دوره 24، شماره 4 - ( مهر و آبان 1400 )
جلد 24 شماره 4 صفحات 527-512 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Saghafi Asl M, Izadi A, Ebrahimzadeh Attari V. Index of Nutritional Quality and Its Association With Serum High Sensitive C-reactive Protein Between Institutionalized and Non-institutionalized Older Adults in Tabriz: A Case-Control Study. J Arak Uni Med Sci 2021; 24 (4) :512-527
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6472-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6472-fa.html
ثقفی اصل مریم، ایزدی عظیمه، ابراهیم زاده عطاری وحیده. ارزیابی شاخص کیفیت تغذیه‌ای و ارتباط آن با سطح سرمی پروتئین واکنش‌پذیر C با حساسیت بالا بین سالمندان ساکن و غیرساکن خانه‌های سالمندان در تبریز: مطالعه مورد شاهدی. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1400; 24 (4) :512-527
1- گروه تغذیه بالینی، دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
2- گروه تغذیه و صنایع غذایی، دانشکده پیراپزشکی و پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی مراغه، مراغه، ایران. ،ebrahimzadeh.va@gmail.com
2- گروه تغذیه و صنایع غذایی، دانشکده پیراپزشکی و پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی مراغه، مراغه، ایران. ،
متن کامل [PDF 5553 kb]
(977 دریافت)
| چکیده (HTML) (2385 مشاهده)
References
1.Leeson GW. The growth, ageing and urbanisation of our world. J Popul Aging. 2018; 11(2):107-15. [DOI:10.1007/s12062-018-9225-7]
2.Heidari M, Shahbazi S. [Effect of self-care training program on quality of life of elders (Persian)]. Iran J Nurs. 2012; 25(75):1-8. [DOI:10.17485/ijst/2012/v5i10.14]
3.van Bokhorst-de van der Schueren MA, Lonterman-Monasch S, de Vries OJ, Danner SA, Kramer MH, Muller M. Prevalence and determinants for malnutrition in geriatric outpatients. Clin Nutr. 2013; 32(6):1007-11. [DOI:10.1016/j.clnu.2013.05.007] [PMID]
4.Fávaro-Moreira NC, Krausch-Hofmann S, Matthys C, Vereecken C, Vanhauwaert E, Declercq A, et al. Risk factors for malnutrition in older adults: A systematic review of the literature based on longitudinal data. Adv Nutr. 2016; 7(3):507-22. [DOI:10.3945/an.115.011254] [PMID] [PMCID]
5.GORJI HA, Alikhani M, Mohseni M, Moradi-Joo M, Ziaeefar H, Moosavi A. The prevalence of malnutrition in Iranian elderly: A review article. Iran J Public Health. 2017; 46(12):1603-10. [PMCID]
6.Sorenson AW, Wyse BW, Wittwer A, Hansen RG. An Index of Nutritional Quality for a balanced diet. J Am Diet Assoc. 1976; 68(3):236-42. [DOI:10.1016/S0002-8223(21)06349-5]
7.Saghafi-Asl M, Vaghef-Mehrabany E. Comprehensive comparison of malnutrition and its associated factors between nursing home and community dwelling elderly: A case-control study from Northwestern Iran. Clin Nutr ESPEN. 2017; 21:51-8. [DOI:10.1016/j.clnesp.2017.05.005] [PMID]
8.Ahn Y, Lee Y, Park H, Song K. Gender and age group differences in nutrition intake and dietary quality of Korean adults eating alone: Based on Korean National Health and Nutrition Examination Survey Data, 2013-2016. Nutr Res Pract. 2021; 15(1):66-79. [DOI:10.4162/nrp.2021.15.1.66] [PMID] [PMCID]
9.Lee JY, Hyun YS, Kim HS. Nutritional status of Korean elderly with dementia in a long-term care facility in Hongseong. Nutr Res Pract. 2019; 13(1):32-40. [DOI:10.4162/nrp.2019.13.1.32] [PMID] [PMCID]
10.Chung HY, Cesari M, Anton S, Marzetti E, Giovannini S, Seo AY, et al. Molecular inflammation: Underpinnings of aging and age-related diseases. Aging Res Rev. 2009; 8(1):18-30. [DOI:10.1016/j.arr.2008.07.002] [PMID] [PMCID]
11.Sarchahi Z, Kooshki A, Rakhshani M, Tofighiyan T. [The association between macronutrients intake with high sensitivity C-reactive protein (hs-CRP) in elderly of Sabzevar Nursing Homes (a cross-sectional study) (Persian)]. Iran J Nutr Sci Food Technol. 2017; 12(2):1-8. http://nsft.sbmu.ac.ir/article-1-2268-en.html
12.Serino A, Salazar G. Protective role of polyphenols against vascular inflammation, aging and cardiovascular disease. Nutrients. 2019; 11(1):53. [DOI:10.3390/nu11010053] [PMID] [PMCID]
13.Orchard T, Yildiz V, Steck SE, Hébert JR, Ma Y, Cauley JA, et al. Dietary inflammatory index, bone mineral density, and risk of fracture in postmenopausal women: Results from the women’s health initiative. J Bone Miner Res. 2017; 32(5):1136-46. [DOI:10.1002/jbmr.3070] [PMID] [PMCID]
14.Kroushavi M, Behrooz M, Rashidkhani B, Bahadori N, Hekmatdoost A. [Association between index of nutritional quality and multiple sclerosis (Persian)]. J Sch Public Health Inst Public Health Res. 2015; 12(3):53-67. http://sjsph.tums.ac.ir/article-1-5192-en.html
15.Vahid F, Hatami M, Sadeghi M, Ameri F, Faghfoori Z, Davoodi SH. The association between the Index of Nutritional Quality (INQ) and breast cancer and the evaluation of nutrient intake of breast cancer patients: A case-control study. Nutrition. 2018; 45:11-6. [DOI:10.1016/j.nut.2017.06.011] [PMID]
16.Vahid F, Hekmatdoost A, Mirmajidi S, Doaei S, Rahmani D, Faghfoori Z. Association between index of nutritional quality and nonalcoholic fatty liver disease: The role of vitamin D and B group. Am J Med Sci. 2019; 358(3):212-8. [DOI:10.1016/j.amjms.2019.06.008] [PMID]
17.Vahid F, Rashvand S, Sadeghi M, Hekmatdoost A. The association between index of nutritional quality and ulcerative colitis: A case-control study. J Res Med Sci. 2018; 23:67. [DOI:10.4103/jrms.JRMS_555_17] [PMID] [PMCID]
18.Park HS, Park JY, Yu R. Relationship of obesity and visceral adiposity with serum concentrations of CRP, TNF-α and IL-6. Diabetes Res Clin Pract. 2005; 69(1):29-35. [DOI:10.1016/j.diabres.2004.11.007] [PMID]
19.Kord VH, Rahmani J, Fatahi S, Tajik S, SHAB BS. [Relationship between alternative healthy eating index (AHEI-2010) with obesity status, serum level of 25-Hydroxyvitamin D, hs-CRP in the Elderly of Tehran City, (Iran) (Persian)]. Qom Univ Ned Sci. 2018; 12(5):53-61. [DOI:10.29252/qums.12.5.53]
20.Ebrahimi Fakhar MR, Zand S. [Nutritional status and associated factors in elderly residents in nursing homes (Persian)]. J Payesh. 2013; 12(2):143-9. http://payeshjournal.ir/article-1-375-en.html
21.Rakıcıoğlu N, Aksoy B, Tamer F, Yıldız EA, Samur G, Pekcan G, et al. Nutritional status and eating habits of the institutionalised elderly in Turkey: A follow-up study. J Hum Nutr Diet. 2016; 29(2):185-95. [DOI:10.1111/jhn.12320] [PMID]
22.Gerrior SA. The nutrient and anthropometric status of physically active and inactive older adults. J Nutr Educ Behav. 2002; 34(S1):S5-13. [DOI:10.1016/S1499-4046(06)60305-9]
23.Shahar D, Shai I, Vardi H, Fraser D. Dietary intake and eating patterns of elderly people in Israel: Who is at nutritional risk? Euro J Clin Nutr. 2003; 57(1):18-25. [DOI:10.1038/sj.ejcn.1601523] [PMID]
24.Lammes E, Törner A, Akner G. Nutrient density and variation in nutrient intake with changing energy intake in multimorbid nursing home residents. J Hum Nutr Diet. 2009; 22(3):210-8. [DOI:10.1111/j.1365-277X.2008.00925.x] [PMID]
25.Katsuura-Kamano S, Uemura H, Yamaguchi M, Nakamoto M, Bahari T, Miki K, et al. Dietary calcium intake is associated with serum high-sensitivity C-reactive protein level in the general Japanese population. J Clin Biochem Nutr. 2018; 62(1):89-93. [DOI:10.3164/jcbn.17-48] [PMID] [PMCID]
26.Da Silva Ferreira T, Torres MRSG, Sanjuliani AF. Dietary calcium intake is associated with adiposity, metabolic profile, inflammatory state and blood pressure, but not with erythrocyte intracellular calcium and endothelial function in healthy pre-menopausal women. Brit J Nutr. 2013; 110(6):1079-88. [DOI:10.1017/S0007114513000111] [PMID]
27.Chung HY. [Dietary Calcium intake is associated with blood lipid profile, blood pressure, inflammatory state and Insulin resistance in type 2 diabetes patients (Korean)]. Korean J Food Nutr. 2016; 29(2):290-9. [DOI:10.9799/ksfan.2016.29.2.290]
28.Stancliffe RA, Thorpe T, Zemel MB. Dairy attentuates oxidative and inflammatory stress in metabolic syndrome. Am J Clin Nutr. 2011; 94(2):422-30. [DOI:10.3945/ajcn.111.013342] [PMID] [PMCID]
29.Sun X, Zemel MB. Calcium and 1, 25-dihydroxyvitamin D3 regulation of adipokine expression. Obesity. 2007; 15(2):340-8. [DOI:10.1038/oby.2007.540] [PMID]
30.Soares MJ, Pannu PK, Calton EK, Reid CM, Hills AP. Vitamin D status and calcium intake in systemic inflammation, Insulin resistance and the metabolic syndrome: An update on current evidence. Trends Food Sci Technol. 2017; 62:79-90. [DOI:10.1016/j.tifs.2017.01.009]
31.De Groot C, West C, Van Staveren W. Meeting nutrient and energy requirements in old age. Maturitas. 2001; 38(1):75-81. [DOI:10.1016/S0378-5122(00)00193-6]
32.Martín-del-Campo F, Batis-Ruvalcaba C, González-Espinoza L, Rojas-Campos E, Ángel JR, Ruiz N, et al. Dietary micronutrient intake in peritoneal dialysis patients: Relationship with nutrition and inflammation status. Perit Dial Int. 2012; 32(2):183-91. [DOI:10.3747/pdi.2010.00245] [PMID] [PMCID]
33.Abavisani M, Sarchahi Z, Kooshi A, Tofighiyan T, Rakhshani MH. The relationship of micronutrients intake and anthropometric indexes with high-sensitivity C-Reactive protein (hs-CRP) in the elderly living in nursing home, Sabzevar, Iran. Prof RK Sharma. 2018; 12(4):4133. [DOI:10.5958/0973-9130.2018.00211.6]
34.Vakili MA, Forooghan M, Nojomi M, Ghaleh Bandi MF, Khodabandeloo N. [A survey on serum levels of B12, folate, and homocyctein in healthy elderly Tehranis (Persian)]. Razi J Med Sci. 2009; 16(63):189-200. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-1260-en.html
35.Hosseinzadeh H, Moallem SA, Moshiri M, Sarnavazi MS, Etemad L. Anti-nociceptive and anti-inflammatory effects of cyanocobalamin (vitamin B12) against acute and chronic pain and inflammation in mice. Arzneimittelforschung. 2012; 62(7):324-9. [DOI:10.1055/s-0032-1311635] [PMID]
متن کامل: (2616 مشاهده)
مقدمه
امروزه بهبود سبک زندگی، ارتقای بهداشت و پیشرفت دانش پزشکی باعث افزایش امید به زندگی در جوامع و نهایتاً افزایش جمعیت سالمندان شده است [1]. در کشور ما نیز شـاخص‌هـای آمـاری حکایـت از رشـد جمعیت سـالمند دارد، بـه طـوری کـه در سرشـماری سال 1390 حدود 8/2 درصد از جمعیت ایـران را افـراد بـالای شصت ســال تشــکیل مــی‌دادنــد و با ادامه این روند، در حوالی سال 1410 انفجار سالمندی در ایران رخ خواهد داد [2].
از این رو، امـروزه فراهم کردن مراقبت‌های بهداشـتی و آمـادگی جهـت مراقبت از سالمندان ضرورت بیشتری می‌یابد و حمایـت از سـالمندان جهـت سـالم زیسـتن و برخـورداری از زنـدگی مناسـب از بزرگ‌تـرین چالش‌های بخش سـلامت در تمـام دنیـا اسـت. ازجمله مشکلات دوران سالمندی بروز بیماری‌های مختلفی است کـه منجر بـه ناتوانی و مرگ‌و‌میر افراد سالمند می‌شود [3].
بر اساس مطالعات، وضعیت تغذیه‌ای، نقش مهمی در سلامت و بیماری سالمندان دارد و با سلامت روانی، جسمی و کیفیت زندگی آنان مرتبط است [4]. در بسیاری از مطالعات شیوع بالای سوءتغذیه در سالمندان گزارش شده است و گروهی از سالمندان کـه بـیش از همـه وضعیت تغذیـه‌‌ای نامناسـب دارند، سالمندان ساکن خانـه سالمندان هستند [5].
برای بررسی کلی رژیم غذایی می‌توان از شاخص‌های متفاوتی چون شاخص تغذیه سالم، امتیاز تنوع غذایی، شاخص‌های رژیم غذایی مختلف مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای و غیره استفاده کرد. یکی از شاخص‌های مهم و جدید سلامت رژیم غذایی، شاخص کیفیت تغذیه‌ای است. این شاخص برای هر ماده مغذی مورد نظر به صورت نسبت مقدار ماده مغذی مصرفی روزانه به ازای هر هزار کیلوکالری دریافتی به مقادیر مجاز توصیه‌شده غذایی آن ماده مغذی به ازای دریافت هزار کیلوکالری محاسبه می‌شود [6].
مطالعات اندکی به مقایسه دریافت غذایی سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان با سالمندان جامعه پرداخته‌اند [7]. نتایج مطالعه آهن و همکاران [8] در جمعیت سالمند مورد بررسی (1162 نفر) با میانگین سنی 72 سال نشان داد که میزان شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای کلسیم، ریبوفلاوین و نیاسین در مقایسه با سایر گروه‌های سنی بسیار پایین‌تر و زیر یک بود و به طور کلی، مردان شاخص کیفیت و تنوع غذایی کمتری نسبت به زنان داشتند.
نتایج مطالعه لی و همکاران [9] در بررسی سی فرد سالمند بالای 65 سال دچار زوال عقل بستری در مرکز مراقبت سالمندان حاکی از آن بود که میزان شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین های C، ریبوفلاوین، نیاسین، B6 ،B9 و مینرال‌هایی چون کلسیم، پتاسیم، آهن، روی و ید بسیار پایین و در بیشتر موارد زیر 0/5 بود. کمترین شاخص کیفیت تغذیه‌ای بین ویتامینها مربوط به B6 و B9 (زیر 0/3) و بین مینرال‌ها کمترین شاخص کیفیت تغذیه‌ای مربوط به روی و ید (زیر 0/1) بود.
التهاب مزمن نقش مهمی در بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن، به‌ویژه در سالمندی دارد [10]. رژیم غذایی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامـل محیطـی بـا شاخص‌های التهابی مرتبط بوده و بـا تأثیـر بـر التهـاب سیستمیک بر پیشرفت بیماری‌های مزمن مؤثر است [11]. بر اساس نتایج مطالعات مختلف، دریافت مقادیر بالای میوه‌ها و سبزیجات در سـالمندان با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو همراه است که این اثر می‌تواند به علت محتوای ویتامین C و یا پلی فنول‌های موجود در آنها باشد [12]. مطالعه دیگری حـاکی از آن است که هر چقدر شاخص التهاب رژیم غذایی در سالمندان بالاتر باشد، خطر شکستگی استخوان در آنها افزایش می‌یابد [13].
ارتباط شاخص کیفیت تغذیه‌ای با بعضی از بیماری‌های مزمن همچون سندرم مولتیپل اسکلروز، سرطان پستان، کولیت اولسراتیو و کبد چرب [14, 15, 16, 17] بررسی شده، ولی ارتباط آن با بروز وضعیت التهابی در سالمندان مشخص نبوده و ضروری است. بر اساس یافته‌های یک مطالعه [11]، همبستگی مثبت معناداری بین چربی کل و کلسترول دریافتی و همبستگی معکوس معناداری بین دریافت فیبر و سطح سرمی hs-CRP مشاهده شد. از سویی، پارک و همکاران در مطالعه‌ای با هدف بررسی ارتباط کیفیت رژیم غذایی با فاکتورهای التهابی به این نتیجه رسیدند که بین شاخص غذای سالم تغییر‌یافته و رژیم غذایی مدیترانه‌ای تغییر یافته با سطح سرمی hs-CRP ارتباط معناداری وجود ندارد [18].
کرد و همکاران [19] نشان دادند که ارتباط معنادار آماری بین شاخص غذایی سالم تغییر‌یافته با سطح سرمی hs-CRP وجود ندارد و بر لزوم انجام مطالعات بیشتر جهت تبیین روابط این موضوع تأکید کردند. همچنین در زمینه بررسی کیفیت رژیم غذایی و کفایت دریافت ریزمغذیها و ارتباط آن با التهاب در جمعیت سـالمندان مطالعات بسیار اندکی انجـام شده است.
از این رو، مطالعه حاضر بـا هـدف مقایسه کیفیت رژیم غذایی با استفاده از شاخص کیفیت تغذیه‌ای، بین سالمندان ساکن و غیرساکن خانه‌های سالمندان و نیز بررسی ارتباط شاخص کیفیت تغذیه‌ای با hs-CRP به عنوان فاکتور التهابی در سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان و سالمندان جامعه انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه مورد شاهدی، 164 سـالمند شامل 76 فرد ساکن خانه‌های سالمندان و 88 نفر گروه کنترل غیرساکن در خانه‌های سالمندان تبریز شرکت کردند. همسان‌سازی فردی از لحاظ سن و جنس صورت گرفت. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بالای 65 سال و تمایل به شرکت در مطالعه بود. معیارهای عدم ورود به مطالعه شامل استعمال دخانیات، مصرف مشروبات الکلی، بیماری جسمی یا روانی شدید، بیماری کبدی و کلیوی، بیماری التهابی مزمن، ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت حاد طی دو هفته اخیر بود. پس از اخذ رضایت آگاهانـه کتبی جهت شرکت در مطالعه، پرسش‌نامه‌های مربوطه توسط پرسشگر آموزش‌دیده تکمیل شد.
جهت ارزیابی شاخص‌های تن‌سنجی، وزن افـراد بـا حـداقل پوشش و بدون کفش با ترازوی دیجیتالی سکا بین ساعات10-8 صبح با دقت صد گرم و قد در حالت ایستاده و بدون کفـش، در حالی که کتف‌ها در شرایط عادی قرار داشـتند، بـا اسـتفاده از متر نواری غیرقابل اتساع نصـب‌شـده بـر دیـوار بـا دقـت 0/1 سانتی‌متر اندازه‌گیری شد و نمایه توده بـدنی بـا اسـتفاده از فرمول وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متـر) محاسبه شد.
دریافت غذایی در سالمندان هر دو گروه، با روش ثبت غذایی سه روزه (دو روز در طول هفته و یک روز آخر هفته) ارزیابی شد. با این تفاوت که دریافت غذایی سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان به دلیل در دسترس بودن سالمندان در خانه‌های سالمندان و امکان حضور خود کارشناس تغذیه در آشپزخانه قبل و بعد سرو غذا و با توجه به مصرف پایین‌تر غذا در سالمندان این مراکز و ماندن قسمتی از غذا در ظروف (بر اساس تفاضل میزان غذای ارائه‌شده و باقی‌مانده در ظرف) توزین غذا با استفاده از ترازوی دیجیتالی تفال با دقت 0/1 کیلوگرم و توسط یک کارشناس تغذیه نیز انجام شد. سـپس، داده‌های غذایی با استفاده از نرم‌افزار تغذیه‌ای Nutritionist ІV (version 3.5.2) کدگذاری شده و جهت ارزیابی مواد مغذی وارد برنامه شدند و میانگین سه روزه مقـادیر دریافتی انرژی و مواد ریزمغذی برای انجام آنالیز آمـاری اسـتفاده شد.
شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای هر ماده مغذی مورد نظر به صورت نسبت میزان ماده مغذی مصرفی روزانه به ازای هر هزار کیلوکالری دریافتی به مقادیر مجاز توصیه‌شده غذایی آن ماده مغذی به ازای دریافت هزار کیلوکالری محاسبه شد [6]. در مواردی که مقادیر مجاز توصیه‌شده غذایی برای یک ماده مغذی خاص تعریف نشده باشد از مقادیر دریافت کافی (AI) تعریف شده برای آن ماده مغذی استفاده شد. افرادی که متوسط انرژی دریافتی روزانه گزارش‌شده آنها کمتر از 800 یا بیش از 4200 کیلوکالری باشد، از مطالعه کنار گذاشته شده و درنهایت تجزیه و تحلیل روی سایر افراد انجام شد.
بــه منظــور تعیــین میــزان hs-CRP ســرم، سه سی‌سی خون وریدی پس از هشت ساعت ناشتایی جمع‌آوری شد. نمونه‌ها همان روز جهت جداسازی سرم و انجام آزمایشـات مربوطـه در زنجیـره سـرما بـه آزمایشـگاه منتقـل شـد. سرم هر نمونه به کمک سانتریفوژ با سـرعت 3500 دور در دقیقه و به مدت ده دقیقه جـدا و تا زمان انجام آزمایشات مربوطه در دمـای منفی هفتاد درجه سانتی‌گراد نگهداری شـد. سطح سرمی hs-CRP با استفاده از کیـت تشـخیصی الایزا (Monobind Inc., USA) انـدازه‌گیـری شد. حساسیت کیت الایزا برای تشخیص ml hs-CRP/microgram 0.2 بود.
برای بررسی نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد. داده‌های با توزیع نرمال به صورت میانگین و انحراف معیار و داده‌های با توزیع غیرنرمال به صورت میانه و صدک (75 ،25) گزارش شد. جهت بررسی تفاوت بین گروهی در صورت نرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون تی مستقل و در صورت غیرنرمال بودن داده‌ها از آزمون آماری من ویتنی یو استفاده شد. آزمون کای‌اسکوائر برای بررسی ارتباط بین متغیرهای کیفی به کار گرفته شد. ضـریب همبسـتگی اســپیرمن و Partial (با تعدیل بر اساس شاخص توده بدنی) برای بررسی ارتباط شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای مواد مغذی با HsCRP سرم استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 23 (version23; SPSS Inc, Chicago, IL, USA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و P<0/05 معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 164 نفر، 76 نفر ساکن خانه سالمندان و 88 نفر غیرساکن خانه سالمندان شرکت کردند. توزیع فراوانی شرکت‌کنندگان بر اساس جنس در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود.
.jpg)
میانگین سنی افراد ساکن خانه سالمندان 7/9±74/7 سال و میانگین سنی شرکت‌کنندگان غیرساکن خانه سالمندان 7/7±72/6 سال بود.
با توجه به توزیع غیرنرمال شاخص کیفیت تغذیه‌ای، از آزمون آماری من ویتنی یو برای مقایسه شاخص کیفیت تغذیه‌ای بین دو گروه استفاده شد. نتایج آزمون من ویتنی یو نشان داد کـه شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای تمام مواد مغذی به جز ویتامینهای A ،D ،E، بیوتین، ویتامین ب 6، فولیک اسید و نیز آهن بین دو گروه تفاوت معناداری داشت، اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای مواد مغذی مذکور (به جز آهن) در هر دو گروه کمتر از یک بود که حاکی از ناکافی بودن دریافت این مواد مغذی در هر دو گروه سالمندان ساکن و غیرساکن خانه سالمندان است (جدول شماره 2).
.jpg)
با توجه به توزیع غیرنرمال hs-CRP، میانه و صدک‌های 25 و 75 برای hs-CRP در ساکنین خانه سالمندان (20/62 و 2/03) 7/29 میلی گرم بـر لیتـر و در سالمندان سطح جامعه (11/69 و 2/46) 5/24 میلی‌گرم بـر لیتـر بـود و تفاوت آماری معناداری بین دو گروه وجود نداشت (0/145=P)، نتـایج آن بـه تفکیک در سه گروه کم‌خطـر، بـا خطـر متوسـط و پرخطـر در جدول شماره 3 نشان داده شده است.
.jpg)
بر اساس آزمون همبستگی Partial (با تعدیل بر اساس شاخص توده بدنی)، ارتباط معنادار، ولی ضعیفی بین hs-CRP سرم و شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین ب 12 در هر دو گروه و ویتامین د و کلسیم در گروه سالمندان غیرساکن خانه‌های سالمندان مشاهده شد (جدول شماره 4).
.jpg)
مهم‌ترین یافتـه ایـن مطالعـه، شیوع بالای دریافت ناکافی مواد مغذی در سالمندان ساکن و غیرساکن خانه‌های سالمندان بود. از نظر شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای دریافت ویتامینها و مواد معدنی بین سالمندان مقیم خانه سالمندان و غیرساکن خانه سالمندان، تفاوت معناداری وجود داشت. همچنین، ارتباط معنادار، ولی ضعیفی بین سطح سرمی hs-CRP و شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین د و کلسیم در گروه سالمندان غیرساکن خانه‌های سالمندان و برای ویتامین ب 12 در هر دو گروه مشاهده شد.
این نتایج بـا مطالعات انجام‌شده در ایران تا حدودی هم‌خوانی دارد، به طـوری کـه مطالعه‌ای در خانه‌های سالمندی استان مرکزی [20] گزارش داد که از کل نمونه‌هـا‌ی مـورد بررسی (دویست نفر) 19/6 درصد مبتلا به سوء تغذیه، 53/3 درصد در معرض خطر سوءتغذیه و تنها 27/1 درصد آنان از وضعیت تغذیه خوب برخـوردار بودنـد. به طور مشابه، در مطالعه ثقفی اصل و واقف [7] بین سالمندان شهر تبریز، 53/3 درصد در معرض خطر سوءتغذیه بوده و 2/7 درصد آنان سوءتغذیه داشتند. مطالعه‌ای در ترکیه نیز بیانگر آن است کـه در سـالمندان مقـیم در مراکز مراقبت از سالمندان، دریافت مواد مغذی کمتر از مقادیر توصیه شده است [21].
قابل ذکر است که در هر دو گروه شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای بسیاری از مواد مغذی کمتر از عدد یک بود که حاکی از عدم دریافت کافی مواد مغذی است. بر اساس نتایج یک مطالعه مروری [5] نیز شیوع سوءتغذیه در سالمندان ایرانی بالا (12/2 درصد) است. همچنین، در سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان (21/6 درصد) بالاتر از سالمندان غیرساکن خانه سالمندان (9/2 درصد) است.
جمعیت سالمندان کشـور در حـال افــزایش بوده و التهــاب سیســتمیک از نشــانه‌هــای دوران سالمندی است. در حـال حاضـر، شـواهدی حـاکی از نقــش محــوری التهــاب و بیومارکرهــای التهــابی در بــروز بیماری‌های مزمن وجـود دارد [11]. بـا ایـن حـال، اطلاعـات بسـیار محدودی در مورد میزان ارتباط بین کفایت دریافت مواد مغذی، التهاب سیستمیک و بیومارکرهای التهابی موجـود است.
بر اساس جست‌وجوی انجام‌گرفته، مطالعه حاضر برای اولین بار به بررسی کفایت دریافت مواد مغذی در سالمندان از طریق ارزیابی شاخص کیفیت تغذیه‌ای پرداخته است. با توجه به یافته‌های این مطالعه، سالمندان و به‌ویژه سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان مقادیر توصیه‌شده مواد مغذی را دریافت نمی‌کنند و در تأمین آنها مشکل دارند. در هر دو گروه دریافت مقادیر ناکافی از ویتامینهای آ، د، ای، ب 6، ث، اسید فولیک، ب 5، بیوتین و همچنین مواد معدنی شامل کلسیم، منیزیم، منگنز، سلنیوم، روی و کروم مشاهده شد. به علاوه، دریافت سدیم و پتاسیم نیز به مقدار کافی نبود. همچنین، در سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان مقادیر کافی ویتامینهای ب 2، ب 12 و مس نیز تأمین نمی‌شد. در مطالعه حاضر در تمام سالمندان (100 درصد) دریافت روی و منیزیم ناکافی بود. به صورت مشابه، در مطالعه گریور و همکاران نیز دریافت ناکافی این مواد مغذی در سالمندان گزارش شد [22].
به طور کلی، با توجه به شیوع گسترده دریافت ناکافی مواد مغذی در سالمندان، شناسایی عوامل مرتبط با آن و اقدامات لازم جهت بهبود وضعیت ضروری است. از علل احتمالی آن می‌توان به دریافت ناکافی انرژی، کاهش اشتها، مشکلات گوارشی و تنها غذا خوردن اشاره کرد [23].
در این مطالعه میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی در سالمندان مقیم خانه سالمندان (338/36) 1258/25 و در گروه دیگر (444/72) 1267/39 کیلوکالری در روز بود، اما در یک مطالعه دیگر در بین سالمندان ایرانی [11] میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی (497/94) 1659/68 کیلوکالری در روز بود. از این رو، در هر جمعیت ممکن است دریافت انرژی متفاوت باشد و بررسی آن به طور خاص توصیه می‌شود. در صورت ناکافی بودن کالری، بایستی به دریافت میان‌وعده تشویق شود [21]. همچنین، هنگام طراحی برنامه غذایی برای سالمندان توجه به چگالی انرژی و مواد مغذی ضروری است [24 ،23].
آنالیزهای بعدی نشان داد که 97/6 درصد از سالمندان مورد مطالعه، مقادیر کافی کلسیم دریافت نمی‌کردند که نشانگر اهمیت بررسی بیشتر و توجه بیشتر به تغذیه سالمندان است. در مطالعه‌ای در ترکیه [21]، در 43 تا 58 درصد سالمندان دریافت کلسیم به مقدار کافی نبود. در واقع، این آمار حاکی از دریافت ناکافی شیر و محصولات لبنی است. با توجه به شیوع بالای اوستئوپروز در سالمندی و از سویی، اهمیت بالای کلسیم در بروز اوستئوپروز [21] و آموزش مصرف مواد غذایی سرشار از کلسیم باید در اولویت قرار گیرد.
در مطالعه حاضر، ارتبـاط معکوسی بین شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای کلسیم دریافتی از طریق رژیم غذایی و سطح سرمی hs-CRP وجود داشت کــه همســو بــا نتــایج مطالعــه کاتسورا کامانو و همکاران [25] است. این محققین با بررسی دریافت غذایی ریزمغذیها در 2019 فرد 35 تا 69 ساله ارتباط معکوسی بین کلسیم و hs-CRP سـرم مشاهده کردند. از سوی دیگر، در مطالعه دیگری که توسط فری‌یرا و همکاران [26] انجام گرفت، بین کلسیم دریافتی وhs-CRP سـرم ارتباطی مشاهده نشد. در این مطالعه، حجم نمونه کمتر از مطالعه حاضر بود (32 نفر در گروه دریافت کم کلسیم و 44 نفر در گروه دریافت زیاد کلسیم). به علاوه شرکت‌کنندگان تنها زنان بودند و درصد زیادی از آنان مبتلا به چاقی بودند. همچنین، عادات غذایی متفاوتی از شرکت‌کنندگان مطالعه حاضر داشتند که می‌تواند بر جذب کلسیم تأثیرگذار باشد [25].
در مطالعه دیگری که روی مبتلایان به دیابت و هر دو جنس زن و مرد انجام شد ارتبـاط معکوسی بین کلسیم دریافتی از طریق رژیم غذایی و CRP سـرم وجود داشت [27]. از سوی دیگر، شواهد نشان می‌دهد دریافت لبنیات که حاوی مقادیر زیاد کلسیم است، با کاهش سیتوکین‌های التهابی همراه است [28]. در یک مطالعه حیوانی نیز کلسیم باعث سرکوب تولید سیتوکین‌های التهابی در آدیپوسیت‌ها شد و ورود کلسیم به درون سلول تحت تأثیر القای ویتامین د ممکن است از واسطه‌های این اثر باشد [29].
بر اساس یک مطالعه مروری در سال 2017، اگرچه مکانیسم اصلی دخیل در ارتباط بین کلسیم و التهاب از نظر تئوری بسیار قوی است و کلسیم درون سلولی نقش بسیار مهمی در التهاب و بیماری‌های وابسته به آن بازی می‌کند. با وجود این، نیاز به مطالعات کارآزمایی بالینی با طراحی قوی جهت حمایت از این تئوری است [30].
جذب و زیست دسترسی بسیاری از مواد مغذی، ازجمله کلسیم، آهن، فولات، ویتامین ب 6 و ویتامین ب 12 با افزایش سن کاهش می‌یابد [31]؛ بنابراین توجه به دریافت مقادیر کافی این مواد مغذی اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مطالعه مشخص شد که دریافت فولات و ویتامین ب 6 در هر دو گروه سالمندان کمتر از مقادیر توصیه شده بود. همچنین، دریافت ویتامین ب 12 در سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان ناکافی بود.
طبق نتایج این مطالعه، ارتبـاط معکوس معناداری بین شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین ب 12 دریافتی از طریق رژیم غذایی و hs-CRP سـرم در هر گروه از سالمندان پس از تعدیل برای شاخص توده بدنی وجود داشت. در مطالعه دیگری نیز ارتباط معکوس بین ویتامین ب 12 دریافتی از طریق رژیم غذایی با hs-CRP سـرم در بیمارانی که دیالیز انجام می‌دادند، مشاهده شد [32]، اما در مطالعه آبویسانی و همکاران [33] این ارتباط گزارش نشد. از علل تفاوت نتایج می‌توان به تفاوت پرسش‌نامه‌های مورد استفاده اشاره کرد که رخشانی و همکاران از پرسش‌نامه 24 ساعت یادآمد غذایی استفاده کردند. در این مطالعه، پس از بررسی دریافت غذایی شرکت‌کنندگان، شاخص کیفیت تغذیه‌ای محاسبه شد که شاخص دقیق‌تری برای ارزیابی دریافت است.
باید توجه داشت که برای تعیین وضعیت ویتامین ب 12 یا ویتامین د و تعیین ارتباط آنها با سطوح شاخص‌های التهابی بهتر است از شاخص‌های حساس‌تری نظیر سطوح این ویتامینها در خون و به‌ویژه هموسیستئین یا متیل مالونیک اسید استفاده شود. به ویژه در رابطه با ویتامین ب 12 قابل ذکر است که در سالمندان به علت شیوع بالاتر مصرف داروها، دسترسی کمتر به ویتامین و به‌خصوص وجود گاستریت آتروفیک یا هیپواسیدیتی معده، کمبود کوبالامین شایع است و برای تشخیص دقیق وضعیت ویتامین ب 12 بررسی شاخص‌های مذکور توصیه می‌شود و ممکن است مقدار دریافت ویتامین ب 12 از طریق رژیم غذایی نتواند به خوبی نشان‌دهنده‌ی وضعیت این ویتامین در بدن و ارتباط آن با التهاب باشد [34].
همان‌طور که در متن بدان اشاره شد، نوترینت‌های موجود در غذا مانند ویتامینهای C ،E و D با مکانیسم‌‌های مختلف نظیر اثرات آنتی‌اکسیدانی یا ضدالتهابی خود موجب کاهش تولید گونه‌های فعال اکسیژن و کاهش تولید پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌های التهابی می‌شوند. مکانیسمی که می‌تواند توجیه‌کننده ارتباط معکوس سطح سرمی hs-CRP با برخی از نوترینت‌های موجود در غذا باشد. درخصوص ویتامین ب 12 نیز به نظر می‌رسد ویژگی ضدالتهابی آن از طریق مهار سنتز یا عملکرد واسطه‌های التهابی، ازجمله مهار تولید هیستامین، پروستاگلاندین و لکوترین‌ها باشد [35].
با توجه به محدودیت‌های موجود در پژوهش حاضر و با توجه به اینکه در مطالعات قبلی نشان داده شده است که شیوع کمبود ویتامینهای ب بالاتر از کشورهای غربی است، انجام مطالعات بعدی به منظور شیوع کمبود ویتامین ب 12 سرم بر اساس معیارهای تشخیصی دقیق و بررسی ارتباط آن با سایر شاخص‌های التهابی توصیه می‌شود.
یکی دیگر از محدودیت‌های این مطالعه که باید در پژوهش‌های بعدی بدان توجه شود، مشکلات مالی ناشی از افزایش تعرفه‌های آزمایشگاهی و تأثیر منفی آن بر انتخاب تعداد کافی نمونه‌ها بوده است و مهم‌تر از آن، عدم اندازه‌گیری سطوح خونی نوترینت‌ها، مقادیر به‌دست‌آمده در این مطالعه نمی‌تواند یا دقت کافی درصد کمبودها را در سالمندان بیان نماید. پیشـنهاد مـی‌شـود مطالعات طولی جهت تعیین ارتباط سایر مارکرهای التهابی بـا شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ریزمغذیها در حجم نمونـه بالاتر، بین دو جنس و در سایر گروه‌های سنی و بیماری‌های مختلف صورت گیرد.
نتیجه‌گیری
نتایج حاصـل از این پژوهش لزوم توجه بیشتر به وضعیت تغذیه سالمندان، به‌ویژه سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان را نشان داد. به نظر می‌رسد رژیم غذایی غنی از مواد ریزمغذی، به‌ویژه ویتامین د، کلسیم و ویتامین ب 12 ممکن است بتواند از ایجاد التهاب در این گروه سنی پیشگیری کند. همچنین به مسئولین بهداشتی پیشنهاد می‌شود اهداف مراقبتـی خود را بیش از پیش به تأمین نیازهای جسمی سـالمندان و کیفیت رژیم غذایی آنان معطوف کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی تبریز با کد (TBZMED.REC.1394.152) تأیید شد.
حامی مالی
پژوهش حاضر با حمایت مالی مرکز تحقیقات علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام شـده اسـت.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان معیارهای استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادهای کمیته بین‌المللی ناشران مجلات علوم پزشکی (ICMJE) را دارا بودند و به یک اندازه در انجام طرح و نگارش مقاله به شرح زیر سهیم بودند: طراحی و مفهوم‌سازی: مریم ثقفی اصل و وحیده ابراهیم‌زاده عطاری؛ روش پژوهش و نمونه‌گیری: مریم ثقفی اصل، وحیده ابراهیم‌زاده عطاری و عظیمه ایزدی؛ تحلیل و تفسیر داده‌ها: عظیمه ایزدی؛ نگارش متن و بازبینی: تمام نویسندگان.
تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند که هیچ‌گونه تعارض منافعی درخصوص طرح حاضر وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از همه سالمندان محترم، مدیریت و پرسنل مراکز نگهداری سالمندان در شهر تبریز تشکر و قدردانی می‌شود.
امروزه بهبود سبک زندگی، ارتقای بهداشت و پیشرفت دانش پزشکی باعث افزایش امید به زندگی در جوامع و نهایتاً افزایش جمعیت سالمندان شده است [1]. در کشور ما نیز شـاخص‌هـای آمـاری حکایـت از رشـد جمعیت سـالمند دارد، بـه طـوری کـه در سرشـماری سال 1390 حدود 8/2 درصد از جمعیت ایـران را افـراد بـالای شصت ســال تشــکیل مــی‌دادنــد و با ادامه این روند، در حوالی سال 1410 انفجار سالمندی در ایران رخ خواهد داد [2].
از این رو، امـروزه فراهم کردن مراقبت‌های بهداشـتی و آمـادگی جهـت مراقبت از سالمندان ضرورت بیشتری می‌یابد و حمایـت از سـالمندان جهـت سـالم زیسـتن و برخـورداری از زنـدگی مناسـب از بزرگ‌تـرین چالش‌های بخش سـلامت در تمـام دنیـا اسـت. ازجمله مشکلات دوران سالمندی بروز بیماری‌های مختلفی است کـه منجر بـه ناتوانی و مرگ‌و‌میر افراد سالمند می‌شود [3].
بر اساس مطالعات، وضعیت تغذیه‌ای، نقش مهمی در سلامت و بیماری سالمندان دارد و با سلامت روانی، جسمی و کیفیت زندگی آنان مرتبط است [4]. در بسیاری از مطالعات شیوع بالای سوءتغذیه در سالمندان گزارش شده است و گروهی از سالمندان کـه بـیش از همـه وضعیت تغذیـه‌‌ای نامناسـب دارند، سالمندان ساکن خانـه سالمندان هستند [5].
برای بررسی کلی رژیم غذایی می‌توان از شاخص‌های متفاوتی چون شاخص تغذیه سالم، امتیاز تنوع غذایی، شاخص‌های رژیم غذایی مختلف مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای و غیره استفاده کرد. یکی از شاخص‌های مهم و جدید سلامت رژیم غذایی، شاخص کیفیت تغذیه‌ای است. این شاخص برای هر ماده مغذی مورد نظر به صورت نسبت مقدار ماده مغذی مصرفی روزانه به ازای هر هزار کیلوکالری دریافتی به مقادیر مجاز توصیه‌شده غذایی آن ماده مغذی به ازای دریافت هزار کیلوکالری محاسبه می‌شود [6].
مطالعات اندکی به مقایسه دریافت غذایی سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان با سالمندان جامعه پرداخته‌اند [7]. نتایج مطالعه آهن و همکاران [8] در جمعیت سالمند مورد بررسی (1162 نفر) با میانگین سنی 72 سال نشان داد که میزان شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای کلسیم، ریبوفلاوین و نیاسین در مقایسه با سایر گروه‌های سنی بسیار پایین‌تر و زیر یک بود و به طور کلی، مردان شاخص کیفیت و تنوع غذایی کمتری نسبت به زنان داشتند.
نتایج مطالعه لی و همکاران [9] در بررسی سی فرد سالمند بالای 65 سال دچار زوال عقل بستری در مرکز مراقبت سالمندان حاکی از آن بود که میزان شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین های C، ریبوفلاوین، نیاسین، B6 ،B9 و مینرال‌هایی چون کلسیم، پتاسیم، آهن، روی و ید بسیار پایین و در بیشتر موارد زیر 0/5 بود. کمترین شاخص کیفیت تغذیه‌ای بین ویتامینها مربوط به B6 و B9 (زیر 0/3) و بین مینرال‌ها کمترین شاخص کیفیت تغذیه‌ای مربوط به روی و ید (زیر 0/1) بود.
التهاب مزمن نقش مهمی در بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن، به‌ویژه در سالمندی دارد [10]. رژیم غذایی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامـل محیطـی بـا شاخص‌های التهابی مرتبط بوده و بـا تأثیـر بـر التهـاب سیستمیک بر پیشرفت بیماری‌های مزمن مؤثر است [11]. بر اساس نتایج مطالعات مختلف، دریافت مقادیر بالای میوه‌ها و سبزیجات در سـالمندان با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو همراه است که این اثر می‌تواند به علت محتوای ویتامین C و یا پلی فنول‌های موجود در آنها باشد [12]. مطالعه دیگری حـاکی از آن است که هر چقدر شاخص التهاب رژیم غذایی در سالمندان بالاتر باشد، خطر شکستگی استخوان در آنها افزایش می‌یابد [13].
ارتباط شاخص کیفیت تغذیه‌ای با بعضی از بیماری‌های مزمن همچون سندرم مولتیپل اسکلروز، سرطان پستان، کولیت اولسراتیو و کبد چرب [14, 15, 16, 17] بررسی شده، ولی ارتباط آن با بروز وضعیت التهابی در سالمندان مشخص نبوده و ضروری است. بر اساس یافته‌های یک مطالعه [11]، همبستگی مثبت معناداری بین چربی کل و کلسترول دریافتی و همبستگی معکوس معناداری بین دریافت فیبر و سطح سرمی hs-CRP مشاهده شد. از سویی، پارک و همکاران در مطالعه‌ای با هدف بررسی ارتباط کیفیت رژیم غذایی با فاکتورهای التهابی به این نتیجه رسیدند که بین شاخص غذای سالم تغییر‌یافته و رژیم غذایی مدیترانه‌ای تغییر یافته با سطح سرمی hs-CRP ارتباط معناداری وجود ندارد [18].
کرد و همکاران [19] نشان دادند که ارتباط معنادار آماری بین شاخص غذایی سالم تغییر‌یافته با سطح سرمی hs-CRP وجود ندارد و بر لزوم انجام مطالعات بیشتر جهت تبیین روابط این موضوع تأکید کردند. همچنین در زمینه بررسی کیفیت رژیم غذایی و کفایت دریافت ریزمغذیها و ارتباط آن با التهاب در جمعیت سـالمندان مطالعات بسیار اندکی انجـام شده است.
از این رو، مطالعه حاضر بـا هـدف مقایسه کیفیت رژیم غذایی با استفاده از شاخص کیفیت تغذیه‌ای، بین سالمندان ساکن و غیرساکن خانه‌های سالمندان و نیز بررسی ارتباط شاخص کیفیت تغذیه‌ای با hs-CRP به عنوان فاکتور التهابی در سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان و سالمندان جامعه انجام گرفت.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه مورد شاهدی، 164 سـالمند شامل 76 فرد ساکن خانه‌های سالمندان و 88 نفر گروه کنترل غیرساکن در خانه‌های سالمندان تبریز شرکت کردند. همسان‌سازی فردی از لحاظ سن و جنس صورت گرفت. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بالای 65 سال و تمایل به شرکت در مطالعه بود. معیارهای عدم ورود به مطالعه شامل استعمال دخانیات، مصرف مشروبات الکلی، بیماری جسمی یا روانی شدید، بیماری کبدی و کلیوی، بیماری التهابی مزمن، ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت حاد طی دو هفته اخیر بود. پس از اخذ رضایت آگاهانـه کتبی جهت شرکت در مطالعه، پرسش‌نامه‌های مربوطه توسط پرسشگر آموزش‌دیده تکمیل شد.
جهت ارزیابی شاخص‌های تن‌سنجی، وزن افـراد بـا حـداقل پوشش و بدون کفش با ترازوی دیجیتالی سکا بین ساعات10-8 صبح با دقت صد گرم و قد در حالت ایستاده و بدون کفـش، در حالی که کتف‌ها در شرایط عادی قرار داشـتند، بـا اسـتفاده از متر نواری غیرقابل اتساع نصـب‌شـده بـر دیـوار بـا دقـت 0/1 سانتی‌متر اندازه‌گیری شد و نمایه توده بـدنی بـا اسـتفاده از فرمول وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متـر) محاسبه شد.
دریافت غذایی در سالمندان هر دو گروه، با روش ثبت غذایی سه روزه (دو روز در طول هفته و یک روز آخر هفته) ارزیابی شد. با این تفاوت که دریافت غذایی سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان به دلیل در دسترس بودن سالمندان در خانه‌های سالمندان و امکان حضور خود کارشناس تغذیه در آشپزخانه قبل و بعد سرو غذا و با توجه به مصرف پایین‌تر غذا در سالمندان این مراکز و ماندن قسمتی از غذا در ظروف (بر اساس تفاضل میزان غذای ارائه‌شده و باقی‌مانده در ظرف) توزین غذا با استفاده از ترازوی دیجیتالی تفال با دقت 0/1 کیلوگرم و توسط یک کارشناس تغذیه نیز انجام شد. سـپس، داده‌های غذایی با استفاده از نرم‌افزار تغذیه‌ای Nutritionist ІV (version 3.5.2) کدگذاری شده و جهت ارزیابی مواد مغذی وارد برنامه شدند و میانگین سه روزه مقـادیر دریافتی انرژی و مواد ریزمغذی برای انجام آنالیز آمـاری اسـتفاده شد.
شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای هر ماده مغذی مورد نظر به صورت نسبت میزان ماده مغذی مصرفی روزانه به ازای هر هزار کیلوکالری دریافتی به مقادیر مجاز توصیه‌شده غذایی آن ماده مغذی به ازای دریافت هزار کیلوکالری محاسبه شد [6]. در مواردی که مقادیر مجاز توصیه‌شده غذایی برای یک ماده مغذی خاص تعریف نشده باشد از مقادیر دریافت کافی (AI) تعریف شده برای آن ماده مغذی استفاده شد. افرادی که متوسط انرژی دریافتی روزانه گزارش‌شده آنها کمتر از 800 یا بیش از 4200 کیلوکالری باشد، از مطالعه کنار گذاشته شده و درنهایت تجزیه و تحلیل روی سایر افراد انجام شد.
بــه منظــور تعیــین میــزان hs-CRP ســرم، سه سی‌سی خون وریدی پس از هشت ساعت ناشتایی جمع‌آوری شد. نمونه‌ها همان روز جهت جداسازی سرم و انجام آزمایشـات مربوطـه در زنجیـره سـرما بـه آزمایشـگاه منتقـل شـد. سرم هر نمونه به کمک سانتریفوژ با سـرعت 3500 دور در دقیقه و به مدت ده دقیقه جـدا و تا زمان انجام آزمایشات مربوطه در دمـای منفی هفتاد درجه سانتی‌گراد نگهداری شـد. سطح سرمی hs-CRP با استفاده از کیـت تشـخیصی الایزا (Monobind Inc., USA) انـدازه‌گیـری شد. حساسیت کیت الایزا برای تشخیص ml hs-CRP/microgram 0.2 بود.
برای بررسی نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد. داده‌های با توزیع نرمال به صورت میانگین و انحراف معیار و داده‌های با توزیع غیرنرمال به صورت میانه و صدک (75 ،25) گزارش شد. جهت بررسی تفاوت بین گروهی در صورت نرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون تی مستقل و در صورت غیرنرمال بودن داده‌ها از آزمون آماری من ویتنی یو استفاده شد. آزمون کای‌اسکوائر برای بررسی ارتباط بین متغیرهای کیفی به کار گرفته شد. ضـریب همبسـتگی اســپیرمن و Partial (با تعدیل بر اساس شاخص توده بدنی) برای بررسی ارتباط شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای مواد مغذی با HsCRP سرم استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 23 (version23; SPSS Inc, Chicago, IL, USA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و P<0/05 معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 164 نفر، 76 نفر ساکن خانه سالمندان و 88 نفر غیرساکن خانه سالمندان شرکت کردند. توزیع فراوانی شرکت‌کنندگان بر اساس جنس در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود.
.jpg)
میانگین سنی افراد ساکن خانه سالمندان 7/9±74/7 سال و میانگین سنی شرکت‌کنندگان غیرساکن خانه سالمندان 7/7±72/6 سال بود.
با توجه به توزیع غیرنرمال شاخص کیفیت تغذیه‌ای، از آزمون آماری من ویتنی یو برای مقایسه شاخص کیفیت تغذیه‌ای بین دو گروه استفاده شد. نتایج آزمون من ویتنی یو نشان داد کـه شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای تمام مواد مغذی به جز ویتامینهای A ،D ،E، بیوتین، ویتامین ب 6، فولیک اسید و نیز آهن بین دو گروه تفاوت معناداری داشت، اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای مواد مغذی مذکور (به جز آهن) در هر دو گروه کمتر از یک بود که حاکی از ناکافی بودن دریافت این مواد مغذی در هر دو گروه سالمندان ساکن و غیرساکن خانه سالمندان است (جدول شماره 2).
.jpg)
با توجه به توزیع غیرنرمال hs-CRP، میانه و صدک‌های 25 و 75 برای hs-CRP در ساکنین خانه سالمندان (20/62 و 2/03) 7/29 میلی گرم بـر لیتـر و در سالمندان سطح جامعه (11/69 و 2/46) 5/24 میلی‌گرم بـر لیتـر بـود و تفاوت آماری معناداری بین دو گروه وجود نداشت (0/145=P)، نتـایج آن بـه تفکیک در سه گروه کم‌خطـر، بـا خطـر متوسـط و پرخطـر در جدول شماره 3 نشان داده شده است.
.jpg)
بر اساس آزمون همبستگی Partial (با تعدیل بر اساس شاخص توده بدنی)، ارتباط معنادار، ولی ضعیفی بین hs-CRP سرم و شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین ب 12 در هر دو گروه و ویتامین د و کلسیم در گروه سالمندان غیرساکن خانه‌های سالمندان مشاهده شد (جدول شماره 4).
.jpg)
مهم‌ترین یافتـه ایـن مطالعـه، شیوع بالای دریافت ناکافی مواد مغذی در سالمندان ساکن و غیرساکن خانه‌های سالمندان بود. از نظر شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای دریافت ویتامینها و مواد معدنی بین سالمندان مقیم خانه سالمندان و غیرساکن خانه سالمندان، تفاوت معناداری وجود داشت. همچنین، ارتباط معنادار، ولی ضعیفی بین سطح سرمی hs-CRP و شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین د و کلسیم در گروه سالمندان غیرساکن خانه‌های سالمندان و برای ویتامین ب 12 در هر دو گروه مشاهده شد.
این نتایج بـا مطالعات انجام‌شده در ایران تا حدودی هم‌خوانی دارد، به طـوری کـه مطالعه‌ای در خانه‌های سالمندی استان مرکزی [20] گزارش داد که از کل نمونه‌هـا‌ی مـورد بررسی (دویست نفر) 19/6 درصد مبتلا به سوء تغذیه، 53/3 درصد در معرض خطر سوءتغذیه و تنها 27/1 درصد آنان از وضعیت تغذیه خوب برخـوردار بودنـد. به طور مشابه، در مطالعه ثقفی اصل و واقف [7] بین سالمندان شهر تبریز، 53/3 درصد در معرض خطر سوءتغذیه بوده و 2/7 درصد آنان سوءتغذیه داشتند. مطالعه‌ای در ترکیه نیز بیانگر آن است کـه در سـالمندان مقـیم در مراکز مراقبت از سالمندان، دریافت مواد مغذی کمتر از مقادیر توصیه شده است [21].
قابل ذکر است که در هر دو گروه شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای بسیاری از مواد مغذی کمتر از عدد یک بود که حاکی از عدم دریافت کافی مواد مغذی است. بر اساس نتایج یک مطالعه مروری [5] نیز شیوع سوءتغذیه در سالمندان ایرانی بالا (12/2 درصد) است. همچنین، در سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان (21/6 درصد) بالاتر از سالمندان غیرساکن خانه سالمندان (9/2 درصد) است.
جمعیت سالمندان کشـور در حـال افــزایش بوده و التهــاب سیســتمیک از نشــانه‌هــای دوران سالمندی است. در حـال حاضـر، شـواهدی حـاکی از نقــش محــوری التهــاب و بیومارکرهــای التهــابی در بــروز بیماری‌های مزمن وجـود دارد [11]. بـا ایـن حـال، اطلاعـات بسـیار محدودی در مورد میزان ارتباط بین کفایت دریافت مواد مغذی، التهاب سیستمیک و بیومارکرهای التهابی موجـود است.
بر اساس جست‌وجوی انجام‌گرفته، مطالعه حاضر برای اولین بار به بررسی کفایت دریافت مواد مغذی در سالمندان از طریق ارزیابی شاخص کیفیت تغذیه‌ای پرداخته است. با توجه به یافته‌های این مطالعه، سالمندان و به‌ویژه سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان مقادیر توصیه‌شده مواد مغذی را دریافت نمی‌کنند و در تأمین آنها مشکل دارند. در هر دو گروه دریافت مقادیر ناکافی از ویتامینهای آ، د، ای، ب 6، ث، اسید فولیک، ب 5، بیوتین و همچنین مواد معدنی شامل کلسیم، منیزیم، منگنز، سلنیوم، روی و کروم مشاهده شد. به علاوه، دریافت سدیم و پتاسیم نیز به مقدار کافی نبود. همچنین، در سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان مقادیر کافی ویتامینهای ب 2، ب 12 و مس نیز تأمین نمی‌شد. در مطالعه حاضر در تمام سالمندان (100 درصد) دریافت روی و منیزیم ناکافی بود. به صورت مشابه، در مطالعه گریور و همکاران نیز دریافت ناکافی این مواد مغذی در سالمندان گزارش شد [22].
به طور کلی، با توجه به شیوع گسترده دریافت ناکافی مواد مغذی در سالمندان، شناسایی عوامل مرتبط با آن و اقدامات لازم جهت بهبود وضعیت ضروری است. از علل احتمالی آن می‌توان به دریافت ناکافی انرژی، کاهش اشتها، مشکلات گوارشی و تنها غذا خوردن اشاره کرد [23].
در این مطالعه میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی در سالمندان مقیم خانه سالمندان (338/36) 1258/25 و در گروه دیگر (444/72) 1267/39 کیلوکالری در روز بود، اما در یک مطالعه دیگر در بین سالمندان ایرانی [11] میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی (497/94) 1659/68 کیلوکالری در روز بود. از این رو، در هر جمعیت ممکن است دریافت انرژی متفاوت باشد و بررسی آن به طور خاص توصیه می‌شود. در صورت ناکافی بودن کالری، بایستی به دریافت میان‌وعده تشویق شود [21]. همچنین، هنگام طراحی برنامه غذایی برای سالمندان توجه به چگالی انرژی و مواد مغذی ضروری است [24 ،23].
آنالیزهای بعدی نشان داد که 97/6 درصد از سالمندان مورد مطالعه، مقادیر کافی کلسیم دریافت نمی‌کردند که نشانگر اهمیت بررسی بیشتر و توجه بیشتر به تغذیه سالمندان است. در مطالعه‌ای در ترکیه [21]، در 43 تا 58 درصد سالمندان دریافت کلسیم به مقدار کافی نبود. در واقع، این آمار حاکی از دریافت ناکافی شیر و محصولات لبنی است. با توجه به شیوع بالای اوستئوپروز در سالمندی و از سویی، اهمیت بالای کلسیم در بروز اوستئوپروز [21] و آموزش مصرف مواد غذایی سرشار از کلسیم باید در اولویت قرار گیرد.
در مطالعه حاضر، ارتبـاط معکوسی بین شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای کلسیم دریافتی از طریق رژیم غذایی و سطح سرمی hs-CRP وجود داشت کــه همســو بــا نتــایج مطالعــه کاتسورا کامانو و همکاران [25] است. این محققین با بررسی دریافت غذایی ریزمغذیها در 2019 فرد 35 تا 69 ساله ارتباط معکوسی بین کلسیم و hs-CRP سـرم مشاهده کردند. از سوی دیگر، در مطالعه دیگری که توسط فری‌یرا و همکاران [26] انجام گرفت، بین کلسیم دریافتی وhs-CRP سـرم ارتباطی مشاهده نشد. در این مطالعه، حجم نمونه کمتر از مطالعه حاضر بود (32 نفر در گروه دریافت کم کلسیم و 44 نفر در گروه دریافت زیاد کلسیم). به علاوه شرکت‌کنندگان تنها زنان بودند و درصد زیادی از آنان مبتلا به چاقی بودند. همچنین، عادات غذایی متفاوتی از شرکت‌کنندگان مطالعه حاضر داشتند که می‌تواند بر جذب کلسیم تأثیرگذار باشد [25].
در مطالعه دیگری که روی مبتلایان به دیابت و هر دو جنس زن و مرد انجام شد ارتبـاط معکوسی بین کلسیم دریافتی از طریق رژیم غذایی و CRP سـرم وجود داشت [27]. از سوی دیگر، شواهد نشان می‌دهد دریافت لبنیات که حاوی مقادیر زیاد کلسیم است، با کاهش سیتوکین‌های التهابی همراه است [28]. در یک مطالعه حیوانی نیز کلسیم باعث سرکوب تولید سیتوکین‌های التهابی در آدیپوسیت‌ها شد و ورود کلسیم به درون سلول تحت تأثیر القای ویتامین د ممکن است از واسطه‌های این اثر باشد [29].
بر اساس یک مطالعه مروری در سال 2017، اگرچه مکانیسم اصلی دخیل در ارتباط بین کلسیم و التهاب از نظر تئوری بسیار قوی است و کلسیم درون سلولی نقش بسیار مهمی در التهاب و بیماری‌های وابسته به آن بازی می‌کند. با وجود این، نیاز به مطالعات کارآزمایی بالینی با طراحی قوی جهت حمایت از این تئوری است [30].
جذب و زیست دسترسی بسیاری از مواد مغذی، ازجمله کلسیم، آهن، فولات، ویتامین ب 6 و ویتامین ب 12 با افزایش سن کاهش می‌یابد [31]؛ بنابراین توجه به دریافت مقادیر کافی این مواد مغذی اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مطالعه مشخص شد که دریافت فولات و ویتامین ب 6 در هر دو گروه سالمندان کمتر از مقادیر توصیه شده بود. همچنین، دریافت ویتامین ب 12 در سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان ناکافی بود.
طبق نتایج این مطالعه، ارتبـاط معکوس معناداری بین شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ویتامین ب 12 دریافتی از طریق رژیم غذایی و hs-CRP سـرم در هر گروه از سالمندان پس از تعدیل برای شاخص توده بدنی وجود داشت. در مطالعه دیگری نیز ارتباط معکوس بین ویتامین ب 12 دریافتی از طریق رژیم غذایی با hs-CRP سـرم در بیمارانی که دیالیز انجام می‌دادند، مشاهده شد [32]، اما در مطالعه آبویسانی و همکاران [33] این ارتباط گزارش نشد. از علل تفاوت نتایج می‌توان به تفاوت پرسش‌نامه‌های مورد استفاده اشاره کرد که رخشانی و همکاران از پرسش‌نامه 24 ساعت یادآمد غذایی استفاده کردند. در این مطالعه، پس از بررسی دریافت غذایی شرکت‌کنندگان، شاخص کیفیت تغذیه‌ای محاسبه شد که شاخص دقیق‌تری برای ارزیابی دریافت است.
باید توجه داشت که برای تعیین وضعیت ویتامین ب 12 یا ویتامین د و تعیین ارتباط آنها با سطوح شاخص‌های التهابی بهتر است از شاخص‌های حساس‌تری نظیر سطوح این ویتامینها در خون و به‌ویژه هموسیستئین یا متیل مالونیک اسید استفاده شود. به ویژه در رابطه با ویتامین ب 12 قابل ذکر است که در سالمندان به علت شیوع بالاتر مصرف داروها، دسترسی کمتر به ویتامین و به‌خصوص وجود گاستریت آتروفیک یا هیپواسیدیتی معده، کمبود کوبالامین شایع است و برای تشخیص دقیق وضعیت ویتامین ب 12 بررسی شاخص‌های مذکور توصیه می‌شود و ممکن است مقدار دریافت ویتامین ب 12 از طریق رژیم غذایی نتواند به خوبی نشان‌دهنده‌ی وضعیت این ویتامین در بدن و ارتباط آن با التهاب باشد [34].
همان‌طور که در متن بدان اشاره شد، نوترینت‌های موجود در غذا مانند ویتامینهای C ،E و D با مکانیسم‌‌های مختلف نظیر اثرات آنتی‌اکسیدانی یا ضدالتهابی خود موجب کاهش تولید گونه‌های فعال اکسیژن و کاهش تولید پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌های التهابی می‌شوند. مکانیسمی که می‌تواند توجیه‌کننده ارتباط معکوس سطح سرمی hs-CRP با برخی از نوترینت‌های موجود در غذا باشد. درخصوص ویتامین ب 12 نیز به نظر می‌رسد ویژگی ضدالتهابی آن از طریق مهار سنتز یا عملکرد واسطه‌های التهابی، ازجمله مهار تولید هیستامین، پروستاگلاندین و لکوترین‌ها باشد [35].
با توجه به محدودیت‌های موجود در پژوهش حاضر و با توجه به اینکه در مطالعات قبلی نشان داده شده است که شیوع کمبود ویتامینهای ب بالاتر از کشورهای غربی است، انجام مطالعات بعدی به منظور شیوع کمبود ویتامین ب 12 سرم بر اساس معیارهای تشخیصی دقیق و بررسی ارتباط آن با سایر شاخص‌های التهابی توصیه می‌شود.
یکی دیگر از محدودیت‌های این مطالعه که باید در پژوهش‌های بعدی بدان توجه شود، مشکلات مالی ناشی از افزایش تعرفه‌های آزمایشگاهی و تأثیر منفی آن بر انتخاب تعداد کافی نمونه‌ها بوده است و مهم‌تر از آن، عدم اندازه‌گیری سطوح خونی نوترینت‌ها، مقادیر به‌دست‌آمده در این مطالعه نمی‌تواند یا دقت کافی درصد کمبودها را در سالمندان بیان نماید. پیشـنهاد مـی‌شـود مطالعات طولی جهت تعیین ارتباط سایر مارکرهای التهابی بـا شاخص کیفیت تغذیه‌ای برای ریزمغذیها در حجم نمونـه بالاتر، بین دو جنس و در سایر گروه‌های سنی و بیماری‌های مختلف صورت گیرد.
نتیجه‌گیری
نتایج حاصـل از این پژوهش لزوم توجه بیشتر به وضعیت تغذیه سالمندان، به‌ویژه سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان را نشان داد. به نظر می‌رسد رژیم غذایی غنی از مواد ریزمغذی، به‌ویژه ویتامین د، کلسیم و ویتامین ب 12 ممکن است بتواند از ایجاد التهاب در این گروه سنی پیشگیری کند. همچنین به مسئولین بهداشتی پیشنهاد می‌شود اهداف مراقبتـی خود را بیش از پیش به تأمین نیازهای جسمی سـالمندان و کیفیت رژیم غذایی آنان معطوف کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی تبریز با کد (TBZMED.REC.1394.152) تأیید شد.
حامی مالی
پژوهش حاضر با حمایت مالی مرکز تحقیقات علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام شـده اسـت.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان معیارهای استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادهای کمیته بین‌المللی ناشران مجلات علوم پزشکی (ICMJE) را دارا بودند و به یک اندازه در انجام طرح و نگارش مقاله به شرح زیر سهیم بودند: طراحی و مفهوم‌سازی: مریم ثقفی اصل و وحیده ابراهیم‌زاده عطاری؛ روش پژوهش و نمونه‌گیری: مریم ثقفی اصل، وحیده ابراهیم‌زاده عطاری و عظیمه ایزدی؛ تحلیل و تفسیر داده‌ها: عظیمه ایزدی؛ نگارش متن و بازبینی: تمام نویسندگان.
تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند که هیچ‌گونه تعارض منافعی درخصوص طرح حاضر وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از همه سالمندان محترم، مدیریت و پرسنل مراکز نگهداری سالمندان در شهر تبریز تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Leeson GW. The growth, ageing and urbanisation of our world. J Popul Aging. 2018; 11(2):107-15. [DOI:10.1007/s12062-018-9225-7]
2.Heidari M, Shahbazi S. [Effect of self-care training program on quality of life of elders (Persian)]. Iran J Nurs. 2012; 25(75):1-8. [DOI:10.17485/ijst/2012/v5i10.14]
3.van Bokhorst-de van der Schueren MA, Lonterman-Monasch S, de Vries OJ, Danner SA, Kramer MH, Muller M. Prevalence and determinants for malnutrition in geriatric outpatients. Clin Nutr. 2013; 32(6):1007-11. [DOI:10.1016/j.clnu.2013.05.007] [PMID]
4.Fávaro-Moreira NC, Krausch-Hofmann S, Matthys C, Vereecken C, Vanhauwaert E, Declercq A, et al. Risk factors for malnutrition in older adults: A systematic review of the literature based on longitudinal data. Adv Nutr. 2016; 7(3):507-22. [DOI:10.3945/an.115.011254] [PMID] [PMCID]
5.GORJI HA, Alikhani M, Mohseni M, Moradi-Joo M, Ziaeefar H, Moosavi A. The prevalence of malnutrition in Iranian elderly: A review article. Iran J Public Health. 2017; 46(12):1603-10. [PMCID]
6.Sorenson AW, Wyse BW, Wittwer A, Hansen RG. An Index of Nutritional Quality for a balanced diet. J Am Diet Assoc. 1976; 68(3):236-42. [DOI:10.1016/S0002-8223(21)06349-5]
7.Saghafi-Asl M, Vaghef-Mehrabany E. Comprehensive comparison of malnutrition and its associated factors between nursing home and community dwelling elderly: A case-control study from Northwestern Iran. Clin Nutr ESPEN. 2017; 21:51-8. [DOI:10.1016/j.clnesp.2017.05.005] [PMID]
8.Ahn Y, Lee Y, Park H, Song K. Gender and age group differences in nutrition intake and dietary quality of Korean adults eating alone: Based on Korean National Health and Nutrition Examination Survey Data, 2013-2016. Nutr Res Pract. 2021; 15(1):66-79. [DOI:10.4162/nrp.2021.15.1.66] [PMID] [PMCID]
9.Lee JY, Hyun YS, Kim HS. Nutritional status of Korean elderly with dementia in a long-term care facility in Hongseong. Nutr Res Pract. 2019; 13(1):32-40. [DOI:10.4162/nrp.2019.13.1.32] [PMID] [PMCID]
10.Chung HY, Cesari M, Anton S, Marzetti E, Giovannini S, Seo AY, et al. Molecular inflammation: Underpinnings of aging and age-related diseases. Aging Res Rev. 2009; 8(1):18-30. [DOI:10.1016/j.arr.2008.07.002] [PMID] [PMCID]
11.Sarchahi Z, Kooshki A, Rakhshani M, Tofighiyan T. [The association between macronutrients intake with high sensitivity C-reactive protein (hs-CRP) in elderly of Sabzevar Nursing Homes (a cross-sectional study) (Persian)]. Iran J Nutr Sci Food Technol. 2017; 12(2):1-8. http://nsft.sbmu.ac.ir/article-1-2268-en.html
12.Serino A, Salazar G. Protective role of polyphenols against vascular inflammation, aging and cardiovascular disease. Nutrients. 2019; 11(1):53. [DOI:10.3390/nu11010053] [PMID] [PMCID]
13.Orchard T, Yildiz V, Steck SE, Hébert JR, Ma Y, Cauley JA, et al. Dietary inflammatory index, bone mineral density, and risk of fracture in postmenopausal women: Results from the women’s health initiative. J Bone Miner Res. 2017; 32(5):1136-46. [DOI:10.1002/jbmr.3070] [PMID] [PMCID]
14.Kroushavi M, Behrooz M, Rashidkhani B, Bahadori N, Hekmatdoost A. [Association between index of nutritional quality and multiple sclerosis (Persian)]. J Sch Public Health Inst Public Health Res. 2015; 12(3):53-67. http://sjsph.tums.ac.ir/article-1-5192-en.html
15.Vahid F, Hatami M, Sadeghi M, Ameri F, Faghfoori Z, Davoodi SH. The association between the Index of Nutritional Quality (INQ) and breast cancer and the evaluation of nutrient intake of breast cancer patients: A case-control study. Nutrition. 2018; 45:11-6. [DOI:10.1016/j.nut.2017.06.011] [PMID]
16.Vahid F, Hekmatdoost A, Mirmajidi S, Doaei S, Rahmani D, Faghfoori Z. Association between index of nutritional quality and nonalcoholic fatty liver disease: The role of vitamin D and B group. Am J Med Sci. 2019; 358(3):212-8. [DOI:10.1016/j.amjms.2019.06.008] [PMID]
17.Vahid F, Rashvand S, Sadeghi M, Hekmatdoost A. The association between index of nutritional quality and ulcerative colitis: A case-control study. J Res Med Sci. 2018; 23:67. [DOI:10.4103/jrms.JRMS_555_17] [PMID] [PMCID]
18.Park HS, Park JY, Yu R. Relationship of obesity and visceral adiposity with serum concentrations of CRP, TNF-α and IL-6. Diabetes Res Clin Pract. 2005; 69(1):29-35. [DOI:10.1016/j.diabres.2004.11.007] [PMID]
19.Kord VH, Rahmani J, Fatahi S, Tajik S, SHAB BS. [Relationship between alternative healthy eating index (AHEI-2010) with obesity status, serum level of 25-Hydroxyvitamin D, hs-CRP in the Elderly of Tehran City, (Iran) (Persian)]. Qom Univ Ned Sci. 2018; 12(5):53-61. [DOI:10.29252/qums.12.5.53]
20.Ebrahimi Fakhar MR, Zand S. [Nutritional status and associated factors in elderly residents in nursing homes (Persian)]. J Payesh. 2013; 12(2):143-9. http://payeshjournal.ir/article-1-375-en.html
21.Rakıcıoğlu N, Aksoy B, Tamer F, Yıldız EA, Samur G, Pekcan G, et al. Nutritional status and eating habits of the institutionalised elderly in Turkey: A follow-up study. J Hum Nutr Diet. 2016; 29(2):185-95. [DOI:10.1111/jhn.12320] [PMID]
22.Gerrior SA. The nutrient and anthropometric status of physically active and inactive older adults. J Nutr Educ Behav. 2002; 34(S1):S5-13. [DOI:10.1016/S1499-4046(06)60305-9]
23.Shahar D, Shai I, Vardi H, Fraser D. Dietary intake and eating patterns of elderly people in Israel: Who is at nutritional risk? Euro J Clin Nutr. 2003; 57(1):18-25. [DOI:10.1038/sj.ejcn.1601523] [PMID]
24.Lammes E, Törner A, Akner G. Nutrient density and variation in nutrient intake with changing energy intake in multimorbid nursing home residents. J Hum Nutr Diet. 2009; 22(3):210-8. [DOI:10.1111/j.1365-277X.2008.00925.x] [PMID]
25.Katsuura-Kamano S, Uemura H, Yamaguchi M, Nakamoto M, Bahari T, Miki K, et al. Dietary calcium intake is associated with serum high-sensitivity C-reactive protein level in the general Japanese population. J Clin Biochem Nutr. 2018; 62(1):89-93. [DOI:10.3164/jcbn.17-48] [PMID] [PMCID]
26.Da Silva Ferreira T, Torres MRSG, Sanjuliani AF. Dietary calcium intake is associated with adiposity, metabolic profile, inflammatory state and blood pressure, but not with erythrocyte intracellular calcium and endothelial function in healthy pre-menopausal women. Brit J Nutr. 2013; 110(6):1079-88. [DOI:10.1017/S0007114513000111] [PMID]
27.Chung HY. [Dietary Calcium intake is associated with blood lipid profile, blood pressure, inflammatory state and Insulin resistance in type 2 diabetes patients (Korean)]. Korean J Food Nutr. 2016; 29(2):290-9. [DOI:10.9799/ksfan.2016.29.2.290]
28.Stancliffe RA, Thorpe T, Zemel MB. Dairy attentuates oxidative and inflammatory stress in metabolic syndrome. Am J Clin Nutr. 2011; 94(2):422-30. [DOI:10.3945/ajcn.111.013342] [PMID] [PMCID]
29.Sun X, Zemel MB. Calcium and 1, 25-dihydroxyvitamin D3 regulation of adipokine expression. Obesity. 2007; 15(2):340-8. [DOI:10.1038/oby.2007.540] [PMID]
30.Soares MJ, Pannu PK, Calton EK, Reid CM, Hills AP. Vitamin D status and calcium intake in systemic inflammation, Insulin resistance and the metabolic syndrome: An update on current evidence. Trends Food Sci Technol. 2017; 62:79-90. [DOI:10.1016/j.tifs.2017.01.009]
31.De Groot C, West C, Van Staveren W. Meeting nutrient and energy requirements in old age. Maturitas. 2001; 38(1):75-81. [DOI:10.1016/S0378-5122(00)00193-6]
32.Martín-del-Campo F, Batis-Ruvalcaba C, González-Espinoza L, Rojas-Campos E, Ángel JR, Ruiz N, et al. Dietary micronutrient intake in peritoneal dialysis patients: Relationship with nutrition and inflammation status. Perit Dial Int. 2012; 32(2):183-91. [DOI:10.3747/pdi.2010.00245] [PMID] [PMCID]
33.Abavisani M, Sarchahi Z, Kooshi A, Tofighiyan T, Rakhshani MH. The relationship of micronutrients intake and anthropometric indexes with high-sensitivity C-Reactive protein (hs-CRP) in the elderly living in nursing home, Sabzevar, Iran. Prof RK Sharma. 2018; 12(4):4133. [DOI:10.5958/0973-9130.2018.00211.6]
34.Vakili MA, Forooghan M, Nojomi M, Ghaleh Bandi MF, Khodabandeloo N. [A survey on serum levels of B12, folate, and homocyctein in healthy elderly Tehranis (Persian)]. Razi J Med Sci. 2009; 16(63):189-200. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-1260-en.html
35.Hosseinzadeh H, Moallem SA, Moshiri M, Sarnavazi MS, Etemad L. Anti-nociceptive and anti-inflammatory effects of cyanocobalamin (vitamin B12) against acute and chronic pain and inflammation in mice. Arzneimittelforschung. 2012; 62(7):324-9. [DOI:10.1055/s-0032-1311635] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
