مطالعه‌ حاضر تغییرات هیستومورفومتریک لایه‌های مختلف تشکیل‌دهنده‌ کولون در موش‌های دیابتی را بررسی می‌کند. همچنان که مطالعه حاضر نشان داد اثرات تیامین و استات سرب در دو دُز متفاوت به خوبی بر لایه‌های دیواره‌‌ی کولون مشهود بود. 
این اثرات چه به صورت افزایش و چه به صورت کاهش، نشانه‌هایی از علائم ترمیمی را به‌خصوص در گروه تیامین و علائم مخرب را در گروه استات سرب وقتی با گروه کنترل مورد مقایسه قرار گرفت، نشان داد. از سویی با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، تغییرات بافتی در ارزیابی هیستومورفومتریک و استریولوژیک در لایه‌های ساختار بافت کولون و در گروه‌های مختلف تیمار قابل مشاهده بود. بیماری دیابت امروزه یک بیماری شایع در سطح جهانی است که با تغییر سبک زندگی، آمار مبتلایان به این بیماری رو به افزایش است. این بیماری سبب یکسری اختلالات متابولیک در بدن شده که سبب هایپرگلیسمی می‌شود که می‌تواند ناشی از اختلال در ترشح انسولین باشد. 
علائم کلاسیک این بیماری پرادراری، پرنوشی و کاهش بی‌دلیل وزن است [16]. دیابت بیماری خطرناکی است که ارگان‌های مختلفی را درگیر می‌کند [17] که یکی از اثرات مهم آن روی لوله گوارشی است [18] و علائمی مانند تهوع و استفراغ، اختلالات حرکتی روده کوچک و کاهش جذب در روده را شامل می‌شود [20 ،19]. در تحقیقات انجام‌شده عقیده کلی بر این است که موش‌های دیابتی به ‌وسیله استرپتوزوتوسین، مبتلا به هیپرفاژی و هیپرپلاژی در روده شدند.
نتایج مطالعه‌ حاضر نشان‌دهنده‌ی کاهش معنا‌دار ضخامت لایه مخاط زیرمخاط گروه‌های یک، هفت و هشت (گروه‌های دیابت+استات هزار و دویست و گروه دیابت+تیامین+استات سرب دویست) در مقایسه با گروه کنترل بود که این روند کاهشی، به‌ خوبی بیانگر اثرات آسیبی استات سرب بر ضخامت لایه‌ مخاط زیرمخاط است. نتایج بعضی مطالعات، عامل اصلی بسیاری از اختلالات در دیابت را رادیکال‌های آزاد تولید‌شده می‌دانند [21]. اگرچه مطالعات بسیاری تأثیرات استات سرب را بر افزایش میزان اختلالات رشد عصبی به خوبی آشکار می‌سازد [22]، اما هنوز مستندات کمی درخصوص تغییرات ناشی از مواجهه با استات سرب بر میزان شیوع بیماری‌های متابولیک همانند دیابت در دسترس است. 
در مطالعات انجام‌شده روی اثرات سرب و مکانیسم‌های اثرگذاری این ماده‌ سمی، نشان داده شده ‌که به ‌دلیل تمایل سرب به پروتئین‌ها و ظرفیت آن در تحریک کانال‌های کلسیم و آهن باعث مسمومیت با سرب می‌شود. سرب از طریق القای استرس اکسیداتیو به ترکیبات سلولی آسیب وارد می‌کند [25-23]. 
از طرفی، نتایج حاصل از مقایسه‌ گروه کنترل با گروه تیمار دیابت+تیامین (گروه شش)، نشان‌دهنده‌ روند افزایشی ضخامت لایه‌ مخاط زیرمخاط بوده که می‌توان آن ‌را به اثرات ترمیمی مصرف تیامین بر ساختارهای سلولی این لایه به ‌دنبال دیابت القایی نسبت داد. 
با بررسی نتایج حاصل از مطالعه‌ای که توسط دراید و همکاران روی موش‌های صحرایی ویستار انجام گرفت، به نظر می‌رسد آنزیم‌های ترشح‌شده از غدد شیری شتر می‌تواند در تنظیم سطح گلوکز خون و بهبود کارایی کبد، در موش‌های مسموم‌شده با سرب مؤثر است [26]. 
یافته‌ها حاکی از آن است ‌که ضخامت لایه‌ عضلانی دستخوش تغییرات کاهشی در گروه پنج (دیابت) در مقایسه با گروه کنترل شده است (تصویر شماره‌ 2).
از سویی در مطالعه‌ای دیگر که توسط نواک و همکاران صورت گرفت، مشخص شد که در مقابل اطلاعات مطالعه‌ حاضر، دیابت تجربیِ القایی، افزایش ضخامت لایه‌‌ عضلانی را به ‌دنبال داشته است [27]. چنین به ‌نظر می‌رسد که مدت زمان دوره تیمار شاید فاکتور مؤثری در ارزیابی و مقایسه‌ ضخامت لایه عضلانی در مطالعه حاضر با مطالعه نواک باشد. همچنین نتایج مشخص‌کننده‌ کاهش معنا‌دار گروه‌های سه و چهار در مقایسه با گروه کنترل بوده که با تفسیر این یافته‌ها حدس زده‌ می‌شود که در این دو گروه یادشده تیامین اثرات ممانعتی خود را در برابر استات سرب با دُز 1000 ppm و گروه دیابتی همراه با استات سرب به ‌خوبی اعمال نکرده است (تصویر شماره‌ 3). 
در نتایج حاصل از مطالعه کریمی‌پور و همکاران مشخص شد که پودر زنجبیل توانسته است از اثرات دیابت بر روده جلوگیری کند، به ‌طوری که ضخامت لایه‌ عضلانی و طول پرزها در موش‌های صحرایی دیابتی درمان شده، در مقایسه با موش‌های گروه کنترل تفاوت آماری معنا‌داری نداشته است [27]. 
در مطالعه‌ ما تزریق تیامین+استات دویست سبب کاهش ضخامت عضله شد، در‌حالی‌که در گروه‌های دیابت+استات افزایش ضخامت این لایه مشهود بود.
برخی مطالعات تغییرات تروفیک روده‌ کوچک را ناشی از هیپرفاژی سلول‌های روده می‌دادند و علت آن مصرف بیشتر غذا توسط موش‌های دیابتی نسبت به موش‌های سالم است [28]. 
در دیابت به دلیل ورود بیشتر غذا به معده شاهد حرکات و ترشح گاسترین بوده که برخی ترشح گاسترین را علت رشد قسمت فوقانی روده کوچک می‌دانند [29]. مشخص شده است که در دیابت پراکسیداسیون، چربی‌ها افزایش می‌یابد که خود می‌تواند باعث آسیب بافتی مزمن شود [30].
جهت بررسی ساختار دیواره بافت کولون، علاوه بر رهیافت هیستومورفومتریک، اندازه‌گیری مساحت لایه‌های مختلف دیواره‌ کولون با استفاده از تکنیک استریولوژی توانست اطلاعات فزون‌تری در مطالعه‌ حاضر در مورد این ساختار ارائه دهد. 
استریولوژی به شاخه‌ای از علم ریخت‌شناسی اطلاق می‌شود که با استفاده از محاسبات عددی، مقاطع دو بُعدی بافتی را به محیطی سه بُعدی تبدیل می‌کند تا به کمک آن‌ها به محاسبه مساحت، حجم و چگالی تقریبی بافت مورد نظر پرداخته شود [31].
با توجه به نتایج مطالعه‌ پیش‌رو، می‌توان چنین بیان داشت که در کولون موش‌های صحرایی دیابتی شده با ماده‌ آلوکسان (گروه دیابت)، تفاوت معنا‌داری با گروه کنترل در میانگین مساحت لایه‌ مخاط زیرمخاط و عضله مشاهده نشد. اندازه‌گیری حاصل از مساحت لایه‌ مخاط زیر مخاط نشان داد که گروه‌های دیابت+استات دویست و دیابت+استات هزار اختلاف معنا‌داری نسبت به گروه کنترل در جهت کاهش مساحت داشتند. در محاسبه مساحت لایه‌ عضلانی تنها در گروه دیابت+استات دویست افزایش مساحت نسبت به گروه کنترل دیده شد.
یافته‌ سطح‌سنجی از بررسی استریولوژی نشان داد که در گروه یک میانگین مساحت لایه‌های مختلف بافتی نسبت به گروه کنترل تغییر معنا‌دار داشته است. این تغییرات در جهت افزایش (مساحت لایه‌ مخاط زیرمخاط) و در جهت کاهش (مساحت لایه‌ عضلانی و ادوانتیس) بیان‌گر اثرات دیابت و استات سرب بر بافت کولون است. 
با توجه به کاهش ضخامت لایه‌ مخاط زیرمخاط در گروه اول نسبت به گروه کنترل می‌توان انتظار داشت که میانگین مساحت این لایه نیز به تبع کاهش ضخامت، کاهش یابد و نتایج به‌دست‌آمده، این یافته را به ‌خوبی نشان می‌دهد؛ بنابراین تغییر میانگین ضخامت در لایه‌ مخاط زیرمخاط همگام با تغییر میانگین مساحت این لایه بوده و هم‌خوانی این دو فاکتور کاملاً مشهود است. 
نتایج مطالعه‌ دیگری نشان داد که دیابت باعث افزایش محیطی و طولی دیواره‌ روده بزرگ شد [27]، همچنان ‌که در مطالعه‌ حاضر در گروه‌های دیابت+استات هزار و دویست افزایش مساحت لایه‌ عضلانی مشاهده شد. 

چنان می‌توان نتیجه گرفت که با توجه به القای دیابت تجربی و به ‌دنبال آن تجویز تیامین در موش‌های گروه تیمار، تیامین در برخی از گروه‌های مورد مطالعه اثرات بهبود در ضخامت لایه‌ عضلانی و ضخامت لایه‌ ادوانتیس را ایجاد کرده است. از سوی دیگر میانگین مساحت لایه‌ مخاطی تحت تأثیر اثرات بهبود‌دهنده تیامین نبود.

این مطالعه با کد اخلاق GRN1M1903 در دانشکده‌ دامپزشکی دانشگاه شهرکرد تأیید شده و همه روش‌های به‌کارگرفته شده در پژوهش حاضر، ا‌زجمله آسان‌کشی با رعایت کامل اصول اخلاقی مقید کردن حیوان انجام پذیرفت.

معاونت‌های محترم پژوهشی دانشکده‌ دامپزشکی و دانشگاه شهرکرد، تأمین مالی این پژوهش را بر عهده داشتند.

مفهوم‌سازی: رحمت‌الله فتاحیان و سورن نورایی؛ تحقیق و بررسی: رحمت‌الله فتاحیان و البرز یدالهی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: سورن نورایی، البرز یدالهی و رحمت‌الله فتاحیان. همچنین تمامی نویسندگان دارای معیارهای استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادهای کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی (ICMJE) بودند. 

طبق نظر نویسندگان هیچ‌گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.

نویسندگان مقاله حاضر، بر خود لازم می‌دانند که از کارشناسان و پرسنل آزمایشگاه فیزیو فارماکولوژی و هیستو پاتولوژی و همچنین از معاونت محترم پژوهشی دانشکده و دانشگاه شهرکرد که امکانات لازم را جهت اجرا و پیش‌برد این تحقیق در اختیار ما قرار دادند و مارا یاری کردند، تشکر و قدردانی کنند.

Reference

1. Kassab E, McFarlane SI, Sowers JR. Vascular complications in diabetes and their prevention. Vasc Med. 2001; 6(4):249-55. [DOI:10.1177/1358836X0100600409] [PMID]
2. Mosayebi G, Ghaznavirad E, Fani E, Moazeni S. [Frequency of Human Leukocyte Antigens (hla) class-i and ii in arakian patients with insulin dependent diabetes mellitus (Persian)]. J Arak Univ Med Sci. 2006; 8(3):42-9. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=46344
3. Forouhi NG, Wareham NJ. Epidemiology of diabetes. Medicine. 2019; 47(1):22-7. [DOI:10.1016/j.mpmed.2018.10.004]
4. Hayashi T, Nozawa M, Sohmiya K, Toko H, Nakao M, Okabe M, et al. Efficacy of pancreatic transplantation on cardiovascular alterations in diabetic rats: an ultrastructural and immunohistochemical study. Transplant proc. 1998; 30(2):335-8. [DOI:10.1016/S0041-1345(97)01295-5]
5. Camilleri MJE, Clinics M. Gastrointestinal problems in diabetes. Endocrinol Metab Clin. 1996; 25(2):361-78. [DOI:10.1016/S0889-8529(05)70328-5]
6. Nathan D, Genuth S, Lachin J, Cleary P, Crofford O, Davis M, et al. The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. N Engl J Med. 1993; 329(14):977-86. [DOI:10.1056/NEJM199309303291401] [PMID]
7. Musso G, Gambino R, Cassader M. Obesity, diabetes, and gut microbiota: the hygiene hypothesis expanded? Diabetes care. 2010; 33(10):2277-84. [DOI:10.2337/dc10-0556] [PMID] [PMCID]
8. Amiri A, Fatahian Dehkordi RA, Heidarnejad MS, Jafarian Dehkordi M. Effect of the zinc oxide nanoparticles and thiamine for the management of diabetes in alloxan-induced mice: A stereological and biochemical study. Biol Trace Elem Res. 2018; 181(2):258-64. [DOI:10.1007/s12011-017-1035-x] [PMID]
9. Rindi G, Laforenza U. Thiamine intestinal transport and related issues: Recent aspects. Proc Soc Exp Biol Med. 2000; 224(4):246-55. [DOI:10.1111/j.1525-1373.2000.22428.x] [PMID]
10. quoc Luong KV, Nguyen LTH. The impact of thiamine treatment in the diabetes mellitus. J Clin Med Res. 2012; 4(3):153-60. [DOI:10.4021/jocmr890w]
11. Sugiura S. When Was B1, the first Vitamin, discovered?: An alternative perspective. J Nutr Sci Vitaminol. 2016; 62(5):372-4. [DOI:10.3177/jnsv.62.372] [PMID]
12. Baht RV, Moy GG. Monitoring and assessment of dietary exposure to chemical contaminants. World Health Stat Q. 1997; 50(1-2):132-49. [PMID]
13. Pitot HC. The molecular biology of carcinogenesis. Cancer. 1993; 72(S3):963-70. [DOI:10.1002/1097-0142(19930801)72:3+3.0.CO;2-H]
14. Sharma R, Mogra S. Lead as a developmental toxicant: A review. Int J Pharm Sci Res. 2014; 5(3):636-42. [DOI:10.13040/IJPSR.0975-8232.5(3).636-42]
15. Leff T, Stemmer P, Tyrrell J, Jog R. Diabetes and exposure to environmental lead (Pb). Toxics. 2018; 6(3):54. [DOI:10.3390/toxics6030054] [PMID] [PMCID]
16. Laakso M. Hyperglycemia and cardiovascular disease in type 2 diabetes. Diabetes. 1999; 48(5):937-42. [DOI:10.2337/diabetes.48.5.937] [PMID]
17. Chaikomin R, Rayner CK, Jones KL, Horowitz M. Upper gastrointestinal function and glycemic control in diabetes mellitus. World J Gastroenterol. 2006; 12(35):5611-21. [DOI:10.3748/wjg.v12.i35.5611] [PMID] [PMCID]
18. Anitha M, Gondha C, Sutliff R, Parsadanian A, Mwangi S, Sitaraman SV, et al. GDNF rescues hyperglycemia-induced diabetic enteric neuropathy through activation of the PI3K/Akt pathway. J Clin Invest. 2006; 116(2):344-56. [DOI:10.1172/JCI26295] [PMID] [PMCID]
19. Maleki D, Locke 3rd GR, Camilleri M, Zinsmeister AR, Yawn BP, Leibson C, et al. Gastrointestinal tract symptoms among persons with diabetes mellitus in the community. Arch Gen Intern Med. 2000; 160(18):2808-16. [DOI:10.1001/archinte.160.18.2808] [PMID]
20. Rayner CK, Horowitz M. Gastrointestinal motility and glycemic control in diabetes: the chicken and the egg revisited? J Clin Invest. 2006; 116(2):299-302. [DOI:10.1172/JCI27758] [PMID] [PMCID]
21. Nourooz-Zadeh J, Rahimi A, Tajaddini-Sarmadi J, Tritschler H, Rosen P, Halliwell B, et al. Relationships between plasma measures of oxidative stress and metabolic control in NIDDM. Diabetologia. 1997; 40(6):647-53. [DOI:10.1007/s001250050729] [PMID]
22. Searle AK, Baghurst PA, Van Hooff M, Sawyer MG, Sim MR, Galletly C, et al. Tracing the long-term legacy of childhood lead exposure: A review of three decades of the port Pirie cohort study. Neurotoxicology. 2014; 43:46-56. [DOI:10.1016/j.neuro.2014.04.004] [PMID]
23. Ayoubi A, Vaizadeh R, Omidi A, Abolfazli MD. Protective effects of vitamin C (ascorbic acid) in lead acetate exposed diabetic male rats: Evaluation of blood biochemical parameters and testicular histopathology. Istanbul Univ Vet Fak Derg. 2014; 41(1):84-91. [DOI:10.16988/iuvfd.2015.90715]
24. Hakim ZS, Patel BK, Goyal RK. Effects of chronic ramipril treatment in streptozotocin-induced diabetic rats. Indian J Physiol Pharmacol. 1997; 41(4):353-60. [PMID]
25. Jenkinson KM, Reid JJ. Effect of diabetes on relaxations to non-adrenergic, non-cholinergic nerve stimulation in longitudinal muscle of the rat gastric fundus. Br J Pharmacol. 1995; 116(1):1551-6. [DOI:10.1111/j.1476-5381.1995.tb16372.x] [PMID] [PMCID]
26. Draid MM, Bushwereb MO, Ramadan SG. Lead acetate toxicity on glucose level and liver enzymes amelioratwd by camel’s milk in wistar albino rat. Int J Basic Clin Pharmacol. 2016; 5(3):1125-30. [DOI:10.18203/2319-2003.ijbcp20161580]
27. Nowak TV, Chey WW, Chang T-M, Weisbruch JP, Fouquet G. Effect of streptozotocin-induced diabetes mellitus on release of vasoactive intestinal polypeptide from rodent small intestine. Dig Dis Sci. 1995;40(4):828-36. [DOI:10.1007/BF02064987] [PMID]
28. Jervis EL, Levin RJ. Anatomic adaptation of the alimentary tract of the rat to the hyperphagia of chronic alloxan-diabetes. Nature. 1966; 210(5034):391-3. [DOI:10.1038/210391a0] [PMID]
29. Ekundayo AA, Lee CY, Goodlad RA. Gastrin and the growth of the gastrointestinal tract. Gut. 1995; 36(2):203-8. [DOI:10.1136/gut.36.2.203] [PMID] [PMCID]
30. Afshari AT, Shirpoor A, Farshid A, Saadatian R, Rasmi Y, Saboory E, et al. The effect of ginger on diabetic nephropathy, plasma antioxidant capacity and lipid peroxidation in rats. Food Chem. 2007; 101(1):148-53. [DOI:10.1016/j.foodchem.2006.01.013]
31. Fatahian Dehkordi RA, Habibi A. Stereological and electron microscopic study on the internal organization of the urinary secretory units in three species of birds. J Appl Animal Res. 2015; 43(1):118-24. [DOI:10.1080/09712119.2014.928625]