آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 24، شماره 5 - ( آذر و دی 1400 )
جلد 24 شماره 5 صفحات 771-760 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
MohammadniaMotlaghh K, Shamsi M, Roozbahani N, Karimy M, Moradzadeh R. Factors Affecting Consumption of Healthy Foods Among Prediabetic Women in Arak City in 2019: The Application of the Planned Behavior Theory. J Arak Uni Med Sci 2021; 24 (5) :760-771
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6661-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6661-fa.html
محمدنیامطلق کلثوم، شمسی محسن، روزبهانی نسرین، کریمی محمود، مرادزاده رحمت اله. عوامل مؤثر بر مصرف مواد غذایی سالم در زنان پره‌دیابتی شهر اراک در سال 1398؛ کاربرد نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1400; 24 (5) :760-771
کلثوم محمدنیامطلق1 
، محسن شمسی* 2، نسرین روزبهانی1 ، محمود کریمی3 ، رحمت اله مرادزاده4
، محسن شمسی* 2، نسرین روزبهانی1 ، محمود کریمی3 ، رحمت اله مرادزاده4
1- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ، mohsen_shamsi1360@yahoo.com
3- روه بهداشت عمومی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ساوه، اراک، ایران.
4- گروه اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ، mohsen_shamsi1360@yahoo.com
3- روه بهداشت عمومی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ساوه، اراک، ایران.
4- گروه اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
متن کامل [PDF 3586 kb]
(144 دریافت)
| چکیده (HTML) (885 مشاهده)
References
متن کامل: (394 مشاهده)
مقدمه
افزایش مداوم بیماریهای غیرواگیر در سراسر جهان یک چالش کلیدی در سلامت جهانی است [1]. سازمان بهداشت جهانی بر این باور است که بیش از یک‌سوم از 40 میلیون مرگومیر ناشی از بیماریهای غیرواگیری در سراسر جهان، مرگومیر پیش از موعد است [2]. دیابت نوع2 شایع‌‌ترین بیماری متابولیک است که شیوع آن رو به افزایش است [3]. فدراسیون بین‌المللی دیابت از شیوع دیابت قندی در سراسر جهان خبر داده است. چنانکه سال 2045 حدود 700 میلیون نفر در جهان به دیابت مبتلا می‌شوند [4]. سازمان جهانی بهداشت گزارش داد متوسط هزینههای بهداشتی سالیانه برای بزرگسالان مبتلا به دیابت 11700 دلار برای هر فرد است، در حالی که متوسط هزینههای بهداشتی سالیانه برای بزرگسالان غیردیابتی 4400 دلار برای هر فرد است [5]. بر اساس مطالعات، مهم‌ترین عامل مؤثر بر کنترل و به تأخیر انداختن عوارض مرتبط با دیابت، کنترل قند خون این بیماران در محدوده طبیعی است که دست‌یابی به این هدف نیز مستلزم اتخاذ سبک زندگی سالم از جانب بیمار، بهویژه رعایت رژیم غذایی مناسب است [6]. در بسیاری از موارد، عدم تغذیه سالم و کم‌تحرکی ابتدا سبب بروز حالت پره‌دیابت و سپس دیابت آشکار میشود [7]. پره‌دیابت نشانگر افزایش قند خون بالاتر از حد نرمال است. اما این افزایش به اندازه‌‌ای نیست که برای آن تشخیص دیابت داده شود. پره‌دیابت به‌صورت اختلال تحمل قند خون ناشتا و یا اختلال تحمل گلوگز شناخته شده است [8]. پره‌دیابت نسبت به دیابت از شیوع بالاتری برخوردار است. چنانکه در استرالیا شیوع پره‌دیابت در افراد بزرگ‌تر از 25سال 16/4 درصد است، درحالی که شیوع دیابت نوع 2، 7/4 درصد بوده است [9]. همچنین شیوع دیابت نوع2 در جمعیت 20ساله و بالاتر در چین و کره به ترتیب 18/5 و 22/7 درصد گزارش شده است [10, 11].با توجه به اینکه هر ساله حدود پنج تا ده درصد به افراد مبتلا به عدم تحمل گلوکز به دیابت نوع 2 اضافه می شود [12] جمعیتی مناسب برای طرح های پیشگیری از دیابت ایجاد شده است.
از آنجا که تغییر رژیم غذایی به‌صورت تمایل به انواع چربی‌های اشباع، مواد قندی، غذاهای پرانرژی با ظاهر جذاب (با ارزش غذایی کم)، میان‌وعده‌های غذایی چرب یا شیرین و کاهش مواد غذایی فیبردار به‌شدت بر خطر ابتلا به بیماریهای مختلف می‌‌افزاید [14 ،13]. از طرفی دیگر، مطالعات نشان داده‌اند هرچه مبانی تئوریک یک برنامه آموزشی مناسب‌‌تر باشد اثربخشی برنامه بیشتر خواهد بود [15]. نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده یکی از الگوهای بررسی رفتار سلامت محسوب میشود که به‌صورت بسیار گسترده‌‌ایی به کار گرفته شده است و میتواند در جهت پیشگیری و کنترل بیماری‌‌ها و مشکلات بهداشتی (از جمله کنترل و کاهش دیابت و عوارض ناشی از آن) مورد استفاده قرار گیرد [16]. بنابراین با توجه به موارد گفته‌شده و همچنین نقش کارآمد زنان در اصلاح سبک زندگی خانواده، پژوهش حاضر با هدف شناخت عوامل مؤثر بر مصرف مواد غذایی سالم توسط زنان پره‌دیابتی مراجعهکننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر اراک بر اساس نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده در جهت نیازسنجی برای تحقیقی مداخلهای انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه مقطعی‌تحلیلی حاضر بر روی 99 نفر از زنان پره‌دیابتی مراجعهکننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر اراک که قندخون ناشتای آنان 100 الی 125 بود، در سال 1398 جهت نیازسنجی برای مطالعه‌ای مداخلهای انجام شد. برای انجام این پژوهش، شهر اراک بر اساس وضعیت اقتصادی‌اجتماعی به پنج طبقه تقسیم و از هر طبقه دو مرکز سلامت به‌صورت تصادفی انتخاب شد و در هر مرکز نمونه‌ها به‌صورت هدفمند وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود در مطالعه شامل داشتن حداقل سواد خواندن، تمایل فرد به شرکت در تحقیق، سن 30 تا کمتر از60 سال، عدم بارداری و معیارهای خروج شامل عدم تمایل فرد برای ادامه مشارکت بود.
روش جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه بر اساس مشخصات جمعیت‌شناختی، چک‌لیست مصرف مواد غذایی برگرفته از سامانه سیب وزارت بهداشت و پرسش‌نامه‌‌ای استاندارد مبتنی بر سازههای تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده بود [17, 18]. ﭘﺮﺳﺶهای ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﮕﺮش (به نظر من مصرف غذاهای سالم برای سلامتی مفید است)، هنجار ذهنی (همسر من اعتقاد دارد که باید غذاهای سالم مصرف کنم)، ﻛﻨﺘﺮل رﻓﺘﺎری درکﺷﺪه (من می‌توانم در اوقاتی که حتی دیگران من را به غذاهای ناسالم دعوت می‌کنند هم از غذاهای سالم استفاده کنم) و ﻗﺼﺪ (تصمیم دارم که از این به بعد غذای سالم مصرف کنم) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻴﺎس ﻟﻴﻜﺮت ﭘﻨﺞﺗﺎیی از ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ (امتیاز یک) تا ﻛﺎﻣﻼًﻣﻮاﻓﻘﻢ (امتیاز پنج) ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی شد. نمره کل تمام بخش‌‌ها بین یک تا پنج محاسبه شد. رفتار مصرف مواد غذایی با استفاده از 10سؤال بین نمره صفر تا دو (کاملاً نامطلوب / متوسط / مطلوب) مورد ارزیابی قرار گرفت.
درنهایت پس ازجمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات با استفاده از نسخه 26 نرم‌افزار SPSS و با محاسبه شاخص‌های آماری توصیفی و آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی با روش BackWard (روشی در انتخاب متغیرهاست که در آن ابتدا تمامی متغیرهای مستقل به معادله رگرسیون وارد می‌شوند و سپس در صورتی که معیارهای لازم برای باقی ماندن در مدل را نداشته باشند، تک‌تک حذف می‌شوند) تحلیل شدند. ضمناً توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف غیرنرمال به دست آمد. در تحلیل رگرسیون متغیر وابسته مصرف صحیح مواد غذایی و متغیر مستقل سازههای تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده در نظر گرفته شده است.
یافته‌ها
درمجموع صد زن دارای پره‌دیابتی با میانگین سنی 7/64±47/40 وارد مطالعه شدند که 96 درصد متأهل بودند. میانگین قند خون ناشتا و نمایه توده بدنی افراد به ترتیب 6/56± 107/59 و 4/33±30/96 بود. از بین این افراد 65 درصد وضعیت مالی خود را متوسط و 15 درصد ضعیف گزارش دادند. سطح تحصیلات 39 درصد افراد، ابتدایی و 32 درصد دیپلم داشتند. 53 درصد از افراد تقریباً با علائم اولیه ابتلا به دیابت آشنا بودند. همچنین 17 درصد از افراد چاقی، 20 درصد مصرف مواد قندی،20 درصد کم تحرکی و 19 درصد استرس را به عنوان عامل اصلی ابتلا به دیابت می‌دانستند (جدول شماره 1 و 2).
.jpg)
.jpg)
میانگین نمره رفتار رژیم غذایی 0/28±1/34 بود. 41 درصد از افراد حداقل یک بار در هفته و 35 درصد حداقل یک بار در ماه، مواد قندی مانند کیک، شیرینی و شکلات را مصرف می‌کردند (جدول شماره 3).
.jpg)
اگرچه 51 درصد هنگام غذا خوردن به غذای خود نمک اضافه نمی‌کردند، اما 23 درصد بیشتر اوقات از نمکدان سر سفره استفاده می‌کردند. مصرف روزانه میوه (50 درصد)، سبزیجات (59 درصد) و لبنیات (60 درصد از افراد)، کمتر از حد مطلوب گزارش شد.
ضریب همبستگی بین سازههای نگرش، کنترل رفتاری درک‌شده و قصد رفتاری با رژیم غذایی روابط معنی‌دار و مثبتی را گزارش می‌دهد (جدول شماره 4).
.jpg)
تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد با افزایش یک انحراف معیار در نمره قصد رفتاری، نمره رفتار رژیم غذایی سالم 0/22 انحراف معیار افزایش خواهد یافت (جدول شماره 5).
.jpg)
بحث
نتایج این بررسی نشان داد قصد رفتاری، رژیم غذایی را پیش‌بینی می‌کند که با مطالعه رحمتی هم‌خوانی دارد [19]. در مطالعه رضابیگی و وایت نیز قصد، بیشترین میزان پیش‌گویی‌کنندگی را برای رفتار تغذیه‌ای داشت [21 ،20] و کنترل رفتـار درک‌شده پیش‌بینی‌کننده بعـدی رفتـار بـود. کنترل رفتار درک‌شده مجموعه‌ای از عوامل شخصی و محیطی را دربر می‌گیرد. افراد ممکن است در زمان‌هایی قسمت شخصی را تحت کنترل ارادی خود قرارداده و رفتار خوبی را ارائه دهند، اما در برخورد با شرایط محیطی مانند حضور در مهمانی‌ها تا حدودی اوضاع از کنترل خارج شده و نتوانند رفتار مناسبی داشته باشند. بنابراین احتمال می‌رود با عرضه کمتر مواد کاملاً مضر مانند نوشابه و غیره در بازار و ارائه جایگزین‌های مناسب و سالم در دورهمی و جشن‌ها، رستوران‌ها و ... این مشکل برطرف شود. همچنین تنها بیست درصد از افراد شرایط مالی خود را خوب گزارش کردند که این مسئله خود میتواند از شرایط خارج از کنترل افراد برای خرید مواد غذایی کنترل‌کننده قند مانند میوه و سبزیجات و لبنیات، ماهی و غیره باشد. نگرش کنترل رفتار درک‌شده و قصدرفتاری بیشترین رابطه مثبت و معنادار را با رفتار داشتند. همسو با یافته این بررسی در مطالعه غلامی نیز عادات غذایی، نگرش و قصد بیشترین تأثیر مستقیم را بر رفتار مصرف داشتند [22]. بین نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتار درک‌شده رابطه معناداری با قصد رفتاری مشاهده شد که با نتایج سایر مطالعات با موضوعاتی مانند بررسی عوامل پیش‌بینی‌کننده مصـرف میـوه وسبزی در ایلام و چالدران ، پیش‌بینی قصد رژیـم غـذایی سـالم در مطالعـه پـاولاک [2، پایبنـدی بـه مصرف پنج وعـده میـوه و سـبزی در روز در مطالعـه بلانچارد و پیش‌بینی مصرف غـذاهای بـا چربـی اشباع در بیماران مبتلا به دیابت نوع2 و قلبی‌عروقـی که نگرش پیش‌بینی‌کننده قوی برای قصـد رفتـاری در واحدهای پژوهش بود، مطابقت دارد [21, 22, 23, 24, 25]. در مطالعه رضابیگی نیز از بـین سازه‌ها، کنترل رفتار درک‌شده بیشترین همبستگی را با قصد رفتاری داشت و قصد، بیشترین همبستگی را با رفتار نشان داد [20]، اما در مطالعه او سـازه نگـرش در پـیش‌بینـی قصـد و رفتار سهمی نداشت.
بعد از قصد رفتاری، بالاترین میانگین مربوط به سازه هنجار ذهنی بود. اگرچه بین هنجار ذهنی و رفتار رابطه ضعیفی یافت شد، اما با توجه به ارتباط آن با قصد رفتاری به‌طور غیر‌مستقیم میتواند بر رفتار تأثیرگذار باشد. بنابراین ممکن است افراد تحت‌تأثیر افراد مهم، بهویژه خانواده، قصد به انجام رفتار را داشته باشند، اما به دلیل موانع و مشکلاتی که برای آن‌ها پیش می‌آید نتوانند آن رفتار را انجام دهند. در طول این مطالعه بعضی مادران از عادات غذایی ناسالم فرزندان و همسران خود شکایت داشتند و همین را علل عدم رفتار درست می‌پنداشتند که با نتایج مطالعه کشاورز همسو است [26]. بنابراین، در این مسئله نقش آموزش و پرورش در ارتقای رفتار سالم نمایان میشود. همچنین در حوزه سلامت علاوه بر ادارات باید مشاغل آزاد (بهویژه مردان) نیز مدنظر باشد و تصمیمات لازم اتخاذ شود. از محدودیت‌های این مطالعه کم‌سواد بودن افراد مورد‌بررسی و عدم ثبت موارد پره‌دیابت در سامانه سیب وزرات بهداشت بود که دسترسی به افراد را با مشکل مواجه می‌کرد. بنابراین پرونده الکترونیک تمام زنان 30 تا50ساله مورد بررسی قرار گرفت تا گروه هدف به دست آمد و این خود فرایند انجام پروژه را طولانی کرد.
نتیجه‌گیری
درنهایت می‌توان به این نتیجه رسید که برای دست‌یابی به سبک زندگی سالم در گروه آسیب‌پذیر و افراد پیش‌دیابتی تأکید بر افزایش توانمندی آنان در زمینه انتخاب غذای سالم و تقویت انگیزه‌های فردی در راستای نیل به تصمیم‌گیری صحیح و درنهایت رعایت مصرف صحیح مواد غذایی میتواند در برنامه‌ریزی‌های آموزشی مسئولین بهداشتی برای کاهش ابتلا به دیابت مورد توجه قرار گیرد.
همچنین هنجارهای ذهنی (اعم از خانواده، دوستان و غیره) نیز می‌توانند نقش گسترده‌ای در سلامت ایفا کنند. از آنجایی که افراد هر خانواده در طول روز نقش‌های متفاوتی دارند، لازم است در محل کار خود آموزش‌های لازم را کسب کرده و درنهایت قصد و سپس رفتار سالم در فرد نهادینه شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
برای رعایت ملاحظات اخلاقی، قبل از انجام پژوهش اهداف مطالعه برای شرکت‌کنندگان شرح داده شد و رضایت آنان با تکمیل فرم دریافت شد. تمامی اطلاعات مربوط به افراد به‌صورت محرمانه حفظ شد و پرسش‌نامه‌ها بدون نام و نام خانوادگی تحلیل شدند. این مطالعه با کد IR.ARAKMU.REC.1398.07 به تصویب کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی اراک رسیده است.
حامی مالی
پژوهش حاضر با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش بهداشت انجام شد.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان معیار استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادات کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی را داشتند و همگی به یک اندازه در نگارش مقاله سهیم بودند.
تعارض منافع
بنا به نظر نویسندگان هیچ‌گونه تعارض منافعی در این مقاله ندارند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک به دلیل حمایت مالی این تحقیق تقدیر و تشکر می‌کنند.
افزایش مداوم بیماریهای غیرواگیر در سراسر جهان یک چالش کلیدی در سلامت جهانی است [1]. سازمان بهداشت جهانی بر این باور است که بیش از یک‌سوم از 40 میلیون مرگومیر ناشی از بیماریهای غیرواگیری در سراسر جهان، مرگومیر پیش از موعد است [2]. دیابت نوع2 شایع‌‌ترین بیماری متابولیک است که شیوع آن رو به افزایش است [3]. فدراسیون بین‌المللی دیابت از شیوع دیابت قندی در سراسر جهان خبر داده است. چنانکه سال 2045 حدود 700 میلیون نفر در جهان به دیابت مبتلا می‌شوند [4]. سازمان جهانی بهداشت گزارش داد متوسط هزینههای بهداشتی سالیانه برای بزرگسالان مبتلا به دیابت 11700 دلار برای هر فرد است، در حالی که متوسط هزینههای بهداشتی سالیانه برای بزرگسالان غیردیابتی 4400 دلار برای هر فرد است [5]. بر اساس مطالعات، مهم‌ترین عامل مؤثر بر کنترل و به تأخیر انداختن عوارض مرتبط با دیابت، کنترل قند خون این بیماران در محدوده طبیعی است که دست‌یابی به این هدف نیز مستلزم اتخاذ سبک زندگی سالم از جانب بیمار، بهویژه رعایت رژیم غذایی مناسب است [6]. در بسیاری از موارد، عدم تغذیه سالم و کم‌تحرکی ابتدا سبب بروز حالت پره‌دیابت و سپس دیابت آشکار میشود [7]. پره‌دیابت نشانگر افزایش قند خون بالاتر از حد نرمال است. اما این افزایش به اندازه‌‌ای نیست که برای آن تشخیص دیابت داده شود. پره‌دیابت به‌صورت اختلال تحمل قند خون ناشتا و یا اختلال تحمل گلوگز شناخته شده است [8]. پره‌دیابت نسبت به دیابت از شیوع بالاتری برخوردار است. چنانکه در استرالیا شیوع پره‌دیابت در افراد بزرگ‌تر از 25سال 16/4 درصد است، درحالی که شیوع دیابت نوع 2، 7/4 درصد بوده است [9]. همچنین شیوع دیابت نوع2 در جمعیت 20ساله و بالاتر در چین و کره به ترتیب 18/5 و 22/7 درصد گزارش شده است [10, 11].با توجه به اینکه هر ساله حدود پنج تا ده درصد به افراد مبتلا به عدم تحمل گلوکز به دیابت نوع 2 اضافه می شود [12] جمعیتی مناسب برای طرح های پیشگیری از دیابت ایجاد شده است.
از آنجا که تغییر رژیم غذایی به‌صورت تمایل به انواع چربی‌های اشباع، مواد قندی، غذاهای پرانرژی با ظاهر جذاب (با ارزش غذایی کم)، میان‌وعده‌های غذایی چرب یا شیرین و کاهش مواد غذایی فیبردار به‌شدت بر خطر ابتلا به بیماریهای مختلف می‌‌افزاید [14 ،13]. از طرفی دیگر، مطالعات نشان داده‌اند هرچه مبانی تئوریک یک برنامه آموزشی مناسب‌‌تر باشد اثربخشی برنامه بیشتر خواهد بود [15]. نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده یکی از الگوهای بررسی رفتار سلامت محسوب میشود که به‌صورت بسیار گسترده‌‌ایی به کار گرفته شده است و میتواند در جهت پیشگیری و کنترل بیماری‌‌ها و مشکلات بهداشتی (از جمله کنترل و کاهش دیابت و عوارض ناشی از آن) مورد استفاده قرار گیرد [16]. بنابراین با توجه به موارد گفته‌شده و همچنین نقش کارآمد زنان در اصلاح سبک زندگی خانواده، پژوهش حاضر با هدف شناخت عوامل مؤثر بر مصرف مواد غذایی سالم توسط زنان پره‌دیابتی مراجعهکننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر اراک بر اساس نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده در جهت نیازسنجی برای تحقیقی مداخلهای انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه مقطعی‌تحلیلی حاضر بر روی 99 نفر از زنان پره‌دیابتی مراجعهکننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر اراک که قندخون ناشتای آنان 100 الی 125 بود، در سال 1398 جهت نیازسنجی برای مطالعه‌ای مداخلهای انجام شد. برای انجام این پژوهش، شهر اراک بر اساس وضعیت اقتصادی‌اجتماعی به پنج طبقه تقسیم و از هر طبقه دو مرکز سلامت به‌صورت تصادفی انتخاب شد و در هر مرکز نمونه‌ها به‌صورت هدفمند وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود در مطالعه شامل داشتن حداقل سواد خواندن، تمایل فرد به شرکت در تحقیق، سن 30 تا کمتر از60 سال، عدم بارداری و معیارهای خروج شامل عدم تمایل فرد برای ادامه مشارکت بود.
روش جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه بر اساس مشخصات جمعیت‌شناختی، چک‌لیست مصرف مواد غذایی برگرفته از سامانه سیب وزارت بهداشت و پرسش‌نامه‌‌ای استاندارد مبتنی بر سازههای تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده بود [17, 18]. ﭘﺮﺳﺶهای ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﮕﺮش (به نظر من مصرف غذاهای سالم برای سلامتی مفید است)، هنجار ذهنی (همسر من اعتقاد دارد که باید غذاهای سالم مصرف کنم)، ﻛﻨﺘﺮل رﻓﺘﺎری درکﺷﺪه (من می‌توانم در اوقاتی که حتی دیگران من را به غذاهای ناسالم دعوت می‌کنند هم از غذاهای سالم استفاده کنم) و ﻗﺼﺪ (تصمیم دارم که از این به بعد غذای سالم مصرف کنم) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻴﺎس ﻟﻴﻜﺮت ﭘﻨﺞﺗﺎیی از ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ (امتیاز یک) تا ﻛﺎﻣﻼًﻣﻮاﻓﻘﻢ (امتیاز پنج) ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی شد. نمره کل تمام بخش‌‌ها بین یک تا پنج محاسبه شد. رفتار مصرف مواد غذایی با استفاده از 10سؤال بین نمره صفر تا دو (کاملاً نامطلوب / متوسط / مطلوب) مورد ارزیابی قرار گرفت.
درنهایت پس ازجمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات با استفاده از نسخه 26 نرم‌افزار SPSS و با محاسبه شاخص‌های آماری توصیفی و آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی با روش BackWard (روشی در انتخاب متغیرهاست که در آن ابتدا تمامی متغیرهای مستقل به معادله رگرسیون وارد می‌شوند و سپس در صورتی که معیارهای لازم برای باقی ماندن در مدل را نداشته باشند، تک‌تک حذف می‌شوند) تحلیل شدند. ضمناً توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف غیرنرمال به دست آمد. در تحلیل رگرسیون متغیر وابسته مصرف صحیح مواد غذایی و متغیر مستقل سازههای تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده در نظر گرفته شده است.
یافته‌ها
درمجموع صد زن دارای پره‌دیابتی با میانگین سنی 7/64±47/40 وارد مطالعه شدند که 96 درصد متأهل بودند. میانگین قند خون ناشتا و نمایه توده بدنی افراد به ترتیب 6/56± 107/59 و 4/33±30/96 بود. از بین این افراد 65 درصد وضعیت مالی خود را متوسط و 15 درصد ضعیف گزارش دادند. سطح تحصیلات 39 درصد افراد، ابتدایی و 32 درصد دیپلم داشتند. 53 درصد از افراد تقریباً با علائم اولیه ابتلا به دیابت آشنا بودند. همچنین 17 درصد از افراد چاقی، 20 درصد مصرف مواد قندی،20 درصد کم تحرکی و 19 درصد استرس را به عنوان عامل اصلی ابتلا به دیابت می‌دانستند (جدول شماره 1 و 2).
میانگین نمره رفتار رژیم غذایی 0/28±1/34 بود. 41 درصد از افراد حداقل یک بار در هفته و 35 درصد حداقل یک بار در ماه، مواد قندی مانند کیک، شیرینی و شکلات را مصرف می‌کردند (جدول شماره 3).
اگرچه 51 درصد هنگام غذا خوردن به غذای خود نمک اضافه نمی‌کردند، اما 23 درصد بیشتر اوقات از نمکدان سر سفره استفاده می‌کردند. مصرف روزانه میوه (50 درصد)، سبزیجات (59 درصد) و لبنیات (60 درصد از افراد)، کمتر از حد مطلوب گزارش شد.
ضریب همبستگی بین سازههای نگرش، کنترل رفتاری درک‌شده و قصد رفتاری با رژیم غذایی روابط معنی‌دار و مثبتی را گزارش می‌دهد (جدول شماره 4).
تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد با افزایش یک انحراف معیار در نمره قصد رفتاری، نمره رفتار رژیم غذایی سالم 0/22 انحراف معیار افزایش خواهد یافت (جدول شماره 5).
بحث
نتایج این بررسی نشان داد قصد رفتاری، رژیم غذایی را پیش‌بینی می‌کند که با مطالعه رحمتی هم‌خوانی دارد [19]. در مطالعه رضابیگی و وایت نیز قصد، بیشترین میزان پیش‌گویی‌کنندگی را برای رفتار تغذیه‌ای داشت [21 ،20] و کنترل رفتـار درک‌شده پیش‌بینی‌کننده بعـدی رفتـار بـود. کنترل رفتار درک‌شده مجموعه‌ای از عوامل شخصی و محیطی را دربر می‌گیرد. افراد ممکن است در زمان‌هایی قسمت شخصی را تحت کنترل ارادی خود قرارداده و رفتار خوبی را ارائه دهند، اما در برخورد با شرایط محیطی مانند حضور در مهمانی‌ها تا حدودی اوضاع از کنترل خارج شده و نتوانند رفتار مناسبی داشته باشند. بنابراین احتمال می‌رود با عرضه کمتر مواد کاملاً مضر مانند نوشابه و غیره در بازار و ارائه جایگزین‌های مناسب و سالم در دورهمی و جشن‌ها، رستوران‌ها و ... این مشکل برطرف شود. همچنین تنها بیست درصد از افراد شرایط مالی خود را خوب گزارش کردند که این مسئله خود میتواند از شرایط خارج از کنترل افراد برای خرید مواد غذایی کنترل‌کننده قند مانند میوه و سبزیجات و لبنیات، ماهی و غیره باشد. نگرش کنترل رفتار درک‌شده و قصدرفتاری بیشترین رابطه مثبت و معنادار را با رفتار داشتند. همسو با یافته این بررسی در مطالعه غلامی نیز عادات غذایی، نگرش و قصد بیشترین تأثیر مستقیم را بر رفتار مصرف داشتند [22]. بین نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتار درک‌شده رابطه معناداری با قصد رفتاری مشاهده شد که با نتایج سایر مطالعات با موضوعاتی مانند بررسی عوامل پیش‌بینی‌کننده مصـرف میـوه وسبزی در ایلام و چالدران ، پیش‌بینی قصد رژیـم غـذایی سـالم در مطالعـه پـاولاک [2، پایبنـدی بـه مصرف پنج وعـده میـوه و سـبزی در روز در مطالعـه بلانچارد و پیش‌بینی مصرف غـذاهای بـا چربـی اشباع در بیماران مبتلا به دیابت نوع2 و قلبی‌عروقـی که نگرش پیش‌بینی‌کننده قوی برای قصـد رفتـاری در واحدهای پژوهش بود، مطابقت دارد [21, 22, 23, 24, 25]. در مطالعه رضابیگی نیز از بـین سازه‌ها، کنترل رفتار درک‌شده بیشترین همبستگی را با قصد رفتاری داشت و قصد، بیشترین همبستگی را با رفتار نشان داد [20]، اما در مطالعه او سـازه نگـرش در پـیش‌بینـی قصـد و رفتار سهمی نداشت.
بعد از قصد رفتاری، بالاترین میانگین مربوط به سازه هنجار ذهنی بود. اگرچه بین هنجار ذهنی و رفتار رابطه ضعیفی یافت شد، اما با توجه به ارتباط آن با قصد رفتاری به‌طور غیر‌مستقیم میتواند بر رفتار تأثیرگذار باشد. بنابراین ممکن است افراد تحت‌تأثیر افراد مهم، بهویژه خانواده، قصد به انجام رفتار را داشته باشند، اما به دلیل موانع و مشکلاتی که برای آن‌ها پیش می‌آید نتوانند آن رفتار را انجام دهند. در طول این مطالعه بعضی مادران از عادات غذایی ناسالم فرزندان و همسران خود شکایت داشتند و همین را علل عدم رفتار درست می‌پنداشتند که با نتایج مطالعه کشاورز همسو است [26]. بنابراین، در این مسئله نقش آموزش و پرورش در ارتقای رفتار سالم نمایان میشود. همچنین در حوزه سلامت علاوه بر ادارات باید مشاغل آزاد (بهویژه مردان) نیز مدنظر باشد و تصمیمات لازم اتخاذ شود. از محدودیت‌های این مطالعه کم‌سواد بودن افراد مورد‌بررسی و عدم ثبت موارد پره‌دیابت در سامانه سیب وزرات بهداشت بود که دسترسی به افراد را با مشکل مواجه می‌کرد. بنابراین پرونده الکترونیک تمام زنان 30 تا50ساله مورد بررسی قرار گرفت تا گروه هدف به دست آمد و این خود فرایند انجام پروژه را طولانی کرد.
نتیجه‌گیری
درنهایت می‌توان به این نتیجه رسید که برای دست‌یابی به سبک زندگی سالم در گروه آسیب‌پذیر و افراد پیش‌دیابتی تأکید بر افزایش توانمندی آنان در زمینه انتخاب غذای سالم و تقویت انگیزه‌های فردی در راستای نیل به تصمیم‌گیری صحیح و درنهایت رعایت مصرف صحیح مواد غذایی میتواند در برنامه‌ریزی‌های آموزشی مسئولین بهداشتی برای کاهش ابتلا به دیابت مورد توجه قرار گیرد.
همچنین هنجارهای ذهنی (اعم از خانواده، دوستان و غیره) نیز می‌توانند نقش گسترده‌ای در سلامت ایفا کنند. از آنجایی که افراد هر خانواده در طول روز نقش‌های متفاوتی دارند، لازم است در محل کار خود آموزش‌های لازم را کسب کرده و درنهایت قصد و سپس رفتار سالم در فرد نهادینه شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
برای رعایت ملاحظات اخلاقی، قبل از انجام پژوهش اهداف مطالعه برای شرکت‌کنندگان شرح داده شد و رضایت آنان با تکمیل فرم دریافت شد. تمامی اطلاعات مربوط به افراد به‌صورت محرمانه حفظ شد و پرسش‌نامه‌ها بدون نام و نام خانوادگی تحلیل شدند. این مطالعه با کد IR.ARAKMU.REC.1398.07 به تصویب کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی اراک رسیده است.
حامی مالی
پژوهش حاضر با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش بهداشت انجام شد.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان معیار استاندارد نویسندگی بر اساس پیشنهادات کمیته بین‌المللی ناشران مجلات پزشکی را داشتند و همگی به یک اندازه در نگارش مقاله سهیم بودند.
تعارض منافع
بنا به نظر نویسندگان هیچ‌گونه تعارض منافعی در این مقاله ندارند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک به دلیل حمایت مالی این تحقیق تقدیر و تشکر می‌کنند.
References
1.Miszkurka M, Haddad S, Langlois ÉV, Freeman EE, Kouanda S, Zunzunegui MV. Heavy burden of non-communicable diseases at early age and gender disparities in an adult population of Burkina Faso: World Health Survey. BMC Public Health. 2012; 12:24. [DOI:10.1186/1471-2458-12-24] [PMID] [PMCID]
2.WHO. Noncommunicable disease [Internet]. 2021. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases
3.Mehdikhani S, Gohari MR, Banazade Z. [Determining factors affecting fasting blood sugar in patients with type 2 diabetes using Copula functions (Persian)]. Razi J Med Sci. 2014; 21(122):1-8. https://rjms.iums.ac.ir/browse.php?a_id=3278&sid=1.&slc_lang=en
4.Koye DN, Magliano DJ, Nelson RG, Pavkov ME. The global epidemiology of diabetes and kidney disease. Adv Chronic Kidney Dis. 2018; 25(2):121-32. [DOI:10.1053/j.ackd.2017.10.011] [PMID]
5.Vojta D, De Sa J, Prospect T, Stevens S. Effective interventions for stemming the growing crisis of diabetes and prediabetes: A national payer’s perspective. Health Aff. 2012; 31(1):20-6. [DOI:10.1377/hlthaff.2011.0327] [PMID]
6.American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes-2010. Diabetes Care. 2010; 33(S 1):S11-61. [DOI:10.2337/dc10-S011] [PMID] [PMCID]
7.Saber F, Shahnazi H, Sharifirad Sh. [The survey of theory of planned behavior constructs regarding girl student’s physical activity in Naein PayameNoor University in 2012 (Persian)]. J Health Syst Res. 2013; 9(9):1014-21. http://hsr.mui.ac.ir/article-1-667-en.html
8.Grundy SM. Pre-diabetes, metabolic syndrome, and cardiovascular risk. J Am Coll Cardiol. 2012; 59(7):635-43. [DOI:10.1016/j.jacc.2011.08.080] [PMID]
9.Bahmani A. [Islamic fasting and its effect on pre-diabetic population (Persian)]. Sci J Kurdistan Univ Med Sci. 2013; 18(1):40-6. https://sjku.muk.ac.ir/browse.php?a_id=1006&sid=1&slc_lang=en
10.Thompson AM, Zhang Y, Tong W, Xu T, Chen J, Zhao L, et al. Association of inflammation and endothelial dysfunction with metabolic syndrome, prediabetes and diabetes in adults from Inner Mongolia, China. BMC Endocr Disord. 2011; 11:16. [DOI:10.1186/1472-6823-11-16] [PMID] [PMCID]
11.Lee J-E, Jung S-C, Jung G-H, Ha S-W, Kim B-W, Chae S-C, et al. Prevalence of diabetes mellitus and prediabetes in Dalseong-gun, Daegu City, Korea. Diabetes Metab J. 2011; 35(3):255-63. [DOI:10.4093/dmj.2011.35.3.255] [PMID] [PMCID]
12.Still O. Prediabetes and the potential to prevent diabetes. Lancet. 2012; 379(9833):2213-312. [DOI:10.1016/S0140-6736(12)60960-X]
13.Coelho LG, Cândido APC, Machado-Coelho GL, Freitas SNd. Association between nutritional status, food habits and physical activity level in schoolchildren. J Pediatr. 2012; 88(5):406-12. [DOI:10.2223/JPED.2211] [PMID]
14.Washi SA, Ageib MB. Poor diet quality and food habits are related to impaired nutritional status in 13-to 18-year-old adolescents in Jeddah. Nutr Res. 2010; 30(8):527-34. [DOI:10.1016/j.nutres.2010.07.002] [PMID]
15.Najimi A, Sharifirad G, Hasanzadeh A, Azadbakht L. [Effect of nutrition education on nutritional behaviors and glycemic control indices based on BASNEF model among elderly with type 2 diabetes (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2011; 29(155):1247-58. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=236677
16.Beiranvand S, Fayazi S, Asadizaker M, Latifi SM. [Survey of the foot care status in type II diabetic patients: Application of the theory of Planned Behavior (Persian)]. J Clin Nurs Midwifery. 2014; 3(2):57-66. http://jcnm.skums.ac.ir/article-1-91-fa.html
17.Gholami M, Lange D, Luszczynska A, Knoll N, Schwarzer R. A dietary planning intervention increases fruit consumption in Iranian women. Appetite. 2013; 63:1-6. [DOI:10.1016/j.appet.2012.12.005] [PMID]
18.Bassett-Gunter RL, Levy-Milne R, Naylor PJ, Downs DS, Benoit C, Warburton DE, et al. Oh baby! Motivation for healthy eating during parenthood transitions: A longitudinal examination with a theory of planned behavior perspective. Int J Behav Nutr Phys Act. 2013; 10:88. [DOI:10.1186/1479-5868-10-88] [PMID] [PMCID]
19.Rahmati-Najarkolaei F, Pakpour AH, Saffari M, Hosseini MS, Hajizadeh F, Chen H, et al. Determinants of lifestyle behavior in Iranian adults with prediabetes: Applying the theory of planned behavior. Arch Iran Med. 2017; 20(4):198-204. [PMID]
20.Rezabeigi Davarani E, Mahmoodi M, Khanjani N, Fadakar Davarani M. [Application of planned behavior theory in predicting factors influencing nutritional behaviors related to cardiovascular diseases among health volunteers in Kerman (Persian)]. J Health. 2018; 8(5):518-29. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=656076
21.White KM, Terry DJ, Troup C, Rempel LA, Norman P. Predicting the consumption of foods low in saturated fats among people diagnosed with type 2 Diabetes and cardiovascular disease. The role of planning in the theory of planned behaviour. Appetite. 2010; 55(2):348-54. [DOI:10.1016/j.appet.2010.07.011] [PMID]
22.Gholami S, Mohammadi E, Pourashraf Y, Sayehmiri K. [Evaluating the predictors of fruit and vegetable consumption behavior in Ilam based on constructs of developed planned behavior theory (Persian)]. J Neyshabur Univ Med Sci. 2014; 2(4):8-18. https://iranjournals.nlai.ir/handle/123456789/552165
23.Babazadeh T, Taghdisi MH, Sedghifard Z, Azam K, Vafa MR, Moradi F, et al. [Predictors of fruit and vegetable consumption in students: Using the theory of planned behavior (Persian)]. Daneshvar Med. 2015; 22(118):35-42. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=475075
24.Pawlak R, Malinauskas B, Rivera D. Predicting intentions to eat a healthful diet by college baseball players: Applying the theory of planned behavior. J Nutr Educ Behav. 2009; 41(5):334-9. [DOI:10.1016/j.jneb.2008.09.008] [PMID]
25.Blanchard CM, Fisher J, Sparling PB, Shanks TH, Nehl E, Rhodes RE, et al. Understanding adherence to 5 servings of fruits and vegetables per day: A theory of planned behavior perspective. J Nutr Educ Behav. 2009; 41(1):3-10. [DOI:10.1016/j.jneb.2007.12.006] [PMID] [PMCID]
2.WHO. Noncommunicable disease [Internet]. 2021. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases
3.Mehdikhani S, Gohari MR, Banazade Z. [Determining factors affecting fasting blood sugar in patients with type 2 diabetes using Copula functions (Persian)]. Razi J Med Sci. 2014; 21(122):1-8. https://rjms.iums.ac.ir/browse.php?a_id=3278&sid=1.&slc_lang=en
4.Koye DN, Magliano DJ, Nelson RG, Pavkov ME. The global epidemiology of diabetes and kidney disease. Adv Chronic Kidney Dis. 2018; 25(2):121-32. [DOI:10.1053/j.ackd.2017.10.011] [PMID]
5.Vojta D, De Sa J, Prospect T, Stevens S. Effective interventions for stemming the growing crisis of diabetes and prediabetes: A national payer’s perspective. Health Aff. 2012; 31(1):20-6. [DOI:10.1377/hlthaff.2011.0327] [PMID]
6.American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes-2010. Diabetes Care. 2010; 33(S 1):S11-61. [DOI:10.2337/dc10-S011] [PMID] [PMCID]
7.Saber F, Shahnazi H, Sharifirad Sh. [The survey of theory of planned behavior constructs regarding girl student’s physical activity in Naein PayameNoor University in 2012 (Persian)]. J Health Syst Res. 2013; 9(9):1014-21. http://hsr.mui.ac.ir/article-1-667-en.html
8.Grundy SM. Pre-diabetes, metabolic syndrome, and cardiovascular risk. J Am Coll Cardiol. 2012; 59(7):635-43. [DOI:10.1016/j.jacc.2011.08.080] [PMID]
9.Bahmani A. [Islamic fasting and its effect on pre-diabetic population (Persian)]. Sci J Kurdistan Univ Med Sci. 2013; 18(1):40-6. https://sjku.muk.ac.ir/browse.php?a_id=1006&sid=1&slc_lang=en
10.Thompson AM, Zhang Y, Tong W, Xu T, Chen J, Zhao L, et al. Association of inflammation and endothelial dysfunction with metabolic syndrome, prediabetes and diabetes in adults from Inner Mongolia, China. BMC Endocr Disord. 2011; 11:16. [DOI:10.1186/1472-6823-11-16] [PMID] [PMCID]
11.Lee J-E, Jung S-C, Jung G-H, Ha S-W, Kim B-W, Chae S-C, et al. Prevalence of diabetes mellitus and prediabetes in Dalseong-gun, Daegu City, Korea. Diabetes Metab J. 2011; 35(3):255-63. [DOI:10.4093/dmj.2011.35.3.255] [PMID] [PMCID]
12.Still O. Prediabetes and the potential to prevent diabetes. Lancet. 2012; 379(9833):2213-312. [DOI:10.1016/S0140-6736(12)60960-X]
13.Coelho LG, Cândido APC, Machado-Coelho GL, Freitas SNd. Association between nutritional status, food habits and physical activity level in schoolchildren. J Pediatr. 2012; 88(5):406-12. [DOI:10.2223/JPED.2211] [PMID]
14.Washi SA, Ageib MB. Poor diet quality and food habits are related to impaired nutritional status in 13-to 18-year-old adolescents in Jeddah. Nutr Res. 2010; 30(8):527-34. [DOI:10.1016/j.nutres.2010.07.002] [PMID]
15.Najimi A, Sharifirad G, Hasanzadeh A, Azadbakht L. [Effect of nutrition education on nutritional behaviors and glycemic control indices based on BASNEF model among elderly with type 2 diabetes (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2011; 29(155):1247-58. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=236677
16.Beiranvand S, Fayazi S, Asadizaker M, Latifi SM. [Survey of the foot care status in type II diabetic patients: Application of the theory of Planned Behavior (Persian)]. J Clin Nurs Midwifery. 2014; 3(2):57-66. http://jcnm.skums.ac.ir/article-1-91-fa.html
17.Gholami M, Lange D, Luszczynska A, Knoll N, Schwarzer R. A dietary planning intervention increases fruit consumption in Iranian women. Appetite. 2013; 63:1-6. [DOI:10.1016/j.appet.2012.12.005] [PMID]
18.Bassett-Gunter RL, Levy-Milne R, Naylor PJ, Downs DS, Benoit C, Warburton DE, et al. Oh baby! Motivation for healthy eating during parenthood transitions: A longitudinal examination with a theory of planned behavior perspective. Int J Behav Nutr Phys Act. 2013; 10:88. [DOI:10.1186/1479-5868-10-88] [PMID] [PMCID]
19.Rahmati-Najarkolaei F, Pakpour AH, Saffari M, Hosseini MS, Hajizadeh F, Chen H, et al. Determinants of lifestyle behavior in Iranian adults with prediabetes: Applying the theory of planned behavior. Arch Iran Med. 2017; 20(4):198-204. [PMID]
20.Rezabeigi Davarani E, Mahmoodi M, Khanjani N, Fadakar Davarani M. [Application of planned behavior theory in predicting factors influencing nutritional behaviors related to cardiovascular diseases among health volunteers in Kerman (Persian)]. J Health. 2018; 8(5):518-29. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=656076
21.White KM, Terry DJ, Troup C, Rempel LA, Norman P. Predicting the consumption of foods low in saturated fats among people diagnosed with type 2 Diabetes and cardiovascular disease. The role of planning in the theory of planned behaviour. Appetite. 2010; 55(2):348-54. [DOI:10.1016/j.appet.2010.07.011] [PMID]
22.Gholami S, Mohammadi E, Pourashraf Y, Sayehmiri K. [Evaluating the predictors of fruit and vegetable consumption behavior in Ilam based on constructs of developed planned behavior theory (Persian)]. J Neyshabur Univ Med Sci. 2014; 2(4):8-18. https://iranjournals.nlai.ir/handle/123456789/552165
23.Babazadeh T, Taghdisi MH, Sedghifard Z, Azam K, Vafa MR, Moradi F, et al. [Predictors of fruit and vegetable consumption in students: Using the theory of planned behavior (Persian)]. Daneshvar Med. 2015; 22(118):35-42. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=475075
24.Pawlak R, Malinauskas B, Rivera D. Predicting intentions to eat a healthful diet by college baseball players: Applying the theory of planned behavior. J Nutr Educ Behav. 2009; 41(5):334-9. [DOI:10.1016/j.jneb.2008.09.008] [PMID]
25.Blanchard CM, Fisher J, Sparling PB, Shanks TH, Nehl E, Rhodes RE, et al. Understanding adherence to 5 servings of fruits and vegetables per day: A theory of planned behavior perspective. J Nutr Educ Behav. 2009; 41(1):3-10. [DOI:10.1016/j.jneb.2007.12.006] [PMID] [PMCID]
26.Keshavarz Z, Ramezankhani A. [Effective factors on nutritional behavior of female workers based on “Integrated model of planned behavior and self-efficacy”: A qualitative approach (Persian)]. Hakim Res J. 2010; 13(3):199-209. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=192611
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
