دوره 23، شماره 6 - ( بهمن و اسفند 1399 )
جلد 23 شماره 6 صفحات 839-828 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Moradi M, Salarfard M, Abedian Z, Mazloum S R, Mousa Farkhani E. The Relationship Between Underlying Factors and Treatment Adherence in Women With Gestational Diabetes. J Arak Uni Med Sci 2020; 23 (6) :828-839
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6332-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6332-fa.html
مرادی مریم، سالارفرد مهلا، عابدیان زهرا، مظلوم سیدرضا، موسی فرخانی احسان. بررسی ارتباط عوامل زمینه‌ای با تبعیت از درمان در زنان مبتلا به دیابت بارداری. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1399; 23 (6) :828-839
مریم مرادی1 
، مهلا سالارفرد 
2، زهرا عابدیان3 ، سیدرضا مظلوم4 ، احسان موسی فرخانی5
، مهلا سالارفرد 2، زهرا عابدیان3 ، سیدرضا مظلوم4 ، احسان موسی فرخانی5
1- مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران. ،salarfard.ma@gmail.com
3- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد ایران.
4- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
5- گروه اپیدمیولوژی، معاونت بهداشتی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران. ،
3- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد ایران.
4- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
5- گروه اپیدمیولوژی، معاونت بهداشتی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
متن کامل [PDF 4429 kb]
(1364 دریافت)
| چکیده (HTML) (2364 مشاهده)
References
1.Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, Dashe JS, Hoffman BL, Casey BM, et al. Williams Obstetrics. New York City: McGraw-Hill Education; 2018. https://books.google.com/books?id=mhOdAQAACAAJ&dq=Williams+Obstetrics,+25e&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjJ-_vx5unxAhUBCxoKHVZjDCoQ6AEwAHoECAsQAg
2.Jamilian M, Afshar R. [Effects of combined evening primrose oil and vitamin D intake on hs-CRP, oxidative stress and pregnancy outcomes in women with gestational diabetes (Persian)]. J Arak Univ Med Sci. 2017; 19(12):43-51. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-4736-en.html
3.Hunt KJ, Schuller KL. The increasing prevalence of diabetes in pregnancy. Obstet Gynecol Clin North Am. 2007; 34.(2):173-99. [DOI:10.1016/j.ogc.2007.03.002.] [PMID] [PMCID]
4.Jafari-Shobeiri M, Ghojazadeh M, Azami-Aghdash S, Naghavi-Behzad M, Piri R, Pourali-Akbar Y, Nasrollah-Zadeh R, et al. Prevalence and risk factors of gestational diabetes in Iran: A systematic review and meta-analysis. Iran J Public Health. 2015; 44(8):1036-44. [PMID] [PMCID]
5.Salzer L, Yogev Y. Complications of gestational diabetes. In: Petry CJ, editor. Gestational diabetes: Origins, complications, and treatment. Florida: CRC Press; 2014. p.95. [DOI:10.1201/b16474-9]
6.Kooshyar H, Shoorvazi M, Dalir Z, Hosseini M. [Health literacy and its relationship with medical adherence and health-related quality of life in diabetic community-residing elderly (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2014; 23(1):134-43. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-3439-en.html
7.Osterberg L, Blaschke T. Adherence to medication. N Engl J Med. 2005; 353(5):487-97.[DOI:10.1056/NEJMra050100] [PMID]
8.Shrivastava SR, Shrivastava PS, Ramasamy J. Role of self-care in management of diabetes mellitus. J Diabetes Metab Disord. 2013; 12(1):14. [DOI:10.1186/2251-6581-12-14.] [PMID] [PMCID]
9.Rezaie Kargar F, Karbandi S, Hassanabadi H, Esmaili H. [Type of Personality and the Amount of Adherence to Recommended Regimens in Diabetic Patients (Persian)]. Psychiatry Clin Psychol Iran. 2006; 11(4):441-8. http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-50-fa.html
10.Karimi S, Mansouri P, shahdadi H, Pakizedel P. [The effect of health belief model-based education on adherence to the dietary regimen in pregnant women with gestational diabetes (Persian)]. J Diabetes Nurs. 2016; 4(4):1-9. http://jdn.zbmu.ac.ir/article-1-216-fa.html
11.Rouhi Balasi l, Paryad E, Kazemnezhad Leili E, Booraki SH, SadeghiMeibodi A, Nassiri Sheikhani N. [Study status of care adherence and its related factors in patients undergoing (Persian)]. J Holist Nurs Midwifery. 2015; 25(3):34-45. http://hnmj.gums.ac.ir/article-1-525-en.html
12.Bosworth HB, Oddone EZ, Weinberger M. Patient treatment adherence: Concepts, interventions, and measurement. New York: Psychology Press; 2006. [DOI:10.4324/9781410615626]
13.Lerman I. Adherence to treatment: The key for avoiding long-term complications of diabetes. Arch Med Res. 2005; 36(3):300-6. [DOI:10.1016/j.arcmed.2004.12.001.] [PMID]
14.hashemi M, haghighat S, bagheri M, Akbari M, Niknejad R.[Factors affecting adherence to the treatment in patients under hemodialysis: A qualitative content analysis (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2020; 18(2):141-56. http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-3899-en.html
15.Browne T, Merighi JR. Barriers to adult hemodialysis patients’ self-management of oral medications. Am J Kidney Dis. 2010; 56(3):547-57. [DOI:10.1053/j.ajkd.2010.03.002.] [PMID]
16.Abedi H, Rezayi A, Alimohammadi N, GhodusiA, Maghroun A. [An investigation of demographic and social factors affecting compliance with therapeutic regimens in type 2 diabetic patients (Persian)]. J Diabetes Nurs. 2015; 3(2):66-81. http://jdn.zbmu.ac.ir/article-1-116-fa.html
17.Hernández-Ronquillo L, Téllez-Zenteno JF, Garduño-Espinosa J, González-Acevez E. Factors associated with therapy noncompliance in type-2 diabetes patients. Salud Publica Mex. 2003; 45(3):191-7. [DOI:10.1590/S0036-36342003000300008] [PMID]
18.Sweileh WM, Aker O, Hamooz S. Rate of compliance among patients with diabetes mellitus and hypertension. An-Najah Univ J Res. 2005; 19(1). https://repository.najah.edu/bitstream/handle/20.500.11888/1860/rate-compliance-among-patients-diabetes-mellitus-and-hypertension.pdf?sequence=1&isAllowed=y
19.Nouri A. [Investigating the socio-economic factors affecting the compliance of patients with gestational diabetes with the doctor’s instructions in the clients of Kerman Diabetes Center in 2013 (Persian)] [MS. thesis]. Kerman: Kerman University of Medical Sciences; 2015. http://eprints.kmu.ac.ir/id/eprint/21727
20.Haji-Arabi E, Nobahar M, Ghorbani R. [Relationship between depression and knowledge about diabetes with the amount of self-care in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Koomesh. 2018; 20(2):210-20. http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-4164-fa.html.
21.Haque M, Emerson SH, Dennison CR, Navsa M, Levitt NS. Barriers to initiating insulin therapy in patients with type 2 diabetes mellitus in public-sector primary health care centres in Cape Town. S Afr Med J. 2005; 95(10):798-802. [PMID]
22.Farahani Dastjani F, Shamsi M, Khorsandi M, Rezanfar RMZ. [Investigating the relationship between the barriers and non-compliance with the drug regimen in type 2 diabetic patients in Arak in 2014 (Persian)]. Daneshvar Med. 2015; 23(2):49-58. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=246071
23.Sweeting AN, Appelblom H, Ross GP, Wong J, Kouru H, Williams PF, et al. First trimester prediction of gestational diabetes mellitus: A clinical model based on maternal demographic parameters. Diabetes Res Clin Pract. 2017; 127:44-50. [DOI:10.1016/j.diabres.2017.02.036] [PMID]
متن کامل: (3966 مشاهده)
مقدمه
دیابت بارداری شایع‌ترین اختلال متابولیک دوران بارداری بوده و تحت عنوان عدم تحمل گلوکز با شدت متغیر است که اولین‌بار در دوران بارداری شروع یا تشخیص داده می‌شود [1]. مکانیسم دقیق بروز دیابت بارداری مشخص نیست. مشخصه اصلی دیابت بارداری، افزایش مقاومت انسولین است [2]. با وجود درمان‌های انجام‌شده شیوع آن سالیانه در حال افزایش است، به طوری که شیوع آن در جهان 1-14 درصد [3] و در ایران 1/3-18/6 درصد گزارش شده است [4]. این بیماری می‌تواند منجر به عوارض مادری و جنینی متعددی شود [5 ،1]. تبعیت بیماران دیابتی از رژیم‌های توصیه‌شده درمانی، موضوعی است که توجه بسیاری از درمانگران را به خود معطوف داشته و یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در کنترل دیابت است [6]. تبعیت درمانی به صورت میزان تغییر رفتار فرد شامل مصرف دارو، رعایت رژیم غذایی و تعدیل شیوه زندگی مطابق با توصیه‌های پذیرفته‌شده توسط پرسنل مراقبت از سلامت، تعریف می‌شود و عدم تبعیت از رژیم درمانی شامل تهیه نکردن دارو، خطاهای مربوط به زمان مصرف، دوز و دفعات استفاده از دارو، قطع زودهنگام و خودسرانه مصرف دارو، عمل نکردن به دستورات تغذیه‌ای و عدم انجام فعالیت‌های ورزشی توصیه‌شده است [7]. پای‌بندی بیمار به راهبردهای خودمراقبتی بسیار مهم است، به گونه‌ای که پذیرش توصیه‌های درمانی پزشک شامل رژیم دارویی، رژیم غذایی و ورزش و تبعیت از آن منجر به کنترل قند خون بیمار می‌شود و نقشی تعیین‌کننده در پیش‌بینی عوارض ناشی از دیابت دارد [8].
علی‌رغم اهمیت پیروی از دستورات مراقبتی، یافته‌های مطالعات متعددی نشان می‌دهند پیروی از دستورات دارویی و مراقبتی (رژیم غذایی، پایش قند خون و ورزش) به طور کامل انجام نمی‌گیرد. در برخی بررسی‌های انجام‌شده میزان عدم پیروی از دستورات درمانی در دیابتی‌ها بین 23 تا 93 درصد و در برخی از آن‌ها در یک‌سوم تا سه‌چهارم افراد مبتلا گزارش شده است [9]. همچنین نیمی از بیماران دیابتی تحت مطالعه عدم تبعیت از رژیم غذایی و بیش از 33 درصد آن‌ها عـدم تبعیت از ورزش را نشان دادند [6]. استنتاج مطالعات نشان می‌دهد تبعیت از رژیم غذایی نیز در زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری پایین است [10]. در حالی که پیروی ضعیف هم برای بیماران و هم برای سیستم‌های ارائه‌کننده مراقبت‌های مرتبط با سلامت زنگ خطر محسوب می‌شود؛ زیرا از منظر بالینی، عدم پیروی می‌تواند سبب کاهش اثرات مفید درمانی، علائم و نشانه‌ها، افزایش عوارض یا حتی مرگ شود؛ بنابراین انجام تحقیقات بیشتر در مورد عوامل تعیین‌کننده رفتارهای پیروی از رژیم‌های درمانی ضروری به نظر می‌رسد [11]. این مسئله خود ممکن است متأثر از عوامل زیادی باشد. فاکتورهای بسیاری بر توانایی و تمایل فرد برای رعایت رژیم درمانی تأثیرگذار هستند. این عوامل عبارتند از: فاکتورهای روانی مانند تمایلات و عقاید بیمار، شرایط سخت اجتماعی که ممکن است تبعیت از رژیم غذایی را در بیماران مشکل کند، مواجهه با موانع مالی و مراقبتی مثل نحوه و میزان آموزش بیماران و درآمد آن‌ها. علاوه بر این بیماران با مشکلات روان‌پزشکی و اختلالات شناختی نیز در تبعیت از رژیم ممکن است مشکلات عدیده‌ای داشته باشند [12 ،6].
نتایج مطالعات نشان می‌دهند برخی از عوامل فردی و اجتماعی می‌توانند در میزان پیروی از رژیم درمانی تأثیرگذار باشند. مشکلات اقتصادی میزان پیروی از رژیم درمانی را قطعاً به مخاطره می‌اندازند؛ زیرا هزینه درمان قسمت عمده‌ای از درآمد بیماران را شامل می‌شود [13]. عدم پیروی در کسانی که جزء گروه‌های کم‌درآمد بوده یا تطبیق‌پذیری کمتری با فرهنگ جامعه دارند یا تحت پوشش هیچ بیمه درمانی نیستند بیشتر مشاهده می‌شود. یکی از عوامل مؤثر بر میزان تبعیت بیماران، میزان آگاهی آن‌هاست [14, 15]. عابدی و همکاران نشان دادند بین پیروی از رژیم درمانی با سطح تحصیلات، میزان مراجعه به مرکز درمانی، میزان آگاهی، عوامل اجتماعی و حمایت خانوادگی بیماران دیابتیک تیپ 2 ارتباط وجود دارد. درک فرایند تبعیت از رژیم درمانی و عوامل مؤثر بر آن به ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی درمانی کمک خواهد کرد تا مراقبتی همه‌جانبه را به این گروه ارائه دهند و به حفظ و ارتقای سلامت کمک کنند [16]. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری با تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به دیابت بارداری انجام شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی است که در سال 1398 روی زنان مبتلا به دیابت بارداری تحت درمان با رژیم غذایی مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستان‌های امام‌رضا(ع)، قائم و ام‌البنین(س) شهر مشهد انجام شد. حجم نمونه بر اساس فرمول رابطه بین دو متغیر (همبستگی) با ضریب اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد، برای اهداف اختصاصی مطالعه 256 نفر محاسبه شد که برای اطمینان بیشتر 260 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌گیری در این مطالعه به روش چندمرحله‌ای تلفیقی بود؛ به این صورت که ابتدا مراکز بهداشت پنج‌گانه به عنوان طبقه در نظر گرفته شدند و از بین آن‌ها سه مرکز به روش قرعه‌کشی ساده انتخاب شد. سپس به قید قرعه از این مراکز بهداشت منتخب، ده مرکز خدمات سلامت شهری انتخاب شده و پژوهشگر با حضور در هر مرکز، زنان واجد شرایط مراجعه‌کننده را بر اساس معیارهای ورود به مطالعه برگزید. همچنین پژوهشگر در درمانگاه‌های بیمارستان‌های دولتی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی (ام‌البنین(س)، امام‌رضا(ع) و قائم) حضور یافت و مراجعین واجد شرایط را انتخاب کرد. تخصیص زمان برای هر مرکز به تناسب حجم تعداد لازم از واحدهای پژوهش در آن مرکز بود.
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: رضایت جهت شرکت در پژوهش، داشتن سواد خواندن و نوشتن، ایرانی بودن، عدم مصرف مواد مخدر و داروهای روان‌گردان و محرک و مشروبات الکلی، عدم ابتلا به بیماری طبی یا مشکلات مامایی، عدم ابتلا به بیماری روان‌پزشکی و مصرف داروهای روان‌پزشکی، عدم ابتلا به دیابت آشکار، عدم بستری در بیمارستان، تشخیص دیابت بارداری در هفته 24-30 بارداری، تأیید دیابت بارداری توسط آزمایشات و پزشک (قند خون ناشتای مساوی یا بیشتر از 92 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا قند خون یک‌ساعته پس از مصرف 75 گرم گلوکز خوراکی مساوی یا بیشتر از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا دوساعته پس از مصرف 75 گرم گلوکز خوراکی مساوی یا بیشتر از 153میلی‌گرم بر دسی‌لیتر)، ابتلا به دیابت بارداری کلاس A1 با توجه به نتیجه آزمایش قند خون ناشتا و دو ساعت بعد از غذا به منظور تعیین نوع دیابت بارداری، نداشتن اختلالات گفتاری و رفتاری که مانع ارتباط با پژوهشگر باشد.
پس از توضیح هدف مطالعه به واحدهای پژوهش واجد شرایط و اخذ رضایت آگاهانه، در زمانی که زنان در صف انتظار بودند یا پس از دریافت مراقبت در درمانگاه یا مراکز بهداشت با حضور پژوهشگر پرسش‌نامه‌ها تکمیل شد و پس از اتمام تکمیل پرسش‌نامه‌ها از آن‌ها تشکر و پذیرایی مختصر شد. داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی و بارداری و پرسش‌نامه پژوهشگرساخته تبعیت از درمان (رژیم غذایی، ورزش، پایش قند خون) جمع‌آوری شدند. اطلاعات جمعیت‌شناختی و بارداری شامل سن، تحصیلات، شغل، درآمد ماهیانه، اطلاعات دیابت بارداری، سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک، سابقه دیابت بارداری، تعداد بارداری، سابقه سقط، مرده‌زایی، زایمان زودرس و نازایی و خواسته یا ناخواسته بودن حاملگی بود.
جهت سنجش تبعیت از رژیم غذایی، ورزش و پایش قند خون از پرسش‌نامه پژوهشگرساخته استفاده شد که شامل هفده سؤال به صورت مقیاس لیکرت (هرگز، به‌ندرت، اغلب اوقات و همیشه) بود. در این پرسش‌نامه دوازده سؤال مربوط به رژیم غذایی با دامنه نمرات بین صفر تا 36 و دو سؤال مربوط به قسمت ورزش با دامنه نمرات بین صفر تا 6 بود. قسمت تبعیت مربوط به پایش قند خون شامل دو قسمت خودپایشی با دامنه نمرات صفر تا 6 و پایش وریدی قند خون با دامنه نمرات صفر تا 3 بود و نمره کل پایش قند خون در دامنه بین صفر تا 9 قرار داشت. درنهایت نمره کل پرسش‌نامه تبعیت از رژیم غذایی، ورزش و پایش قند خون در دامنه‌ای بین صفر تا 51 محاسبه می‌شد.
روایی ابزارها با استفاده از روایی محتوا تعیین شد؛ بدین صورت که ابزارهای مطالعه با بررسی جدیدترین کتب و مقالات در زمینه پژوهش، زیر نظر اساتید تنظیم یا انتخاب شد و سپس جهت ارزیابی در اختیار هفت نفر از استادان مجرب دانشکده پرستاری و مامایی قرار گرفت و پس از لحاظ کردن پیشنهادات و اصلاحات لازم ابزار نهایی مورد استفاده واقع شد. فرم مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری، با مرور منابع و مطالعات در زمینه پژوهش و راهنمایی استادان محترم تهیه شد که دارای پرسش‌های عینی و واضح بود و به‌کرات در مطالعات مشابه استفاده شده بود. روایی پرسش‌نامه پژوهشگرساخته تبعیت از درمان با شاخص روایی محتوایی 0/97 و نسبت روایی محتوایی 0/89 تأیید شد و یکی از سؤالات حذف و سؤال دیگری جایگزین آن شد. پایایی پرسش‌نامه تبعیت از رژیم غذایی، پایش قند خون و ورزش نیز با ضریب آلفای کرونباخ 0/83 مورد تأیید قرار گرفت.
داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 تجزیه و تحلیل شدند. در قسمت آمار تحلیلی، ابتدا توسط آزمون کولموگروف اسمیرنف و شاپیرو ویلک نرمال بودن توزیع متغیرهای کمی تعیین شد که در صورت نرمال بودن از آمار پارامتریک و در غیر این صورت از معادل‌های غیرپارامتریک آن استفاده شد. برای توصیف نمونه پژوهش از نظر مشخصات فردی و بارداری، شاخص‌های میانگین و انحراف‌معیار (برای متغیرهای کمی) و توزیع فراوانی (برای متغیرهای کیفی) مورد استفاده قرار گرفت. برای تعیین رابطه بین مشخصات فردی، بارداری و تبعیت از درمان از آزمون رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد.
یافته‌ها
توزیع فراوانی زنان مبتلا به دیابت بارداری مورد مطالعه بر حسب خصوصیات جمعیت‌شناختی و بارداری در جدول شماره 1 آورده شده است.
.jpg)
میانگین نمرات تبعیت از رژیم درمانی و مؤلفه‌های آن در زنان مبتلا به دیابت بارداری در جدول شماره 2 نشان داده شده است.
.jpg)
نتایج رگرسیون همه متغیرهای جمعیت‌شناختی و بارداری با نمره کل تبعیت از درمان نشان داد نمره تبعیت از رژیم غذایی، نمره پایش قند خون و نمره تبعیت از ورزش همبستگی معنی‌دار و مثبتی با نمره کل تبعیت از درمان دارند (0/001>P). با توجه به مقدار ضریب استانداردشده، به ترتیب نمره تبعیت از رژیم غذایی، نمره پایش قند خون و نمره تبعیت از ورزش بیشترین ارتباط را با نمره کل تبعیت از درمان داشتند. همچنین نتایج نشان داد افراد با تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با افراد دارای سطح تحصیلات خواندن و نوشتن نمره کل تبعیت از درمان بالاتری کسب کردند (0/044=P). ناخواسته بودن (0/006=P) یا برنامه‌ریزی‌نشده بودن (0/021=P) حاملگی همبستگی مثبت و معنی‌داری با نمره کل تبعیت از درمان داشت. زنانی که سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک داشتند (0/010=P) و نیز زنانی که سابقه سقط داشتند (0/021=P) از نمره کل تبعیت از درمان بالاتری برخوردار بودند. در سایر متغیرها همبستگی معنی‌داری با نمره کل تبعیت از درمان دیده نشد (جدول شماره 3).
.jpg)
بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان داد نمره تبعیت از رژیم غذایی، نمره پایش قند خون و نمره تبعیت از ورزش ارتباط معنی‌دار و مثبتی با نمره کل تبعیت از درمان دارند. در مطالعه هرناندز-رنکلیو و همکاران نیز نشان داده شده است بیمارانی که از دستورات مربوط به فعالیت بدنی و ورزش پیروی کرده‌اند در کنترل دیابت موفق بوده‌اند [17]. همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین میزان تحصیلات با نمره کل تبعیت از رژیم درمانی همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. افراد با تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با افراد دارای سطح تحصیلات خواندن و نوشتن نمره کل تبعیت از درمان بالاتری داشتند. در مطالعه عابدی و همکاران نیز بین پیروی از رژیم درمانی دیابت تیپ 2 با میزان تحصیلات همبستگی معنی‌دار و مثبتی وجود داشت [16]. در مطالعه سویله و همکاران نیز مشاهده شد سطح تحصیلات بر میزان پیروی از رژیم درمانی دیابت تأثیرگذار بوده و افراد با تحصیلات بالاتر میزان پیروی بیشتری از رژیم درمانی داشته‌اند [18] که این امر می‌تواند تحت تأثیر آگاهی و شناخت آن‌ها نسبت به نوع بیماری خود و اهمیت دادن ایشان به رعایت رژیم درمانی باشد. در مطالعه نوری، سطح تحصیلات زنان باردار ارتباط معنی‌داری با تبعیت از درمان در زنان مبتلا به دیابت بارداری داشته است [19]. نتایج مطالعه ما نیز با یافته‌های مطالعات ذکرشده هم‌سوست.
در مطالعه حاضر بین میزان اطلاعات فرد (به گزارش فرد) در زمینه دیابت بارداری با نمره تبعیت از درمان ارتباط معنی‌داری یافت نشد. در مطالعه حاجی عربی و همکاران نیز بین دانش فرد در مورد دیابت با خودمراقبتی در بیماران مبتلا به دیابت بارداری ارتباط معنی‌داری وجود نداشت [20]. در حالی که هاگ و همکاران نیز یکی از دلایل عدم پیروی از رژیم درمانی را عدم آگاهی بیماران ذکر می‌کنند [21]. به نظر می‌رسد تفاوت جامعه پژوهش از نظر فرهنگی در این عدم هم‌سو بودن نقش داشته باشد یا شاید عوامل دیگری به غیر از میزان اطلاعات فرد در انجام یک رفتار نقش دارند که در مطالعه حاضر سنجیده نشده‌اند.
در مطالعه حاضر ناخواسته بودن یا برنامه‌ریزی‌نشده بودن حاملگی افراد همبستگی مثبت و معنی‌دار با نمره کل تبعیت از درمان داشت. در مطالعه فراهانی دستجانی و همکاران، ارتباط معکوس و معنی‌داری میان عدم انگیزه با تبعیت از رژیم دارویی دیده شده است [22]، به طوری که زنانی که حاملگی خواسته داشتند نسبت به زنانی که حاملگی ناخواسته یا برنامه‌ریزی‌نشده داشتند از رغبت و انگیزه بیشتری برای پیروی از دستورات درمانی برخوردار بودند.
زنانی که سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک داشتند، از نمره کل تبعیت از درمان بالاتری برخوردار بودند. به نظر می‌رسد زنانی که یکی از اعضای درجه‌یک خانواده آنان بیماری دیابت را تجربه کرده‌اند و با سختی‌های تزریق داروی انسولین و عوارض داروهای قند خون آشنایی دارند، از دستورات درمانی بیشتر تبعیت می‌کنند تا قند خون خود را کنترل کنند و به دارو نیاز پیدا نکنند. در مطالعه آریان سوئیتینگ و همکاران، بین سابقه دیابت بارداری در بستگان درجه‌یک در افرادی که دیابت بارداری در هفته 11-13 بارداری داشته‌اند با پیش‌بینی بروز دیابت بارداری در هفته 24-30 بارداری ارتباط معنی‌داری وجود داشته است [23].
در مطالعه حاضر زنانی که سابقه سقط داشتند، از نمره کل تبعیت از درمان بالاتری برخوردار بودند. یکی از عوارض دیابت بارداری سقط است که در افرادی که قند خون خود را به‌خوبی کنترل نمی‌کنند ممکن است رخ دهد [5]. به نظر می‌رسد زنانی که قبلاً سقط را تجربه کرده‌اند (سقطی که ناشی از دیابت بارداری یا به هر دلیل دیگری بوده) و جنین خود را از دست داده‌اند، به رژیم درمانی خود بیشتر اهمیت می‌دهند و تبعیت از درمان بیشتری دارند. خصوصاً وقتی که سقط به دلیل عدم کنترل قند خون در بارداری قبلی رخ داده باشد، فرد اهمیت رعایت رژیم درمانی دیابت را بیشتر درک کرده و به منظور از دست ندادن جنین خود تبعیت از درمان بیشتری دارد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد برخی از مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری با تبعیت از درمان در زنان مبتلا به دیابت بارداری در ارتباط هستند، بنابراین لازم است مراقبین سلامت به‌ویژه ماماها و متخصصین زنان با در نظر گرفتن نقش این عوامل باعث بهبود تبعیت از درمان در بیماران شوند.
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر نمرات تبعیت از رژیم غذایی، پایش قند خون و تبعیت از ورزش اثر معنی‌دار و مثبتی بر نمره کل تبعیت از درمان داشتند. همچنین بین سطح تحصیلات، ناخواسته بودن یا برنامه‌ریزی‌نشده بودن حاملگی، سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک و سابقه سقط با نمره کل تبعیت از درمان ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود داشت؛ بنابراین با توجه به نتایج مطالعه حاضر برخی از مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری می‌توانند در میزان پیروی از رژیم درمانی در زنان مبتلا به دیابت بارداری تأثیرگذار باشند و لازم است مراقبین سلامت به‌ویژه ماماها و متخصصین زنان به نقش این عوامل در بهبود تبعیت از رژیم درمانی توجه کنند.
از محدودیت‌های مطالعه حاضر روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت خودگزارش‌دهی بود. البته سعی شد نظر زنان در ارائه پاسخ‌های درست و واقعی جلب شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاق IR.MUMS.NURSE.REC.1397.091 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد به ثبت رسید.
حامی مالی
این مقاله توسط دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد (با کد 971109) حمایت مالی شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: مریم مرادی، زهرا عابدیان؛ روش پژوهش و نمونه‌گیری: مهلا سالارفرد، احسان موسی فرخانی؛ تحلیل داده‌ها: مهلا سالارفرد، سیدرضا مظلوم و مریم مرادی؛ نگارش متن و بازبینی: تمام نویسندگان.
تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و ریاست و پرسنل بیمارستان‌های امام‌رضا(ع)، قائم و ام‌البنین(س) و مراکز بهداشتی درمانی شهر مشهد که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند، نهایت تشکر را داریم.
دیابت بارداری شایع‌ترین اختلال متابولیک دوران بارداری بوده و تحت عنوان عدم تحمل گلوکز با شدت متغیر است که اولین‌بار در دوران بارداری شروع یا تشخیص داده می‌شود [1]. مکانیسم دقیق بروز دیابت بارداری مشخص نیست. مشخصه اصلی دیابت بارداری، افزایش مقاومت انسولین است [2]. با وجود درمان‌های انجام‌شده شیوع آن سالیانه در حال افزایش است، به طوری که شیوع آن در جهان 1-14 درصد [3] و در ایران 1/3-18/6 درصد گزارش شده است [4]. این بیماری می‌تواند منجر به عوارض مادری و جنینی متعددی شود [5 ،1]. تبعیت بیماران دیابتی از رژیم‌های توصیه‌شده درمانی، موضوعی است که توجه بسیاری از درمانگران را به خود معطوف داشته و یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در کنترل دیابت است [6]. تبعیت درمانی به صورت میزان تغییر رفتار فرد شامل مصرف دارو، رعایت رژیم غذایی و تعدیل شیوه زندگی مطابق با توصیه‌های پذیرفته‌شده توسط پرسنل مراقبت از سلامت، تعریف می‌شود و عدم تبعیت از رژیم درمانی شامل تهیه نکردن دارو، خطاهای مربوط به زمان مصرف، دوز و دفعات استفاده از دارو، قطع زودهنگام و خودسرانه مصرف دارو، عمل نکردن به دستورات تغذیه‌ای و عدم انجام فعالیت‌های ورزشی توصیه‌شده است [7]. پای‌بندی بیمار به راهبردهای خودمراقبتی بسیار مهم است، به گونه‌ای که پذیرش توصیه‌های درمانی پزشک شامل رژیم دارویی، رژیم غذایی و ورزش و تبعیت از آن منجر به کنترل قند خون بیمار می‌شود و نقشی تعیین‌کننده در پیش‌بینی عوارض ناشی از دیابت دارد [8].
علی‌رغم اهمیت پیروی از دستورات مراقبتی، یافته‌های مطالعات متعددی نشان می‌دهند پیروی از دستورات دارویی و مراقبتی (رژیم غذایی، پایش قند خون و ورزش) به طور کامل انجام نمی‌گیرد. در برخی بررسی‌های انجام‌شده میزان عدم پیروی از دستورات درمانی در دیابتی‌ها بین 23 تا 93 درصد و در برخی از آن‌ها در یک‌سوم تا سه‌چهارم افراد مبتلا گزارش شده است [9]. همچنین نیمی از بیماران دیابتی تحت مطالعه عدم تبعیت از رژیم غذایی و بیش از 33 درصد آن‌ها عـدم تبعیت از ورزش را نشان دادند [6]. استنتاج مطالعات نشان می‌دهد تبعیت از رژیم غذایی نیز در زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری پایین است [10]. در حالی که پیروی ضعیف هم برای بیماران و هم برای سیستم‌های ارائه‌کننده مراقبت‌های مرتبط با سلامت زنگ خطر محسوب می‌شود؛ زیرا از منظر بالینی، عدم پیروی می‌تواند سبب کاهش اثرات مفید درمانی، علائم و نشانه‌ها، افزایش عوارض یا حتی مرگ شود؛ بنابراین انجام تحقیقات بیشتر در مورد عوامل تعیین‌کننده رفتارهای پیروی از رژیم‌های درمانی ضروری به نظر می‌رسد [11]. این مسئله خود ممکن است متأثر از عوامل زیادی باشد. فاکتورهای بسیاری بر توانایی و تمایل فرد برای رعایت رژیم درمانی تأثیرگذار هستند. این عوامل عبارتند از: فاکتورهای روانی مانند تمایلات و عقاید بیمار، شرایط سخت اجتماعی که ممکن است تبعیت از رژیم غذایی را در بیماران مشکل کند، مواجهه با موانع مالی و مراقبتی مثل نحوه و میزان آموزش بیماران و درآمد آن‌ها. علاوه بر این بیماران با مشکلات روان‌پزشکی و اختلالات شناختی نیز در تبعیت از رژیم ممکن است مشکلات عدیده‌ای داشته باشند [12 ،6].
نتایج مطالعات نشان می‌دهند برخی از عوامل فردی و اجتماعی می‌توانند در میزان پیروی از رژیم درمانی تأثیرگذار باشند. مشکلات اقتصادی میزان پیروی از رژیم درمانی را قطعاً به مخاطره می‌اندازند؛ زیرا هزینه درمان قسمت عمده‌ای از درآمد بیماران را شامل می‌شود [13]. عدم پیروی در کسانی که جزء گروه‌های کم‌درآمد بوده یا تطبیق‌پذیری کمتری با فرهنگ جامعه دارند یا تحت پوشش هیچ بیمه درمانی نیستند بیشتر مشاهده می‌شود. یکی از عوامل مؤثر بر میزان تبعیت بیماران، میزان آگاهی آن‌هاست [14, 15]. عابدی و همکاران نشان دادند بین پیروی از رژیم درمانی با سطح تحصیلات، میزان مراجعه به مرکز درمانی، میزان آگاهی، عوامل اجتماعی و حمایت خانوادگی بیماران دیابتیک تیپ 2 ارتباط وجود دارد. درک فرایند تبعیت از رژیم درمانی و عوامل مؤثر بر آن به ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی درمانی کمک خواهد کرد تا مراقبتی همه‌جانبه را به این گروه ارائه دهند و به حفظ و ارتقای سلامت کمک کنند [16]. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری با تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به دیابت بارداری انجام شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی است که در سال 1398 روی زنان مبتلا به دیابت بارداری تحت درمان با رژیم غذایی مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستان‌های امام‌رضا(ع)، قائم و ام‌البنین(س) شهر مشهد انجام شد. حجم نمونه بر اساس فرمول رابطه بین دو متغیر (همبستگی) با ضریب اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد، برای اهداف اختصاصی مطالعه 256 نفر محاسبه شد که برای اطمینان بیشتر 260 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌گیری در این مطالعه به روش چندمرحله‌ای تلفیقی بود؛ به این صورت که ابتدا مراکز بهداشت پنج‌گانه به عنوان طبقه در نظر گرفته شدند و از بین آن‌ها سه مرکز به روش قرعه‌کشی ساده انتخاب شد. سپس به قید قرعه از این مراکز بهداشت منتخب، ده مرکز خدمات سلامت شهری انتخاب شده و پژوهشگر با حضور در هر مرکز، زنان واجد شرایط مراجعه‌کننده را بر اساس معیارهای ورود به مطالعه برگزید. همچنین پژوهشگر در درمانگاه‌های بیمارستان‌های دولتی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی (ام‌البنین(س)، امام‌رضا(ع) و قائم) حضور یافت و مراجعین واجد شرایط را انتخاب کرد. تخصیص زمان برای هر مرکز به تناسب حجم تعداد لازم از واحدهای پژوهش در آن مرکز بود.
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: رضایت جهت شرکت در پژوهش، داشتن سواد خواندن و نوشتن، ایرانی بودن، عدم مصرف مواد مخدر و داروهای روان‌گردان و محرک و مشروبات الکلی، عدم ابتلا به بیماری طبی یا مشکلات مامایی، عدم ابتلا به بیماری روان‌پزشکی و مصرف داروهای روان‌پزشکی، عدم ابتلا به دیابت آشکار، عدم بستری در بیمارستان، تشخیص دیابت بارداری در هفته 24-30 بارداری، تأیید دیابت بارداری توسط آزمایشات و پزشک (قند خون ناشتای مساوی یا بیشتر از 92 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا قند خون یک‌ساعته پس از مصرف 75 گرم گلوکز خوراکی مساوی یا بیشتر از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا دوساعته پس از مصرف 75 گرم گلوکز خوراکی مساوی یا بیشتر از 153میلی‌گرم بر دسی‌لیتر)، ابتلا به دیابت بارداری کلاس A1 با توجه به نتیجه آزمایش قند خون ناشتا و دو ساعت بعد از غذا به منظور تعیین نوع دیابت بارداری، نداشتن اختلالات گفتاری و رفتاری که مانع ارتباط با پژوهشگر باشد.
پس از توضیح هدف مطالعه به واحدهای پژوهش واجد شرایط و اخذ رضایت آگاهانه، در زمانی که زنان در صف انتظار بودند یا پس از دریافت مراقبت در درمانگاه یا مراکز بهداشت با حضور پژوهشگر پرسش‌نامه‌ها تکمیل شد و پس از اتمام تکمیل پرسش‌نامه‌ها از آن‌ها تشکر و پذیرایی مختصر شد. داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی و بارداری و پرسش‌نامه پژوهشگرساخته تبعیت از درمان (رژیم غذایی، ورزش، پایش قند خون) جمع‌آوری شدند. اطلاعات جمعیت‌شناختی و بارداری شامل سن، تحصیلات، شغل، درآمد ماهیانه، اطلاعات دیابت بارداری، سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک، سابقه دیابت بارداری، تعداد بارداری، سابقه سقط، مرده‌زایی، زایمان زودرس و نازایی و خواسته یا ناخواسته بودن حاملگی بود.
جهت سنجش تبعیت از رژیم غذایی، ورزش و پایش قند خون از پرسش‌نامه پژوهشگرساخته استفاده شد که شامل هفده سؤال به صورت مقیاس لیکرت (هرگز، به‌ندرت، اغلب اوقات و همیشه) بود. در این پرسش‌نامه دوازده سؤال مربوط به رژیم غذایی با دامنه نمرات بین صفر تا 36 و دو سؤال مربوط به قسمت ورزش با دامنه نمرات بین صفر تا 6 بود. قسمت تبعیت مربوط به پایش قند خون شامل دو قسمت خودپایشی با دامنه نمرات صفر تا 6 و پایش وریدی قند خون با دامنه نمرات صفر تا 3 بود و نمره کل پایش قند خون در دامنه بین صفر تا 9 قرار داشت. درنهایت نمره کل پرسش‌نامه تبعیت از رژیم غذایی، ورزش و پایش قند خون در دامنه‌ای بین صفر تا 51 محاسبه می‌شد.
روایی ابزارها با استفاده از روایی محتوا تعیین شد؛ بدین صورت که ابزارهای مطالعه با بررسی جدیدترین کتب و مقالات در زمینه پژوهش، زیر نظر اساتید تنظیم یا انتخاب شد و سپس جهت ارزیابی در اختیار هفت نفر از استادان مجرب دانشکده پرستاری و مامایی قرار گرفت و پس از لحاظ کردن پیشنهادات و اصلاحات لازم ابزار نهایی مورد استفاده واقع شد. فرم مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری، با مرور منابع و مطالعات در زمینه پژوهش و راهنمایی استادان محترم تهیه شد که دارای پرسش‌های عینی و واضح بود و به‌کرات در مطالعات مشابه استفاده شده بود. روایی پرسش‌نامه پژوهشگرساخته تبعیت از درمان با شاخص روایی محتوایی 0/97 و نسبت روایی محتوایی 0/89 تأیید شد و یکی از سؤالات حذف و سؤال دیگری جایگزین آن شد. پایایی پرسش‌نامه تبعیت از رژیم غذایی، پایش قند خون و ورزش نیز با ضریب آلفای کرونباخ 0/83 مورد تأیید قرار گرفت.
داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 تجزیه و تحلیل شدند. در قسمت آمار تحلیلی، ابتدا توسط آزمون کولموگروف اسمیرنف و شاپیرو ویلک نرمال بودن توزیع متغیرهای کمی تعیین شد که در صورت نرمال بودن از آمار پارامتریک و در غیر این صورت از معادل‌های غیرپارامتریک آن استفاده شد. برای توصیف نمونه پژوهش از نظر مشخصات فردی و بارداری، شاخص‌های میانگین و انحراف‌معیار (برای متغیرهای کمی) و توزیع فراوانی (برای متغیرهای کیفی) مورد استفاده قرار گرفت. برای تعیین رابطه بین مشخصات فردی، بارداری و تبعیت از درمان از آزمون رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد.
یافته‌ها
توزیع فراوانی زنان مبتلا به دیابت بارداری مورد مطالعه بر حسب خصوصیات جمعیت‌شناختی و بارداری در جدول شماره 1 آورده شده است.
.jpg)
میانگین نمرات تبعیت از رژیم درمانی و مؤلفه‌های آن در زنان مبتلا به دیابت بارداری در جدول شماره 2 نشان داده شده است.
.jpg)
نتایج رگرسیون همه متغیرهای جمعیت‌شناختی و بارداری با نمره کل تبعیت از درمان نشان داد نمره تبعیت از رژیم غذایی، نمره پایش قند خون و نمره تبعیت از ورزش همبستگی معنی‌دار و مثبتی با نمره کل تبعیت از درمان دارند (0/001>P). با توجه به مقدار ضریب استانداردشده، به ترتیب نمره تبعیت از رژیم غذایی، نمره پایش قند خون و نمره تبعیت از ورزش بیشترین ارتباط را با نمره کل تبعیت از درمان داشتند. همچنین نتایج نشان داد افراد با تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با افراد دارای سطح تحصیلات خواندن و نوشتن نمره کل تبعیت از درمان بالاتری کسب کردند (0/044=P). ناخواسته بودن (0/006=P) یا برنامه‌ریزی‌نشده بودن (0/021=P) حاملگی همبستگی مثبت و معنی‌داری با نمره کل تبعیت از درمان داشت. زنانی که سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک داشتند (0/010=P) و نیز زنانی که سابقه سقط داشتند (0/021=P) از نمره کل تبعیت از درمان بالاتری برخوردار بودند. در سایر متغیرها همبستگی معنی‌داری با نمره کل تبعیت از درمان دیده نشد (جدول شماره 3).
.jpg)
بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان داد نمره تبعیت از رژیم غذایی، نمره پایش قند خون و نمره تبعیت از ورزش ارتباط معنی‌دار و مثبتی با نمره کل تبعیت از درمان دارند. در مطالعه هرناندز-رنکلیو و همکاران نیز نشان داده شده است بیمارانی که از دستورات مربوط به فعالیت بدنی و ورزش پیروی کرده‌اند در کنترل دیابت موفق بوده‌اند [17]. همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین میزان تحصیلات با نمره کل تبعیت از رژیم درمانی همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. افراد با تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با افراد دارای سطح تحصیلات خواندن و نوشتن نمره کل تبعیت از درمان بالاتری داشتند. در مطالعه عابدی و همکاران نیز بین پیروی از رژیم درمانی دیابت تیپ 2 با میزان تحصیلات همبستگی معنی‌دار و مثبتی وجود داشت [16]. در مطالعه سویله و همکاران نیز مشاهده شد سطح تحصیلات بر میزان پیروی از رژیم درمانی دیابت تأثیرگذار بوده و افراد با تحصیلات بالاتر میزان پیروی بیشتری از رژیم درمانی داشته‌اند [18] که این امر می‌تواند تحت تأثیر آگاهی و شناخت آن‌ها نسبت به نوع بیماری خود و اهمیت دادن ایشان به رعایت رژیم درمانی باشد. در مطالعه نوری، سطح تحصیلات زنان باردار ارتباط معنی‌داری با تبعیت از درمان در زنان مبتلا به دیابت بارداری داشته است [19]. نتایج مطالعه ما نیز با یافته‌های مطالعات ذکرشده هم‌سوست.
در مطالعه حاضر بین میزان اطلاعات فرد (به گزارش فرد) در زمینه دیابت بارداری با نمره تبعیت از درمان ارتباط معنی‌داری یافت نشد. در مطالعه حاجی عربی و همکاران نیز بین دانش فرد در مورد دیابت با خودمراقبتی در بیماران مبتلا به دیابت بارداری ارتباط معنی‌داری وجود نداشت [20]. در حالی که هاگ و همکاران نیز یکی از دلایل عدم پیروی از رژیم درمانی را عدم آگاهی بیماران ذکر می‌کنند [21]. به نظر می‌رسد تفاوت جامعه پژوهش از نظر فرهنگی در این عدم هم‌سو بودن نقش داشته باشد یا شاید عوامل دیگری به غیر از میزان اطلاعات فرد در انجام یک رفتار نقش دارند که در مطالعه حاضر سنجیده نشده‌اند.
در مطالعه حاضر ناخواسته بودن یا برنامه‌ریزی‌نشده بودن حاملگی افراد همبستگی مثبت و معنی‌دار با نمره کل تبعیت از درمان داشت. در مطالعه فراهانی دستجانی و همکاران، ارتباط معکوس و معنی‌داری میان عدم انگیزه با تبعیت از رژیم دارویی دیده شده است [22]، به طوری که زنانی که حاملگی خواسته داشتند نسبت به زنانی که حاملگی ناخواسته یا برنامه‌ریزی‌نشده داشتند از رغبت و انگیزه بیشتری برای پیروی از دستورات درمانی برخوردار بودند.
زنانی که سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک داشتند، از نمره کل تبعیت از درمان بالاتری برخوردار بودند. به نظر می‌رسد زنانی که یکی از اعضای درجه‌یک خانواده آنان بیماری دیابت را تجربه کرده‌اند و با سختی‌های تزریق داروی انسولین و عوارض داروهای قند خون آشنایی دارند، از دستورات درمانی بیشتر تبعیت می‌کنند تا قند خون خود را کنترل کنند و به دارو نیاز پیدا نکنند. در مطالعه آریان سوئیتینگ و همکاران، بین سابقه دیابت بارداری در بستگان درجه‌یک در افرادی که دیابت بارداری در هفته 11-13 بارداری داشته‌اند با پیش‌بینی بروز دیابت بارداری در هفته 24-30 بارداری ارتباط معنی‌داری وجود داشته است [23].
در مطالعه حاضر زنانی که سابقه سقط داشتند، از نمره کل تبعیت از درمان بالاتری برخوردار بودند. یکی از عوارض دیابت بارداری سقط است که در افرادی که قند خون خود را به‌خوبی کنترل نمی‌کنند ممکن است رخ دهد [5]. به نظر می‌رسد زنانی که قبلاً سقط را تجربه کرده‌اند (سقطی که ناشی از دیابت بارداری یا به هر دلیل دیگری بوده) و جنین خود را از دست داده‌اند، به رژیم درمانی خود بیشتر اهمیت می‌دهند و تبعیت از درمان بیشتری دارند. خصوصاً وقتی که سقط به دلیل عدم کنترل قند خون در بارداری قبلی رخ داده باشد، فرد اهمیت رعایت رژیم درمانی دیابت را بیشتر درک کرده و به منظور از دست ندادن جنین خود تبعیت از درمان بیشتری دارد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد برخی از مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری با تبعیت از درمان در زنان مبتلا به دیابت بارداری در ارتباط هستند، بنابراین لازم است مراقبین سلامت به‌ویژه ماماها و متخصصین زنان با در نظر گرفتن نقش این عوامل باعث بهبود تبعیت از درمان در بیماران شوند.
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر نمرات تبعیت از رژیم غذایی، پایش قند خون و تبعیت از ورزش اثر معنی‌دار و مثبتی بر نمره کل تبعیت از درمان داشتند. همچنین بین سطح تحصیلات، ناخواسته بودن یا برنامه‌ریزی‌نشده بودن حاملگی، سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک و سابقه سقط با نمره کل تبعیت از درمان ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود داشت؛ بنابراین با توجه به نتایج مطالعه حاضر برخی از مشخصات جمعیت‌شناختی و بارداری می‌توانند در میزان پیروی از رژیم درمانی در زنان مبتلا به دیابت بارداری تأثیرگذار باشند و لازم است مراقبین سلامت به‌ویژه ماماها و متخصصین زنان به نقش این عوامل در بهبود تبعیت از رژیم درمانی توجه کنند.
از محدودیت‌های مطالعه حاضر روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت خودگزارش‌دهی بود. البته سعی شد نظر زنان در ارائه پاسخ‌های درست و واقعی جلب شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاق IR.MUMS.NURSE.REC.1397.091 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد به ثبت رسید.
حامی مالی
این مقاله توسط دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد (با کد 971109) حمایت مالی شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: مریم مرادی، زهرا عابدیان؛ روش پژوهش و نمونه‌گیری: مهلا سالارفرد، احسان موسی فرخانی؛ تحلیل داده‌ها: مهلا سالارفرد، سیدرضا مظلوم و مریم مرادی؛ نگارش متن و بازبینی: تمام نویسندگان.
تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و ریاست و پرسنل بیمارستان‌های امام‌رضا(ع)، قائم و ام‌البنین(س) و مراکز بهداشتی درمانی شهر مشهد که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند، نهایت تشکر را داریم.
References
1.Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, Dashe JS, Hoffman BL, Casey BM, et al. Williams Obstetrics. New York City: McGraw-Hill Education; 2018. https://books.google.com/books?id=mhOdAQAACAAJ&dq=Williams+Obstetrics,+25e&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjJ-_vx5unxAhUBCxoKHVZjDCoQ6AEwAHoECAsQAg
2.Jamilian M, Afshar R. [Effects of combined evening primrose oil and vitamin D intake on hs-CRP, oxidative stress and pregnancy outcomes in women with gestational diabetes (Persian)]. J Arak Univ Med Sci. 2017; 19(12):43-51. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-4736-en.html
3.Hunt KJ, Schuller KL. The increasing prevalence of diabetes in pregnancy. Obstet Gynecol Clin North Am. 2007; 34.(2):173-99. [DOI:10.1016/j.ogc.2007.03.002.] [PMID] [PMCID]
4.Jafari-Shobeiri M, Ghojazadeh M, Azami-Aghdash S, Naghavi-Behzad M, Piri R, Pourali-Akbar Y, Nasrollah-Zadeh R, et al. Prevalence and risk factors of gestational diabetes in Iran: A systematic review and meta-analysis. Iran J Public Health. 2015; 44(8):1036-44. [PMID] [PMCID]
5.Salzer L, Yogev Y. Complications of gestational diabetes. In: Petry CJ, editor. Gestational diabetes: Origins, complications, and treatment. Florida: CRC Press; 2014. p.95. [DOI:10.1201/b16474-9]
6.Kooshyar H, Shoorvazi M, Dalir Z, Hosseini M. [Health literacy and its relationship with medical adherence and health-related quality of life in diabetic community-residing elderly (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2014; 23(1):134-43. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-3439-en.html
7.Osterberg L, Blaschke T. Adherence to medication. N Engl J Med. 2005; 353(5):487-97.[DOI:10.1056/NEJMra050100] [PMID]
8.Shrivastava SR, Shrivastava PS, Ramasamy J. Role of self-care in management of diabetes mellitus. J Diabetes Metab Disord. 2013; 12(1):14. [DOI:10.1186/2251-6581-12-14.] [PMID] [PMCID]
9.Rezaie Kargar F, Karbandi S, Hassanabadi H, Esmaili H. [Type of Personality and the Amount of Adherence to Recommended Regimens in Diabetic Patients (Persian)]. Psychiatry Clin Psychol Iran. 2006; 11(4):441-8. http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-50-fa.html
10.Karimi S, Mansouri P, shahdadi H, Pakizedel P. [The effect of health belief model-based education on adherence to the dietary regimen in pregnant women with gestational diabetes (Persian)]. J Diabetes Nurs. 2016; 4(4):1-9. http://jdn.zbmu.ac.ir/article-1-216-fa.html
11.Rouhi Balasi l, Paryad E, Kazemnezhad Leili E, Booraki SH, SadeghiMeibodi A, Nassiri Sheikhani N. [Study status of care adherence and its related factors in patients undergoing (Persian)]. J Holist Nurs Midwifery. 2015; 25(3):34-45. http://hnmj.gums.ac.ir/article-1-525-en.html
12.Bosworth HB, Oddone EZ, Weinberger M. Patient treatment adherence: Concepts, interventions, and measurement. New York: Psychology Press; 2006. [DOI:10.4324/9781410615626]
13.Lerman I. Adherence to treatment: The key for avoiding long-term complications of diabetes. Arch Med Res. 2005; 36(3):300-6. [DOI:10.1016/j.arcmed.2004.12.001.] [PMID]
14.hashemi M, haghighat S, bagheri M, Akbari M, Niknejad R.[Factors affecting adherence to the treatment in patients under hemodialysis: A qualitative content analysis (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2020; 18(2):141-56. http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-3899-en.html
15.Browne T, Merighi JR. Barriers to adult hemodialysis patients’ self-management of oral medications. Am J Kidney Dis. 2010; 56(3):547-57. [DOI:10.1053/j.ajkd.2010.03.002.] [PMID]
16.Abedi H, Rezayi A, Alimohammadi N, GhodusiA, Maghroun A. [An investigation of demographic and social factors affecting compliance with therapeutic regimens in type 2 diabetic patients (Persian)]. J Diabetes Nurs. 2015; 3(2):66-81. http://jdn.zbmu.ac.ir/article-1-116-fa.html
17.Hernández-Ronquillo L, Téllez-Zenteno JF, Garduño-Espinosa J, González-Acevez E. Factors associated with therapy noncompliance in type-2 diabetes patients. Salud Publica Mex. 2003; 45(3):191-7. [DOI:10.1590/S0036-36342003000300008] [PMID]
18.Sweileh WM, Aker O, Hamooz S. Rate of compliance among patients with diabetes mellitus and hypertension. An-Najah Univ J Res. 2005; 19(1). https://repository.najah.edu/bitstream/handle/20.500.11888/1860/rate-compliance-among-patients-diabetes-mellitus-and-hypertension.pdf?sequence=1&isAllowed=y
19.Nouri A. [Investigating the socio-economic factors affecting the compliance of patients with gestational diabetes with the doctor’s instructions in the clients of Kerman Diabetes Center in 2013 (Persian)] [MS. thesis]. Kerman: Kerman University of Medical Sciences; 2015. http://eprints.kmu.ac.ir/id/eprint/21727
20.Haji-Arabi E, Nobahar M, Ghorbani R. [Relationship between depression and knowledge about diabetes with the amount of self-care in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Koomesh. 2018; 20(2):210-20. http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-4164-fa.html.
21.Haque M, Emerson SH, Dennison CR, Navsa M, Levitt NS. Barriers to initiating insulin therapy in patients with type 2 diabetes mellitus in public-sector primary health care centres in Cape Town. S Afr Med J. 2005; 95(10):798-802. [PMID]
22.Farahani Dastjani F, Shamsi M, Khorsandi M, Rezanfar RMZ. [Investigating the relationship between the barriers and non-compliance with the drug regimen in type 2 diabetic patients in Arak in 2014 (Persian)]. Daneshvar Med. 2015; 23(2):49-58. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=246071
23.Sweeting AN, Appelblom H, Ross GP, Wong J, Kouru H, Williams PF, et al. First trimester prediction of gestational diabetes mellitus: A clinical model based on maternal demographic parameters. Diabetes Res Clin Pract. 2017; 127:44-50. [DOI:10.1016/j.diabres.2017.02.036] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
