مقدمه
امروزه در روش‌های کمک باروری بعد از عمل لقاح گامت‌های نر و ماده، جنین‌های متعددی تولید و از روش ذخیره‌سازی انجمادی برای جنین‌های مازاد استفاده می‌شود [2 ،1]. از موارد نیاز به ذخیره‌سازی جنین‌ها می‌توان به نگهداری جنین‌ها در زمان انتقال مناسب‌تر، جلوگیری از چند قلو‌زایی و کسب نتایج موفق‌تر بعد از برگشت فیزیولوژی رحم به چرخه طبیعی اشاره کرد [3]. 
در افراد نابارور، لانه‌گزینی موفق جنین به هماهنگی بین رشد جنین و آمادگی آندومتر برای پذیرش جنین بستگی دارد. درحقیقت زمان طلایی لانه‌گزینی در رحم‌، که در آن زمان رحم بیشترین حالت پذیرایی از رویان را دارد، بیش از 48 ساعت طول نمی‌کشد و بعد از آن میزان بارداری و میزان پذیرش رحم کاهش می‌یابد [5 ،‌4]. اگرچه روند تنظیم لانه‌گزینی به وضوح مشخص نیست، اما مشخص شده است که هورمون‌های استروئیدی استروژن و پروژسترون با تکثیر و تغییرات مختلف در آندومتر رحم منجر به یک حالت موقت در پذیرش رحم می‌شود [7 ،6].
روش‌های مختلفی برای آماده‌سازی آندومتر جهت انتقال جنین فریزی وجود دارد. روش‌ متداول استفاده از استروژن و پروژسترون به صورت اگزوژن است که به دو روش قابل انجام است. یک روش، استفاده از GnRH آگونیست و روش دیگر عدم استفاده از GnRH آگونیست است [8, 9, 10]. پروتکل معمول، استفاده از بوسرلین زیرجلدی در یک دوره 45‌روزه همراه با مصرف خوراکی استرادیول است (پروتکل استفاده از GnRH) [11].
حال با توجه به هزینه تزریق بوسرلین و نیز سختی تزریق، محققان پیشنهاد می‌کنند که از روش بدون GnRH جهت آماده‌سازی آندومتر برای چرخه‌های بعدی استفاده شود [12]. در این روش طول مدت درمان کمتر است و همچنین استفاده از این روش (بدون GnRH آگونیست) ممکن است موفقیت بیشتر یا برابری نسبت به چرخه‌های قبلی با به‌کار‌گیری GnRH داشته باشد [14 ،13]. برخی مطالعات، نتایج بهتر را بدون استفاده از آگونیست‌های GnRH گزارش کرده و برخی دیگر نتایج بدتری را نشان داده‌اند [16 ،15]. با توجه به این اختلافات، مطالعه حاضر به منظور مقایسه نتایج روش‌های استفاده از آگونیست‌های GnRH و بدون استفاده از آگونیست‌های GnRH برای آماده‌سازی آندومتر است.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به روش توصیفیِ گذشته‌نگر از بیمارانی که از سال 2013 تا 2015 به مرکز درمان ناباروری جهاد دانشگاهی قم مراجعه کرده‌اند، انجام گرفت. جمعیت و حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد (خطای 5 درصد) و خطای آزمون 0/07 جهت رسیدن به اختلاف معنا‌دار در میزان بارداری کلینیکی به اندازه 20 درصد برای تعیین جمعیت نمونه از فرمول شماره 1 استفاده شد. 

 
حداقل نمونه 125 است که در این جمعیت 148 نمونه انتخاب و پرونده افراد بررسی شد.
این افراد به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول بیمارانی بودند (n=74) که در آن‌ها آماده‌سازی آندومتر با استفاده از آگونیست GnRH و در گروه دوم (n=74) آماده‌سازی آندومتر بدون سرکوب‌کننده‌های GnRH انجام شده بود. معیار ورود به مطالعه، افرادی بودند که نیمی از جنین‌های فریزی آن‌ها طبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی دارای گرید A و B بودند و به دو گروه فوق تقسیم شدند.
در این مطالعه، معیارهای خروج از مطالعه عبارت‌اند از: خانم‌های بالای 40 و زیر 20 سال، خانم‌های دارای مارکر PCO، خانم‌های دارای سابقه اندومتریوز، افرادی که هیدروسالپنکس تأیید‌شده داشتند و کسانی که اختلالات رحمی مانند اشرمن و یا میوم با اثر فشاری داشتند و همچنین کسانی که دچار الیگواستنواسپرم شدید بودند.
جهت دسترسی به مندرجات پرونده از بیماران رضایت گرفته شد و کمیته اخلاق مرکز تحقیقات مشهد انجام طرح را مورد تأیید قرار داد. متغیرهای مورد بررسی شامل سن، مدت ناباروری، پروتکل لقاح آزمایشگاهی اولیه، علت فریز جنین، نوع ناباروری اولیه یا ثانویه، ضخامت آندومتر روز انتقال جنین و طول مدت چرخه درمان تا روز انتقال جنین بود. در گروه اول که از سرکوب‌کننده‌های GnRH استفاده شد، روزانه 0/5 cc/day آگونیست GnRH (buserline cinagen Iran) از روز نوزده قاعدگی چرخه قبل شروع شده و با مراجعه بیمار در روز سوم قاعدگی دُز آگونیست به نصف کاهش داده شد و همزمان قرص استرادیول ((aburaihan ،Iran ،mg2 روزانه دو عدد به مدت چهار روز و سپس روزانه سه عدد به مدت چهار روز تجویز شد.
 اولین سونوگرافی مونیتورینگ در روز یازده قاعدگی انجام شد و بر حسب شرایط بیمار، دُز داروی بعدی و سونوگرافی‌های کنترل انجام پذیرفت. 
زمانی که ضخامت آندومتر به 7-9 میلی‌متر می‌رسید، روزانه دو عدد آمپول پروژسترون (aburaihan Iran ،fertigest 50mm) به صورت عضلانی به بیمار طی سه تا پنج روز بر حسب شرایط جنین تجویز و سپس انتقال جنین انجام می‌گرفت.
در گروه دوم بیمارانی که بدون استفاده از آگونیست GnRH‌، آماده‌سازی آندومتر انجام گرفت، مراجعه این افراد روز سوم قاعدگی بود و پس از پایش سونوگرافی روزانه 6 میلی‌گرم قرص استرادیول والرات (aburaihan ،Iran ،mg2) به مدت یک هفته برای بیمار تجویز شده و سپس دُز قرص مصرفی به 8 میلی‌گرم افزایش یافت.
پایش سونوگرافی در روز یازده چرخه انجام پذیرفت و در صورتی که آندومتر به 7-9 میلی‌متر می‌رسید، ادامه کار مشابه پروتکل گروه اول انجام شد. برگشت جنین‌ها از انجماد دو روز بعد از تزریق پروژسترون انجام شد. فقط جنین‌هایی که با کمتر از 50 درصد فراگمنتاسیون منتقل شده بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند.
انتقال جنین با دستگاه کاتتر لابوتکت ساخت کشور آلمان انجام شد. تست خون بارداری سرم دو هفته پس از انتقال جنین به روش آلفا با دستگاه ویداس بررسی و اگر تست β HCG خون مثبت می‌شد، بارداری شیمیایی تلقی شده و تزریق پروژسترون و مصرف استرادیول تا هفته یازده بارداری ادامه داده می‌شود. 
بارداری بالینی با مشاهده ساک حاملگی و مثبت شدن ضربان قلب دو هفته پس از مثبت شدن تست β HCG‌، بارداری تأیید می‌شود. همه اطلاعات مربوط به پرونده بیماران در پرسش‌نامه ثبت شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 و روش‌های آمار توصیفی استفاده شد. سطح معنا‌داری کمتر از 0/05 ملاک قضاوت آماری بود.
یافته‌ها
مطالعه حاضر روی 148 بیمار، که از جنین فریز‌شده استفاده کرده بودند، انجام شد. آزمون تی مستقل نشان داد که تفاوت معنا‌داری بین دو گروه درمان با آگونیست GnRH و بدون درمان با آگونیست GnRH در صفت‌های سن بیماران، مدت ناباروری، ضخامت آندومتر، تعداد جنین‌های انتقال‌یافته در دو گروه معنادار نیست (جدول شماره 1). 


آزمون تی مستقل نشان داد که اختلاف میانگین سن بیماران بین دو گروه معنا‌دار نیست (0/3=P) و اختلاف میانگین مدت زمان نازایی مشاهده‌شده بین دو گروه معنا‌دار نیست (0/4=P). این آزمون نشان داد که اختلاف میانگین تعداد کل جنین‌های انتقالی بین دو گروه معنا‌دار نیست. (0/6=P) و اختلاف میانگین ضخامت آندومتر مشاهده‌شده بین دو گروه معنا‌دار نیست (0/841=P). 
آزمون آماری کای‌‌دو مشخص کرد که اختلاف فراوانی مشاهده‌شده بین دو گروه درمان و بدون درمان با آگونیست GnRH در تعداد لانه‌گزینی جنین مشاهده نشد (0/387=P). آزمون آماری کای‌دو مشخص کرد که اختلاف فراوانی مشاهده‌شده بین دو گروه درمان و بدون درمان با آگونیست GnRH در تعداد بارداری شیمیایی مشاهده نشد (0/482=P). 
آزمون آماری کای‌دو مشخص کرد که اختلاف فراوانی مشاهده‌شده بین دو گروه درمان و بدون درمان با آگونیست GnRH در تعداد بارداری شیمیایی مشاهده نشد (0/584=P) و درنهایت استفاده از تست دقیق فیشر مشخص کرد که اختلاف فراوانی مشاهده‌شده بین دو گروه درمان و بدون درمان با آگونیست GnRH در سقط جنین تفاوت معنا‌داری را نشان نمی‌دهد (0/681=P) (جدول شماره 2). 


بحث
از زمـان ابـداع روش‌های باروری آزمایشگاهی سال‌ها می‌گذرد. با وجود پیشرفت‌هایی که در زمینه تحریک تخمک‌گذاری، بلوغ تخمک، باروری و تکامل جنین صـورت گرفـته، پیشرفت در زمینه لانه‌گزینی موفق جنین کمتر از انتظار بوده است [17, 18].
به نظر می‌رسد که کـاهش موفقیت در لانـه‌گزینـی جنین می‌تواند مربوط به اخــتلال تکاملــی آندومــتر در اثــر داروهــای محــرک تخمک‌گذاری باشد [19 ،13]. با توجه به اینکه مهم‌ترین وظـیفه آندومـتر، ایجـاد شـرایط مناسـب برای لانه‌گزینی جنین است، پروتکل‌های مختلفی برای آماده‌سازی آندومتر در یک چرخه انتقال جنین فریزی استفاده می‌شود [20].
 در واقع نتیجه‌گیری در هر چرخه انتقال جنین‌های فریز‌شده نیاز به هماهنگی دقیق بین آماده‌سازی آندومتر و رشد جنین دارد [21]. امروزه در مراکز درمان ناباروری روش‌های مختلفی جهت آماده‌سازی آندومتر جهت انتقال جنین فریزی استفاده می‌شود. 
یکی از این روش‌ها، انتقال جنین فریزی در چرخه طبیعی خود بیمار است. به این صورت که فرد بدون استفاده از هیچ دارویی، زمانی که آندومتر به قطر و یا ضخامت مناسب جهت انتقال جنین رسید، جنین فریزی را انتقال می‌دهند. موفقیت این روش وابسته به تعیین دقیق زمان تخمک‌گذاری است که یکی از مشکلات استفاده از این روش بوده و الزام قاعدگی مرتب نیز از دیگر مشکلات این روش است [22].
در چرخه‌های آماده‌سازی آندومتر بدون استفاده از آگونیستGnRH‌، استروژن باید در روز دوم تا سوم از چرخه قاعدگی استفاده شود، برای مهار تخمک‌گذاری، محققان پیشنهاد کردند که استرادیول با دُز بالا استفاده شود. این پروتکل بیشتر شبیه به شرایط فیزیولوژیک بدن، که برای آماده‌سازی ضخامت آندومتر است، بوده و در نتیجه جهت انتقال جنین مناسب‌تر است [23, 24].
در مطالعه حاضر، ما آماده‌سازی آندومتر را با استفاده از استروژن اگزون و تجویز آگونیست GnRH و روش بدون استفاده از آگونیست GnRH برای انتقال جنین‌های فریز‌شده مقایسه کردیم. بر اساس نتایج این مطالعه، خصوصیت جمعیت‌شناختی (سن خانم) تفاوت معناداری را بین دو گروه نشان نداد.
همچنین در این تحقیق تفاوت معنا‌داری در ضخامت آندومتر در روز انتقال جنین و تعداد جنین‌های انتقالی بین هر دو گروه استفاده از آگونیست GnRH و بدون استفاده از GnRH مشاهده نشد. آنچه اهمیت دارد ضخامت آندومتر و کیفیت مناسب آندومتر در زمان انتقال جنین است و طول چرخه آماده‌سازی آندومتر تأثیری بر نتایج باروری ندارد.
در مطالعه‌ای که الدار جوا و همکاران روی خوک انجام دادند، نشان دادند که انتقال جنین فریز با پروتکل‌های آگونیست GnRH یا بدون GnRH تفاوتی ندارد [26 ،25]. در مطالعه ما میزان لانه‌گزینی و درصد بارداری از نظر شیمیایی مثبت شدن β HCG و بالینی در هر دو گروه تفاوت معنا‌داری وجود ندارد. در تأیید نتیجه فوق، مطالعاتی که انجام شده، نشان می‌دهد هیچ تفاوتی در بارداری بین بیمارانی که در چرخه‌های آگونیست GnRH یا بدون GnRH قرار گرفتند، وجود نداشت [27, 28]. 
نتایج ما همچنین نشان می‌دهد که چرخه‌های بدون آگونیست تأثیر مخربی بر لانه‌گزینی جنین ندارد. مطالعات قبلی نشان داده که بوسرلین با تأثیر مستقیم روی آندومتر رحم که دارای گیرنده‌‌های GnRH است، باعث افزایش ضخامت آندومتر رحم از طریق هیپرتروفی سلول‌ها می‌شود و هیپرتروفی سلول‌ها باعث افزایش ضخامت آندومتر شده و می‌تواند اثر مثبتی روی آماده‌سازی آندومتر داشته باشد [29 ،25].
هیل و همکاران گزارش دادند که وقتی پروتکل هورمون مصنوعی یا آگونیست‌های GnRH با یک چرخه طبیعی برای انتقال جنین‌های مرحله بلاستوسیت مقایسه شدند، تفاوت معنا‌داری در بارداری شیمیایی و بالینی وجود نداشت [30]. 
مطالعات فعلی نتایج موفقیت‌آمیز چرخه‌ها را بدون استفاده از بوسرلین با میزان کارایی مشابه نشان داده است، اما با توجه به تأثیرات سریع‌تر، آسان‌تر و همچنین هزینه کمتر و مصرف کمتر دارو باعث می‌شود که میزان رضایت بیشتری بین بیماران بدون استفاده از GnRH ایجاد شود.
می‌توان نتیجه گرفت که آماده‌سازی آندومتر با استفاده از استروژن و بدون استفاده از آگونیست GnRH می‌تواند به همان اندازه با آگونیست GnRH در میزان حاملگی مؤثر باشد. با این حال، چرخه‌های بدون آگونیست‌های GnRH چرخه‌ها را آسان‌تر و سریع‌تر می‌کنند و تخمین بهتری از روز انتقال فراهم می‌کنند و همچنین هزینه‌ها را کاهش می‌دهند. این امر با رعایت بهتر در بیماران و میزان کمتر اثرات سوء دارو همراه است.
نتیجه این مطالعه نشان می‌د‌هد که هر دو پروتکل در چرخه‌ جنین‌های فریز‌شده با یا بدون استفاده از با GnRH در زنان از نظر میزان کاشت و بارداری به یک اندازه مؤثر است. همچنین چندین مطالعه که از انواع مختلف GnRH استفاده کردند، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه نتایج مؤثر آن بر بارداری از لحاظ آماری معنادار باشد، وجود نداشت [31]. رخداد سقط قبل از شش هفته در هر دو گروه مشابه بوده و همچنین در هر دو گروه قبل از بیست هفته هم تفاوت آماری نداشتند.
تحقیقی که در سال 2014 انجام شد [32] نشان داد که نتایج ما با تحقیقات انجام‌شده در مورد درصد سقط جنین همسو بود که در میزان سقط در هر دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد. 
نتیجه‌گیری
آماده‌سازی آندومتر در چرخه‌های بدون سرکوب هیپوفیز به اندازه استفاده از پروتکل‌های مصنوعی استفاده از GnRH برای انتقال جنین‌های فریز‌شده در چرخه‌های انتقال جنین‌های فریز‌شده مؤثر است. این یافته‌ها از پروتکل بدون استفاده از ترکیبات GnRH آگونیست پشتیبانی می‌کنند تا از عوارض جانبی آگونیست‌های GnRH جلوگیری شود و میزان هزینه بیماران را به حداقل برساند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با پیروی از اصول اخلاق پژوهش در کمیته پژوهشی جهاد دانشگاهی مشهد با کد IR.ACECR.JDM.REC.1398.001 به ثبت رسیده است.

حامی مالی
این طرح با همکاری و هزینه مرکز تخصصی درمان ناباروری جهاد دانشگاهی قم انجام شده است.

مشارکت نویسندگان
ایده، روش پژوهش و نمونه‌گیری: کتایون برجیس، لیلا ناصرپور؛ تحلیل داده‌ها، نگارش متن و بازبینی: لیلا ناصرپور، راحیل جنتی‌فر.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از معاونت پژوهشی مرکز جهاد دانشگاهی قم که در انجام این طرح همکاری کردند، سپاس‌گزاری می‌شود.

References
1.Oehninger S, Mayer J, Muasher S. Impact of different clinical variables on pregnancy outcome following embryo cryopreservation. Mol Cell Endocrinol. 2000; 169(1-2):73-7. [DOI:10.1016/S0303-7207(00)00355-5]
2.Samsami A, Chitsazi Z, Namazi G. Frozen thawed embryo transfer cycles; A comparison of pregnancy outcomes with and without prior pituitary suppression by GnRH agonists: An RCT. Int J Reprod Biomed. 2018; 16(9):587-94. [DOI:10.29252/ijrm.16.9.587] [PMID] [PMCID]
3.Kassab A, Sabatini L, Tozer A, Zosmer A, Mostafa M, Al-Shawaf T. The correlation between basal serum follicle-stimulating hormone levels before embryo cryopreservation and the clinical outcome of frozen embryo transfers. Fertil Steril. 2009; 92(4):1269-75. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2008.08.077] [PMID]
4.Salumets A, Suikkari AM, Mäkinen S, Karro H, Roos A, Tuuri T. Frozen embryo transfers: Implications of clinical and embryological factors on the pregnancy outcome. Hum Reprod. 2006; 21(9):2368-74. [DOI:10.1093/humrep/del151] [PMID]
5.El-Toukhy T, Coomarasamy A, Khairy M, Sunkara K, Seed P, Khalaf Y, et al. The relationship between endometrial thickness and outcome of medicated frozen embryo replacement cycles. Fertil Steril. 2008; 89(4):832-9. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2007.04.031] [PMID]
6.Check JH, Dietterich C, Graziano V, Lurie D, Choe JK. Effect of maximal endometrial thickness on outcome after frozen embryo transfer. Fertil Steril. 2004; 81(5):1399-400. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2004.01.020] [PMID]
7.Li S, Li Y. Administration of a GnRH agonist during the luteal phase frozen-thawed embryo transfer cycles: A meta-analysis. Gynecol Endocrinol. 2018; 34(11):920-4. [DOI:10.1080/09513590.2018.1480714] [PMID]
8.Orvieto R, Meltzer S, Rabinson J, Zohav E, Anteby EY, Nahum R. GnRH agonist versus GnRH antagonist in ovarian stimulation: The role of endometrial receptivity. Fertil Steril. 2008; 90(4):1294-6. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2007.10.022] [PMID]
9.Devroey P, Bourgain C, Macklon NS, Fauser BC. Reproductive biology and IVF: Ovarian stimulation and endometrial receptivity. Trends Endocrinol Metab. 2004; 15(2):84-90. [DOI:10.1016/j.tem.2004.01.009] [PMID]
10.Chau LTM, Tu DK, Lehert P, Dung DV, Thanh LQ, Tuan VM. Clinical pregnancy following GnRH agonist administration in the luteal phase of fresh or frozen Assisted Reproductive Technology (ART) cycles: Systematic review and meta-analysis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol X. 2019; 3:100046. [DOI:10.1016/j.eurox.2019.100046] [PMID] [PMCID]
11.Horcajadas JA, Díaz-Gimeno P, Pellicer A, Simón C. Uterine receptivity and the ramifications of ovarian stimulation on endometrial function. Semin Reprod Med. 2007; 25(6):454-60. [DOI:10.1055/s-2007-991043] [PMID]
12.Eftekhar M, Dehghani Firouzabadi R, Karimi H, Rahmani E. Outcome of cryopreserved-thawed embryo transfer in the GnRH agonist versus antagonist protocol. Iran J Reprod Med. 2012; 10(4):297-302. [PMID] [PMCID]
13.Eftekhar M, Rahmani E, Eftekhar T. Effect of adding human chorionic gonadotropin to the endometrial preparation protocol in frozen embryo transfer cycles. Int J Fertil Steril. 2012; 6(3):175-8. [PMID] [PMCID]
14.Lawrenz B, Samir S, Melado L, Ruiz F, Fatemi HM. Luteal phase serum progesterone levels after GnRH-agonist trigger-how low is still high enough for an ongoing pregnancy? Gynecol Endocrinol. 2018; 34(3):195-8. [DOI:10.1080/09513590.2017.1391204] [PMID]
15.Eldar-Geva T, Zylber-Haran E, Babayof R, Halevy-Shalem T, Ben-Chetrit A, Tsafrir A, et al. Similar outcome for cryopreserved embryo transfer following GnRH-antagonist/GnRH-agonist, GnRH-antagonist/HCG or long protocol ovarian stimulation. Reprod Biomed Online. 2007; 14(2):148-54. [DOI:10.1016/S1472-6483(10)60781-X]
16.Benmachiche A, Benbouhedja S, Zoghmar A, Boularak A, Humaidan P. Impact of mid-luteal phase GnRH agonist administration on reproductive outcomes in GnRH agonist-triggered cycles: A randomized controlled trial. Front Endocrinol (Lausanne). 2017; 8:124. [DOI:10.3389/fendo.2017.00124] [PMID] [PMCID]
17.Rimm AA, Katayama AC, Diaz M, Katayama KP. A meta-analysis of controlled studies comparing major malformation rates in IVF and ICSI infants with naturally conceived children. J Assist Reprod Genet. 2004; 21(12):437-43. [DOI:10.1007/s10815-004-8760-8] [PMID] [PMCID]
18.Mehrafza M, Zare Yousefi T, Saghati Jalali S, Nikpouri Z, Raoufi A, Hosseinzadeh E, et al. Comparison of pregnancy outcomes of frozen embryo transfers in women undergoing artificial endometrial preparation with and without short and long-acting gonadotropin releasing hormone agonists. J Midwifery Reprod Health. 2019; 7(4):1929-35. [DOI:10.1007/s10815-004-8760-8]
19.Basirat, Z, Esmailzadeh S, Jorsaraei, G, Firoozpour M, Abdolhashempour S. [Determining the best appropriate level of endometrial thickness in the outcome of intra-cytoplasmic sperm injection (Persian)]. J Babol Univ Med Sci. 2012; 14 (4):15-21. http://jbums.org/article-1-4147-en.html
20.Bourgain C, Devroey P. The endometrium in stimulated cycles for IVF. Hum Reprod Update. 2003; 9(6):515-22. [DOI:10.1093/humupd/dmg045] [PMID]
21.Esmailzadeh S, Faramarzi M. Endometrial thickness and pregnancy outcome after intrauterine insemination. Fertil Steril. 2007; 88(2):432-7. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2006.12.010] [PMID]
22.Marcondes FK, Bianchi FJ, Tanno AP. Determination of the estrous cycle phases of rats: Some helpful considerations. Braz J Biol. 2002; 62(4A):609-14. [DOI:10.1590/S1519-69842002000400008] [PMID]
23.Suszka-Świtek A, Czekaj P, Pająk J, Skowronek R, Wrona-Bogus K, Plewka D, et al. Morphological and enzymatic changes caused by a long-term treatment of female rats with a low dose of gonadoliberin agonist and antagonist. Med Sci Monit. 2012; 18(8):BR315-330. [DOI:10.12659/MSM.883264] [PMID] [PMCID]
24.Song M, Liu C, Hu R, Wang F, Huo Z. Administration effects of singledose GnRH agonist for luteal support in females undertaking IVF/ICSI cycles: A metaanalysis of randomized controlled trials. Exp Ther Med. 2020; 19(1):786-96. [DOI:10.3892/etm.2019.8251]
25.Jelodar G, Gholami S, Jafarpour F. Effect of GnRH on guinea pig endometrium at preimplantation stage. Indian J Exp Biol. 2007; 45:242-6. http://nopr.niscair.res.in/handle/123456789/5682
26.Blom J, Tan L, Hughes L, Tekpetey F, Rafea BA. Serum estradiol level on the fifth day of ovarian stimulation in a GnRH antagonist protocol can predict pregnancy outcomes in IVF/ICSI. Fertil Steril. 2018; 110(4):e214. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2018.07.618]
27.Tan SL, Maconochie N, Doyle P, Campbell S, Balen A, Bekir J, et al. Cumulative conception and live-birth rates after in vitro fertilization with and without the use of long, short, and ultrashort regimens of the gonadotropin-releasing hormone agonist buserelin. Am J Obstet Gynecol. 1994; 171(2):513-20. [DOI:10.1016/0002-9378(94)90291-7]
28.Bila JS, Vidakovic S, Radjenovic SS, Dokic M, Surlan L, Sparic R. Predictors of IVF/ICSI success following treatment of endometriosis as the cause of primary infertility. Ginekol Pol. 2018; 89(5):240-8. [DOI:10.5603/GP.a2018.0042] [PMID]
29.Billig H, Furuta I, Hsueh AJ. Gonadotropin-releasing hormone directly induces apoptotic cell death in the rat ovary: Biochemical and in situ detection of deoxyribonucleic acid fragmentation in granulosa cells. Endocrinology. 1994; 134(1):245-52. [DOI:10.1210/endo.134.1.8275940] [PMID]
30.Hill MJ, Miller KA, Frattarelli JL. A GnRH agonist and exogenous hormone stimulation protocol has a higher live-birth rate than a natural endogenous hormone protocol for frozen-thawed blastocyst-stage embryo transfer cycles: An analysis of 1391 cycles. Fertil Steril. 2010; 93(2):416-22. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2008.11.027] [PMID]
31.Azimi Nekoo E, Chamani M, Shahrokh Tehrani E, Hossein Rashidi B, Davari Tanha F, Kalantari V. Artificial endometrial preparation for frozen-thawed embryo transfer with or without pretreatment with depot gonadotropin releasing hormone agonist in women with regular menses. J Family Reprod Health. 2015; 9(1):1-4. [PMID]
32.Wu Y, Gao X, Lu X, Xi J, Jiang S, Sun Y, et al. Endometrial thickness affects the outcome of in vitro fertilization and embryo transfer in normal responders after GnRH antagonist administration. Reprod Biol Endocrinol. 2014; 12:96. [DOI:10.1186/1477-7827-12-96] [PMID] [PMCID]