 جلسه گذراندند که 8 جلسه به صورت مجازی و دو جلسه یک و نیم ساعته حضوری و برای توجیه مداخله بود. 
در این تحقیق، درمانگر و مراجعان از طریق برنامه‌های پیام‌رسان تلفن همراه با یکدیگر ارتباط برقرار کردند و در هر جلسه راهکارهای تمرینی ارائه داده و سؤالات مطرح‌شده مادران پاسخ داده می‌شوند. اولین قدم در اجرای این روش، دسترسی مادران به لوازم مورد نیاز مانند اینترنت پرسرعت، تلفن همراه هوشمند و برنامه‌های هم‌رسان همانند تلگرام و واتس‌آپ بود.اگر مادران این وسایل را در اختیار نداشتند، به صورت رایگان و امانت در اختیارشان قرار داده می‌شد و در انتهای پژوهش از آن‌ها پس گرفته شد. برنامه‌ها نیز از طریق یوتیوپ، فیلم‌های آموزشی ترجمه‌شده به فارسی و سایر مواد آموزشی هم از طریق اینترنت آماده شدند. همچنین مقرر شد در جلسات مجازی، اگر مادران دچار مشکل شدند، پرسش‌های خود را بپرسند. معیارهای سنجش کودکان در این برنامه شامل استانداردسازی مقیاس اندازه‌گیری رفتار کودک و خودگزارش‌دهی، مصاحبه‌های تلفن خانگی، مشاهده مستقیم تعامل مادرـ کودک و یا صداهای ضبط‌شده در خانه بود [11-9].
مراحل اجرای پژوهش به این ترتیب بود که پس از انتخاب کودکان و مادران آن‌ها با استفاده از تلفن همراه (به صورت تماس تلفنی یا نرم افزارهای ارتباط جمعی)، هماهنگی‌های اولیه با مادران برای حضور در اولین جلسه برای معارفه و اجرای پرسش‌نامه انجام شد. درمان در هشت جلسه مجازی و هر کدام از جلسات به طور هفتگی برگزار می‌شدند. محتوای جلسه با استفاده از برنامه پیمایش مدیریت رفتار دانفورث استخراج شد [8 ،7] (جدول شماره 1) . مادران در جلسه اول و دوم که یک و نیم ساعته و به صورت حضوری و توجیهی بود در سالن همایش مؤسسه حضور یافتند . 

طبق برنامه درمان، اهداف کلی و مراحل اولیه (1تا 6) را پژوهشگر، با نظارت استاد راهنما توضیح داد. در پایان جلسات، تمام محتوا در دو جلسه حضوری برای مادر کودکی که در گروه کنترل بود، نیز برگزار شد. کودکان در زمان ارائه به مادران هیچ‌گونه درمانی را از سوی مرکز دریافت نکردند. درنهایت داده‌ها با استفاده از روش تفسیر نمودار، درصد بهبودی و شاخص تغییر پایا تجزیه و تحلیل شد. برای محاسبه درصد بهبودی، نمرات پیش‌آزمون را از نمرات پس‌آزمون کم کرده و حاصل آن را بر نمره پیش‌آزمون تقسیم می‌کنیم، اگر درصد بهبودی دست‌کم 50 باشد، می‌توان نتیجه گرفت مداخله از نظر بالینی معنادار بوده است.
از فرمول درصد بهبودی برای تبدیل نمرات به صورت درصدی و بررسی معناداری بالینی و از فرمول شاخص تغییر پایا برای معناداری آماری داده‌ها استفاده شد.
یافته‌ها
شرکت‌کنندگان چهار کودک بودند که سه نفر در گروه آزمایش و یک نفر در گروه کنترل قرار داشتند و تشخیص اختلال نافرمانی مقابله‌ای به همراه بیش‌جنبشی را دریافت کردند.
کودک الف
این کودک پسر است و شش سال دارد و در پایه پیش از دبستان تحصیل می‌کند. تنها فرزند خانواده است. با عصبانیت و اخم وارد اتاق می‌شود و در را محکم می‌بندد. هر چیزی که از وسایل بازی نیاز داشته باشد، باید برایش فراهم شود؛ در غیر این صورت عصبانی می‌شود و داد می‌زند. اگر کسی به طور ناخواسته کوچک‌ترین تعرضی به حق وی بکند، به‌شدت عصبانی می‌شود، دست‌هایش را مشت می‌کند، صورتش قرمز می‌شود و اگر ادامه پیدا کند، طرف مقابل را هُل می‌دهد یا با مُشت می‌زند. اصولاً نسبت به دستورها نافرمان است و اگر نخواهد، کاری را انجام نمی‌دهد. به قوانین مانند اجازه‌گرفتن برای بیرون‌رفتن از کلاس و یا درزدن برای داخل‌آمدن کاملاً بی‌اعتناست و آستانه تحمل کمی دارد. 
مادر کودک الف
مادر این کودک 30سال و پدرش 35 دارد. تحصیلات مادر و پدر هر دو لیسانس است و وضعیت مالی خوبی دارند. مدت 10 سال است که ازدواج کرده‌اند. مادر می‌گوید فرزندش علاقه شدیدی به بازی‌های کامپیوتری خشن و همچنین فیلم‌های جنگی دارد. خواسته‌های مطرح‌شده از سمت پدر و مادر را به راحتی نمی‌پذیرد. اگر کاری مانند رفتن به پیش‌دبستانی را از او بخواهیم، حتماً باید جایزه‌ای هرچند کوچک، برایش فراهم کنیم تا انجام دهد.
کودک ب
کودک پسر شش‌ساله است که فرزند آخر و به گفته مادرش ناخواسته بوده است. مادر سه فرزند دیگر هم دارد. خیلی راحت ارتباط برقرار می‌کند و زود دوست می‌شود، اما به‌شدت نسبت به قوانینی که مخالف میل او باشند، مانند اجازه‌گرفتن یا دست‌نزدن به وسایل دیگران، مقاومت نشان می‌دهد. در صورتی که از کار برخلاف خواسته‌اش جلوگیری به عمل آید، واکنش‌های شدیدی مثل فحش‌دادن، کتک‌زدن یا پرت‌کردن وسایل نشان می‌دهد. به طور کلی اولین راهی که در هر زمان برای رسیدن به خواسته به نظرش می‌رسد، پرخاشگری است.
مادر کودک ب 
مادر کودک ب سه فرزند دارد. اختلاف سنی فرزند آخر با دو دختر بزرگ‌تر، 15 سال و با پدر و مادر تقریباً 40 سال است. به گفته مادر کودک، در خانه شاهد دعواهای بسیار فرزندان بزرگ‌تر از خود بوده است و محیط متشنجی را تجربه کرده است. به خواهران بزرگ‌تر هم پرخاشگری نشان می‌دهد. واکنش خانواده به پرخاشگری های کودک، برگرداندن دوباره پرخاشگری است. مادر به‌شدت نگران و حساس است. او به دلیل پرخاشگری‌های فراوان فرزند دائم ابراز نگرانی می‌کند. 
کودک ج
این کودک دختر شش‌ساله‌ای است که به‌تازگی صاحب خواهر شده است. به هیچ عنوان قانون‌ها را نمی‌پذیرد و پس از تولد فرزند جدید، پرخاشگری‌اش افزایش یافته است. در همه کارها باید اولین نفر و نتیجه کارش باید بهترین باشد. حتی اگر گوشه برگه نقاشی‌اش ذره‌ای تا شود، آن را سریع دور می‌اندازد. هنگامی که قانون‌ها را برایش وضع می‌کنیم اصلاً اعتنا نمی کند و در صورت سخت‌گیری شروع به پرخاشگری می‌کند. او کتک می‌زند و پرخاشگری کلامی بسیاری دارد. 
مادر کودک ج
مادر دارای دو فرزند است. مادر 33 و پدر 39 سال دارد. تحصیلات مادر فوق دیپلم و پدر لیسانس است. وضع مالی نسبتاً خوبی دارند. مادر کمی خون‌سرد است و به نظر نمی‌رسد نگران وضعیت فرزند باشد. پس از صحبت با مشاور، مقاومت را کنار می‌گذارد و درباره نگرانی‌هایش صحبت می‌کند. ابتدا وضعیت کودک را به شیوه‌های فرزندپروری خانواده پدری ارتباط می‌دهد. پس از گذراندن جلسات، اذعان داشت که ارتباط خودش و کودک تا حدود کمی مختل شده است و کودک به حرفش گوش نمی‌دهد.
کودک کنترل
پسر هفت‌ساله و تنها فرزند خانواده است. مدام به دوستانش دستور می‌دهد و اگر کسی از او اطاعت نکند، به‌شدت ناراحت می‌شود. همچنین هیچ نوع قانونی را نمی‌پذیرد و دوست دارد آن‌ها را نقض کند. اگر جلوی نقض قانون گرفته شود، عصبانی می‌شود، داد و فریاد راه می‌اندازد و بعضاً پرخاشگری کلامی می‌کند. اگر برای اجرای قانون مربی به او سخت‌ بگیرد، بقیه کودکان را علیه مربی با خود همراه می‌کند. تیک حرکتی به شکل پلک‌زدن زیاد در کودک مشاهده می‌شود.
مادر کودک کنترل
مادر 42‌ساله و پدر 44‌ساله است. تنها یک فرزند دارند و 13 سال است که ازدواج کرده‌اند. تحصیلات مادر، کارشناسی و پدر کارشناسی‌ارشد است. کودک در دوران نوزادی به دلیل آلرژی، بسیار کم‌خواب بوده، اما مشکل چندانی برای خانواده ایجاد نکرده است. مادر به وضعیت کودک آگاه است و درصدد حل مشکل برآمده است. 
در این مطالعه داده‌های به‌دست‌آمده از سه مرحله پژوهش (خط پایه، درمان و پی‌گیری) در جدول‌های شماره 2 و 3 و تصویرهای شماره 1 و 2 ارائه شده و تحلیل داده‌ها با فرمول درصدی و شاخص تغییر پایا به دست آمده است. 
 

تصویر شماره 1 تغییرات نمرات سه کودک الف، ب، ج را در مقایسه با گروه کنترل در مقیاس ضدیت پرسش‌نامه CSI4 اندازه می‌گیرد. نتایج پی‌گیری یک‌ماهه نشان می‌دهد هر سه شرکت‌کننده در این مقیاس کاهش درخور ملاحظه‌ای داشته‌اند. همچنین شاخص درصد بهبودی برای کودک الف 57.1 ، ب 53.84 و ج 73.33 بوده است. 
تصویر شماره 2 نشان‌دهنده تغییرات نمرات سه کودک در مقایسه با گروه کنترل در نمره پرخاشگری پرسش‌نامهCSI4 است. پس از پی‌گیری یک‌ماهه هر سه کودک، به جز کودک ج، کاهش میزان رفتارهای پرخاشگری را گزارش کردند. در حالی که کودک گروه کنترل ثابت ماند. درصد بهبودی برای کودک الف، ب و ج به ترتیب 55 ، 59 ، 52 و بعد از پی‌گیری یک‌ماهه 51 ، 59، 56 است .

بحث 
نتایج پژوهش حاضر نشان داد آموزش برنامه والدگری مدیریت رفتار به مادران ، از طریق تلفن همراه و با پی‌گیری یک‌ماهه، به کاهش رفتارهای ضدیت و پرخاشگری در هر سه کودک منجر شد. ماهیت این برنامه که از دستورالعمل‌های ویژه پیروی می‌کند و مادر را در روند درمان کودک خود دخیل می‌سازد، می‌تواند به مادرانی که کودکانشان از این نوع اختلالات دارند، کمک کند. همچنین به‌کارگیری برنامه‌های پیام‌رسان و هم‌رسان تلفن همراه، می‌تواند به عنوان وسیله ارتباطی مؤثرتر و سریع‌تر و مناسب‌تر عمل کند. 
نتیجه این پژوهش، با نتایج پژوهش دانفورت و سالیک و همکاران همسوست [19 ،18]. دانفورث در پژوهشی آشکار ساخت که این برنامه برای کنترل رفتارهای ضدیت و بیش‌جنبشی کودکان بیش‌فعال و با اختلال سلوک، به مادران کمک شایانی می‌کند [18]. همچنین، نتایج پژوهش دیگری آشکار ساخت هرچقدر مداخله‌های آموزشی و والدگری به‌هنگام و در سنین نخستین کودکی آغاز شود، کودکان منظم‌تر، ساختارمندتر می‌شوند و از مشکلات رفتاری بعدی پیش‌گیری خواهد شد [19]. 
سایر پژوهش‌ها آشکار کردند آموزش و پیش‌گیری از طریق تلفن همراه، می‌تواند، سریع‌تر، آسان‌تر، بدون دغدغه و باصرفه باشد. به عنوان مثال، وحیدی و محمود فخه در پژوهشی دو روش سخنرانی و آموزش از طریق تلفن همراه را بر کاهش اضطراب بیماران قلبی بررسی کردند و به این نتیجه دست یافتند که آموزش از طریق تلفن همراه می‌تواند آسان‌تر و دردسترس‌تر باشد [20]. همچنین ارشادی سرابی و همکاران در مقاله مروری به ارزش و کاربرد بهینه همراه‌سلامت در پیش‌گیری و ارائه راهکارهای پیش‌گیرانه و درمانی بدون حضور بیمار اشاره کردند [21]. هر چقدر نرم‌افزارها و دنیای فناورانه رشد می‌کند، کاربرد بهداشتی و درمانی همراه‌سلامت هم آشکار می‌شود، مثلاً می‌توان از فناوری برای درمان مشکلات پوستی و آگاه‌سازی در این زمینه هم اقدام کرد [24-22].
نتایج سایر پژوهش‌ها اثربخشی و سرعت به‌کارگیری همراه‌سلامت را بر سایر گروه‌های بالینی آشکار ساخته است، بنابراین می‌توان از این روش برای آگاهی‌رسانی والدین و درمان کودکان با اختلالات رفتاری هم استفاده کرد. در پژوهش ژیا و همکاران از فناوری و روش ویدئو کنفرانس برای آموزش مداخله‌های مدیریت رفتار و درمان مشکلات رفتاری کودکان بیش‌فعال استفاده شد و نتایج نشان داد از طریق ویدیو کنفرانس شرکت‌کنندگان در پژوهش اطلاعات زنده و کامل‌تری به دست آوردند و همانند کلاس آموزشی محتوای آموزشی توانست مطالب بیشتری را در اختیار والدین قرار دهد [25]. 
پژوهش‌ها آشکار ساخته‌اند که درگیرکردن مادران در امر درمان کودکشان به آن‌ها کمک شایانی در نظارت و پایایی رفتار مشکل‌ساز کودکشان دارد [28-26]. هرچقدر آموزش والدگری مبتنی بر آموزه‌های روشن‌تر و ساده‌تر باشد، به‌کارگیری آن‌ها برای مادران یا والدین راحت‌تر است [30-29].
به طور کلی، بسیاری از مادران به دلایلی چون دوری مسافت، هزینه‌های زیاد حق‌الزحمه مشاوره، داشتن فرزندان دیگر در خانه، شاغل‌بودن، حمایت‌نشدن بیمه‌ای از خدمات مشاوره و روان‌درمانی در کشور و آگاهی‌نداشتن، قادر به مراجعه حضوری به کلینیک‌ها و مراکز مشاوره نیستند. درنتیجه، مشکلات رفتاری کودک در خانه و مدرسه و مدیریت‌نکردن صحیح آن، باعث تثبیت و تشدید وضعیت آشفته زندگی خانوادگی و کاهش کیفیت زندگی خانواده می‌شود.
نتیجه‌گیری 
نتیجه پژوهش نشان داد آموزش والدگری مدیریت رفتار به مادران از طریق تلفن همراه، به کاهش رفتارهای برون‌نمود و دردسرساز کودکان آن‌ها منجر شد. از آنجا که تلاش نظام خدمات سلامت کشور بر پایه ارائه اطلاعات صحیح، کارشناسانه، دقیق و آگاهی‌افزایی اطلاعات و سواد مراقبتی و بهداشتی عامه مردم است، پیشنهاد می‌شود متخصصان بهداشت روان از طریق تلفن همراه به آموزش مادرانی که کودکانی با اختلالات رفتاری دارند کمک کنند.
اجرای این پژوهش با مشکلاتی هم مواجه بود؛ از جمله می‌توان اشاره کرد که قطعی اینترنت، سرعت کم دانلود و ترجمه فارسی فیلم‌های آموزشی، بسته‌شدن و فیلترشدن شبکه اجتماعی تلگرام در نیمه ‌پژوهش و تغییر شبکه به واتس‌آپ، هدررفتن زمان برای هماهنگی دوباره و انتقال به نرم‌افزار دیگر بود 
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد 3123/100/ص/96 KHدر کمیته اخلاق پژوهشی دانشگاه خاتم به ثبت رسیده است.
حامی مالی
مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد نویسنده اول، زهرا جمالی، گروه روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، در دانشگاه خاتم است. پایان‌نامه هیچ‌گونه حمایت مالی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان معیارهای استاندارد نویسندگی را براساس پیشنهادهای کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی (ICMJE) را رعایت کرده‌اند.
تعارض منافع
هیچ گونه تعارض منافعی بین نویسندگان وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از مدیریت محترم مؤسسه رویش طلایی کوچولوها و مادران گرامی که با صبر و حوصله فراوان ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌کنیم.

1. Morshed N, Davoodi I, Babamiri M. [Effectiveness of group play therapy on symptoms of oppositional defiant among children (Persian)]. J Community Edu Health. 2014; 2(3):12-8. [DOI:10.20286/jech-02032]
2. Shafipour SZ, Sheikhi A, Mirzaee M, KazemnezhadLeili E. [Parenting patterns and relation with children behavioral problems (Persian)]. J Holistic Nurs Mid. 2015; 25(2):49-56. 
3. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. A Guide for Families by the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry [Internet]. 2009 [Updated 2018 October 17]. Available from: https://www.aacap.org/App_Themes/AACAP/docs/resource_centers/odd/odd_resource_center_odd_guide.pdf.
4. Wichstrøm L, Berg‐Nielsen TS, Angold A, Egger HL, Solheim E, Sveen TH. Prevalence of psychiatric disorders in preschoolers. J Child Psychol Psychiatry. 2012; 53(6):695-705. [DOI:10.1111/j.1469-7610.2011.02514.x] [PMID]
5. RTI International. DSM-5 Changes: Implications for child serious emotional disturbance. California: RTI International; 2016. [PMID]
6. Khodabakhshi-koolaee A, Mokhtari AR, Rasstak H. [The effectiveness of gestalt play therapy on self-esteem and social adjustment in children with attention-deficit/ hyperactivity disorder (Persian)]. Nurs J the Vulnerable. 2018; 5(14):1-13. 
7. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fifth edition (DSM-5). Washington DC; American Psychiatric Pub; 2013. [DOI:10.1176/appi.books.9780890425596]
8. Mirzaie H, Aahmadi A. [Cognitive behavioral stress management program and mothers of children with oppositional defiant disorder (Persian)]. Iran Rehab J. 2014; 12(3):43-7. 
9. Khodabakhshi-Koolaee A. [Patterns of family therapy and parent education, third edition (Persian)]. Tehran: Jangal Publication; 2019. 
10. Danforth JS. Parent training for families of children with comorbid ADHD and ODD. Int J of Behav Consult Ther. 2006; 2(1):45-64. [DOI:10.1037/h0100766]
11. Khodabakhshi Koolaee A, Shahi A, Navidian A, Mosalanejad L. [The effect of positive parenting program training in mothers of children with attention deficit hyperactivity on reducing children’s externalizing behavior problems (Persian)]. J Fundamentals Ment Health. 2015; 17(3)135-41.
12. Fox S. Mobile health 2010 [Internet]. 2010 [Updated 2010 October 19]. Available from: https://www.pewinternet.org/2010/10/19/mobile-health-2010/
13. Walcker DP, Schieltz KM, Suess AN, Romani PW, Padilla Dalmau YC, Kopelman TG, et al. Telehealth. In: Singh NN, editor. Handbook of evidence-based practices in intellectual and developmental disabilities. Basel: Springer; 2016. [DOI:10.1007/978-3-319-26583-4_22]
14. Madanipoor H, Aslizadeh A. [The effect of operating system development on extension use of cellphone applications (Persian)]. J Media Stud. 2016; 11(34-35):49-64.
15. Rezaee Khoshkozari G, Khodabakhshi Koolaee A. [The effectiveness of floor time play on anxiety ‎in ‎children with asperger disorder and burden among ‎‌ their mothers (a single case study) (Persian)]. J Pediatric Nurs. 2018; 4(4):50-59.
16. Gadow KD, Sprafkin J. Child Symptom Inventory 4: CSI. New York: Checkmate Plus; 1997.
17. Mohamadesmaiel E, Alipour A. [A preliminary study on the reliability, validity and cut off points of the disorders of children symptom inventory-4 (CSI-4) (Persian)]. JOEC. 2002; 2(3):239-54. 
18. Danforth JS. A flow chart of behavior management strategies for families of children with co-occurring attention-deficit hyperactivity disorder and conduct problem behavior. Behav Anal Pract. 2016; 9(1):64-76. [DOI:10.1007/s40617-016-0103-6] [PMID] [PMCID]
19. Sulik MJ, Blair C, Mills‐Koonce R, Berry D, Greenberg M, Family Life Project Investigators, et al. Early parenting and the development of externalizing behavior problems: Longitudinal mediation through children’s executive function. Child Dev. 2015; 86(5):1588-603. [DOI:10.1111/cdev.12386] [PMID] [PMCID]
20. Vahidi A, Mahmodfekheh H. [Comparison of the effectiveness of two methods of mobile education and speech therapy on anxiety in cardiac surgery patients (Persian)]. J Health Lit. 2018; 3(3):203-13. 
21. Ershad Sarabi R, Sadoughi F, Jamshidi Orak R, Bahaadinbeigy K. [Role of mobile technology in iran healthcare system: a review study (Persian)]. J Health Biomed Inform. 2018; 4(4):313-26.
22. Moghaddasi H, Mehdizadeh H. [Mobile health for diagnosis and management of skin lesions (Persian)]. J Health and Biomed Inform. 2016; 3(2):155-65. 
23. Mehdipour Y, Khammarnia M, Karimi A, Alipour J, Seyedzaei F, Ebrahimi S. [Effective factors in acceptance of mobile health from physicians point of view (Persian)]. J Mod Med Inform Sci. 2017; 3(1):30-7. 
24. Ebrahimi F, Aghamolaei T, Abedini S, Rafati S. [Effect of educational intervention using mobile on life style of women who referred to health centers in Bandar Abbas (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2017; 5(2):81-9. [DOI:10.30699/acadpub.ijhehp.5.2.81]
25. Xie Y, Dixon JF, Yee OM, Zhang J, Chen YA, Deangelo S. A study on the effectiveness of videoconferencing on teaching parent training skills to parents of children with ADHD. Telemed J E Health. 2013; 19(3):192-9. [DOI:10.1089/tmj.2012.0108] [PMID]
26. Babinski DE, Mills SL, Bansal PS. The effects of behavioral parent training with adjunctive social skills training for a preadolescent girl with ADHD and borderline personality features. Clin Case Stud. 2018; 17(1):21-37. [DOI:10.1177/1534650117741707]
27. Ahmadi Bouzendan S, khodabakhshi-koolaee A, falsafinejad MR. The effect of child centered play therapy based on nature on attention and aggression of children with asperger disorder (a single case study). J Pediatric Nurs. 2019; 5(3):59-67. 
28. Chosun SM. Evidence-based treatments of attention deficit hyperactivity disorder. Korean J Clin Psychol. 2018; 37(4):621-36. [DOI:10.15842/kjcp.2018.37.4.013]
29. Jones SH. Oppositional defiant disorder: An overview and strategies for educators. Gen Music Today. 2018; 31(2):12-6. [DOI:10.1177/1048371317708326]
30. Oltean I. The impact of family functioning on child mental health service use and access. [MSc. Thesis]. Ontario: University of Waterloo; 2019.