دوره 27، شماره 2 - ( 3-1403 )
جلد 27 شماره 2 صفحات 89-82 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Kamalinia M, Zahrakar K, Arabzadeh M. Development of Structural Equations Model of Resilience Based on Cognitive Flexibility with the Mediation of Marital Intimacy in Married Female Nurses. J Arak Uni Med Sci 2024; 27 (2) :82-89
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7796-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7796-fa.html
کمالی نیا محسن، زهراکار کیانوش، عرب زاده مهدی. تدوین مدل معادلات ساختاری تاب‌آوری بر اساس انعطاف‌پذیری شناختی با میانجی‌گری صمیمیت زناشویی در پرستاران زن متأهل. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1403; 27 (2) :82-89
1- گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران
2- گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران ،dr_zahrakar@khu.ac.ir
3- گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران
2- گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران ،
3- گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران
واژه‌های کلیدی: تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری شناختی، صمیمیت زناشویی، پرستاران زن متأهل
متن کامل [PDF 1236 kb]
(288 دریافت)
| چکیده (HTML) (729 مشاهده)
شکل 1. مدل پیشنهادی و نهایی
مقیاس انعطاف‌پذیری شناختی: این پرسش‌نامه توسط Dennis و Vanderwal در سال 2010 ساخته شد که یک ابزار خودگزارشی کوتاه 25 سؤالی برای سنجش نوعی از انعطاف‌پذیری شناختی که در موقعیت فرد برای چالش و جایگزینی افکار ناکارآمد با افکار کارآمدتر لازم است، به کار می‌رود. این پرسش‌نامه دارای سه مؤلفه (جایگزین‌ها با سؤالات ۳، ۵، ۶، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۱۹و ۲۰، کنترل با سؤالات ۱، ۲، ۴، ۷، ،۹، ۱۱، ۱۵، 17 مؤلفه جایگزین‌هایی برای رفتار انسانی با سؤالات ۸ و ۱۰ می‌باشد. شیوه نمره‌گذاری آن بر اساس مقیاس ۷ درجه‌ای لیکرت ازکاملاً مخالفم = 1، تاحدی مخالفم = 2، مخالفم = 3، نه موافق و نه مخالفم = 4، تاحدی موافقم = 5، موافقم = 6 و کاملاً موافقم = 7 می‌باشد که سؤالات ۲، ۴، 9،7، ۱۱ و ۱۷ به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس ۹۰/۰ و برای خرده مقیاس‌ها به ترتیب ۸۷/۰، ۸۹/۰، ۵۵/۰ گزارش نموده اند. این پرسش‌نامه در ایران توسط بحیرایی و همکاران هنجاریابی شده و ضریب بازآزمایی و آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه را به ترتیب 71/0 و 90/0 گزارش گردیده است (9). بر اساس پژوهش حاضر پایایی بین سؤالات و بین مؤلفه‌های پرسش‌نامه به ترتیب بر اساس آلفای کرونباخ 87/0 و 81/0 بدست آمد.
پرسش‌نامه صمیمیت زناشویی بارگاروزی
(Barkarozi Marital Intimacy Questionnaire) (2001): این این پرسش‌نامه توسط بارگاروزی در سال 2001 ساخته شده است. هدف از ساخت این پرسش‌نامه، ارزیابی میزان صمیمیت زوجین بود. این پرسش‌نامه دارای 41 سؤال و 8 خرده مقیاس (عاطفی، روانشناختی، عقلانی، جنسی، صمیمیت بدنی، معنوی، زیباشناختی و اجتماعی- تفریحی) را مورد بررسی قرار می‌دهند. هر یک از این ابعاد به جز بعد معنوی که 6 سؤال دارد، 5 سؤال جهت ارزیابی در نظر گرفته شده است و در یک طیف 10گزینه‌ای از 1 (ابداً این نیاز در من وجود ندارد) تا 10 (این نیاز در من شدیداً قوی است) درجه‌بندی شده است. این پرسش‌نامه در ایران توسط اعتمادی (1387) اعتبار کل پرسش‌نامه را 94/0 و روایی همزمان 58/0 را بدست آورد. همچنین برای تأیید روایی محتوایی پرسش‌نامه آن را در اختیار 15 استاد مشاور و 15 زن و شوهر قرار داد و روایی محتوایی پرسش‌نامه مورد تأیید قرار گرفت. اعتبار پرسش‌نامه نیز با روش آزمون- بازآزمون مورد ارزیابی قرار گرفته شد که برای صمیمیت عاطفی، روانشناختی، عقلانی، جنسی، بدنی، معنوی، زیباشناختی، اجتماعی- تفریحی به ترتیب 89/0، 82/0، 81/0، 91/0، 8/0، 65/0، 76/0 و 51/0 بدست آمد (برهانی‌زاد، عبدی، 1396). بر اساس پژوهش حاضر پایایی بین سؤالات و بین مؤلفه‌های پرسش‌نامه فوق به ترتیب بر اساس آلفای کرونباخ 99/0 و 99/0 بدست آمده است (10).
در این پژوهش از جدول توزیع فراوانی (به منظور بررسی ویژگی‌های آزمودنی‌ها، شاخص‌های آمار توصیفی (نظیر: فراوانی، میانگین، انحراف معیار، کمینه، بیشینه، کجی، کشیدگی) و مدل‌سازی معادلات ساختاری (مدل اندازه‌گیری و مدل معادلات ساختاری) با استفاده از نرم‌افزارهای SPSSنسخه 26 (version 26, IBM Corporation, Armonk, NY) و
Amos 24 استفاده شده است. این پژوهش دارای کد کمیته اخلاق IR.ABZUMS.REC.1401.297 از دانشگاه علوم پزشکی البرز است.
یافته‌ها
از بین 400 نفر پرستار زن متأهل که مورد مطالعه قرار گرفتند، نتایج اطلاعات جمعیت‌شناختی بر اساس سن به تفکیک در سن 20 الی 25 سال 152 نفر با 38 درصد بیشترین و بازده سنی بیش از 56 سال سن با فراوانی 8 نفر با 2 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان را شامل می‌شدند. همچنین از نظر میزان تحصیلات، مدرک تحصیلی لیسانس با 265 نفر و 25/66 درصد، بیشترین و تحصیلات دکتری و بالاتر با 4 نفر و 1 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان به شمار می‌رفتند. همچنین نتایج این مطالعه بر اساس تعداد فرزند، بدون فرزند با 144 نفر با 36 درصد، بیشترین تعداد و با 4 و 5 فرزند و بیشتر، هر کدام با 2 نفر و 5/0 درصد، کمترین تعداد بودند. از نظر تفکیک سابقه اشتغال، پرستاران زن متأهل با تا 5 سال سابقه، 198 نفر بودند و 5/49 درصد بیشترین شرکت‌کنندگان و با بیش از 26 سال سابقه کار و بالاتر به تعداد 18 نفر با 5/4 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان بودند. همچنین بر اساس مدت ازدواج، پرستاران زن متأهل تا 5 سال ازدواج 166 نفر 5/41 درصد بیشترین تعداد شرکت‌کنندگان، و با بیش از 26 سال سابقه ازدواج به تعداد 33 نفر
25/8 درصد کمترین تعداد شرکت‌کنندگان در این پژوهش را شامل می‌شدند. همچنین از نظر تفکیک وضعیت زندگی مشترکشان، پرستاران زن متأهلی که در حال زندگی مشترک بودند با 382 نفر و 5/95 درصد، بیشترین تعداد و در آستانه طلاق، 18 نفر که 5/4 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان گزارش شده اند.آلفای کرونباخ انعطاف‌پذیری شناختی 87/0، صمیمیت زناشویی 84/0 و تاب‌آوری 89/0 گزارش شده است.
همانطور که در جدول 1 مشاهده می‌گردد، انحراف استاندارد، چولگی و کشیدگی متغیرهای (انعطاف‌پذیری شناختی به ترتیب 030/26، 517/0- و 055/0 متغیر صمیمیت زناشویی 597/89، 887/0- و 019/0- و متغیر تاب‌آوری 055/30 ،202/0- و 131/1-) بدست آمد.
جدول 2، ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد. بین انعطاف‌پذیری شناختی ( 01/0 < P، 767/0 = r) صمیمیت زناشویی (01/0 < P، 796/0 = r) با تاب‌آوری، رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. وهمبستگی بین متغیرها معنی‌دار است، از این‌رو امکان بررسی مدل پژوهش فراهم گردید.
جهت آزمودن مدل مورد نظر در پژوهش حاضر، روش الگویابی معادلات ساختاری اعمال گردیده است. برای بررسی برازندگی مدل از شاخص‌های جدول 3 استفاده شده است. همانطور که در جدول 3 مشاهده می‌گردد شاخص تقریب برازندگی (Fitness Approximation Index) PCLOSE، 017/0 بدست آمد که کمتر از 050/0 است. شاخص‌های برازش مقایسه‌ای (Comparative Fitness Indices) CFI، شاخص نیکویی برازش تعدیل شده یا انطباقی (Adjusted Goodness Of Fit Index) AGFI، شاخص برازندگی افزایشی (Increased Fitness Index ) IFI، شاخص نیکویی برازش (Goodness of Fit Index) GFI، شاخص برازش هنجار شده (Normed Fit Index) NFI، شاخص برازش تناسب نسبی (Relative Fit Index) RFI، شاخص برازش تناسب افزایشی یا شاخص برازش فزاینده (Incremental Fit Index) IFI و شاخص برازش هنجار نشده (نرمال نشده) (Non- Normed Fit Inde)
جدول 1. شاخص‌های مرکزی (کمترین، بیشترین، میانگین، انحراف استاندارد، چولگی و کشیدگی) متغیرها و مؤلفه‌های پژوهش
شکل 2. مدل نهایی پژوهش
جدول 3. شاخص‌های برازندگی مدل
جدول 5. نتایج بوت استروپ انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری با نقش میانجی صمیمیت زناشویی
انعطاف‌پذیری بیشتر در بهبود عملکر تاب‌آورانه زوجین مؤثر بوده و توان مقابله زوجین در برخورد با شرایط مختلف شغلی و زندگی را بیش از پیش نمایان می‌کند. همچنین میتوان چنین استدلال کرد که هرچه زوجین کنترل بیشتری بر راهبرهای هیجانی‌شان داشته باشند و مستقل‌تر عمل کنند و در موقعیت‌های مختلفی فردی، اجتماعی و شغلی توان کنترل هیجانات خود را بیشترحفظ کنند. لذا در تبیین نتایج پژوهش میتوان بیان داشت که صمیمیت زناشویی می‌تواند حلقه متصل کننده افزایش تاب‌آوری زوجین منعطف، تمایز یافته و با تنظیم هیجانی بیشتر باشد.
اخلاق پژوهش: به در این پژوهش علاوه بر نوشتن راهنما در ابتدای پرسش‌نامه، در اجرای پژوهش هدف از اجرا به‌روشنی برای آنان توضیح داده شد؛ همچنین به آنان اطمینان داده شد که یافته‌های آنان محرمانه است و در مقاله‌ای بدون ذکر اطلاعات شخصی آن‌ها به چاپ خواهد رسید. سپس شرکت‌کنندگان فرم رضایت از شرکت در پژوهش را تکمیل کردند. علاوه بر این در تمام متن مقاله امانت‌داری در استفاده از منابع داخلی و خارجی و دقت در استناددهی رعایت
شده است.
تشکر و قدردانی
مقاله حاضر مستخرج از رساله دکتری نویسنده اول (181748319309033916011162671086) است. بدینوسیله بر خودلازم می‌دانیم از همکاری و همراهی تمامی پرستاران، کادر درمانی و بیمارستانی مراکز دولتی شهرکرج و کادر اداری دانشگاه علوم پزشکی استان البرز که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند، صمیمانه تشکر و قدردانی کنیم.
سهم نویسندگان
مفهوم‌سازی: کیانوش زهرا کار، محسن کمالی نیا؛ روش پژوهش و نمونه‌گیری: محسن کمالی نیا، مهدی عرب زاده؛ تحلیل داده‌ها. نگارش متن و بازبینی: تمام نویسندگان.
تضاد منافع
این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول است. همه نویسندگان این مقاله درتدوین و نگارش مقاله سهم داشته و تعارض منافعی وجود ندارد.
متن کامل: (57 مشاهده)
مقدمه
در سال‌های اخیر رویکرد روانشناسی مثبت‌گرا، با شعار توجه به استعدادها و توانمندی انسان مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. عواملی که موجب تطابق هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی می‌شود، تاب‌آوری نام دارد؛ تاب‌آوری، بنیادی‌ترین سازه‌های مورد پژوهش در این رویکرد می‌باشد که جایگاه ویژه‌ای بخصوص در حوزه روانشناسی تحولی، خانواده و بهداشت روان به خود اختصاص داده است (1). تاب‌آوری ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه می‌باشد (2).
پرستاران، به عنوان عمده‌ترین نیرو و مهم‌ترین سنگربانان نظام سلامت، نقش اساسی در تدوام مراقبت‌ها و ارائه خدمات جسمی، روانی و اجتماعی به افراد را عهده دارند (3). یکی از مفاهیمی که در تاب‌آوری فرد نقش دارد، انعطاف‌پذیری شناختی است. که از رویکرد روانشناسی مثبت‌گرا استفاده شده و توانایی تغییر آمایه‌های شناختی به منظور سازگاری با محرک‌های در حال تغییر محیط است. این توانایی‌ها شامل توانایی تغییر دیدگاه یا سازگاری انطباقی فرد با قوانین، تقاضاها یا شرایط محیط جدید می‌باشد (4).
یکی دیگر از عواملی که بر تاب‌آوری زوج‌ها مؤثر است، صمیمیت
زناشویی می‌باشد. صمیمیت زناشویی به منزله یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین ثبات و دوام رابطه زناشویی و یکی از پایه‌های اصلی یک زندگی زناشویی موفق است. صمیمیت زناشویی، یک پتانسیل ارتباطی قوی و عمیق میان زوجین است که شامل چهار حوزه اصلی عاطفی، روانی/ اجتماعی، معنوی و فیزیکی می‌باشد (5).
باگاروزی، صمیمیت را شامل هشت بعد صـمیمیت عاطفی، عقلانی، روانشناختی، اجتمـاعی- تفریحـی، معنوی، زیباشـناختی، جسمانی یا بدنی، جنسی می‌داند. شدت صمیمیت و ابعاد هشت‌گانه آن در هر فرد متفاوت از دیگری (6) نتایج نشان داد که در روابط زوجین هرچـه فـرد از نظر هیجانی بهتر بتواند احساسات خود را کنترل کند، در نتیجه در روابط با همسرش صـمیمیت بالاتری را تجربه می‌کند (7).
با توجه به بررسی پیشینه و ادبیات پژوهش، به نظر می‌رسد مطالعات انجام شده در حوزه‌ی تاب‌آوری با خلأها، کمبودها و تناقض‌های اساسی روبرو است یکی از خلأهایی که پژوهش حاضر قصد دارد به مطالعه و رفع این شکاف‌های پژوهشی بپردازد، ارتباط بین انعطاف‌پذیری بر تاب‌آوری به واسطه صمیمیت زناشویی است. همچنین، این مدل نقص‌ها و ایرادات مدل‌های قبلی را ندارد و کمک کرده تا مدلی جامع‌تر از مدل‌های تاب‌آوری قبلی ارایه دهد (8).
با توجه به مبانی نظری مدل مفهومی زیر، مدل پیشنهادی و نهایی پژوهش پیشنهاد می‌شود (شکل 1). پژوهش حاضر بدنبال بررسی این سؤالات است:
1 -آیا داده‌ها با مدل مفهومی پژوهش برازش دارد؟
2 -آیا صمیمیت زناشویی در رابطه بین انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری نقش دارد؟
روش کار
پژوهش حاضر ازلحاظ هدف بنیادی است و از نظر نحوه جمع‌آوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی با مدل معادلات ساختاری است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه پرستاران زن متاهل مراکز درمانی و بیمارستانی دولتی استان البرز که درسال 1401 مشغول به فعالیت بودند. بر اساس نرم‌افزار G Power با محاسبه سطح خطای 5 درصد، نمونه‌ای به حجم 400 نفر از میان جامعه آماری به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. معیارهای ورود شرکت‌کنندگان عبارت بودند از: توانایی صحبت به زبان فارسی، باهم زندگی کردن زوج‌ها در زمان مراجعه، پرستار شاغل دربیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی، آمادگی شرکت‌کنندگان برای شرکت در پژوهش. معیارهای خروج عبارت بودند از: ابتلا به اختلالات شخصیت، طلاق و شرکت همزمان در پژوهش‌های دیگر. در این مطالعه بعد از کسب رضایت آگاهانه، جهت حفظ حریم شخصی و محرمانه ماندن اطلاعات، جهت جمع‌آوری داده‌ها، پرسش‌نامه‌ها در اختیار شرکت‌کنندگان قرار داده شد. لازم به ذکر است که قبل از تکمیل پرسش‌نامه‌ها، توضیحات کاملی به صورت شفاهی و کتبی به شرکت‌کنندگان درخصوص اهمیت پژوهش و رازداری و محرمانه بودن اطلاعات هویتی افراد داده و از اهمیت پژوهش صحبت شد.
ابزار پژوهش
مقیاس تاب‌آوری Connor و Davidson: این مقیاس توسط Connor و Davidson در سال 2003 تهیه شد و دارای 25 گویه است. که بر اساس یک طیف لیکرت 5 درجه ای بین صفر (کاملاً نادرست)، به ندرت = 1،گاهی درست = 2، اغلب درست = 3 و همیشه درست = 4 در نظر گرفته شده و دارای 5 خرده آزمون، تصور شایستگی فردی با سؤالات 10،11،12،16،17،23،24،25؛ اعتماد به غرایز فردی با سؤالات 6،7،14،15،18،19،20؛ تحمل عاطفه منفی با سؤالات 1،2،4،5،8؛ پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن با سؤالات 13،21،22 و مؤلفه کنترل و تأثیرات معنوی با سؤالات 9 و 3 است که هر چه فرد نمره بالاتری کسب نماید، دارای تاب‌آوری بیشتری است. دامنه نمرات بین 0 تا 100 است. نمره بین ۰ تا 16 میزان تاب‌آوری در حد پایینی را نشان می‌دهد. نمره بین 16 تا 58 میزان تاب‌آوری در حد متوسطی است و نمره بالاتر از 58، میزان تاب‌آوری در حد بالایی را نشان می‌دهد. Connor و Davidson (2003)، r ضریب آلفای کرونباخ مقیاس تاب‌آوری را 89/0 = r گزارش کرده‌اند. همچنین ضریب پایایی حاصل از روش باز آزمایی در یک فاصله
4 هفته‌ای 87/0 بوده است. این مقیاس در ایران توسط بشارت در سال 1391 هنجاریابی شده است (8). وی برای تعیین پایایی مقیاس تاب‌آوری Connor و Davidson از روش آلفای کرونباخ بهره گرفت و ضریب پایایی 89/0را گزارش کرد. بر اساس پژوهش حاضر، پایایی بین سؤالات و بین مؤلفه‌های پرسش‌نامه فوق به ترتیب بر اساس آلفای کرونباخ 86/0 و 84/0 بدست آمده است.
در سال‌های اخیر رویکرد روانشناسی مثبت‌گرا، با شعار توجه به استعدادها و توانمندی انسان مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. عواملی که موجب تطابق هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی می‌شود، تاب‌آوری نام دارد؛ تاب‌آوری، بنیادی‌ترین سازه‌های مورد پژوهش در این رویکرد می‌باشد که جایگاه ویژه‌ای بخصوص در حوزه روانشناسی تحولی، خانواده و بهداشت روان به خود اختصاص داده است (1). تاب‌آوری ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه می‌باشد (2).
پرستاران، به عنوان عمده‌ترین نیرو و مهم‌ترین سنگربانان نظام سلامت، نقش اساسی در تدوام مراقبت‌ها و ارائه خدمات جسمی، روانی و اجتماعی به افراد را عهده دارند (3). یکی از مفاهیمی که در تاب‌آوری فرد نقش دارد، انعطاف‌پذیری شناختی است. که از رویکرد روانشناسی مثبت‌گرا استفاده شده و توانایی تغییر آمایه‌های شناختی به منظور سازگاری با محرک‌های در حال تغییر محیط است. این توانایی‌ها شامل توانایی تغییر دیدگاه یا سازگاری انطباقی فرد با قوانین، تقاضاها یا شرایط محیط جدید می‌باشد (4).
یکی دیگر از عواملی که بر تاب‌آوری زوج‌ها مؤثر است، صمیمیت
زناشویی می‌باشد. صمیمیت زناشویی به منزله یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین ثبات و دوام رابطه زناشویی و یکی از پایه‌های اصلی یک زندگی زناشویی موفق است. صمیمیت زناشویی، یک پتانسیل ارتباطی قوی و عمیق میان زوجین است که شامل چهار حوزه اصلی عاطفی، روانی/ اجتماعی، معنوی و فیزیکی می‌باشد (5).
باگاروزی، صمیمیت را شامل هشت بعد صـمیمیت عاطفی، عقلانی، روانشناختی، اجتمـاعی- تفریحـی، معنوی، زیباشـناختی، جسمانی یا بدنی، جنسی می‌داند. شدت صمیمیت و ابعاد هشت‌گانه آن در هر فرد متفاوت از دیگری (6) نتایج نشان داد که در روابط زوجین هرچـه فـرد از نظر هیجانی بهتر بتواند احساسات خود را کنترل کند، در نتیجه در روابط با همسرش صـمیمیت بالاتری را تجربه می‌کند (7).
با توجه به بررسی پیشینه و ادبیات پژوهش، به نظر می‌رسد مطالعات انجام شده در حوزه‌ی تاب‌آوری با خلأها، کمبودها و تناقض‌های اساسی روبرو است یکی از خلأهایی که پژوهش حاضر قصد دارد به مطالعه و رفع این شکاف‌های پژوهشی بپردازد، ارتباط بین انعطاف‌پذیری بر تاب‌آوری به واسطه صمیمیت زناشویی است. همچنین، این مدل نقص‌ها و ایرادات مدل‌های قبلی را ندارد و کمک کرده تا مدلی جامع‌تر از مدل‌های تاب‌آوری قبلی ارایه دهد (8).
با توجه به مبانی نظری مدل مفهومی زیر، مدل پیشنهادی و نهایی پژوهش پیشنهاد می‌شود (شکل 1). پژوهش حاضر بدنبال بررسی این سؤالات است:
1 -آیا داده‌ها با مدل مفهومی پژوهش برازش دارد؟
2 -آیا صمیمیت زناشویی در رابطه بین انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری نقش دارد؟
روش کار
پژوهش حاضر ازلحاظ هدف بنیادی است و از نظر نحوه جمع‌آوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی با مدل معادلات ساختاری است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه پرستاران زن متاهل مراکز درمانی و بیمارستانی دولتی استان البرز که درسال 1401 مشغول به فعالیت بودند. بر اساس نرم‌افزار G Power با محاسبه سطح خطای 5 درصد، نمونه‌ای به حجم 400 نفر از میان جامعه آماری به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. معیارهای ورود شرکت‌کنندگان عبارت بودند از: توانایی صحبت به زبان فارسی، باهم زندگی کردن زوج‌ها در زمان مراجعه، پرستار شاغل دربیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی، آمادگی شرکت‌کنندگان برای شرکت در پژوهش. معیارهای خروج عبارت بودند از: ابتلا به اختلالات شخصیت، طلاق و شرکت همزمان در پژوهش‌های دیگر. در این مطالعه بعد از کسب رضایت آگاهانه، جهت حفظ حریم شخصی و محرمانه ماندن اطلاعات، جهت جمع‌آوری داده‌ها، پرسش‌نامه‌ها در اختیار شرکت‌کنندگان قرار داده شد. لازم به ذکر است که قبل از تکمیل پرسش‌نامه‌ها، توضیحات کاملی به صورت شفاهی و کتبی به شرکت‌کنندگان درخصوص اهمیت پژوهش و رازداری و محرمانه بودن اطلاعات هویتی افراد داده و از اهمیت پژوهش صحبت شد.
ابزار پژوهش
مقیاس تاب‌آوری Connor و Davidson: این مقیاس توسط Connor و Davidson در سال 2003 تهیه شد و دارای 25 گویه است. که بر اساس یک طیف لیکرت 5 درجه ای بین صفر (کاملاً نادرست)، به ندرت = 1،گاهی درست = 2، اغلب درست = 3 و همیشه درست = 4 در نظر گرفته شده و دارای 5 خرده آزمون، تصور شایستگی فردی با سؤالات 10،11،12،16،17،23،24،25؛ اعتماد به غرایز فردی با سؤالات 6،7،14،15،18،19،20؛ تحمل عاطفه منفی با سؤالات 1،2،4،5،8؛ پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن با سؤالات 13،21،22 و مؤلفه کنترل و تأثیرات معنوی با سؤالات 9 و 3 است که هر چه فرد نمره بالاتری کسب نماید، دارای تاب‌آوری بیشتری است. دامنه نمرات بین 0 تا 100 است. نمره بین ۰ تا 16 میزان تاب‌آوری در حد پایینی را نشان می‌دهد. نمره بین 16 تا 58 میزان تاب‌آوری در حد متوسطی است و نمره بالاتر از 58، میزان تاب‌آوری در حد بالایی را نشان می‌دهد. Connor و Davidson (2003)، r ضریب آلفای کرونباخ مقیاس تاب‌آوری را 89/0 = r گزارش کرده‌اند. همچنین ضریب پایایی حاصل از روش باز آزمایی در یک فاصله
4 هفته‌ای 87/0 بوده است. این مقیاس در ایران توسط بشارت در سال 1391 هنجاریابی شده است (8). وی برای تعیین پایایی مقیاس تاب‌آوری Connor و Davidson از روش آلفای کرونباخ بهره گرفت و ضریب پایایی 89/0را گزارش کرد. بر اساس پژوهش حاضر، پایایی بین سؤالات و بین مؤلفه‌های پرسش‌نامه فوق به ترتیب بر اساس آلفای کرونباخ 86/0 و 84/0 بدست آمده است.
شکل 1. مدل پیشنهادی و نهایی
مقیاس انعطاف‌پذیری شناختی: این پرسش‌نامه توسط Dennis و Vanderwal در سال 2010 ساخته شد که یک ابزار خودگزارشی کوتاه 25 سؤالی برای سنجش نوعی از انعطاف‌پذیری شناختی که در موقعیت فرد برای چالش و جایگزینی افکار ناکارآمد با افکار کارآمدتر لازم است، به کار می‌رود. این پرسش‌نامه دارای سه مؤلفه (جایگزین‌ها با سؤالات ۳، ۵، ۶، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۱۹و ۲۰، کنترل با سؤالات ۱، ۲، ۴، ۷، ،۹، ۱۱، ۱۵، 17 مؤلفه جایگزین‌هایی برای رفتار انسانی با سؤالات ۸ و ۱۰ می‌باشد. شیوه نمره‌گذاری آن بر اساس مقیاس ۷ درجه‌ای لیکرت ازکاملاً مخالفم = 1، تاحدی مخالفم = 2، مخالفم = 3، نه موافق و نه مخالفم = 4، تاحدی موافقم = 5، موافقم = 6 و کاملاً موافقم = 7 می‌باشد که سؤالات ۲، ۴، 9،7، ۱۱ و ۱۷ به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس ۹۰/۰ و برای خرده مقیاس‌ها به ترتیب ۸۷/۰، ۸۹/۰، ۵۵/۰ گزارش نموده اند. این پرسش‌نامه در ایران توسط بحیرایی و همکاران هنجاریابی شده و ضریب بازآزمایی و آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه را به ترتیب 71/0 و 90/0 گزارش گردیده است (9). بر اساس پژوهش حاضر پایایی بین سؤالات و بین مؤلفه‌های پرسش‌نامه به ترتیب بر اساس آلفای کرونباخ 87/0 و 81/0 بدست آمد.
پرسش‌نامه صمیمیت زناشویی بارگاروزی
(Barkarozi Marital Intimacy Questionnaire) (2001): این این پرسش‌نامه توسط بارگاروزی در سال 2001 ساخته شده است. هدف از ساخت این پرسش‌نامه، ارزیابی میزان صمیمیت زوجین بود. این پرسش‌نامه دارای 41 سؤال و 8 خرده مقیاس (عاطفی، روانشناختی، عقلانی، جنسی، صمیمیت بدنی، معنوی، زیباشناختی و اجتماعی- تفریحی) را مورد بررسی قرار می‌دهند. هر یک از این ابعاد به جز بعد معنوی که 6 سؤال دارد، 5 سؤال جهت ارزیابی در نظر گرفته شده است و در یک طیف 10گزینه‌ای از 1 (ابداً این نیاز در من وجود ندارد) تا 10 (این نیاز در من شدیداً قوی است) درجه‌بندی شده است. این پرسش‌نامه در ایران توسط اعتمادی (1387) اعتبار کل پرسش‌نامه را 94/0 و روایی همزمان 58/0 را بدست آورد. همچنین برای تأیید روایی محتوایی پرسش‌نامه آن را در اختیار 15 استاد مشاور و 15 زن و شوهر قرار داد و روایی محتوایی پرسش‌نامه مورد تأیید قرار گرفت. اعتبار پرسش‌نامه نیز با روش آزمون- بازآزمون مورد ارزیابی قرار گرفته شد که برای صمیمیت عاطفی، روانشناختی، عقلانی، جنسی، بدنی، معنوی، زیباشناختی، اجتماعی- تفریحی به ترتیب 89/0، 82/0، 81/0، 91/0، 8/0، 65/0، 76/0 و 51/0 بدست آمد (برهانی‌زاد، عبدی، 1396). بر اساس پژوهش حاضر پایایی بین سؤالات و بین مؤلفه‌های پرسش‌نامه فوق به ترتیب بر اساس آلفای کرونباخ 99/0 و 99/0 بدست آمده است (10).
در این پژوهش از جدول توزیع فراوانی (به منظور بررسی ویژگی‌های آزمودنی‌ها، شاخص‌های آمار توصیفی (نظیر: فراوانی، میانگین، انحراف معیار، کمینه، بیشینه، کجی، کشیدگی) و مدل‌سازی معادلات ساختاری (مدل اندازه‌گیری و مدل معادلات ساختاری) با استفاده از نرم‌افزارهای SPSSنسخه 26 (version 26, IBM Corporation, Armonk, NY) و
Amos 24 استفاده شده است. این پژوهش دارای کد کمیته اخلاق IR.ABZUMS.REC.1401.297 از دانشگاه علوم پزشکی البرز است.
یافته‌ها
از بین 400 نفر پرستار زن متأهل که مورد مطالعه قرار گرفتند، نتایج اطلاعات جمعیت‌شناختی بر اساس سن به تفکیک در سن 20 الی 25 سال 152 نفر با 38 درصد بیشترین و بازده سنی بیش از 56 سال سن با فراوانی 8 نفر با 2 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان را شامل می‌شدند. همچنین از نظر میزان تحصیلات، مدرک تحصیلی لیسانس با 265 نفر و 25/66 درصد، بیشترین و تحصیلات دکتری و بالاتر با 4 نفر و 1 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان به شمار می‌رفتند. همچنین نتایج این مطالعه بر اساس تعداد فرزند، بدون فرزند با 144 نفر با 36 درصد، بیشترین تعداد و با 4 و 5 فرزند و بیشتر، هر کدام با 2 نفر و 5/0 درصد، کمترین تعداد بودند. از نظر تفکیک سابقه اشتغال، پرستاران زن متأهل با تا 5 سال سابقه، 198 نفر بودند و 5/49 درصد بیشترین شرکت‌کنندگان و با بیش از 26 سال سابقه کار و بالاتر به تعداد 18 نفر با 5/4 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان بودند. همچنین بر اساس مدت ازدواج، پرستاران زن متأهل تا 5 سال ازدواج 166 نفر 5/41 درصد بیشترین تعداد شرکت‌کنندگان، و با بیش از 26 سال سابقه ازدواج به تعداد 33 نفر
25/8 درصد کمترین تعداد شرکت‌کنندگان در این پژوهش را شامل می‌شدند. همچنین از نظر تفکیک وضعیت زندگی مشترکشان، پرستاران زن متأهلی که در حال زندگی مشترک بودند با 382 نفر و 5/95 درصد، بیشترین تعداد و در آستانه طلاق، 18 نفر که 5/4 درصد، کمترین تعداد شرکت‌کنندگان گزارش شده اند.آلفای کرونباخ انعطاف‌پذیری شناختی 87/0، صمیمیت زناشویی 84/0 و تاب‌آوری 89/0 گزارش شده است.
همانطور که در جدول 1 مشاهده می‌گردد، انحراف استاندارد، چولگی و کشیدگی متغیرهای (انعطاف‌پذیری شناختی به ترتیب 030/26، 517/0- و 055/0 متغیر صمیمیت زناشویی 597/89، 887/0- و 019/0- و متغیر تاب‌آوری 055/30 ،202/0- و 131/1-) بدست آمد.
جدول 2، ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد. بین انعطاف‌پذیری شناختی ( 01/0 < P، 767/0 = r) صمیمیت زناشویی (01/0 < P، 796/0 = r) با تاب‌آوری، رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. وهمبستگی بین متغیرها معنی‌دار است، از این‌رو امکان بررسی مدل پژوهش فراهم گردید.
جهت آزمودن مدل مورد نظر در پژوهش حاضر، روش الگویابی معادلات ساختاری اعمال گردیده است. برای بررسی برازندگی مدل از شاخص‌های جدول 3 استفاده شده است. همانطور که در جدول 3 مشاهده می‌گردد شاخص تقریب برازندگی (Fitness Approximation Index) PCLOSE، 017/0 بدست آمد که کمتر از 050/0 است. شاخص‌های برازش مقایسه‌ای (Comparative Fitness Indices) CFI، شاخص نیکویی برازش تعدیل شده یا انطباقی (Adjusted Goodness Of Fit Index) AGFI، شاخص برازندگی افزایشی (Increased Fitness Index ) IFI، شاخص نیکویی برازش (Goodness of Fit Index) GFI، شاخص برازش هنجار شده (Normed Fit Index) NFI، شاخص برازش تناسب نسبی (Relative Fit Index) RFI، شاخص برازش تناسب افزایشی یا شاخص برازش فزاینده (Incremental Fit Index) IFI و شاخص برازش هنجار نشده (نرمال نشده) (Non- Normed Fit Inde)
جدول 1. شاخص‌های مرکزی (کمترین، بیشترین، میانگین، انحراف استاندارد، چولگی و کشیدگی) متغیرها و مؤلفه‌های پژوهش
| متغیرها | مؤلفه‌ها | |||||||
| تعداد | کمترین | بیشترین | میانگین | انحراف استاندارد | چولگی | کشیدگی | ||
| انعطاف‌پذیری شناختی | 400 | 23 | 159 | 475/95 | 030/26 | 517/0- | 055/0 | |
| مؤلفه‌ها | جایگزین ها | 400 | 12 | 70 | 522/52 | 195/12 | 750/0- | 368/0 |
| کنترل | 400 | 8 | 88 | 320/33 | 838/10 | 055/0- | 310/0- | |
| جایگزین‌هایی برای رفتار انسانی | 400 | 2 | 60 | 632/9 | 086/4 | 679/0 | 357/0- | |
| صمیمیت زناشویی | 400 | 41 | 410 | 435/309 | 597/89 | 887/0- | 019/- | |
| مؤلفه‌ها | صمیمیت عاطفی | 400 | 5 | 50 | 580/37 | 385/11 | 810/0- | 318/0- |
| صمیمیت روانشناختی | 400 | 5 | 50 | 110/38 | 804/10 | 806/0- | 301/0- | |
| صمیمیت عقلانی | 400 | 5 | 50 | 325/38 | 195/10 | 732/0- | 298/0- | |
| صمیمیت جنسی | 400 | 5 | 50 | 760/38 | 129/11 | 015/1- | 345/0 | |
| صمیمیت بدنی | 400 | 5 | 50 | 385/36 | 535/11 | 700/0- | 444/0- | |
| صمیمیت معنوی | 400 | 6 | 60 | 317/44 | 650/13 | 788/0- | 211/0- | |
| صمیمیت زیباشناختی | 400 | 5 | 50 | 117/38 | 460/10 | 739/0- | 294/0- | |
| صمیمیت اجتماعی -تفریحی | 400 | 5 | 50 | 840/37 | 738/10 | 757/0- | 215/0- | |
| تاب‌آوری | 400 | 0 | 100 | 230/58 | 055/30 | 202/0- | 131/1- | |
| مؤلفه‌ها | تصور شایستگی فردی | 400 | 0 | 32 | 570/18 | 916/9 | 153/0- | 159/1- |
| اعتماد به غرایز فردی | 400 | 0 | 28 | 140/14 | 559/8 | 013/0- | 094/1- | |
| تحمل عاطفه منفی | 400 | 0 | 20 | 570/12 | 476/5 | 233/0- | 827/0 | |
| پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن | 400 | 0 | 12 | 662/7 | 732/3 | 363/0- | 213/1- | |
| کنترل و تأثیرات معنوی | 400 | 0 | 8 | 287/5 | 646/2 | 516/0- | 082/1- | |
TLI یا NNFI به ترتیب 913/0، 924/0، 905/0، 986/0، 901/0، 915/0 و 957/0 بدست آمده‌اند که بزرگتر از 90/0 و شاخص برازش مقتصد، شاخص برازش هنجار شده مقتصد، به ترتیب 741/0، 738/0 بدست آمده‌اند که بیشتر از 60/0 می‌باشند و نشان‌دهنده برازش مناسب و مطلوب مدل دلالت دارند. همانگونه که بر اساس جدول 3 مشاهده می‌شود، مقدار شاخص تقریب برازندگی PCLOSE، 017/0 و شاخص خطای ریشه مجذور میانگین تقریب RMSEA برابر 045/0که بر اساس مدل کلاین نشان‌دهنده برازش مدل است.
همان طور که در جدول 4 مشاهده می‌گردد، بارهای عاملی استاندارد در زیر ستون برآورد نمایش داده می‌شوند که برای مسیر انعطاف‌پذیری شناختی به صمیمیت زناشویی 023/2، برای مسیر انعطاف‌پذیری شناختی
به تاب‌آوری 986/0 و برای مسیر صمیمیت زناشویی به تاب‌آوری 909/0 بدست آمد که همگی بالای 5/0 می‌باشد. خطای استاندارد مسیرهای فوق نیز به ترتیب 132/0، 025/0 و 208/0 حاصل شد. نسبت بحرانی نیز به ترتیب 327/15، 944/3 و 370/4 بدست آمد و برای همه مسیرهای فوق معنی‌دار بدست آمد. در شکل زیر مدل نهایی پژوهش آمده است (شکل 2).
جدول 2. ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش
همان طور که در جدول 4 مشاهده می‌گردد، بارهای عاملی استاندارد در زیر ستون برآورد نمایش داده می‌شوند که برای مسیر انعطاف‌پذیری شناختی به صمیمیت زناشویی 023/2، برای مسیر انعطاف‌پذیری شناختی
به تاب‌آوری 986/0 و برای مسیر صمیمیت زناشویی به تاب‌آوری 909/0 بدست آمد که همگی بالای 5/0 می‌باشد. خطای استاندارد مسیرهای فوق نیز به ترتیب 132/0، 025/0 و 208/0 حاصل شد. نسبت بحرانی نیز به ترتیب 327/15، 944/3 و 370/4 بدست آمد و برای همه مسیرهای فوق معنی‌دار بدست آمد. در شکل زیر مدل نهایی پژوهش آمده است (شکل 2).
جدول 2. ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش
| متغیرهای پژوهش | 1 | 2 | 3 |
| انعطاف‌پذیری شناختی | 1 | ||
| صمیمیت زناشویی | 767/0 | 1 | |
| تاب‌آوری | 796/0 | 829/0 | 1 |
شکل 2. مدل نهایی پژوهش
جدول 3. شاخص‌های برازندگی مدل
| شاخص‌های برازندگی مدل | مقدار بدست آمده | مقدار قابل قبول | شاخص‌های برازندگی مدل | مقدار بدست آمده | مقدار قابل قبول |
| خطای ریشه ی مجذور میانگین تقریب | 045/0 | کمتر از 08/0 | شاخص نیکویی برازش | 986/0 | بیشتر از 9/0 |
| شاخص تقریب برازندگی | 17/0 | کمتر از 050/0 | شاخص برازش هنجار شده | 983/0 | بیشتر از 9/0 |
| شاخص برازش مقایسه‌ای | 913/0 | بیشتر از 9/0 | شاخص برازش تناسب نسبی | 901/0 | بیشتر از 9/0 |
| شاخص نیکویی برازش تعدیل شده یا انطباقی | 924/0 | بیشتر از 9/0 | شاخص برازش تناسب افزایشی | 915/0 | بیشتر از 9/0 |
| شاخص برازش مقتصد | 741/0 | بیشتر از 6/0 | شاخص برازش هنجارنشده | 957/0 | بیشتر از 9/0 |
| شاخص برازش هنجار شده مقتصد | 738/0 | بیشتر از 6/0 | شاخص هولتر HOELTER (05/0) | 207 | بیشتر از 200 |
| شاخص برازندگی افزایشی | 905/0 | بیشتر از 9/0 | شاخص هولتر HOELTER (01/0) | 215 | بیشتر از 200 |
جهت ارزیابی روابط واسطه‌ای یا میانجی در مدل دوم نیز از آزمون بوت استرپ و برای بررسی وضعیت میانجی‌گری، از نمودار تصمیم‌گیری تحلیل میانجی‌گری با استفاده از روش بوت استرپینگ استفاده شد. همانطور که در جدول 5 مشاهده می‌شود. رابطه انعطاف‌پذیری شناختی با تاب‌آوری با میانجی‌گری صمیمیت زناشویی که اثر مستقیم و غیر مستقیم و کل آن به ترتیب 980/0-، 228/1 و 248/0 بدست امد.
جدول 4. ضرایب مسیر مدل ساختاری
بحث
هدف از این پژوهش، بررسی مدل‌یابی تاب‌آوری بر اساس انعطاف‌پذیری شناختی، با نقش میانجی صمیمیت زناشویی بود. نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری، معنادار بود. این نتیجه با تحقیقات مختلفی (9-16) همسویی داشت.
در تبیین این نتایج میتوان گفت افرادی که انعطاف‌پذیری شناختی بیشتری دارند، جنبه‌های مثبت زندگی را پررنگ‌تر می بینند، روابط بین فردی قوی‌تر و روحیه و توانایی بیشتری در برخورد با دشواری‌ها دارند (17). همچنین نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم انعطاف‌پذیری شناختی بر سازگاری زناشویی معنادار بود. این نتیجه با تحقیقات (18-22) همسو می‌باشد.
زوجینی که دارای انعطاف‌پذیری شناختی هستند، تمایل و توان بیشتری برای پذیرش تفاوت‌های فردی و مواجهه مناسب با تعارضات و مشکلات زناشویی دارند و در تعاملات فردی و خانوادگی مسئولیت‌پذیرتر از کسانی هستند که انعطاف‌پذیری کمتری به لحاظ شناختی داشته‌اند و
میزان سازگاری زناشویی آنان بیشتر است (23). با توجه به اینکه هر چه افراد انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند و روابط صمیمانه‌ای بین زوجین برقرار باشد می‌تواند به افزایش تاب‌آوری افراد متأهل کمک‌کننده باشد و سازگاری زناشویی به عنوان یک متغیر میانجی بین انعطاف‌پذیری و افزایش تاب‌آوری افراد نقش ایفا کرده و زوجینی که سازگاری زناشویی بیشتری دارند در مقابل سختی‌ها و مشکلات توانمندتر عمل می‌کنند (24). همچنین نتایج پژوهش‌ها نشان داد که ضریب مستقیم صمیمیت زناشویی بر تاب‌آوری معنادار است. نتایج بدست آمده با تحقیقات (25-30) همسو بود. ولی با نتایج مطالعات (32، 31) همسو نبود. از آن‌جا که نزدیک بودن زناشویی و سازگاری زوجین، باعث بهبود وضعیت روحی و روانی افراد می‌شود، لذا کیفیت زندگی آنان نیز افزایش می‌یابد. همچنین فقدان صمیمیت یا طرد شدن، منجر به آشفتگی و گسترش مشکلات ارتباطی و روانی می‌شود.
از جمله محدودیت‌های این پژوهش میتوان به سلسله‌مراتب طولانی اداری جهت اخذ مجوز جهت نمونه‌برداری و همچنین احتیاط در تعمیم‌پذیری یافته‌ها ذکر کرد زیرا پژوهش حاضر، محدود به پرستاران زن متأهل شاغل در سال 1401 در مراکز بیمارستانی و درمانی دولتی در شهر کرج بود و تعمیم به سایر کادر درمان و یا سایر مراکز درمانی و یا سایر شهرها امکان‌پذیر نیست. همچنین به کادر درمان آموزش پزشکی پیشنهاد می‌شود که به کلیه کارکنان وکادر درمان، آموزش تاب‌آوری با مؤلفه‌های شناختی، هیجانی و عاطفی داده شود.
نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر با هدف نقش میانجی صمیمیت زناشویی در رابطه بین انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری در پرستاران زن متأهل انجام شد. لذا با توجه به نتایج تحقیقات بالا هرچه بین زوجین صمیمت بیشتری برقرار باشد، راحت‌ترمی توانند با سختی و مشکلات کنار بیایند و افراد متأهلی که روابط صمیمیانه‌ای بین‌شان برقرار است، مصائب و مشکلات کمتری را تجربه کرده‌اند.
جدول 4. ضرایب مسیر مدل ساختاری
| مسیرهای مستقیم | برآورد | خطای استاندارد | نسبت بحرانی | معنی‌داری |
| انعطاف‌پذیری شناختی به صمیمیت زناشویی | 023/2 | 132/0 | 327/15 | *** |
| انعطاف‌پذیری شناختی به تاب‌آوری | 986/0 | 025/0 | 944/3 | *** |
| صمیمیت زناشویی به تاب‌آوری | 909/0 | 208/0 | 370/4 | *** |
بحث
هدف از این پژوهش، بررسی مدل‌یابی تاب‌آوری بر اساس انعطاف‌پذیری شناختی، با نقش میانجی صمیمیت زناشویی بود. نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری، معنادار بود. این نتیجه با تحقیقات مختلفی (9-16) همسویی داشت.
در تبیین این نتایج میتوان گفت افرادی که انعطاف‌پذیری شناختی بیشتری دارند، جنبه‌های مثبت زندگی را پررنگ‌تر می بینند، روابط بین فردی قوی‌تر و روحیه و توانایی بیشتری در برخورد با دشواری‌ها دارند (17). همچنین نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم انعطاف‌پذیری شناختی بر سازگاری زناشویی معنادار بود. این نتیجه با تحقیقات (18-22) همسو می‌باشد.
زوجینی که دارای انعطاف‌پذیری شناختی هستند، تمایل و توان بیشتری برای پذیرش تفاوت‌های فردی و مواجهه مناسب با تعارضات و مشکلات زناشویی دارند و در تعاملات فردی و خانوادگی مسئولیت‌پذیرتر از کسانی هستند که انعطاف‌پذیری کمتری به لحاظ شناختی داشته‌اند و
میزان سازگاری زناشویی آنان بیشتر است (23). با توجه به اینکه هر چه افراد انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند و روابط صمیمانه‌ای بین زوجین برقرار باشد می‌تواند به افزایش تاب‌آوری افراد متأهل کمک‌کننده باشد و سازگاری زناشویی به عنوان یک متغیر میانجی بین انعطاف‌پذیری و افزایش تاب‌آوری افراد نقش ایفا کرده و زوجینی که سازگاری زناشویی بیشتری دارند در مقابل سختی‌ها و مشکلات توانمندتر عمل می‌کنند (24). همچنین نتایج پژوهش‌ها نشان داد که ضریب مستقیم صمیمیت زناشویی بر تاب‌آوری معنادار است. نتایج بدست آمده با تحقیقات (25-30) همسو بود. ولی با نتایج مطالعات (32، 31) همسو نبود. از آن‌جا که نزدیک بودن زناشویی و سازگاری زوجین، باعث بهبود وضعیت روحی و روانی افراد می‌شود، لذا کیفیت زندگی آنان نیز افزایش می‌یابد. همچنین فقدان صمیمیت یا طرد شدن، منجر به آشفتگی و گسترش مشکلات ارتباطی و روانی می‌شود.
از جمله محدودیت‌های این پژوهش میتوان به سلسله‌مراتب طولانی اداری جهت اخذ مجوز جهت نمونه‌برداری و همچنین احتیاط در تعمیم‌پذیری یافته‌ها ذکر کرد زیرا پژوهش حاضر، محدود به پرستاران زن متأهل شاغل در سال 1401 در مراکز بیمارستانی و درمانی دولتی در شهر کرج بود و تعمیم به سایر کادر درمان و یا سایر مراکز درمانی و یا سایر شهرها امکان‌پذیر نیست. همچنین به کادر درمان آموزش پزشکی پیشنهاد می‌شود که به کلیه کارکنان وکادر درمان، آموزش تاب‌آوری با مؤلفه‌های شناختی، هیجانی و عاطفی داده شود.
نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر با هدف نقش میانجی صمیمیت زناشویی در رابطه بین انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری در پرستاران زن متأهل انجام شد. لذا با توجه به نتایج تحقیقات بالا هرچه بین زوجین صمیمت بیشتری برقرار باشد، راحت‌ترمی توانند با سختی و مشکلات کنار بیایند و افراد متأهلی که روابط صمیمیانه‌ای بین‌شان برقرار است، مصائب و مشکلات کمتری را تجربه کرده‌اند.
جدول 5. نتایج بوت استروپ انعطاف‌پذیری شناختی بر تاب‌آوری با نقش میانجی صمیمیت زناشویی
| مسیرهای واسطه‌ای | شاخص‌ها | اثر مستقیم | اثر غیرمستقیم | اثر کل | وضعیت میانجی‌گری |
| رابطه انعطاف‌پذیری شناختی با تاب‌آوری با میانجی‌گری سازگاری زناشویی | ضریب مسیر | 980/0- | 228/1 | 248/0 | میانجی‌گری کامل |
| معنی‌داری دو دامنه | 162/2 | 908/0 | 070/3 | ||
| کرانه پایین | 212/0 | 086/3 | 289/3 | ||
| کرانه بالا | 276/0 | 220/0 | 496/0 |
انعطاف‌پذیری بیشتر در بهبود عملکر تاب‌آورانه زوجین مؤثر بوده و توان مقابله زوجین در برخورد با شرایط مختلف شغلی و زندگی را بیش از پیش نمایان می‌کند. همچنین میتوان چنین استدلال کرد که هرچه زوجین کنترل بیشتری بر راهبرهای هیجانی‌شان داشته باشند و مستقل‌تر عمل کنند و در موقعیت‌های مختلفی فردی، اجتماعی و شغلی توان کنترل هیجانات خود را بیشترحفظ کنند. لذا در تبیین نتایج پژوهش میتوان بیان داشت که صمیمیت زناشویی می‌تواند حلقه متصل کننده افزایش تاب‌آوری زوجین منعطف، تمایز یافته و با تنظیم هیجانی بیشتر باشد.
اخلاق پژوهش: به در این پژوهش علاوه بر نوشتن راهنما در ابتدای پرسش‌نامه، در اجرای پژوهش هدف از اجرا به‌روشنی برای آنان توضیح داده شد؛ همچنین به آنان اطمینان داده شد که یافته‌های آنان محرمانه است و در مقاله‌ای بدون ذکر اطلاعات شخصی آن‌ها به چاپ خواهد رسید. سپس شرکت‌کنندگان فرم رضایت از شرکت در پژوهش را تکمیل کردند. علاوه بر این در تمام متن مقاله امانت‌داری در استفاده از منابع داخلی و خارجی و دقت در استناددهی رعایت
شده است.
تشکر و قدردانی
مقاله حاضر مستخرج از رساله دکتری نویسنده اول (181748319309033916011162671086) است. بدینوسیله بر خودلازم می‌دانیم از همکاری و همراهی تمامی پرستاران، کادر درمانی و بیمارستانی مراکز دولتی شهرکرج و کادر اداری دانشگاه علوم پزشکی استان البرز که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند، صمیمانه تشکر و قدردانی کنیم.
سهم نویسندگان
مفهوم‌سازی: کیانوش زهرا کار، محسن کمالی نیا؛ روش پژوهش و نمونه‌گیری: محسن کمالی نیا، مهدی عرب زاده؛ تحلیل داده‌ها. نگارش متن و بازبینی: تمام نویسندگان.
تضاد منافع
این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول است. همه نویسندگان این مقاله درتدوین و نگارش مقاله سهم داشته و تعارض منافعی وجود ندارد.
فهرست منابع
1. Beckman CM, Stanko TL. It takes three: Relational boundary work, resilience, and commitment among navy couples. Academy of Management Journal. 2020;63(2):411-439. doi: 10.5465/amj.2017.0653
2. Tahir K, Khan N. Mediating role of body image between sexual functioning and marital intimacy in Pakistani women with breast cancer. Psycho‐Oncology. 2021;30(2):260-6. doi: 10.1002/pon.5563
3. Miller K, Kelly A. Is self-compassion contagious? An examination of whether hearing a display of self-compassion impacts self-compassion in the listener. Can J Behav Sci. 2020;52(2):159-70. doi: 10.1037/cbs0000150
4. Du W, Luo M, Zhou Z. A study on the relationship between marital socioeconomic status, marital satisfaction, and depression: analysis based on Actor–Partner Interdependence Model (APIM). Applied Research in Quality of Life. 2022;17(3):1477-99. doi: 10.1007/s11482-021-09975-x
5. Fahimdanesh F, Noferesti A, Tavakol K. Self-compassion and forgiveness: Major predictors of marital satisfaction in young couples. The American Journal of Family Therapy. 2020;48(3):221-34. doi: 10.1080/01926187.2019.1708832
6. Frye N, Ganong L, Jensen T, Coleman M. A dyadic analysis of emotion regulation as a moderator of associations between marital conflict and marital satisfaction among first-married and remarried couples. Journal of Family Issues. 2020;41(12):2328-55. doi: 10.1177x20935504
7. Abe S, Oshio A. Does Marital Duration Moderate (Dis)Similarity Effects of Personality on Marital Satisfaction? SAGE Open. 2018;8(2). doi: 10.1177/2158244018784985
8. Basharat MA. The relationship between fear of intimacy and marital satisfaction in a sample of Iranian couples: the moderating role of attachment styles [in Persian]. Biannual Journal of Applied. 2012;2(1):1-18 doi: 10.1080/01926187.2019.1679052
9. Bahrai Z, Hosseinialmadani SA, Baseri A. The mediating role of resilience in the relationship between marital happiness, basic psychological needs and spirituality with family resilience [in Persian]. Journal of Applied Family Therapy. 2021;2(2)124-44. doi: 10.22034/aftj.2021.290783.1118
10. Burton NW, Pakenham KI, Brown WJ. Feasibility and effectiveness of psychosocial resilience training: A pilot study of the READY program. Psychol Health Med. 2010;15(3):266-77. pmid: 20480432 doi: 10.1080/13548501003758710
11. Odinka JI, Nwoke M, Chika Chukwuorji JB, Egbuagu K, Mefoh P, Chidi Ndukuba A, et al. Dependent Personality, Mindful Awareness, and Marital Satisfaction and their Association with Postpartum Psychological Distress in Two Tertiary Hospitals, Southeast Nigeria. J Health Care Poor Underserved. 2020;31(2):920-38. pmid: 33410816 doi: 10.1353/hpu.2020.0069
12. Riahi F, Golzari M, Mootabi F. The relationship between emotion regulation and marital satisfaction using the actor-partner interdependence model. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2020;26(1):44-63. doi: 10.32598/ijpcp.26.1.3038.1
13. Vazquez V, Otero I, Goodlow J. Relationship stigma and Black-White interracial marital satisfaction: the mediating role of religious/spiritual well-being. Mental Health Religion & Culture. 2019;22(3):305-18. doi: 10.1080/13674676.2019.1620189
14. Domaradzka E, Fajkowska M. Cognitive emotion regulation strategies in anxiety and depression understood as types of personality. Front Psychol. 2018;9:856. pmid: 29946277 doi: 10.3389/fpsyg.2018.00856
15. Martin RC, Dahlen ER. Cognitive emotion regulation in the prediction of depression, anxiety, stress, and anger. Pers Individ. 2005;39(7):1249-60. doi: 10.1016/j.paid.2005.06.004
16. Peixoto-Freitas J, Rodríguez-González M, Crabtree SA, Martins MV. Differentiation of self, couple adjustment and family life cycle: a cross-sectional study. The American Journal of Family Therapy. 48(4):299–316. doi: 10.1080/01926187.2020.1736689
17. Bartle‐Haring S, Ferriby M, Day R. Couple differentiation: Mediator or Moderator of depressive symptoms and relationship satisfaction? J Marital Fam Ther. 2019;45(4):563-77. doi: 10.1111/jmft.12326
18. Viet Bui M, McInnes E, Ennis G, Foster K. Protocol for a mixed methods process evaluationof the Promoting Resilience in Nurses (PRiN). Int J Ment Health Nurs. 2022;31(3):687–96. doi: 10.1111/inm.12989
19. Işık E, Özbiler Ş, Schweer-Collins ML, Rodríguez-González M. Differentiation of self predicts life satisfaction through marital adjustment. The American Journal of Family Therapy. 2020;48(3):235-49. doi: 10.1080/01926187.2020.1732248
20. Lampis J, Cataudella S. Adult attachment and differentiation of self-constructs: a possible dialogue? Contemporary Family Therapy. 2019;41(3):227-35. doi: 10.1007/s10591-019-09489-7
21. İkican TÇ, Coşansu G, Erdoğan G, Küçük L, Bilim İÖ. The relationship of marital adjustment and sexual satisfaction with depressive symptoms in women. Sex Disabil. 2020;38:247–60. doi: 10.1007/s11195-019-09590-7
22. Masten AS, Lucke CM, Nelson KM, Stallworthy IC. Resilience in Development and Psychopathology: Multisystem Perspectives. Annu Rev Clin Psychol. 2021:17:521-49. pmid: 33534615 doi: 10.1146/annurev-clinpsy-081219-120307
23. Noori J, Nejat H, Nameni E, Fariborzi E. Comparison of the effectiveness of the treatment of a monotheistic integrated and the objective relationship on self-differentiation and marital intimacy. The American Journal of Family Therapy. 2019;48(1): 70-86. doi: 10.1080/01926187.2019.1679052
24. .Peleg O, Messerschmidt‐Grandi C. Differentiation of self and trait anxiety: A cross‐cultural perspective. Int J Psychol. 2019;54(6):816-27. pmid: 30289168 doi: 10.1002/ijop.12535
25. .Robins NA. Of Love and Loathing: Marital Life, Strife, and Intimacy in the Colonial Andes, 1750–1825. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press; 2021. doi: 10.2307/j.ctt1d9nhx8
26. Planalp EM, van Hulle CA, Goldsmith HH. Parenting in context: Marital adjustment, parent affect, and child temperament in
27. complex families. J Fam Psychol. 2019;33(5):532-41. pmid: 30730182 doi: 10.1037/fam0000511
28. Rikhye RV, Gilra A, Halassa MM. Thalamic regulation of switching between cortical representations enables cognitive flexibility. Nat Neurosci. 2018;21(12):1753-63. pmid: 30455456 doi: 10.1038/s41593-018-0269-z
29. Toraman Ç, Özdemir HF, Kosan AMA, Orakci S. Relationships between cognitive flexibility, perceived quality of faculty life, learning approaches, and academic achievement. International Journal of Instruction. 2020;13(1):85-100. doi: 10.29333/iji.2020.1316a
30. Ünal Ö, Akgün S. Conflict resolution styles as predictors of marital adjustment and marital satisfaction: an actor–partner interdependence model. Journal of Family Studies. Journal of Family Studies. 2020;28(3):898–913. doi: 10.1080/13229400.2020.1766542
31. Whisman MA, du Pont A, Rhee SH, Spotts EL, Lichtenstein P, Ganiban JM, et al. A genetically informative analysis of the association between dyadic adjustment, depressive symptoms, and anxiety symptoms. J Affect Disord. 237:18-26. doi: 10.1016/j.jad.2018.04.105
32. .Wilson AC, MackintoshK, Power K, ChanSW. Effectiveness of self-compassion related therapies: a systematic review and meta-analysis. Mindfulness. 2019;10(6):979-95. doi: 10.1007/s12671-018-1037-6
33. Yu Y, Yu Y, Lin Y. Anxiety and depression aggravate impulsiveness: the mediating and moderating role of cognitive flexibility. Psychol Health Med. 2020;25(1):25-36. pmid: 30947527 doi: 10.1080/13548506.2019.1601748
34. Zmigrod L, Rentfrow PJ, Zmigrod S, Robbins TW. Cognitive flexibility and religious disbelief. Psychol Res. 2019;83(8):1749-59. doi: 10.1007/s00426-018-1034-3
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
