دوره 27، شماره 1 - ( 1-1403 )
جلد 27 شماره 1 صفحات 23-17 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Afrasiabi S, Goudarzvand M, Sedighi A S, Shafikhani Y, Ghanbari B. Evaluating the Rate of Primacy and Recency in Learning Word Series in Neglected Patients with Right Posterior Parietal Lobe Lesion. J Arak Uni Med Sci 2024; 27 (1) :17-23
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7717-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7717-fa.html
افراسیابی سامان، گودرزوند مهدی، صدیقی امیر سعید، شفی خانی یزدان، قنبری بهروز. بررسی میزان تقدم و تأخر در یادگیری کلمات متوالی در بیماران دچار سندرم غفلت با آسیب لوب آهیانه‌ای راست. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1403; 27 (1) :17-23
سامان افراسیابی1 
، مهدی گودرزوند1 ، امیر سعید صدیقی2 ، یزدان شفی خانی3 ، بهروز قنبری4
، مهدی گودرزوند1 ، امیر سعید صدیقی2 ، یزدان شفی خانی3 ، بهروز قنبری4
1- دانشگاه علوم پزشکی البرز
2- دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران
3- واحد پیوند و اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
4- مرکز تحقیقات تروما و آسیب دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران ،g.behrooz@gmail.com
2- دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران
3- واحد پیوند و اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
4- مرکز تحقیقات تروما و آسیب دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران ،
واژه‌های کلیدی: سندرم غفلت نیمکره، لوب آهیانه‌ای، یادگیری کلمات متوالی
متن کامل [PDF 1061 kb]
(231 دریافت)
| چکیده (HTML) (526 مشاهده)
متن کامل: (27 مشاهده)
مقدمه
سندرم غفلت (Hemispatial neglect) یا نادیده انگاری، یک بیماری روانی- عصبی است که پس از آسیب مغزی یک‌طرفه، به‌ویژه در نیم‌کره‌ی راست، بروز می‌کند و باعث نقص در آگاهی و توجه نسبت به یک طرف می‌شود. این سندرم انواع مختلفی دارد، اما نوع بینایی آن شایع‌ترین است (1). بیشتر موارد در سمت مقابل ضایعه‌ی مغزی دیده می‌شود، اما نمونه‌های هم‌سو نیز گزارش شده است (2). علت شایع این وضعیت، سکته‌های مغزی وسیع در منطقه‌ی تغذیه‌شونده از شریان مغزی میانی
(Middle Cerebral Artery) MCA است (3). 82 درصد از بیمارانی که دچار آسیب مغزی سمت راست می‌شوند، در مراحل حاد بیماری، سندرم غفلت را تجربه می‌کنند (4). این سندرم ناهمگون است، به‌طوری که بیشتر بیماران همه ویژگی‌های آن را نشان نمی‌دهند (5). ممکن است بیماران نگاه خود را به سمت هم‌سو با ضایعه خیره سازند، فقط از یک سمت بشقاب خود غذا بخورند یا در هنگام آرایش فقط به یک سمت خود توجه کنند. از قضا شدت «غفلت» یک بیمار می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای نوسان کند (6، 7). این تغییر شدت حتی می‌تواند در طی یک روز برای یک بیمار اتفاق بیفتد (8). اکثر بیماران سندرم غفلت، به طور خود به خود بهبود می‌یابند؛ که البته این بهبود احتمالاً به خاطر راهبردهای جبرانی بیمار در هنگام تست سندرم غفلت است، نه بهبود کامل در فعالیت‌های روزمره (1).
اثر تقدم (Primacy) و تأخر (Recency) در یادگیری کلمات متوالی، به گرایش به یادآوری بهتر موارد اول و آخر نسبت به موارد وسط یک توالی اشاره دارد (9). در یادآوری آزاد، افراد معمولاً موارد آخر را بهتر به یاد می‌آورند (اثر تأخر) و سپس موارد اول را (اثر تقدم) (10). نشان داده شده است، بیمارانی که سندرم غفلت دارند، در مقایسه با گروه شاهد، در پردازش ترتیب موارد نقص دارند (یادآوری با ترتیب نه یادآوری آزاد) (11). همچنین حافظه‌ی کاری برای ترتیب توالی، ریشه در حافظه فضایی (Spatial memory) فرد دارد (12). مطالعات نشان می‌دهد که در بیماران سندرم غفلت، حافظه‌ی کاری فضایی و فهم عددی دچار نقص می‌شوند، ولی حافظه‌ی کاری کلامی تغییری نمی‌کند (12-14).
تست‌های تشخیصی برای سندرم غفلت به‌طور سنتی و به سبب آسانی کار، تست‌های کاغذ و قلم هستند. در تست تنصیف پارهخط
(Line bisection test) هنگامی که از بیماران با ضایعه‌ی مغزی سمت راست خواسته می‌شود تا یک خط را به دو قسمت مساوی تقسیم کنند، نقطه‌ی وسطی که آن‌ها تعیین می‌کنند به سمت راست انحراف دارد (15). در تست حذف (Bell cancellation test) هنگامی که از بیماران درخواست می‌شود تا مواردی را که بر روی صفحه‌ی کاغذ پخش شده‌اند را خط بزنند، آن‌ها فقط موارد سمت راست را حذف می‌کنند (16). در تست رونوشت (Figure copy test)، از بیمار خواسته می‌شود تا از روی شکلی نسخه‌برداری کند و بیمار، بخش‌هایی از سمت چپ تصویر را از قلم جا می‌اندازد (1). تست حذف، بیشتر استفاده می‌شود و از حساسیت بیشتری نسبت به تست تنصیف پارهخط برخوردار است (17).
حافظه، به قابلیت مغز در اندوزش، نگه‌داری و یادآوری اطلاعات اطلاق می‌شود. مراحل شکل‌گیری و بازیابی حافظه شامل رمزگردانی، اندوزش و یادآوری است. رمزگردانی به پردازش و ادغام اطلاعات دریافتی اطلاق می‌گردد. اندوزش یا یادسپاری به ثبت پایدار اطلاعات رمزگردانی شده اشاره دارد و یادآوری یا بازیابی به فراخوانی اطلاعات اندوخته شده مربوط می‌شود (10).
طبقه‌بندی حافظه بر اساس مدت زمان نگه‌داری اطلاعات به حافظه حسی، حافظه فوری، حافظه کوتاه‌مدت، حافظه کاری و حافظه بلندمدت تقسیم می‌شود. رمزگردانی ساختاری، آوایی و معناشناختی از درجات پردازش در رمزگردانی است. رمزگردانی ساختاری، تأکید بر مشخصات ساختاری و فیزیکی محرکات دارد، رمزگردانی آوایی یا صوتی بر صدای واژه‌ها تأکید می‌کند و رمزگردانی معناشناختی بر معنی و مفهوم واژه‌ها متمرکز است (12).
هنگامی‌که اطلاعات در توالی یکدیگر رمزگردانی می‌شوند، احتمال یادآوری مواد ابتدایی بیشتر (اثر تقدم) یا مواد انتهایی بیشتر (اثر تأخر) است. با توجه به تفاوت‌های شناختی در جوامع با فرهنگ و زبان‌های مختلف، احتمال تفاوت نتایج در جامعه فارسی زبان ایران وجود دارد. از این‌رو، هدف این مطالعه، بررسی میزان تقدم و تأخر در یادگیری کلمات متوالی در بیماران دچار سندرم غفلت با آسیب لوب آهیانه‌ای راست بود (18).
روش کار
این مطالعه مورد- شاهدی بر روی بیماران دچار ضایعه مغزی ناحیه پریتال
راست بستری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش تهران صورت گرفت. در این مطالعه بیماران بستری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش غربال شده و بیماران دچار تومور در لوب پریتال راست بر اساس کلیشه‌های (Magnetic resonance imaging)MRI از نظر ابتلا به سندرم غفلت مورد آزمون قرار گرفتند. همزمان، آزمون سری کلمات از آن‌ها گرفته شد. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از:
1- بیماران با تومور تشخیص داده شده در لوب پریتال راست؛ 2- تأیید تشخیص سندرم غفلت با استفاده از تست‌های سایکولوژیک و 3- رضایت کتبی بیماران یا خانواده آن‌ها برای شرکت در مطالعه. معیارهای خروج از مطالعه شامل 1- بیماران با ضایعات مغزی دیگر که ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار دهند؛ 2- عدم همکاری بیمار در انجام تست‌ها و 3- بیماران با مشکلات روانی دیگر که توانایی انجام تست‌ها را ندارند.
با بررسی نورولوژیکی بیماران مراجعه کننده به بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش و در صورت تشخیص ضایعه در لوب پریتال راست، فرد برای مطالعه برگزیده شد. تست‌های سایکولوژیک شامل موارد زیر بودند:
تست تصنیف پارهخط: در این آزمون، بیمار به وسیله خودکار
9 پارهخط با طول یکسان که در 9 صفحه به صورت متوالی به وی نشان داده شد را از وسط به دو نیم تقسیم کرد. پارهخط در هر صفحه به صورت افقی کشیده شده بود و می‌توانست در عرض هر صفحه جایگاه متنوعی داشته باشد.
تست رونوشت: در این تست، کاغذی در اختیار بیمار قرار داده شد که در بالای آن اشکال هندسی کشیده شده بود. بیمار از روی این اشکال در پایین صفحه نقاشی می‌کرد.
تست پنج نقطه: در این تست، کاغذ به مربع‌هایی تقسیم‌بندی شده بود که در هر مربع 5 نقطه وجود داشت. بیمار در هر مربع پنج نقطه را به دلخواه خودش به یکدیگر متصل می‌کرد.
تست حذف: در این تست، کاغذی پر از اشکال مختلف در برابر بیمار بود. اشکال از چند نوع مختلف بوده و مکرراً در نقاط مختلف قرار گرفته بودند. بیمار باید یک شکل خاص را از میان اشکال پیدا می‌کرد و آن را در تمام صفحه خط می‌زد.
از بیماران برای تشخیص سندرم غفلت تست‌های فوق گرفته شد. در صورت تشخیص و تأیید سندرم، بیمار در گروه مبتلایان به سندرم قرار می‌گرفت و در غیر این صورت، بیمار در گروه شاهد قرار داده می‌شد. افراد فوق تحت آزمون یادگیری سری کلمات قرار گرفته و نتایج تقدم و تأخر ثبت و بررسی شد.
حجم نمونه: تعداد 18 بیمار دچار ضایعه در لوب پریتال راست که به بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش مراجعه کرده بودند، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند.
داده‌های به دست آمده به وسیله‌ی نرم‌افزار SPSS نسخه‌ی 22 (version 22 IBM Corporation, Armonk, NY) و با استفاده از آماره‌های توصیفی مرکزی و پراکندگی تجزیه و تحلیل شد. با توجه به نرمال بودن توزیع داده‌های یادآوری فوری، آزمون Paired T-test استفاده شد. در رابطه با داده‌های حافظه‌ی کوتاه‌مدت، به علت عدم توزیع نرمال از Chi-square بهره برده شد.
اخلاق پژوهش: این مطالعه بر اساس معاهده هلسینکی و پس از تأیید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی البرز انجام شده است. تمام شرکت‌کنندگان قبل از شروع مطالعه از اهداف و روش‌های تحقیق آگاه شدند و رضایت‌نامه کتبی از آن‌ها یا خانواده‌های‌شان اخذ شد.
یافته‌ها
تعداد 18 بیمار دچار ضایعه در لوب پریتال راست مراجعه‌کننده به بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش مورد مطالعه قرار گرفتند. 9 بیمار طبق تست‌های سایکولوژی دچار سندرم غفلت بودند و 9 بیمار دیگر ضمن وجود ضایعه، علامتی به نفع سندرم از خود نشان ندادند.
از 18 بیمار مورد بررسی، 11 نفر (61 درصد) مرد و 7 نفر (39 درصد) را زنان تشکیل دادند (جدول 1).
جدول 1. فراوانی جنسی بیماران مورد ارزیابی
بیماران دچار تومور مغزی، همگی تحت آزمون‌های تشخیصی سندرم غفلت قرار گرفتند. آزمون‌ها شامل چهار مرحله آزمون حذف (شکل 1)، آزمون تصنیف پارهخط (شکل 2)، آزمون رونوشت (شکل 3) و آزمون پنج نقطه (شکل 4) بود.
شکل 1. آزمون حذف (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار سندرم غفلت)
از 18 بیمار مورد بررسی 9 بیمار به واسطه‌ی نتایج حاصل از آزمون‌ها توسط جراح مغز و اعصاب و به صورت بالینی دچار سندرم غفلت (گروه مورد) و 9 بیمار دیگر فاقد علائم (گروه شاهد) تشخیص داده شدند.
شکل 2. آزمون تصنیف پاره خط (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار سندرم غفلت)
در بررسی نرمالیته‌ی داده‌های مربوط به تقدم و تأخر در رابطه با
حافظه فوری بر اساس آزمون Kolmogorov-Smirnov، داده‌ها توزیع نرمال داشتند بنابراین از آزمون T-test غیر وابسته جهت مقایسه‌ی تقدم و تأخر در بین گروه دچار سندرم غفلت و گروه شاهد استفاده شد. در گروه شاهد، میانگین داده‌های تقدم 44/2 و انحراف معیار داده‌های تقدم 74/0 و میانگین داده‌های تأخر 74/2 و انحراف معیار داده‌های تأخر 95/0 بود (شکل 5، 6). طبق تحلیل داده‌ها، در گروه سندرم غفلت، میانگین داده‌های تقدم 92/1 و انحراف معیار داده‌های تقدم 16/1 و میانگین داده‌های تأخر 92/1 و انحراف معیار در داده‌های تأخر 01/1 بود (شکل 5، 6).
شکل 3. آزمون رونوشت (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار سندرم غفلت)
توزیع نرمال بودند و در نتیجه برای بررسی این گروه از نتایج از آزمون Pearson استفاده شد. داده‌های حاصل در دو گروه شاهد و سندرم غفلت تفاوت معنی‌داری نداشت.
شکل 4. آزمون 5 نقطه (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار
سندرم غفلت)
در گروه شاهد، میانگین داده‌های تقدم 89/2 و انحراف معیار داده‌های تقدم 78/0 و میانگین داده‌های تأخر 89/1 و انحراف معیار داده‌های تأخر 05/1 بود (شکل 7 و 8).
شکل 5. میانگین و انحراف معیار تقدم در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه فوری. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
طبق تحلیل داده‌ها، در گروه سندرم غفلت، میانگین داده‌های تقدم 67/1 و انحراف معیار داده‌های تقدم 41/1 و میانگین داده‌های تأخر 1 و انحراف معیار در داده‌های تأخر 86/0 بود (شکل 7، 8).
شکل 6. میانگین و انحراف معیار تأخر در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه فوری. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
بحث
سندرم غفلت، یک نشانگان روانی- عصبی است که پس از یک آسیب یک طرفه در نیم‌کره‌ی سمت راست مغز، آگاهی و توجه نسبت به طرف مقابل دچار نقصان می‌شود (12).
شکل 7. میانگین و انحراف معیار تقدم در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه کوتاه‌مدت. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
شکل 8. میانگین و انحراف معیار تأخر در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه کوتاه‌مدت. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
سندرم غفلت به اشکال مختلف در قسمت‌های گوناگون سیستم عصبی مانند حس بینایی، شنوایی، لامسه و حرکت وجود دارد اما نوع بینایی آن، شایع‌ترین بروز این نشانگان است (2). از علل شایع منجر به این وضعیت می‌توان به سکته‌های مغزی وسیع در منطقه‌ی تغذیه‌شونده از شریان مغزی میانی (MCA) و یا تومورهای ناحیه آهیانه‌ای سمت راست مغز اشاره کرد (4).
سندرم غفلت نشانگانی ناهمگون است؛ به این معنی که عمده بیماران دچار ضایعه همه ویژگی‌های این سندرم را باهم نشان نمی‌دهند و ممکن است فقط ابعاد محدودی از سندرم در یک بیمار دیده شود (19). شدت غفلت یا نادیده‌انگاری یک بیمار پس از شروع علائم می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای نوسان کند (6). عمده بیماران دچار سندرم غفلت به طور خود به خود بهبود می‌یابند؛ که البته سیر بهبودی در بعضی موارد به رفع تمامی علائم ختم نمی‌شود (12).
اثر تقدم و تأخر در یادگیری کلمات متوالی، یادآوری بهتر موارد اول (اثر تقدم) و یا موارد آخر (اثر تأخر) یک توالی از کلمات است (9). وقتی از افراد خواسته شود که موارد یک توالی از کلمات را پس از شنیدن بدون ترتیب خاصی به یاد آورند، معمولاً با موارد آخر شروع می‌کنند و آن‌ها را بهتر به یاد می‌آورند (اثر تأخر)، سپس موارد اول را بهتر به یاد می‌آورند. اگر ترتیب برعکس این باشد نتیجه متفاوت است (اثر تقدم) (10).
در این مطالعه بر آن بودیم تا با پیدا کردن افراد دچار ضایعه مغزی در ناحیه آهیانه‌ای راست مغز از طریق کلیشه‌های تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و سپس تشخیص سندرم غفلت در آنان بر اساس آزمون‌های روان-عصب شناختی و تقسیم بیماران در دو گروه کنترل (افراد دچار ضایعه و بدون آثار نشانگان غفلت) و مورد (افراد دچار ضایعه و نشانگان غفلت) به مطالعه آثار تقدم و تأخر در حافظه کلامی به وسیله آزمون یادگیری کلمات متوالی در ایشان بپردازیم.
بیماران بستری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش، غربال شده و بیماران دچار تومور در لوب پریتال راست، بر اساس کلیشه‌های MRI از نظر ابتلا به سندرم غفلت مورد آزمون قرار می‌گیرند. همزمان، آزمون سری کلمات از آن‌ها گرفته شد.
در مطالعات پیشین، مطالعه‌ای مشابه با این تحقیق در منابع جستجو شده پیدا نشد. ولی مطالعات نشان داده‌اند بیمارانی که سندرم غفلت دارند، در پردازش ترتیب موارد، دچار نقص هستند (11). همچنین نشان داده شده است که حافظه کاری برای ترتیب سری، ریشه در توجه فضایی
دارد (20). علاوه بر این، دیگر مطالعات حاکی از آن بود که در بیماران سندرم غفلت، حافظه کاری فضایی (12) و فهم عددی (19) دچار نقص می‌شوند ولی به نظر می‌رسد حافظه‌ی کاری کلامی (14) تغییری نمی‌کند.
بنابر مطالعه‌ای در سال 2018، ارتباط معنی‌داری بین شاخص‌های فشارخون و اختلال خواب و اختلالات حافظه وجود دارد. بنابراین، توجه به این عوامل و کنترل آن‌ها با مداخلات پزشکی بهنگام، احتمالاً می‌تواند بر بروز یا شدت اختلالات شناختی در سالمندان مبتلا به پارکینسون مؤثر باشد (21). در همان سال تأثیر موسیقی زمینه بر عملکرد حافظه شنوایی- کلامی مورد سؤال قرار گرفت و به نظر می‌رسد همراهی موسیقی و سوگیری بخشی از توجه شنوایی به آن، بر عملکرد حافظه کاری کلامی تأثیر منفی دارد (22).
مطالعات بر روی بعد زبان‌شناسی حافظه در سال 2012 حاکی از آن بود که قافیه و تجانس، اثر تسهیلی بر ظرفیت حافظه دارند. به نظر می‌رسد واکه در این کلمات، به علت دارا بودن وضوح بالاتر نسبت به سایر واج‌های کلمه به عنوان یک مختصه عمومی بارز عمل کرده و اثر تسهیلی بر حافظه کلامی کوتاه‌مدت دارد. اما در این بین تفاوت‌های زبانی در نظام واجی و میزان وضوح واکه‌ها می‌تواند سبب مشاهده رفتار متفاوت شباهت واجی در سایر زبان‌ها گردد. بنابراین احتمال دارد که حافظه کلامی کوتاه مدت به علت حساسیت به میزان وضوح واکه‌ها یک ماهیت زبانی داشته باشد (23). در رابطه با حافظه عملکردی مطالعه‌ای صورت پذیرفت که طبق نتایج به طور کلی اﺳﺘﺮس ﺷﻐﻠﯽ و خرده مقیاس حمایت توسط دوستان و کنترل می‌تواند ﺳﯿﺴﺘﻢ ایمنی و حافظه ﻋﻤﻠﮑﺮدی زﻧﺎ ن ﺷﺎﻏﻞ را پیش‌بینی کند (24).
با توجه به نتایج حاصل و تحلیل آن‌ها در گروه کنترل، میزان تقدم و تأخر چه در حافظه فوری و چه در حافظه کوتاه‌مدت تفاوت قابل توجهی نداشت. می‌توان گفت که افراد گروه کنترل در مجموع گرایش به تقدم یا تأخر در یادگیری کلمات متوالی نداشتند. نتایج مربوط به گروه مورد گرچه حاکی از ضعف حافظه نسبت به گروه کنترل در آزمون یادگیری کلمات متوالی بود ولی تفاوتی در تقدم و تأخر این گروه نیز همچون گروه شاهد دیده نشد.
نتایج حاصل از بررسی حافظه کوتاه‌مدت بیماران در آزمون یادگیری کلمات متوالی نیز چه در گروه شاهد و چه در گروه مورد مؤید موارد فوق بود.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه بیماران دچار ضایعه مغزی در لوب آهیانه‌ای راست، تفاوتی در گرایش به تقدم یا تأخر حافظه لغوی در آزمون یادگیری کلمات متوالی نداشتند. این پدیده چه در حضور سندرم غفلت و چه در غیاب این نشانگان در بیماران نتایج مشابهی داشت. بنابراین به نظر می‌آید در بیماران دچار آسیب‌های لوب آهیانه‌ای راست مغز چه در حضور و چه در غیاب سندرم غفلت، تفاوتی در پدیده تقدم یا تأخر مشاهده نمی‌شود.
تشکر و قدردانی
از تمام کسانی که ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند، تشکر و قدردانی می‌شود.
سهم نویسندگان
دکتر سامان افراسیابی 20 درصد، دکتر مهدی گودرزوند 20 درصد، دکتر امیر سعید صدیقی 20 درصد، یزدان شفی خانی 20 درصد و دکتر بهروز قنبری 20 درصد در انجام این پژوهش سهم داشتند.
تضاد منافع
پژوهش‌های انجام شده مستقل است و تحت تأثیر عوامل خارجی مانند منابع مالی، روابط‌های شخصی یا حرفه‌ای یا وابستگی سیاسی نیست.
سندرم غفلت (Hemispatial neglect) یا نادیده انگاری، یک بیماری روانی- عصبی است که پس از آسیب مغزی یک‌طرفه، به‌ویژه در نیم‌کره‌ی راست، بروز می‌کند و باعث نقص در آگاهی و توجه نسبت به یک طرف می‌شود. این سندرم انواع مختلفی دارد، اما نوع بینایی آن شایع‌ترین است (1). بیشتر موارد در سمت مقابل ضایعه‌ی مغزی دیده می‌شود، اما نمونه‌های هم‌سو نیز گزارش شده است (2). علت شایع این وضعیت، سکته‌های مغزی وسیع در منطقه‌ی تغذیه‌شونده از شریان مغزی میانی
(Middle Cerebral Artery) MCA است (3). 82 درصد از بیمارانی که دچار آسیب مغزی سمت راست می‌شوند، در مراحل حاد بیماری، سندرم غفلت را تجربه می‌کنند (4). این سندرم ناهمگون است، به‌طوری که بیشتر بیماران همه ویژگی‌های آن را نشان نمی‌دهند (5). ممکن است بیماران نگاه خود را به سمت هم‌سو با ضایعه خیره سازند، فقط از یک سمت بشقاب خود غذا بخورند یا در هنگام آرایش فقط به یک سمت خود توجه کنند. از قضا شدت «غفلت» یک بیمار می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای نوسان کند (6، 7). این تغییر شدت حتی می‌تواند در طی یک روز برای یک بیمار اتفاق بیفتد (8). اکثر بیماران سندرم غفلت، به طور خود به خود بهبود می‌یابند؛ که البته این بهبود احتمالاً به خاطر راهبردهای جبرانی بیمار در هنگام تست سندرم غفلت است، نه بهبود کامل در فعالیت‌های روزمره (1).
اثر تقدم (Primacy) و تأخر (Recency) در یادگیری کلمات متوالی، به گرایش به یادآوری بهتر موارد اول و آخر نسبت به موارد وسط یک توالی اشاره دارد (9). در یادآوری آزاد، افراد معمولاً موارد آخر را بهتر به یاد می‌آورند (اثر تأخر) و سپس موارد اول را (اثر تقدم) (10). نشان داده شده است، بیمارانی که سندرم غفلت دارند، در مقایسه با گروه شاهد، در پردازش ترتیب موارد نقص دارند (یادآوری با ترتیب نه یادآوری آزاد) (11). همچنین حافظه‌ی کاری برای ترتیب توالی، ریشه در حافظه فضایی (Spatial memory) فرد دارد (12). مطالعات نشان می‌دهد که در بیماران سندرم غفلت، حافظه‌ی کاری فضایی و فهم عددی دچار نقص می‌شوند، ولی حافظه‌ی کاری کلامی تغییری نمی‌کند (12-14).
تست‌های تشخیصی برای سندرم غفلت به‌طور سنتی و به سبب آسانی کار، تست‌های کاغذ و قلم هستند. در تست تنصیف پارهخط
(Line bisection test) هنگامی که از بیماران با ضایعه‌ی مغزی سمت راست خواسته می‌شود تا یک خط را به دو قسمت مساوی تقسیم کنند، نقطه‌ی وسطی که آن‌ها تعیین می‌کنند به سمت راست انحراف دارد (15). در تست حذف (Bell cancellation test) هنگامی که از بیماران درخواست می‌شود تا مواردی را که بر روی صفحه‌ی کاغذ پخش شده‌اند را خط بزنند، آن‌ها فقط موارد سمت راست را حذف می‌کنند (16). در تست رونوشت (Figure copy test)، از بیمار خواسته می‌شود تا از روی شکلی نسخه‌برداری کند و بیمار، بخش‌هایی از سمت چپ تصویر را از قلم جا می‌اندازد (1). تست حذف، بیشتر استفاده می‌شود و از حساسیت بیشتری نسبت به تست تنصیف پارهخط برخوردار است (17).
حافظه، به قابلیت مغز در اندوزش، نگه‌داری و یادآوری اطلاعات اطلاق می‌شود. مراحل شکل‌گیری و بازیابی حافظه شامل رمزگردانی، اندوزش و یادآوری است. رمزگردانی به پردازش و ادغام اطلاعات دریافتی اطلاق می‌گردد. اندوزش یا یادسپاری به ثبت پایدار اطلاعات رمزگردانی شده اشاره دارد و یادآوری یا بازیابی به فراخوانی اطلاعات اندوخته شده مربوط می‌شود (10).
طبقه‌بندی حافظه بر اساس مدت زمان نگه‌داری اطلاعات به حافظه حسی، حافظه فوری، حافظه کوتاه‌مدت، حافظه کاری و حافظه بلندمدت تقسیم می‌شود. رمزگردانی ساختاری، آوایی و معناشناختی از درجات پردازش در رمزگردانی است. رمزگردانی ساختاری، تأکید بر مشخصات ساختاری و فیزیکی محرکات دارد، رمزگردانی آوایی یا صوتی بر صدای واژه‌ها تأکید می‌کند و رمزگردانی معناشناختی بر معنی و مفهوم واژه‌ها متمرکز است (12).
هنگامی‌که اطلاعات در توالی یکدیگر رمزگردانی می‌شوند، احتمال یادآوری مواد ابتدایی بیشتر (اثر تقدم) یا مواد انتهایی بیشتر (اثر تأخر) است. با توجه به تفاوت‌های شناختی در جوامع با فرهنگ و زبان‌های مختلف، احتمال تفاوت نتایج در جامعه فارسی زبان ایران وجود دارد. از این‌رو، هدف این مطالعه، بررسی میزان تقدم و تأخر در یادگیری کلمات متوالی در بیماران دچار سندرم غفلت با آسیب لوب آهیانه‌ای راست بود (18).
روش کار
این مطالعه مورد- شاهدی بر روی بیماران دچار ضایعه مغزی ناحیه پریتال
راست بستری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش تهران صورت گرفت. در این مطالعه بیماران بستری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش غربال شده و بیماران دچار تومور در لوب پریتال راست بر اساس کلیشه‌های (Magnetic resonance imaging)MRI از نظر ابتلا به سندرم غفلت مورد آزمون قرار گرفتند. همزمان، آزمون سری کلمات از آن‌ها گرفته شد. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از:
1- بیماران با تومور تشخیص داده شده در لوب پریتال راست؛ 2- تأیید تشخیص سندرم غفلت با استفاده از تست‌های سایکولوژیک و 3- رضایت کتبی بیماران یا خانواده آن‌ها برای شرکت در مطالعه. معیارهای خروج از مطالعه شامل 1- بیماران با ضایعات مغزی دیگر که ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار دهند؛ 2- عدم همکاری بیمار در انجام تست‌ها و 3- بیماران با مشکلات روانی دیگر که توانایی انجام تست‌ها را ندارند.
با بررسی نورولوژیکی بیماران مراجعه کننده به بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش و در صورت تشخیص ضایعه در لوب پریتال راست، فرد برای مطالعه برگزیده شد. تست‌های سایکولوژیک شامل موارد زیر بودند:
تست تصنیف پارهخط: در این آزمون، بیمار به وسیله خودکار
9 پارهخط با طول یکسان که در 9 صفحه به صورت متوالی به وی نشان داده شد را از وسط به دو نیم تقسیم کرد. پارهخط در هر صفحه به صورت افقی کشیده شده بود و می‌توانست در عرض هر صفحه جایگاه متنوعی داشته باشد.
تست رونوشت: در این تست، کاغذی در اختیار بیمار قرار داده شد که در بالای آن اشکال هندسی کشیده شده بود. بیمار از روی این اشکال در پایین صفحه نقاشی می‌کرد.
تست پنج نقطه: در این تست، کاغذ به مربع‌هایی تقسیم‌بندی شده بود که در هر مربع 5 نقطه وجود داشت. بیمار در هر مربع پنج نقطه را به دلخواه خودش به یکدیگر متصل می‌کرد.
تست حذف: در این تست، کاغذی پر از اشکال مختلف در برابر بیمار بود. اشکال از چند نوع مختلف بوده و مکرراً در نقاط مختلف قرار گرفته بودند. بیمار باید یک شکل خاص را از میان اشکال پیدا می‌کرد و آن را در تمام صفحه خط می‌زد.
از بیماران برای تشخیص سندرم غفلت تست‌های فوق گرفته شد. در صورت تشخیص و تأیید سندرم، بیمار در گروه مبتلایان به سندرم قرار می‌گرفت و در غیر این صورت، بیمار در گروه شاهد قرار داده می‌شد. افراد فوق تحت آزمون یادگیری سری کلمات قرار گرفته و نتایج تقدم و تأخر ثبت و بررسی شد.
حجم نمونه: تعداد 18 بیمار دچار ضایعه در لوب پریتال راست که به بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش مراجعه کرده بودند، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند.
داده‌های به دست آمده به وسیله‌ی نرم‌افزار SPSS نسخه‌ی 22 (version 22 IBM Corporation, Armonk, NY) و با استفاده از آماره‌های توصیفی مرکزی و پراکندگی تجزیه و تحلیل شد. با توجه به نرمال بودن توزیع داده‌های یادآوری فوری، آزمون Paired T-test استفاده شد. در رابطه با داده‌های حافظه‌ی کوتاه‌مدت، به علت عدم توزیع نرمال از Chi-square بهره برده شد.
اخلاق پژوهش: این مطالعه بر اساس معاهده هلسینکی و پس از تأیید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی البرز انجام شده است. تمام شرکت‌کنندگان قبل از شروع مطالعه از اهداف و روش‌های تحقیق آگاه شدند و رضایت‌نامه کتبی از آن‌ها یا خانواده‌های‌شان اخذ شد.
یافته‌ها
تعداد 18 بیمار دچار ضایعه در لوب پریتال راست مراجعه‌کننده به بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش مورد مطالعه قرار گرفتند. 9 بیمار طبق تست‌های سایکولوژی دچار سندرم غفلت بودند و 9 بیمار دیگر ضمن وجود ضایعه، علامتی به نفع سندرم از خود نشان ندادند.
از 18 بیمار مورد بررسی، 11 نفر (61 درصد) مرد و 7 نفر (39 درصد) را زنان تشکیل دادند (جدول 1).
جدول 1. فراوانی جنسی بیماران مورد ارزیابی
| گروه | مذکر | مؤنث | مجموع |
| کنترل | 5 | 4 | 9 |
| سندرم غفلت | 6 | 3 | 9 |
| مجموع | 11 | 7 | 18 |
بیماران دچار تومور مغزی، همگی تحت آزمون‌های تشخیصی سندرم غفلت قرار گرفتند. آزمون‌ها شامل چهار مرحله آزمون حذف (شکل 1)، آزمون تصنیف پارهخط (شکل 2)، آزمون رونوشت (شکل 3) و آزمون پنج نقطه (شکل 4) بود.
شکل 1. آزمون حذف (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار سندرم غفلت)
از 18 بیمار مورد بررسی 9 بیمار به واسطه‌ی نتایج حاصل از آزمون‌ها توسط جراح مغز و اعصاب و به صورت بالینی دچار سندرم غفلت (گروه مورد) و 9 بیمار دیگر فاقد علائم (گروه شاهد) تشخیص داده شدند.
شکل 2. آزمون تصنیف پاره خط (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار سندرم غفلت)
در بررسی نرمالیته‌ی داده‌های مربوط به تقدم و تأخر در رابطه با
حافظه فوری بر اساس آزمون Kolmogorov-Smirnov، داده‌ها توزیع نرمال داشتند بنابراین از آزمون T-test غیر وابسته جهت مقایسه‌ی تقدم و تأخر در بین گروه دچار سندرم غفلت و گروه شاهد استفاده شد. در گروه شاهد، میانگین داده‌های تقدم 44/2 و انحراف معیار داده‌های تقدم 74/0 و میانگین داده‌های تأخر 74/2 و انحراف معیار داده‌های تأخر 95/0 بود (شکل 5، 6). طبق تحلیل داده‌ها، در گروه سندرم غفلت، میانگین داده‌های تقدم 92/1 و انحراف معیار داده‌های تقدم 16/1 و میانگین داده‌های تأخر 92/1 و انحراف معیار در داده‌های تأخر 01/1 بود (شکل 5، 6).
شکل 3. آزمون رونوشت (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار سندرم غفلت)
توزیع نرمال بودند و در نتیجه برای بررسی این گروه از نتایج از آزمون Pearson استفاده شد. داده‌های حاصل در دو گروه شاهد و سندرم غفلت تفاوت معنی‌داری نداشت.
شکل 4. آزمون 5 نقطه (سمت راست از گروه کنترل و سمت چپ از گروه دچار
سندرم غفلت)
در گروه شاهد، میانگین داده‌های تقدم 89/2 و انحراف معیار داده‌های تقدم 78/0 و میانگین داده‌های تأخر 89/1 و انحراف معیار داده‌های تأخر 05/1 بود (شکل 7 و 8).
شکل 5. میانگین و انحراف معیار تقدم در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه فوری. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
طبق تحلیل داده‌ها، در گروه سندرم غفلت، میانگین داده‌های تقدم 67/1 و انحراف معیار داده‌های تقدم 41/1 و میانگین داده‌های تأخر 1 و انحراف معیار در داده‌های تأخر 86/0 بود (شکل 7، 8).
شکل 6. میانگین و انحراف معیار تأخر در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه فوری. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
بحث
سندرم غفلت، یک نشانگان روانی- عصبی است که پس از یک آسیب یک طرفه در نیم‌کره‌ی سمت راست مغز، آگاهی و توجه نسبت به طرف مقابل دچار نقصان می‌شود (12).
شکل 7. میانگین و انحراف معیار تقدم در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه کوتاه‌مدت. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
شکل 8. میانگین و انحراف معیار تأخر در دو گروه کنترل و سندرم غفلت در رابطه با حافظه کوتاه‌مدت. داده‌ها به صورت میانگین ± انحراف معیار ارایه شده است
سندرم غفلت به اشکال مختلف در قسمت‌های گوناگون سیستم عصبی مانند حس بینایی، شنوایی، لامسه و حرکت وجود دارد اما نوع بینایی آن، شایع‌ترین بروز این نشانگان است (2). از علل شایع منجر به این وضعیت می‌توان به سکته‌های مغزی وسیع در منطقه‌ی تغذیه‌شونده از شریان مغزی میانی (MCA) و یا تومورهای ناحیه آهیانه‌ای سمت راست مغز اشاره کرد (4).
سندرم غفلت نشانگانی ناهمگون است؛ به این معنی که عمده بیماران دچار ضایعه همه ویژگی‌های این سندرم را باهم نشان نمی‌دهند و ممکن است فقط ابعاد محدودی از سندرم در یک بیمار دیده شود (19). شدت غفلت یا نادیده‌انگاری یک بیمار پس از شروع علائم می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای نوسان کند (6). عمده بیماران دچار سندرم غفلت به طور خود به خود بهبود می‌یابند؛ که البته سیر بهبودی در بعضی موارد به رفع تمامی علائم ختم نمی‌شود (12).
اثر تقدم و تأخر در یادگیری کلمات متوالی، یادآوری بهتر موارد اول (اثر تقدم) و یا موارد آخر (اثر تأخر) یک توالی از کلمات است (9). وقتی از افراد خواسته شود که موارد یک توالی از کلمات را پس از شنیدن بدون ترتیب خاصی به یاد آورند، معمولاً با موارد آخر شروع می‌کنند و آن‌ها را بهتر به یاد می‌آورند (اثر تأخر)، سپس موارد اول را بهتر به یاد می‌آورند. اگر ترتیب برعکس این باشد نتیجه متفاوت است (اثر تقدم) (10).
در این مطالعه بر آن بودیم تا با پیدا کردن افراد دچار ضایعه مغزی در ناحیه آهیانه‌ای راست مغز از طریق کلیشه‌های تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و سپس تشخیص سندرم غفلت در آنان بر اساس آزمون‌های روان-عصب شناختی و تقسیم بیماران در دو گروه کنترل (افراد دچار ضایعه و بدون آثار نشانگان غفلت) و مورد (افراد دچار ضایعه و نشانگان غفلت) به مطالعه آثار تقدم و تأخر در حافظه کلامی به وسیله آزمون یادگیری کلمات متوالی در ایشان بپردازیم.
بیماران بستری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش، غربال شده و بیماران دچار تومور در لوب پریتال راست، بر اساس کلیشه‌های MRI از نظر ابتلا به سندرم غفلت مورد آزمون قرار می‌گیرند. همزمان، آزمون سری کلمات از آن‌ها گرفته شد.
در مطالعات پیشین، مطالعه‌ای مشابه با این تحقیق در منابع جستجو شده پیدا نشد. ولی مطالعات نشان داده‌اند بیمارانی که سندرم غفلت دارند، در پردازش ترتیب موارد، دچار نقص هستند (11). همچنین نشان داده شده است که حافظه کاری برای ترتیب سری، ریشه در توجه فضایی
دارد (20). علاوه بر این، دیگر مطالعات حاکی از آن بود که در بیماران سندرم غفلت، حافظه کاری فضایی (12) و فهم عددی (19) دچار نقص می‌شوند ولی به نظر می‌رسد حافظه‌ی کاری کلامی (14) تغییری نمی‌کند.
بنابر مطالعه‌ای در سال 2018، ارتباط معنی‌داری بین شاخص‌های فشارخون و اختلال خواب و اختلالات حافظه وجود دارد. بنابراین، توجه به این عوامل و کنترل آن‌ها با مداخلات پزشکی بهنگام، احتمالاً می‌تواند بر بروز یا شدت اختلالات شناختی در سالمندان مبتلا به پارکینسون مؤثر باشد (21). در همان سال تأثیر موسیقی زمینه بر عملکرد حافظه شنوایی- کلامی مورد سؤال قرار گرفت و به نظر می‌رسد همراهی موسیقی و سوگیری بخشی از توجه شنوایی به آن، بر عملکرد حافظه کاری کلامی تأثیر منفی دارد (22).
مطالعات بر روی بعد زبان‌شناسی حافظه در سال 2012 حاکی از آن بود که قافیه و تجانس، اثر تسهیلی بر ظرفیت حافظه دارند. به نظر می‌رسد واکه در این کلمات، به علت دارا بودن وضوح بالاتر نسبت به سایر واج‌های کلمه به عنوان یک مختصه عمومی بارز عمل کرده و اثر تسهیلی بر حافظه کلامی کوتاه‌مدت دارد. اما در این بین تفاوت‌های زبانی در نظام واجی و میزان وضوح واکه‌ها می‌تواند سبب مشاهده رفتار متفاوت شباهت واجی در سایر زبان‌ها گردد. بنابراین احتمال دارد که حافظه کلامی کوتاه مدت به علت حساسیت به میزان وضوح واکه‌ها یک ماهیت زبانی داشته باشد (23). در رابطه با حافظه عملکردی مطالعه‌ای صورت پذیرفت که طبق نتایج به طور کلی اﺳﺘﺮس ﺷﻐﻠﯽ و خرده مقیاس حمایت توسط دوستان و کنترل می‌تواند ﺳﯿﺴﺘﻢ ایمنی و حافظه ﻋﻤﻠﮑﺮدی زﻧﺎ ن ﺷﺎﻏﻞ را پیش‌بینی کند (24).
با توجه به نتایج حاصل و تحلیل آن‌ها در گروه کنترل، میزان تقدم و تأخر چه در حافظه فوری و چه در حافظه کوتاه‌مدت تفاوت قابل توجهی نداشت. می‌توان گفت که افراد گروه کنترل در مجموع گرایش به تقدم یا تأخر در یادگیری کلمات متوالی نداشتند. نتایج مربوط به گروه مورد گرچه حاکی از ضعف حافظه نسبت به گروه کنترل در آزمون یادگیری کلمات متوالی بود ولی تفاوتی در تقدم و تأخر این گروه نیز همچون گروه شاهد دیده نشد.
نتایج حاصل از بررسی حافظه کوتاه‌مدت بیماران در آزمون یادگیری کلمات متوالی نیز چه در گروه شاهد و چه در گروه مورد مؤید موارد فوق بود.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه بیماران دچار ضایعه مغزی در لوب آهیانه‌ای راست، تفاوتی در گرایش به تقدم یا تأخر حافظه لغوی در آزمون یادگیری کلمات متوالی نداشتند. این پدیده چه در حضور سندرم غفلت و چه در غیاب این نشانگان در بیماران نتایج مشابهی داشت. بنابراین به نظر می‌آید در بیماران دچار آسیب‌های لوب آهیانه‌ای راست مغز چه در حضور و چه در غیاب سندرم غفلت، تفاوتی در پدیده تقدم یا تأخر مشاهده نمی‌شود.
تشکر و قدردانی
از تمام کسانی که ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند، تشکر و قدردانی می‌شود.
سهم نویسندگان
دکتر سامان افراسیابی 20 درصد، دکتر مهدی گودرزوند 20 درصد، دکتر امیر سعید صدیقی 20 درصد، یزدان شفی خانی 20 درصد و دکتر بهروز قنبری 20 درصد در انجام این پژوهش سهم داشتند.
تضاد منافع
پژوهش‌های انجام شده مستقل است و تحت تأثیر عوامل خارجی مانند منابع مالی، روابط‌های شخصی یا حرفه‌ای یا وابستگی سیاسی نیست.
فهرست منابع
1. Li K, Malhotra PA. Spatial neglect. Pract Neurol. 2015;15(5):333-9. pmid: 26023203 doi: 10.1136/practneurol-2015-001115
2. Rode G, Pagliari C, Huchon L, Rossetti Y, Pisella L. Semiology of neglect: an update. Ann Phys Rehabil Med. 2017;60(3):177-85. pmid: 27103056 doi: 10.1016/j.rehab.2016.03.003
3. Kim M, Na DL, Kim GM, Adair JC, Lee KH, Heilman KM. Ipsilesional neglect: behavioural and anatomical features. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1999;67(1):35-8. pmid: 10369819 doi: 10.1136/jnnp.67.1.35
4. Mort DJ, Malhotra P, Mannan SK, Rorden C, Pambakian A, Kennard C, et al. The anatomy of visual neglect. Brain. 2003;126(Pt 9):1986-97. pmid: 12821519 doi: 10.1093/brain/awg200
5. Stone SP, Halligan PW, Greenwood RJ. The incidence of neglect phenomena and related disorders in patients with an acute right or left hemisphere stroke. Age Ageing. 1993;22(1):46-52. pmid: 8438666 doi: 10.1093/ageing/22.1.46
6. Machner B, Mah YH, Gorgoraptis N, Husain M. How reliable is
7. repeated testing for hemispatial neglect? Implications for clinical follow-up and treatment trials. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2012;83(10):1032-4. pmid: 22923514 doi: 10.1136/jnnp-2012-303296
8. Jehkonen M, Laihosalo M, Koivisto AM, Dastidar P, Ahonen JP. Fluctuation in spontaneous recovery of left visual neglect: a 1-year follow-up. Eur Neurol. 2007;58(4):210-4. pmid: 17823534 doi: 10.1159/000107941
9. Bailey MJ, Riddoch MJ, Crome P. Treatment of visual neglect in elderly patients with stroke: a single-subject series using either a scanning and cueing strategy or a left-limb activation strategy. Physical Therapy. 2002;82(8):782-97. pmid: 12147008 doi: 10.1093/ptj/82.8.782
10. Deese J, Kaufman RA. Serial effects in recall of unorganized and sequentially organized verbal material. J Exp Psychol. 1957;54(3):180-87. doi: 10.1037/h0040536
11. Murdock Jr BB. The serial position effect of free recall. Journal of Experimental Psychology. 1962;64(5):482. doi: 10.1037/h0045106
12. Antoine S, Ranzini M, van Dijck JP, Slama H, Bonato M,
13. Tousch A, et al. Hemispatial neglect and serial order in verbal working memory. J Neuropsychol. 2019;13(2):272-88. pmid: 29316244 doi: 10.1111/jnp.12145
14. Malhotra P, Jäger HR, Parton A, Greenwood R, Playford ED, Brown MM, et al. Spatial working memory capacity in unilateral neglect. Brain. 2005;128(2):424-35. pmid: 15644422 doi: 10.1093/brain/awh372
15. Vuilleumier P, Ortigue S, Brugger P. The number space and neglect. Cortex. 2004;40(2):399-410. pmid: 15156797 doi: 10.1016/s0010-9452(08)70134-5
16. Doricchi F, Guariglia P, Gasparini M, Tomaiuolo F. Dissociation between physical and mental number line bisection in right hemisphere brain damage. Nat Neurosci. 2005;8(12):1663-5. pmid: 16261135 doi: 10.1038/nn1563
17. Schenkenberg T, Bradford DC, Ajax ET. Line bisection and unilateral visual neglect in patients with neurologic impairment. Neurology. 1980;30(5):509-17. pmid: 7189256 doi: 10.1212/wnl.30.5.509
18. Rapcsak SZ, Verfaellie M, Fleet S, Heilman KM. Selective attention in hemispatial neglect. Arch Neurol. 1989;46(2):178-82. pmid: 2916956 doi: 10.1001/archneur.1989.00520380082018
19. Ferber S, Karnath HO. How to assess spatial neglect-line bisection or cancellation tasks? J Clin Exp Neuropsychol. 2001;23(5):599-607. pmid: 11778637 doi: 10.1076/jcen.23.5.599.1243
20. Hall JE. Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology E-Boo. Philadelphia, PA: Elsevier Health Sciences; 2010.
21. Saj A, Verdon V, Vocat R, Vuilleumier P. The anatomy underlying acute versus chronic spatial neglect’also depends on clinical tests. Brain. 2012;135(Pt 2):e207-e207. pmid: 21930660 doi: 10.1093/brain/awr227
22. van Dijck JP, Abrahamse EL, Majerus S, Fias W. Spatial attention interacts with serial-order retrieval from verbal working memory. Psychol Sci. 2013;24(9):1854-9. pmid: 23863755 doi: 10.1177/0956797613479610
23. Motahare Hejazi S, Haghgoo HA, Karbalaei Nouri A, Biglarian A, Akbarfahimi N. The relationship between memory impairment and health indicators of the elderly with Parkinson disease [in Persian]. Salmand. 2019 Mar 30;666-75. doi: 10.32598/SIJA.13.Special-Issue.666
24. Sadeghi F, Geshani A, Jafari Z, Jalaei S. Assessment of auditory verbal memory / learning performance in 9 to 11-year-old children [in Persian]. MRJ. 2014;8(3):54-61.
25. Jahan A, Baratzadeh S, Nilipour R. Phonological similarity effect on span of verbal short term memory in Persian [in Persian]. Med J Tabriz Univ Med Sci. 2008;30(3):37-40.
26. Matloubi S, Mohammadzadeh A, Jafari Z, Akbarzade Baghban ar. Effect of background music on auditory-verbal memory performance [in Persian]. Auditory and Vestibular Research. 2014;23(5):27-34.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
